modern spaces-ผสาน (2)

4ค8มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คูมฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบอื้ งตน ฉบบั พก4พ8า

ลมบาหมู
ลมบาหมู เปนโรคของระบบประสาท มักมีอาการ
เตือน กอนชัก มีประสาทสัมผัสผิดไป เชน ไดกล่ิน
ประหลาด เห็นภาพ หลอน ไดยินเสียงแปลกๆ คลาย
ละเมอนํ้าลายฟูมปาก อาจมี เลือดออกในปากหรือกัดล้ิน
ตัวเองขณะชักจะไมรูสึกตัวประมาณ 5 นาที เมื่อรูสึกตัว
จะมีอาการงงและสับสน ตอมาจะนอนหลับ หลังชักเปน
ชว่ั โมง
การปฐมพยาบาล
1. อยาตกใจ หามคนมุง หรอื เขา ไปรบกวนขณะชัก
2. ดูแลปองกันไมใหเกิดอุบัติเหตุ เชน ตกบันได หรือลมลง
ศีรษะ กระแทกพืน้ จมนาํ้
3. ใหผูปวยนอนลงกับพื้น ใช
ผานุมๆ รองศีรษะขณะชกั
4. คลายเสอ้ื ผา ใหห ลวม

คคมู มู ืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ้ืองงตตน น ฉฉบบับับพพกกพพาา 49

5. หลังจากหยุดชัก จัดทานอนตะแคงหนา ดูแล
ทางเดินหายใจอยาใหอ ุดตนั

6. คอยดแู ลจนกวาจะฟน

ทา นอนท่ปี ลอดภยั
เปน การจดั ทา นอนสําหรับคนหมดสติ แตย ังหายใจ
และ หัวใจยังเตนอยูหรือเปนทานอนสําหรับผูที่ไดรับการ
ชว ยชวี ิตจน ฟนแลว โดยใหผูปวยนอนตะแคงก่ึงควํ่าไปขาง
ใดขา งหนึง่ เพื่อ ชวยไมใหลิ้นตกไปอุดกั้นทางเดินหายใจ
เปนการเปดทางเดิน หายใจ ชวยใหส่ิงที่อาเจียน นํ้ามูก
นาํ้ ลายไหลออกจากปากไดส ะดวก

5ค0มู อื การปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉอืบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบือ้ งตน ฉบบั พก5พ0า

ขอควรระวัง หาม! จัดทาน้ีในผูปวยที่สงสัยหรือมี
การบาดเจ็บของกระดูกคอ หรือกระดูกสันหลัง
เ นื่ อ ง จ า ก จ ะ ทํ า ใ ห ก ร ะ ดู ก เ ค ลื่ อ น ไ ป ก ด ทั บ
เสนประสาท หรอื ไขสันหลังจนอัมพาตได

คคูมูม อื ือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ื้องงตตนน ฉฉบบับับพพกกพพาา 51

สิ่งแปลกปลอมเขา ตา
ใหทาํ การปฐมพยาบาล ดงั นี้
1. หา มขย้ตี า

2. เปด เปลือกตา เมือ่ เหน็ ผงชัดเจนแลว เข่ยี ออก
3. ถา ผงยงั ไมออก ใหล มื ตาในนา้ํ สะอาดแลวกลอก
ตาไปมา
4. ถา ปฏบิ ัติทุกวิธแี ลว ผงยงั ไมอ อกใหไปพบแพทย

ส่งิ แปลกปลอมเขาหู
1. ถา แมลงเขา หู ใหหยอดดว ยนา้ํ มนั มะกอก
2. ถาเปนวัตถอุ นื่ ท่ีไมม ชี ีวติ ใหตะแคงหูขางนน้ั ลง
3. ถาไมส ามารถเอาออกได ใหไ ปพบแพทย

5ค2มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คูมฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบอื้ งตน ฉบับพก5พ2า

สง่ิ แปลกปลอมตกลงไปในคอ
มักเกิดการอุดตันของหลอดลม จะสังเกตเห็นวา

ผูปวยจะยกมือกุมคอพูดไมได หายใจไมออก ถาสิ่งอุดตัน
ขนาดใหญจ ะมอี าการหนา เขียวคลํา้ หมดสติ และเสยี ชีวติ

กรณที ี่ผูปวยยงั รสู ึกตัวดี และอยูคนเดยี วไมม ผี ชู ว ยเหลอื
1. ถาสามารถไอได ใหไอออกเอง
2. กํามือขางหนึ่งเปนกําปน วางบริเวณกึ่งกลาง

ระหวา งลิ้นปแ ละสะดือ
3. มอื อกี ขา งโอบรอบกําปน
4. ออกแรงกระแทกข้ึนไปทางดา นบนแรงๆ 5 ครั้ง

โดยไมใ หถ กู ลิน้ ปห รือชายโครง
5. พาดทองกับพนักเกาอี้ แลวกระแทก 5 คร้ัง

จนกวา สิ่งแปลกปลอม จะหลุดออกมา

คคมู มู อื ือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ื้องงตตนน ฉฉบบับบั พพกกพพาา 53

กรณมี ผี ูชวยเหลอื
1. ใหผูปวยยืนดานหนา ผูชวยเหลือยืนดนหลัง
และหันหนาไปทางเดียวกับผูปวย แลวสอดแขนท้ังสองขาง
ใตรักแรและโอบตัวผูปว ยไว
2. กํามือขางหน่ึงเปนกําปน วางบริเวณก่ึงกลาง
ระหวางลนิ้ ปแ ละสะดอื ของผูป วย
3. ดันใตกระบังลม 5 ครั้ง หรือจนกวาส่ิง
แปลกปลอมจะหลดุ ออกมา

5ค4ูมอื การปฐมพยาบาลเบื้องตน คูม ฉือบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบอ้ื งตน ฉบบั พก5พ4า

กรณีผูป วยหมดสติ ใหการปฐมพยาบาลดงั น้ี
1. ตรวจสอบความรูสึกตัว
2. เปด ทางเดินหายใจ ฟงเสยี งหายใจ
3. ถาไมห ายใจ ใหชว ยหายใจ โดยการเปา ปาก 2 ครั้ง
4. ถาทรวงอกไมขยาย แสดงวามีสิ่งอุดตัน ใหดัน
ใตกระบงั ลมไปทางดานศีรษะ 5 ครั้ง
5. ใชนิ้วลว งส่ิงแปลกปลอมในปากและคอออก
6. ถา สิ่งแปลกปลอมยังไมออก ใหดันใตกระบังลม
ซ้ําอีกครง้ั

คคมู มู อื อื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบื้อื้องงตตนน ฉฉบบบั ับพพกกพพาา 55

สงิ่ แปลกปลอมอุดตนั ในเดก็ ทารก ใหก ารปฐมพยาบาลดังนี้
1. จับใหทารกคว่ําหนาลงตามแนวมือและแขน

ของผูชวยเหลอื ใหศ ีรษะอยูต ่ํากวา ลาํ ตัว
2. ใชสนั มอื ตบระหวา งกระดกู สะบกั ท้ัง 2 ขา ง 5 คร้งั
3. หลังจากตบหลังแลวจับใหทารกนอนหงายบน

ทอนแขนสว นลา งใหศ รี ษะของทารกอยูตํา่ กวา ลําตวั
4. ใชนิ้วกลางและนิ้วนางกดแบบกระแทกลงบน

ตําแหนงเดียวกับการกดหนาอกนวดหัวใจภายนอกกด
กระแทกแบบเดยี วกนั 5 คร้งั

5. ใชสันมือตบหลังซํ้าอีกสลับกับกดกระแทก
หนา อกจนกวา ส่งิ แปลกปลอมจะหลดุ ออก

5ค6ูมือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คมู ฉือบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก5พ6า

การปฐมพยาบาลผูปวยไดรบั พษิ /สารพิษ
การใหการชวยเหลือข้ันตน ถาทําไดถูกตอง
รวดเร็ว จะสามารถ ปองกันและลดการดูดซึม รวมถึงกําจัด
พษิ และสารพิษออกจากรางกายไดอยางมีประสิทธิภาพ ทํา
ใหผูปวยปลอดภยั
พิษ/สารพษิ เขา สรู างกายไดหลายทาง โดยการ
1. โดยการกิน
2. โดยการสูดดม
3. ซึมเขาทางผิวหนัง
4. ฉดี เขา รางกาย

คคูม ูมืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้อื ื้องงตตน นฉฉบบบั ับพพกกพพาา 57

การออกฤทธิ์ตอรา งกาย
1. การออกฤทธ์ิเฉพาะแหง จะมีผลตอเน้ือเยื่อที่

สัมผัสสารพิษนั้นโดยตรง ทําใหเกิดการระคายเคือง พุพอง
มีเลอื ดออก อักเสบ เปน ตน

2. การออกฤทธ์ติ อระบบ สารพษิ จะถูกดูดซึมเขาสู
กระแสโลหติ ไปยงั เนื้อเย่ือตา งๆ ของรางกาย ทําอันตรายตอ
ระบบตางๆ เชน ระบบประสาทสวนกลาง หัวใจ ตับ ปอด
กระดูก กลามเนื้อ ระบบขบั ถา ย ระบบสืบพนั ธุ เปน ตน

การปฐมพยาบาลผปู ว ยที่ไดรับสารพิษ หรือเกนิ ขนาด
1. แกไ ขภาวะทคี่ กุ คามตอชวี ิต เชน หมดสติ หยุด

หายใจ หัวใจหยุดเตน หายใจหอบ ชัก ควรใหการชวยเหลือ
ดงั น้ี

เปดทางเดินหายใจใหโลง ถาผูปวยยัง
หายใจอยูและหมดสติ ใหจัดทานอนตะแคงหนา เพื่อ
ปอ งกันการสําลกั และปองกนั ล้ินตกอุดกนั้ ทางเดนิ หายใจ

ชว ยการหายใจในรายทีห่ ยดุ หายใจ

5ค8มู อื การปฐมพยาบาลเบ้ืองตนคูม ฉอืบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบอื้ งตน ฉบบั พก5พ8า

ชวยกดหนาอกนวดหัวใจ ในรายท่ีหัวใจ
หยุดเตน

2. การปองกัน การลดการดูดซึมของพิษ/สารพิษ
และการกําจัดสารออกจากรางกาย โดยวิธี ลางออก ทําให
อาเจียน ลางทอง ใชส ารดูดซึม ฯลฯ

การลางออก กรณีถูกสารพิษท่ีตา ใหลาง
ตาทันทีดวยนํ้าสะอาด จํานวนมากๆ นานๆ โดยใหนอน
ตะแคงหนา เอาตาขางท่ีถูกสารพิษลงขางลาง เปด เปลือกตา
แลวเทน้ําจากหัวตาลงมาดานหางตาหรือ เปดน้ําจากกอก
เบาๆใหไหลผานตา

ก ร ณี ส า ร พิ ษ ห ก ร ด ตั ว ใ ห ถ อ ด เ ส้ื อ ผ า
บรเิ วณท่ถี กู สารพิษออกและใชน ํา้ สะอาดลางออก โดยใหนํา้
ไหลผา นตลอดเวลาอยา งนอ ย 15 นาที

3. การทําใหอาเจียน ในกรณีท่ีผูปวยกินสารพิษ
หรือยา เกินขนาดในรายท่ีรูสึกตัวดี ใหลวงคอกระตุนให
อาเจียน ซึ่งเปนวิธีทางธรรมชาติปลอดภัยกับผูปวย
เน่ืองจากขณะอาเจียนฝากลอง เสียงจะปดอัตโนมัติการ
สําลกั จึงเกดิ ขึ้นนอย

คคมู มู อื ือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอื้ ื้องงตตน นฉฉบบับบั พพกกพพาา 59

ขอหามการทาํ ใหอ าเจียน
* กรณีผูปวยกินกรดหรือดาง เพราะทําใหหลอด
อาหาร และชองปากเปน แผลไหมพ อง
* กรณีผูปวยด่ืมสารพวกผลิตภัณฑปโตรเลียม
น้ํามันเบนซิน น้ํามันกาด ซ่ึงล่ืนไหลเร็ว การทําใหอาเจียน
อาจเพม่ิ โอกาสเปนปอดอักเสบ
* กรณผี ูปวยไมร ูสกึ ตัว ระดับความรสู กึ ตัวลดลง
* กรณีผูปวยกินสารพิษจําพวกท่ีกอใหเกิดอาการ
ชัก
* ไมท ราบวาไดร บั สารพิษชนดิ ใด
การปฐมพยาบาลสาํ หรบั ผปู ว ยที่ไดรับพษิ /สารพิษทพ่ี บบอย

1. พิษจากยาฆาแมลง ซ่ึงจะถูกดูดซึมเขาสู
รางกายได หลายทางคือ ดูดซึมเขาทางผิวหนัง สูดหายใจ
เขา ไป การกิน หรือฉดี เขาสรู า งกาย

6ค0มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คมู ฉอืบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบบั พก6พ0า

* การขจัดพิษออกจากรางกาย
หาก พบวายังมีสารพิษตกคาง
ตามเสื้อผา รางกาย ตองรีบถอด
ออกและลางทํา ความสะอาด
ทนั ที
* ในกรณที ่ีผปู ว ยรสู ึกตวั ดีลวงคอทาํ ใหอ าเจียนใหด่มื นม
* รบี นําผปู ว ยสงโรงพยาบาล

2. พิษจากยาปราบวชั พืช ยาฆาหญา เปนสารที่มี
พษิ รุนแรง อนั ตรายมาก ดูดซึมเขาสูรางกายทางผิวหนัง สูด
ดมเขาไปในขณะฉีดพน การกินแมเพยี งเล็กนอ ยเทา ใดก็ตาม
(การกินโดยไมกลืนหรือบวนท้ิงกอน) ไมวาเจตนาหรือ
อุบัติเหตุทําใหเสียชีวิตได ใหการดูแลเชนเดียวกับผูไดรับ
สารพษิ อื่นๆ

คคมู ูมือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้อื ้ืองงตตน นฉฉบบับบั พพกกพพาา 61

3. พิษจากยานอนหลับ และยากดประสาท ผู
รับประทานยาประเภทนี้อยางเดียวเกินขนาด ยังไมเคย
ปรากฏอาการวาเสียชีวิต ใหการปฐมพยาบาลโดยดูแล
ระบบทางเดินหายใจใหโลง และชวยหายใจในกรณีที่หายใจ
ไมเพียงพอ กรณีผูปวยรูสึกตัวดี ทําใหอาเจียน เพ่ือปองกัน
และลดการดูดซึม รีบนําสงโรงพยาบาล พรอมยาหรือ
ภาชนะบรรจุ (กรณีหาได)

4. พิษจากการถูกงูกัด งูในประเทศไทยแบงเปนงู
มีพิษและไมมีพิษ ซึ่งจะมีลักษณะบาดแผลตางกัน คือ งูพิษ
มเี ขี้ยวอยดู า นหนาของขากรรไกรบนและมีฟน สว นงูไมมีพิษ
มีแตรอยฟน ไมมีรอยเข้ียว

6ค2มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คมู ฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบอ้ื งตน ฉบบั พก6พ2า

กรณีผูพบผปู ว ยในท่ีเกดิ เหตุ ใหความชว ยเหลือ ดังนี้
1. หยดุ การเคล่ือนไหวของรางกาย สังเกตบาดแผลวา
มรี อยเขี้ยวงูพษิ หรือไม
2. ใชผ า ยดื พันต้งั แตบ รเิ วณใตรอยเข้ียวข้ึนมาจนถึงขอ
ตอของอวัยวะสวนนน้ั
3. ตามดวยไม หรือวัสดุอื่นเพ่ือเปนเฝอกชั่วคราวอีก
ชั้นหนึ่ง และปองกันการเคลื่อนไหว จัดใหอวัยวะสวนท่ีถูก
กัดอยูต่ํากวา ระดับหวั ใจ

ขอ หาม หามรบั ประทานยาและเครอ่ื งด่ืมกระตุนหวั ใจ

ขอ สงั เกต
ปลอบโยนใหกาํ ลังใจ อยา ใหต ่ืนเตน ตกใจ ซงึ่ จะทาํ ให
หัวใจสบู ฉดี โลหติ มากยงิ่ ข้ึน พษิ งแู พรกระจายไดเร็วข้ึน
ควรนาํ งูทก่ี ัดไปพบแพทยเพอ่ื สะดวกตอ การวนิ ิจฉัยและ
รักษา

คคูมมู อื ือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอื้ ้ืองงตตนน ฉฉบบับับพพกกพพาา 63

ทอ งเดนิ ทองรวง ทอ งเสยี
ในเด็กโตหรือผูใหญ
1. งดอาหารรสจัด และยอยยาก เลือกกินอาหาร

เหลว กินจนกวา อาการจะดี
2. ดมื่ นาํ้ เกลือแร หรือผสมเอง (เกลือ ½ ชอนชา+

นา้ํ 1 ขวดแมโขง)
3. ดมื่ นํา้ ชาแกๆ
4. ถาถายรุนแรง อาเจียน ออนเพลียมาก หนามืด

เปน ลม อาการไมด ีขึ้นภายใน 24 ชั่วโมง ใหไปพบแพทย

ในเดก็ เลก็ เดก็ ทารก
1. งดนมและอาหาร ประมาณ 2-4 ช่ัวโมง ดื่ม
น้าํ เกลอื แร
2. ถา เด็กหิวมากใหนมท่ีชงจางๆ ทีละนอ ย
3. ถาถายทองรุนแรง อาเจียน ด่ืมนมและน้ําไมได
เด็กซึม ตาโบ กระหมอมบุม หายใจหอบแรง ถาอาการไมดี
ขนึ้ ใน 24 ช่วั โมง ใหไปพบแพทยโ ดยดวน

6ค4มู ือการปฐมพยาบาลเบ้ืองตน คูมฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบ้อื งตน ฉบบั พก6พ4า

กางติดคอ
ใหก ารชวยเหลือดงั น้ี
1. กลนื กอนขา วสกุ หรอื ขนมปงนิม่ ๆ
2. ถายังไมหลุด กลืนน้ําสมสายชูเจือจาง น้ํา

มะนาว ซ่ึงเปนกรด จะทําใหก างออนลง
3. ถาไมห ลดุ ควรไปพบแพทย

สะอึก
เ กิ ด จ า ก ค ว า ม ผิ ด ป ก ติ ข อ ง ก า ร บี บ รั ด ตั ว ข อ ง

กลามเนอ้ื กระบังลมรว มกบั การบดิ ตัวอยา งรวดเร็วของกลอง
เสียง มักเกิดข้ึนในเวลา 2-3 นาที หรือระยะสั้นๆ มีสาเหตุ
มาจากอาหารไมย อ ย รับประทานอาหารเรว็ เกินไป จากการ
ผาตดั บางชนิด สมองอักเสบ ใหก ารชวยเหลอื ดังน้ี

1. ดื่มนํ้า 1-2 แกว
2. เบนความสนใจของผปู วย
3. หายใจเขา-ออกลกึ ๆ ยาวๆ
4. ไมดขี ้ึนใหไ ปพบแพทย

คคูมูมือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้อื ้ืองงตตน น ฉฉบบับับพพกกพพาา 65

ตะครวิ

เกิดจากสูญเสียนํ้าและเกลือแรบางชนิดภายใน
รางกายเปนจํานวนมาก เชน เสียเหง่ือจากการออกกําลัง
กาย ใหการชว ยเหลือดังน้ี

1. ยืดกลามเนื้อท่ีเกรง็ ใหค ลายตัว
2. ประคบดวยความรอน หรือทาดวยครีมทาแก
ปวดเมอื่ ย
3. ใหดื่มนา้ํ เกลือแร
ลมพิษ

เกิดจากการถูกสารท่ีแพ พืช สารเคมี แพอาหาร
ทะเล เหลา เบียร ละอองตา งๆ ใหการชว ยเหลือดังตอ ไปนี้

1. ทายาแกผดผ่ืนคัน
คาลาไมน เด็กซาเมธาโซนครีม

2. รับประทานยาแก
แพ

3. หาสาเหตทุ ีแ่ พ
4. ถาผ่ืนไมยุบลงและเพ่ิมมากขึ้นใหรีบไปพบ
แพทย

6ค6มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉอืบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบอ้ื งตน ฉบับพก6พ6า

เลือดกําเดาออก
เกิดจากการกระแทก ส่ังน้ํามูกแรงๆ การแคะจมูก

ใหการชว ยเหลือดงั นี้
1. น่ังกม ศรี ษะเลก็ นอ ย

บบี จมูกนาน 10 นาที หายใจทาง
ปาก

2. วางน้ําแข็ง หรือผาเย็น
บนสันจมกู หรอื หนาผาก

3. ถาไมห ยดุ รบี ไปพบแพทย
สง่ิ แปลกปลอมเขา จมูก

1. บีบจมกู ขา งที่ไมม ขี อง แลวสง่ั ออกมาแรงๆ
2. อยา พยายามแคะออก
3. ถาเปนเด็กใหหันเหความสนใจจากจมูก ให
หายใจทางปาก
4. รีบไปพบแพทยท นั ที

คคมู ูมืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ้ืองงตตน น ฉฉบบบั ับพพกกพพาา 67

ความปลอดภัยสําหรับเด็ก
1. อยา ปลอยเด็กทารกหรือเด็กอายุตํ่ากวา 5 ขวบ

ไวกับส่ิงใดๆ ท่ีอาจทําใหอุดตันทางเดินหายใจได เชน
ถงุ พลาสติก ใหเลือกของเลน ชิ้นใหญๆ ทใ่ี สปากไมได

2. อยาใชห มอนนุมๆกบั ทารกอายตุ า่ํ กวา 1 ป
3. อยาทิ้งทารกไวกับขวดนม หรืออาหารตาม
ลําพัง (เพราะอาจสาํ ลักได)
4. หามใหถ ่วั ลิสง นอยหนา มะขาม แกเด็กอายุตํ่า
กวา 3 ขวบ
5. อยาปลอยเด็กทารกไวบนเตียงกับคุณนานๆ
เพราะจะเผลอหลับได

6. อยาปลอยใหเ ด็กทารกไวบนทีย่ กสูงตามลาํ พงั
7. รถหัดเดนิ ควรมีฐานและลอทแ่ี ข็งแรง
8. อยาปลอยเด็กหรือทารกไวบนเกาอ้ีสูงโดยไมมี
เครอ่ื งรัดตวั
9. อยาวางแจกัน แกว กานํ้ารอนไวบนโตะเต้ีย ใน
ระยะทีเ่ ด็กเอือ้ มมอื ถงึ
10. หาที่ครอบปลั๊กไฟ พัดลม เม่ือเด็กเรียนรูและ
สอนจุดอันตรายตา งๆ ใหเด็กทราบ

6ค8มู อื การปฐมพยาบาลเบื้องตนคมู ฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบือ้ งตน ฉบับพก6พ8า

11. หามเด็กอายุตํ่ากวา 5 ขวบ ขามถนนตาม
ลําพัง ควรจูงมือเดก็ ขามถนนเสมอ

12. อยาถือของรอน ถวยกาแฟรอนๆ เหนือศีรษะ
เด็ก

13. บา นทีม่ ีเด็กวัยหัดเดินเตาะแตะ ไมควรใชผาปู
โตะ ท่ีมชี ายใหเ ด็กดึงได

คคมู ูม ือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ื้องงตตน นฉฉบบบั บั พพกกพพาา 69

บทที่ 2

การปฏิบัติการชว ยชีวิตขัน้ พืน้ ฐาน
(Cardio Pulmonary Resuscitation : CPR)

เปนการชวยเหลือระบบการหายใจและระบบการ
ไหลเวียนโลหิตเมื่อเกิดภาวการณหยุดหายใจ และหัวใจ
หยุดเตนกะทันหันเพ่ือเปนการนําออกซิเจนเขาสูรางกาย
และชวยใหมีการไหลเวียนโลหิตทําใหเนื้อเยื่อตางๆกลับมา
ทําหนาทีไ่ ดเ ปน ปกติ

ดังนัน้ เม่อื เกดิ อบุ ัตเิ หตตุ างๆ ทที่ ําใหผูบาดเจ็บเกดิ
ภาวะหยุดหายใจ และหัวใจหยุดเตน ผูประสบเหตุไมควร
ปลอยใหเวลาสูญเสียไปโดยไมไดทําการชวยเหลือเพราะ
โอกาสรอดชีวิตของผูบาดเจ็บจะลดลงในทุกนาทีท่ีผานไป
สิ่งสําคัญของการชวยเหลือเมื่อประสบเหตุคือ โทรศัพทขอ
ความชว ยเหลอื จากระบบบริการฉุกเฉินทางการแพทยทันที
จากน้ันชวยผูบาดเจ็บโดยการทําซี.พี.อาร. ในระหวางท่ีรอ
รถพยาบาลมาถึงการชวยเหลือที่ถูกตอง และเหมาะสมกับ
สามารถชวยใหการหายใจ และไหลเวียนโลหิตของ

7ค0มู อื การปฐมพยาบาลเบ้ืองตนคมู ฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก7พ0า

ผูบาดเจ็บยังคงอยู เพื่อประคับประคองชีวิตไว จนกระท่ัง
ไดรับการชวยเหลือขั้นสูงจากบุคลากรทางการแพทยตอไป
การทํา ซี.พี.อาร จึงเปนส่ิงสําคัญและจําเปนสําหรับ
ประชาชน ท่คี วรมีความรู และทักษะในการปฏิบัติทถี่ กู ตอ ง

ระบบทสี ําคญั ต่อการมชี ีวติ
(Vital System)

ระบบการหายใจ
(Respiratory System)

ประกอบดวย ชอ งทางเดินหายใจ ไดแก จมูก ปาก
กลอ งเสยี ง หลอดลม ปอด ถงุ ลม ทาํ หนาที่นําออกซเิ จนเขา
สรู างกาย และแลกเปล่ียนกาซออกชิเจนระหวางเลือด และ
อากาศที่ถุงลม รางกายไดรับออกซิเจนจากการหายใจเขา
จากนัน้ ออกซเิ จนจะซึมผานผนังถุงลมเขากระแสเลือด และ
ขับกาซคารบอนไดออกไซดออกจากรางกายทางลมหายใจ
ออก ลมหายใจเขามี ออกซิเจน 21เปอรเซ็นต ลมหายใจ
ออกมอี อกซิเจนประมาณ 16-18 เปอรเ ซน็ ต

คคูม มู ือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ื้องงตตน นฉฉบบับับพพกกพพาา 71

ระบบการไหลเวียนโลหิต
(Cardiovascular System)

ประกอบดวย หัวใจ เลือด และหลอดเลือดทํา
หนา ท่สี ูบฉดี เลอื ดแดงไปเลี้ยงสวนตางๆของรา งกาย และนํา
เลือดดํากลับสูปอดเพ่ือรับออกซิเจน ใหกลายเปนเลือดแดง
หมนุ เวยี นตลอดเวลา

ระบบประสาท
(Nervous System)

ประกอบดวยสมอง ไขสันหลัง ทําหนาท่ีสั่งงาน
ผานเสนประสาทไปยังสวนตางๆของรางกาย สมองมีความ
ตองการออกซิเจน 20 เปอรเซ็นตของออกซิเจนทั้งหมดท่ี
รางกายไดรับ ถาสมองขาดออกซิเจนเพียงเล็กนอยจะเกิด
อาการหนามืดเวียนศีรษะถาขาดมากอาจทําใหเกิดภาวะ
หมดสติและเสยี ชวี ิตไดเซลลสมองของมนุษยทนตอการขาด
ออกซเิ จนไดเพยี ง 4-5 นาที เทานั้น

7ค2ู่มือการปฐมพยาบาลเบื้องต้นคู่มฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบือ้ งตน้ ฉบับพก7พ2า

สาเหตทุ ี่ทาให้เกดิ ภาวะหยดุ หายใจและหัวใจหยุดเตน้
1. ระบบการไหลเวียนโลหิตและหัวใจล้มเหลว

จากภาวะโรคหัวใจ ช็อกจากการเสียเลือดและอุบัติเหตุ
ตา่ งๆเป็นต้น

2. ทางเดินหายใจถูกอุดก้ันจากการสาลักอาหาร
หรอื การสาลกั ควัน

3. อุบัติเหตุต่างๆ เช่น ไฟฟ้าดูด จมน้า ได้รับยา
เกนิ ขนาด แพย้ า ขาดอากาศ
อาการ และอาการแสดง

1. หมดสติ (Unconsciousness) ไม่มีการ
ตอบสนองเมอ่ื ถกู ปลุกเหรอเรียก

2. หยุดการหายใจ (No Breathing) ไม่มีการ
เคล่ือนไหวขึ้นลงของทรวงอก หรือหนา้ ทอ้ ง

3. หัวใจหยุดเต้น (No Pulse) ไม่มีสัญญาณการ
ไหลเวียนโลหิต คือไม่มีการหายใจไม่มีการไอ และไม่มีการ
เคล่ือนไหวของรา่ งกาย

คคมู ูมอื อื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ื้องงตตน นฉฉบบบั บั พพกกพพาา 73

หวงโซความอยูรอด (Chain of Survival)

ผูประสบภาวะ คุกคามตอชีวิต (Life threatening) คือ

หวั ใจวาย หยุดหายใจ หัวใจ หยุดเตน สําลัก อุบัติเหตุตางๆ

เชน จมนํ้า ไฟฟาดูด ฯลฯมีโอกาส รอดสูง ถาผูประสบเหตุ

ใหก ารชว ยเหลือโดยการปฏิบัติตามข้ันตอนของหวงโซความ

อยรู อดดงั น้ี กระตุน้ หวั ใจดว้ ย

โทรศพั ทท์ นั ทีขอ ไฟฟ้ าทาํ ใหห้ วั ใจ

ความชว่ ยเหลือ ทาํ ซี.พ.ี อาร์. ให้ กลบั มาเตน้

มีออกซิเจนและ ไดร้ ับการรักษาทาํ

เลือดไหลเวียน ใหก้ ลบั สู่ภาวะปกติ

1.โทรศัพทขอความชวยเหลือ จากระบบบริการ
ฉุกเฉนิ ทางการแพทยท นั ทีทหี่ มายเลข 1669, 1554 หรอื 191

2. ทํา ซี.พี.อาร. (CPR) โดยใหการชวยเหลือ ณ จุด
เกิดเหตุ ตามอาการท่ีตรวจพบ เชน หยุดหายใจ ใหชวยหายใจ
โดยการ เปา ปากเพอื่ ใหมอี อกซเิ จนเขา สรู า งกาย หัวใจหยุดเตน
ใหชวยกด หนาอก เพื่อใหมีการไหลเวียนของโลหิต ท่ีจะชวย
ใหผูบาดเจ็บ ไดรับออกซิเจนเขาสูรางกาย และมีการ
ไหลเวยี นโลหิตไปเล้ียง อวัยวะสําคัญ

7ค4ูมอื การปฐมพยาบาลเบื้องตน คูม ฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบือ้ งตน ฉบับพก7พ4า

3. กระตุนหัวใจดวยไฟฟา (Early Defibrillation)
เพ่ือ ชวยใหหัวใจกลับมาเตนเปนปกติ ถาทําไดรวดเร็ว
ผบู าดเจบ็ จะมีโอกาสรอดชีวติ มากขึน้

4. การดแู ลข้นั สงู (Advance Care) เปนการรกั ษา
โดย การใหยา การใสทอชวยการหายใจโดยบุคลากรทาง
การแพทย ณ จุดเกดิ เหตุและโรงพยาบาล เพ่ือใหผูบาดเจ็บ
กลับคืนสูภาวะปกติ

คคูมมู ือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้อื ้ืองงตตน นฉฉบบบั ับพพกกพพาา 75

การปฏิบตั กิ ารชวยชีวติ ในผูใ หญ
(Audult CPR)

ประเมนิ ความรูสึกตวั
Check for consciousness)

(

โดยการปลุก ตบบริเวณบา เบาๆ เรียกผปู ว ย จับชีพจรทค่ี อ

ขอความชวยเหลือ
(Call for Help)
เพ่ือโทรศัพทแจง 1669 จัดผูบาดเจ็บใหนอนราบบนพื้น
เรียบ

7ค6มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตน คมู ฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก7พ6า

เปด ทางเดนิ หายใจ
(Open Airway = A)
โดยการกดหนาผากและเชย
คางขน้ึ ถามสี ง่ิ แปลกปลอม
ในปากใหล วงออก

ตรวจการหายใจ
(Check for breathing)
โดย ตา – ดทู รวงอก
หู – ฟงเสียงลมหายใจ
แกม – สมั ผัสลมหายใจ

คคมู ูมือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบื้อ้ืองงตตนน ฉฉบบบั บั พพกกพพาา 77

ถา ผูบ าดเจบ็ ไมห ายใจ

ขอสังเกต
ใชเวลาในการตรวจ 10 วินาทเี พื่อความแนใจ

ไมควรใชเ วลานอ ยหรือมากกวา น้ี

ชวยการไหลเวียนโลหติ
(Circulation = C) :
กดหนา อก 30 คร้งั
โดยการกดหนาอก 30

คร้งั บรเิ วณท่จี ะกด
หนา อก ชวงลา งของ
กระดูกกลางหนาอก
(sternum) บริเวณ

กงึ่ กลางทรวงอก
ระหวางหวั นมทง้ั สองขาง วางสน มอื ขา งหนึ่งบรเิ วณกงึ่ กลาง
หนา อก และวางสน มืออีกขางหนง่ึ ทบั ดา นบนในลักษณะ
ประสานมือ

7ค8ูม อื การปฐมพยาบาลเบ้ืองตนคูมฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก7พ8า

การชวยหายใจ
(Rescue Breathing = B)
โดยการเปาปาก 2 คร้ัง ใช
นิ้ ว มื อ บี บ จ มู ก ใ ห ป ด ส นิ ท
ประกบปากใหสนิทกับปาก
ผูปวยซ่ึงคางตองแหงนขึ้น
การเปาแตละคร้ังควรใชเวลาไมเกิน 10-15 วินาที และ
จะตอ งเหน็ ทรวงอกผูบาดเจบ็ กระเพื่อมขน้ึ ทกุ ครั้งทเ่ี ปา ปาก

ขอ สงั เกต
ไมควรเปาลมเขาปอดมากเกินไป เพราะลมสวนเกินจะเขา
ไปในกระเพาะอาหาร เกิดอาการแทรกซอน น้ํายอย หรือเศษ
อาหารลนจากกระเพาะอาหารเขาสปู อดได

ถาทรวงอกไมกระเพ่ือมขึ้นใหจัดทาทางเดินหายใจใหม
โดย การเชยคางใหแหงนสูงข้ึนแลวเปาใหม ถาทรวงอก
ยังคงไมกระเพื่อมข้ึน แสดงวามีการอุดก้ันทางเดินหายใจ
(ดูเร่อื งการ สําลกั )

คคมู ูมืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้ือื้องงตตน นฉฉบบบั ับพพกกพพาา 79

จดั ทา นอนท่ีปลอดภัย หรอื ทานอนตะแคงกง่ึ ควาํ่

*** ทําการกดหนาอก 30 คร้ัง โดยมีจังหวะหางกันหน่ึง
พยางคจากการนับคือ หน่งึ ...สอง...สาม...สี่...จนถึง...สามสิบ

อตั ราการกดหนาอก 100 คร้ัง/นาที
กดลกึ 1.5-2 นิว้ โดยกดอยา งเร็วและแรง
ตองแนใจวาหนาอกจะคืนกลับมาปกติกอน จึงจะ
ทาํ การกดครั้งตอไป
สลับกับการเปาปาก 2 คร้ัง ตอไปเร่ือยๆ จนครบ 5 รอบ
แลวจงึ จบั ชีพจรทีค่ อ ถาไมมชี พี จรกใ็ หป ฏบิ ัตกิ ารชวยฟน คนื
ชพี ตอ ไป จนกวา ทมี ชว ยเหลอื ทางการแพทยจ ะมาถึง

8ค0ูมอื การปฐมพยาบาลเบื้องตนคูม ฉือบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก8พ0า

ในกรณีที่เปนเด็กโตใหกดหนาอกโดยวางสนมือ
1 ขาง หรือ 2 ขาง ข้ึนอยูกับขนาดตัวเด็ก กดลึกเทากับ
ผูใหญ สลับกับการเปา ปาก 2 คร้งั

สวนเด็กเล็กกดหนาอกโดยใชนิ้วมือ (นิ้วกลางและ
นวิ้ นาง) กดลึก 0.5-1 นว้ิ ฟตุ สลับกบั การเปา ปาก 2 คร้ัง

ขอสังเกต
1. การปฏิบัตกิ ารชวยเหลือ ตองเริ่มตนชวยเหลือดวย

ความรวดเร็ว จะเกดิ ผลสําเรจ็ สูง
2. ตองทําการกดหนาอกอยางตอเนื่อง เพ่ือให

ออกซิเจนไปเล้ียงอวัยวะที่สําคัญ (สมอง หัวใจ
ฯลฯ) เพยี งพอ ท่จี ะชวยชวี ิตได
3. การเปาปากท่ีถูกตอง ตองเห็นทรวงอกกระเพื่อม
ขึ้นทกุ ครง้ั

คคูมมู ืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ื้องงตตนน ฉฉบบับับพพกกพพาา 81

ส่งิ ทแ่ี สดงวา การชว ยชีวติ ไดผล
1. รูสึกตวั มีการเคลอื่ นไหวรา งกาย ไอ กลนื
2. หายใจไดเอง
3. สีผวิ หนังเปลยี่ นแปลงไดด ขี น้ึ อณุ หภูมิรา งกายอุนข้นึ

จะหยุดทําการชวยชีวิตเม่ือใด
1. ผบู าดเจ็บหายใจไดเ อง
2. มบี คุ ลากรทางการแพทยมาชวยเหลือ
3. ผชู ว ยเหลือเหนื่อยจนไมสามารถชวยตอ ได

อนั ตรายทีอาจเกิดขึนจากการช่วยชีวติ

1. วางมอื กดหนาอกผิดตําแหนง หรือ มือที่วางกระดอนไม
อยูในตําแหนงเดิมอาจทําใหเกิดกระดูกหัก (ซ่ีโครง
กระดูก หนาอก) และปลายกระดูกสวนท่ีหักทิ่มแทง
อวัยวะภายใน ทําใหฉ ีกขาดและมีเลอื ดออกมาก

2. ไมผ อนมือหลังกดหนา อก หรือกดเรว็ เกนิ ไป ทาํ ใหทรวง
อกผูบาดเจ็บไมกลับคืนสภาพเดิม ปริมาณเลือดท่ีไหล
กลับสูหัวใจนอยลง สงผลใหเกิดการกดหนาอกคร้ัง
ตอไป มีปริมาณเลือดออกจากหัวใจนอยลง ไมเพียงพอ
กบั ความตอ งการของอวัยวะตางๆ

3. กดหนา อกลึกมากเกนิ ไปทาํ ใหก ลา มเนอ้ื หัวใจช้ํา ฉีกขาด

8ค2มู อื การปฐมพยาบาลเบื้องตน คูมฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบือ้ งตน ฉบบั พก8พ2า

4. เปา ลมเขา ปอดมากเกนิ ไปเปาแรงเกินไปหรือปดทางเดิน
หายใจไมดีทําใหลมสวนเกินเขาสูกระเพราะอาหาร
น้ํายอย และเศษอาหารอาจลนเขาสูปอดทําใหเกิด
อันตรายได

ขอ สังเกต
เพ่ือใหการชวยเหลือเกิดประสิทธิภาพสูงสุด
ผูชวยเหลือควรผานการอบรมเร่ืองการปฏิบัติการ
ชวยชีวิตขั้นพื้นฐาน และหามฝกปฏิบัติกับผูที่ยังมี
ชีวิตอยู ควรฝกความชํานาญกับหุนสําหรับฝก
ชวยชวี ติ เทานั้น

คคูมูมอื อื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ื้องงตตนน ฉฉบบับบั พพกกพพาา 83

บทที่ 3

การยกและเคลื่อนยายผปู ว ย
(Lifting and Moving)

การยกและเคล่ือนยายถือเปนบทบาทที่สําคัญของผู
ปฏิบัติการฉุกเฉินเบ้ืองตน เนื่องจากการยกและเคลื่อนยาย
ท่ีไมถูกวิธี เปนสาเหตุสําคัญท่ีทําใหผูปวยเกิดความพิการ
และเสียชีวิตได นั่นหมายถึงวาการชวยเหลือท่ีไมถูกตอง
แทนท่ีจะเปนการชวยใหผปู วยปลอดภัย แตกลับเปนการทํา
ใหผูปวยไดรับอันตรายเพิ่มขึ้น นอกจากน้ีการยกและ
เคล่ือนยายผูปวยท่ีถูกวิธี จะชวยลดอันตรายท่ีอาจเกิด
ข้ึนกับตัวผูชวยเหลือเองดวย เนื่องจากในแตละปมี
ผูไ ดรบั บาดเจบ็ จากการยกและเคลื่อนยายผูปวยอยางผิดวิธี
ดังน้ันผูปฏิบัติการทุกคน จึงควรฝกฝนทักษะการยกและ
เคลื่อนยายอยางถูกตอง และเหมาะสมกับสภาวะผูปวยแต
ละคน เพอ่ื ความปลอดภยั ท้ังตัวผูปฏิบัติการเองและผปู วย

8ค4มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบ้ืองตน ฉบบั พก8พ4า

กฎทวั่ ไปในการยกและเคลอื่ นยายผูปว ย
การยกและการเคล่ือนยายผูปวยมีอยูดวยกัน หลายวิธี

แ ต ห ลั ก ก า ร เ ห มื อ น กั น โ ด ย มี ก ฎ ท่ั ว ไ ป ใ น ก า ร ย ก แ ล ะ
เคลอื่ นยา ย คือ

1. บอกเลาแผนการกับผูท่ีมาชวยวาจะทําอะไร
เพื่อใหเขาใจตรงกันกอนการยกและเคล่ือนยาย และที่
สาํ คัญกต็ อ งบอกผปู ว ยดวยวาจะตองทาํ อะไรกับเขาบา ง

2. ประมาณกาํ ลังทจ่ี ะยกผูปวย ถาไมแนใจวายกไหว
ตองหาคนชวยใหมากพอหามลองยกเด็ดขาด เพราะผูปวย
จะไดรบั อนั ตราย และพิจารณาใชวิธีการยกและเคล่ือนยาย
ใหเ หมาะสมกับสภาพผปู วยดวย

3. การระวังความปลอดภัย หามทําหลังงอเวลายก
เพราะจะทําใหห มอนรองกระดูกหลังเคลื่อน เกิดอาการปวด
หลงั หรอื เสยี วแปลบตามเสน ประสาท ดงั นัน้ ตอ งใหห ลังตรง
เสมอ ใหน าํ้ หนักท่ียกอยูใกลตวั มากทส่ี ดุ

. ทาทางในการยกและเคลอื่ นยาย ใหยืนในตําแหนง
ที่เหมาะสม เวลายกผูปวยตองยอขา งอเขา และหนีบแขน
กํามือที่จับผูปวยใหแนน ใหแขนอยูแนบลําตัวมากที่สุด จะ
ทาํ ใหไดแรงมาก เวลายกใหยกข้ึนตรงๆ

คคูมมู อื อื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ้ืองงตตน น ฉฉบบับับพพกกพพาา 85

5. ตองยกผูปวยโดยใหตัวเราอยูในสมดุล น้ําหนักจะได
ลงที่ศูนยกลางลําตัว ทําใหออกแรงไดเต็มที่ และตัวผูยกเองก็
จะปลอดภยั ไมเกิดการบาดเจบ็ ตอ กลา มเน้ือและเสน ประสาท

6. ตองทําดวยความละมุนละมอมท่ีสุด เราตองการให
คนอนื่ ปฏิบตั ติ อเราอยางไร ก็ควรปฏิบตั เิ ชนนัน้ ตอ ผูอื่นดว ย

หลักสําคัญที่จะตองยึดถือเสมอ เมื่อจะทําการเคลื่อนยาย
ผูป ว ย

1. อยา เคล่ือนยายผูปวยโดยไมจําเปน ยกเวนอาการ
ไมปลอดภยั หรอื สถานการณท ีเ่ กดิ เหตุไมป ลอดภยั

2. หามเคล่ือนยายผูที่ไดรับบาดเจ็บที่กระดูกสันหลัง
โดยไมไดดามกระดูกกอ น

3. หามเคล่ือนยายผูปวยโดยท่ียังไมไดแกไขสวนท่ี
บาดเจบ็

4. หา มทงิ้ ผปู วยที่หมดสติอยเู พียงลําพัง เพราะผูปวย

อาจมีอาการทรดุ ลงเม่ือไรก็ได

5. หา มทําใหผ ปู วยบาดเจบ็ มากขึ้น

6. หามทําในส่ิงที่ไมรูหรือไมแนใจ ในกรณีท่ีไมแนใจ

วา ควรอยา งไร อยาตดั สินใจกระทําในสง่ิ ทีไ่ มรูโดยเด็ดขาด

8ค6มู ือการปฐมพยาบาลเบ้ืองตน คมู ฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบ้ืองตน ฉบับพก8พ6า

การเคล่อื นยา ยผปู ว ย โดยทว่ั ไปมีอยู 2 ลกั ษณะ คอื

1. การเคลือ่ นยายแบบฉุกเฉิน

2. การเคลื่อนยา ยแบบไมฉ กุ เฉิน

1. การเคลื่อนยายแบบฉุกเฉิน เปนการเคล่ือนยายที่
อันตรายและนากลัวท่ีสุดในการเคลื่อนยายผูปวยแบบรีบ
รอน คือการทําใหเกิดการบาดเจ็บตอไขสันหลัง ในผูปวย
ฉกุ เฉนิ ที่เปนผปู ว ยอุบตั เิ หตุ ดังนั้นถาจําเปนตองเคล่ือนยาย
ผูปว ยโดยเรว็ จากการติดอยใู นยานพาหนะ ควรใชอุปกรณท่ี
ชวยปองกันกระดูกสันหลังเทาที่จะทําได ในการดึงตอง
พยายามดึงผปู วยตามแนวยาวของลําตัวเพื่อกันอันตรายตอ
ไขสันหลัง ผูปวยที่จําเปนจะตองทําการเคลื่อนยายทันที
โดยการเคลื่อนยายแบบฉุกเฉิน จะใชในกรณีที่อาจกอเกิด
อนั ตรายกับผปู ว ยถาไมเ คลือ่ นยายเทาน้ัน ไดแก

(1) ไฟไหมหรืออันตรายจากไฟ
(2) ระเบดิ หรือวัตถุอันตราย
(3) สามารถปอ งกนั อนั ตรายในทเี่ กิดเหตุแกผูปวยได
(4) ไมสามารถเขาถึงผูปวยรายอ่ืนซ่ึงติดอยูใน
ยานพาหนะและตองการการรักษาพยาบาลชวยชีวิต

คคูม มู อื ือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้ือ้ืองงตตน น ฉฉบบบั บั พพกกพพาา 87

(หมายถงึ ผปู วยรายดังกลาวกีดขวางทางท่ีจะเขาชวยอีกราย
หนึง่ )

(5) ไมสามารถใหการรักษาพยาบาลไดเน่ืองจาก

ตาํ แหนง และทาของผูปวย เชน ผูปว ยหัวใจหยุดเตนขณะนั่ง
บนเกาอ้ี หรอื นอนบนเตียง

แตอยางไรก็ตาม ถึงแมวาผูปวยในกรณีดังกลาว
ขางตน จําเปนตองไดรับการชวยเหลือโดยการเคล่ือนยาย

ออกมาจากที่เกิดเหตุอยางเรงดวน แตขณะเดียวกัน ผูชวย
เหลือก็ตอ งประเมนิ สถานการณวามีความปลอดภัยเพียงพอ
กับตัวผูชว ยเหลือเองดวย และในการเคลื่อนยายตองปฏิบัติ
ดวยความระมัดระวังและรวดเรว็

1. วิธีการเคล่อื นยายแบบฉกุ เฉนิ
ถาผปู ว ยอยทู ีพ่ น้ื จะสามารถเคลื่อนยายไดโดยวธิ ีตอไปน้ี

วิธที ่ี 1 ดงึ เสื้อบริเวณคอและไหลผูปว ย

8ค8มู ือการปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉือบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบ้อื งตน ฉบับพก8พ8า

วิธีที่ 2 ลากทางปลายเทา โดยใชมือสองขางจับบริเวณขอ
เทาผูปวย แลวดึงเขาหาตัว แตกอนลาก ใหจัดทาผูปวย
โดยการยกแขนสองขางของผูปวยใหอยูเหนือศีรษะของ
ผูปว ยกอน

วิธีท่ี 3 ใหผูปวยนอนบนผา มวนผาดานลําตัวผูปวยทั้งสอง
ดา น เวน ผา ดา นศรี ษะไว พอสมควร สาํ หรับใชล าก แลว ลาก
ผาดานศีรษะผปู วย

คคูมูมือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอ้ื ้ืองงตตนนฉฉบบบั ับพพกกพพาา 89

วิธีที่ 4 สอดแขนเขาไปใตรักแรผูปวยจากดานหลัง แลวจับ
ตนแขนผปู วยไวใ หแนนแลว จึงลากผูปวย

2. วิธกี ารเคลอื่ นยา ยผปู วยแบบไมฉ กุ เฉนิ
การยกและเคล่ือนยายผูปวยแบบไมฉุกเฉิน เปน

การยกและเคลื่อนยายผูปวยที่ใชกับผูปวยที่ไมมีความ
จําเปนตองรีบเคลื่อนยาย เชน ไมมีภาวะคุกคามตอชีวิตที่
อาจทําใหเสียชีวิตไดในเวลาอันรวดเร็ว หรือไมอยูใน
สถานการณที่เปนอันตราย เปนตน ซึ่งในการยกและ
เคล่ือนยายผูปวยแบบไมฉุกเฉิน มีอยูหลายวิธี ท้ังแบบท่ีใช
อุปกรณ และไมใชอุปกรณ ดังน้ันผูปฏิบัติการตองพิจารณา
ใหเหมาะสมกบั ผูปว ยแตละราย และกอนทําการเคลื่อนยาย
ผปู ว ยจะตองแกไขสวนทีบ่ าดเจบ็ กอ น

9ค0มู อื การปฐมพยาบาลเบ้ืองตน คูม ฉอืบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบ้อื งตน ฉบบั พก9พ0า

- ถา ผปู ว ยมบี าดแผลตอ งการหา มเลือดกอ น
- ถาผูปวยมีกระดูกหัก จะตองดามกระดูกกอน
เพอื่ เปนการปองกันไมใหผูปวยบาดเจ็บมากขึ้นระหวางการ
เคลือ่ นยาย

คคูมูมือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบื้อื้องงตตนน ฉฉบบบั บั พพกกพพาา 91

การยกและเคลอื่ นยายแบบไมใชอปุ กรณ
การยกและเคลื่อนยา ยโดยผชู วยเหลือคนเดยี ว
วธิ ที ี่ 1 ทา ประคองเดิน

การป ระคองเดินโดยผูชวยเหลือคนเดียว
ใชสําหรับการเคลื่อนยายผูปวยรูสึกตัวดี และพอจะ
ชวยเหลือตวั เองได มีการบาดเจบ็ บรเิ วณขาหรือเทา ทําให
ไมสามารถเดินเทาไดสะดวก ไมมีกระดูกหรือกระดูกหลัง
หักและผูปวยตัวใหญพอๆ กับผูชวยเหลือ อยาลืมขั้นตอน
การเคล่ือนยายตองบอกเลาแผนการแกผูปวยกอนเสมอวา
เราจะชวยทําอะไรจะพาเดินไปทางไหนและประมาณกําลัง
ตองใหผูปวยเดินนําหนาเสมอ ผูชวยตองมองเทาผูปวย
ถาผูปวยลมระหวางทางจะไดประคองผูปวยไวไดอยาง
ปลอดภัยทั้งตอ ผปู วยและตนเอง

วิธีการ ใหผูชวยเหลือเขาประชิดตัวผูปวยดานท่ี
ไดรับบาดเจ็บ จับขอมือผูปวยมาคลองคอของผูชวยเหลือ
พรอมกับผูชวยเหลือใชขาของตนเองล็อคขาของผูปวยท่ีได
รับบาดเจ็บ แลวบอกใหผปู วยเดิน โดยใชข าของผชู ว ยเหลอื
เปนตวั ชว ยในการนําเดิน

9ค2ูม อื การปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉอืบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบ้อื งตน ฉบับพก9พ2า

วธิ ีที่ 2 การอุมแบก มี 2 วิธี
วิธีที่ 1 การอมุ แบกโดยผชู ว ยคน
เดยี ว

วิธีน้ีเหมาะสําหรับผูปวยท่ี
มีนํ้าหนักตัวนอย หรือผูปวยเด็ก
หรือผปู วยตวั เลก็ กวา ผชู วยเหลือมาก
และไมมีกระดูกหักท่ีใดๆการอุมจะ
เปนการเคลอื่ นยายทส่ี ะดวก รวดเร็ว
และปลอดภัยแตถาผูปวยตัวใหญ
อาจใชว ธิ ียกโดยคนหลายๆคน

คคูมมู ืออื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบ้ือ้ืองงตตน นฉฉบบบั บั พพกกพพาา 93

วิธที ี่ 2 ขั้นตอนท่ี 1
ข้ันตอนที่ 1 ผูชวยเหลืออยู
ด า น ป ล า ย เ ท า ผู ป ว ย
พรอมจับปลายเทาผูปวยให
อยูใ นทา ตั้งเขา

ข้นั ตอนที่ 2
ผูชวยเหลือใชปลายเทาทั้ง
สองขางเหยียบดันปลายเทา
ผูปวย อยูในทาเตรียมท่ีจะ
ดึงตวั ผปู วยขึน้

ขน้ั ตอนที่ 2

ขั้นตอนที่ 3 ผูชวยเหลือออกแรงดึงตัวผูปวยข้ึนไวบนบา
พรอ มทั้งใชมือขางหนึ่งรวบตัว
ผูปวยไว และมืออีกขางจับ
ขอมอื ผูปวยไว

ขัน้ ตอนที่ 3 การดงึ ตวั ผปู ว ย

9ค4มู อื การปฐมพยาบาลเบ้ืองตนคมู ฉือบกับาพรกปพฐมาพยาบาลเบ้ืองตน ฉบบั พก9พ4า

ข้ันตอนที่ 4 ยกตัวผปู วยไวบนบา

ขนั้ ตอนท่ี 4 ยกตวั ผปู ว ยไวบนบา
การยกและเคลอ่ื นยายโดยผชู ว ยเหลอื 2 คน

วิธีท่ี 1 การอุมแบกหนา-หลัง ใชในกรณีที่ผูปวยตัว
ใหญ อุม คนเดียวไมไ หวและไมม ีกระดกู สว นใดหัก
วธิ กี าร

1) ใหผ ปู วยนอนราบกับพ้ืน ชันเขา ขึ้น
2) ผูช วยคนที่ 1 อยูดา นศรี ษะของผูปวยใชม อื ทัง้ สอง
ขางจบั บริเวณไหลท งั้ สองขาง สวนผูชวยอีกคนอยูปลายเทา
ผปู ว ย

คคมู มู ือือกกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบือ้ ื้องงตตน น ฉฉบบบั ับพพกกพพาา 95

3) ผูช ว ยเหลือคนที่อยูปลายเทาจับขอมือผูปวยท้ัง
สองขา ง แลวดึงตวั ผูปวยขน้ึ ในทา นงั่ และในจังหวะเดยี วกนั
ใหผูชวยเหลือคนที่อยูดานศีรษะผูปวยใชฝามือท้ังสองขาง
ดนั หลงั ของผูปวยไวพรอมทั้งใชเขาขางหนึ่งดันหลังผูปวยไว
ดวย

4) ผูชวยคนที่อยูปลายเทา หันหลังใหกับผูปวย
กลับอยูในตําแหนงระหวางขา2ขางของผูปวย แลวใหจับ
บรเิ วณขอพบั เขาท้ังสองขาง (ถาผูปวยเปนผูหญิง ใหผูชวย

9ค6ูมอื การปฐมพยาบาลเบื้องตนคูมฉือบกบั าพรกปพฐมาพยาบาลเบื้องตน ฉบับพก9พ6า

เขาทางดานขาง ดานใดดานหน่ึง แลวสอดแขนดานหน่ึง
เขาใตขอพับเขา มืออีกขางกดบริเวณขอเทา ในทาที่พรอม
จะยก)

5) ผูชว ยเหลอื ท่ีอยูดานหลังผูปวย ใหสอดแขนเขา
ทางใตรักแรของผูปวยพรอมจับแขนผูปวยเขาหาตัวทั้งสอง
ขาง จากน้ันใหผูชวยใชมือขวาของตัวเองจับมือซายของ
ผูปว ย และใชม ือซายจบั มอื ขวาของผปู วย

6) เม่ือผูชวยทั้งสองอยูในทาพรอมยก ตามขอ 4
และ 5 ใหผูชวยท้ังสองคนใหจังหวะซึ่งกันและกัน และยก
ผปู ว ยขึ้นพรอมๆกัน

คคมู มู อื อื กกาารรปปฐฐมมพพยยาาบบาาลลเเบบอื้ ้ืองงตตน นฉฉบบับับพพกกพพาา 97

วิธีท่ี 2 การอุมแบกดา นขา ง ใชในผูปว ยรสู กึ ตัวดี

วิธีการ
1. ใหผูปวยอยูใน

ทาน่ัง แลวเอามือโอบบา
ของผชู ว ยเหลือทัง้ สอง

2. ผูชวยท้ังสอง
คน ออมมือที่อยูดานชิดตัว
ผูปวยไปทางดานหลังของผูปวย ในลักษณะที่มือของผู
ชวยเหลือไขวกันทางดานหลังของผูปวย มือของผูชวยท้ัง
สองจับขอบเอวของผปู วย

3. มอื อีกขางของผูชวยเหลือทั้งสอง สอดเขาใตขอ
พับเขา ทง้ั สองขางของผปู ว ยอยใู นทาพรอมยก