САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫ (ХИМИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ) - часть2

301. Натрий сульфаты ерітіндісінен 2,33 г тұнба алу үшін қажетті
концентрациясы 0,2 моль/л барий хлориді ерітіндісінің кӛлемі?

Берілгені: Шешуі: Na2SO4+ BaCl2 = BaSO4 + 2 NaCl
m(BaSO4)= 2,33 г 1-әдіс: n(BaSO4) = = 0,01 моль
c(BaCl2) = 0,2 моль/л
2- әдіс: n(BaCl2) = n (BaSO4)
v(BaCl2)-?
v= = = 0,05 л
Mr(BaSO4)=233
m=233 г Mr(BaCl2)=208
m=208 г 2,33 г<233 г 100 есе

n(BaCl2) = 1 : 100 = 0,01 моль

v= = = 0,05 л

302. Азот пен сутектің қоспасының гелий бойынша салыстырмалы тығыздығы 3-
ке тең. Қоспадағы азоттың кӛлімдік (%) үлесі?

Берілгені: Шешуі: Mr = 4 x D (He) = 4 x 3 = 12 г

D (He) = 3 x ,y
m / kφ (N2)-?
Mr (N2) = 28 m (N2 , H2) = 12 г
Mr (H2) = 2
28 x + 2 y = 1228 x + 2y = 12
26 y = - 16
x + y= 1 -28 – 28 y = 28

y = = 0,615 = 61,5 %

303. Этилен мен ацетиленнің 7 г қоспасы 80 г бромды қосып алады. Қоспадағы
әр компоненттің массалық үлесі (%)?

Берілгені: Шешуі: xa
m(C2H4 + C2H2) = 7 г
m(Br2) = 80 г C2H4 + Br2 = C2H4Br2
7-xв
m/k W (C2H4)-?
C2H2 + 2Br2 = C2H2Br4
W(C2H2)-?
m = 28 г a= = 5,714 x
Mr(C2H2)=26a + в = 80
m = 26 г Mr(C2H4)=28 в= =86,153-12,3x

Mr(Br2)=160 - 6,586 5,714 x + 86,153 – 12,3 x = 80
m (Br2)= 160 г
m (Br2)= 160 x 2 = 320 г x = - 6,153

x = 0,9342 г

W(C2H4) = = 0,133 = 13,3 %

W(C2H2) = 100 – 13,3 = 86,7 %

304. 400 мл суда 50 г тотияйын еріткен. Ерітіндіге тотияйынның және сусыз мыс
сульфатының массалық үлесі?

50

Берілгені: Шешуі:
V(H2O) = 400мл = 400 г 1-әдіс: m (ерітінді) = 400+50= 450 г
m(CuSO4 ∙ 5 H2O) =50 г
m/k W(CuSO4) -? CuSO4 ∙5 H2O  CuSO4 + 5 H2O
W(CuSO4 ∙ 5 H2O)-? n(CuSO4 ∙ 5 H2O)= = 0,2 моль
Mr(CuSO4) = 160 m(CuSO4) =160 ∙ 0,2 =32 г
m= 160 г
W(CuSO4) = = 0,071 = 7,1 %
Mr(CuSO4 5 H2O)=250
m= 250 г W(CuSO4 ∙ 5 H2O) = = 0,111 = 11,1 %
2- әдіс: m (ерітінді) = 400+50= 450 г

50г< 250г 5 есе
m(CuSO4) =160 : 5 =32 г

W(CuSO4) = = 0,071 = 7,1 %

W(CuSO4 ∙ 5 H2O) = = 0,111 = 11,1 %

305. 55,6 г темір купоросына (FeSO4 7 H2O) 200 мл су қосқанда түзілетін
ерітіндідегі темір (ІІ) сульфатының массасын және ерітіндінің массалық үлесі?

Берілгені: Шешуі:
m(FeSO4 ∙7H2O)=55,6 г 1-әдіс: FeSO4 ∙7H2O  FeSO4 + 7H2O
V(H2O)=200 мл=200 г
m/k m (FeSO4)-? W()-? m (ерітінді) = 200 + 55,6 = 255,6 г
Mr(FeSO4 ∙7H2O) =278
m= 278 г n(FeSO4 ∙7H2O) = = 0,2 моль
n(FeSO4 ∙7H2O) = n (FeSO4)
Mr(FeSO4) = 152 m(FeSO4) =152 ∙ 0,2 = 30,4 г
m(FeSO4)= 152 г
W = = 0,119 = 11,9 %

2- әдіс: m (ерітінді) = 200 + 55,6 = 255,6 г
55,6 г< 278 г 5 есе
m(FeSO4) =152 : 5 = 30,4 г

W = = 0,119 = 11,9 %

306.Кӛлемі 25 мл (p=1,1 г/мл) 20%-дық Na2SiO3 сондай кӛлемдегі 20%-дық
(p=1,098 г/мл) тұз қышқылымен әрекеттескенде қанша кремний қышқылы
түзіледі?

Берілгені: Шешуі:

V(ерітінді(Na2SiO3)=25мл 1-әдіс: Na2SiO3 + 2HCl = H2SiO3 + 2 HCl
m(Na2SiO3)= 25 ∙ 1,1 ∙ 0,2 = 5,5 г
W(Na2SiO3) = 20 %
p=1,1 г/мл m(HCl)= 25 ∙ 1,098 ∙ 0,2 = 5,49 г

V (ерітінді)HCl= 25 мл MФ (Na2SiO3) = = 0,0451
p=1,098 г/мл MФ (HCl) = = 0,075

W = 20 %

m/k m (H2SiO3)-? 0,0451 < 0,075

Mr(Na2SiO3) = 122 n(Na2SiO3) = n (H2SiO3)

51

m= 122 г m(H2SiO3) = 0,0451 ∙ 78 = 3,52 г
2- әдіс:
Mr(HCl) = 36,5 m(Na2SiO3)= 25 ∙ 1,1 ∙ 0,2 = 5,5 г
m= 73 г m(HCl)= 25 ∙ 1,098 ∙ 0,2 = 5,49 г

MФ (Na2SiO3) = = 0,0451

MФ (HCl) = = 0,075

5,5 г < 122 г 22,18 есе
m(H2SiO3)= 78 : 22,18 = 3,52 г

307. Күкірт пен кӛмірдің 3г қоспасын жаққанда күкірт оксиді мен кӛміртек (ІV)
оксидінің 9 г қоспасы түзіледі. Бастапқы қоспадағы күкірт пен кӛміртегі
массаларын есепте?

Берілгені: Шешуі: xa
m(S, C)=3 г S + O2 = SO2
m(CO2,SO2)=9 г 32г 64 г
m/k m(S)-? 3-x в
C + O2 = CO2
m(C)-? 12г 44 г
a+в=9г
Mr (S) =32
m = 32 г a= =2x

Mr (C) =12 в = = (3- x) 3,67 = 11,01 – 3,67 x
m = 12 г 2x + 11,01 – 3,67 x = 9 г
- 1,67 x = - 2,01
Mr (SO2) =64
m = 64 г x =-

Mr (CO2) =44 x = 1,2 г
m = 44 г m (C) = 3 г – 1,2 г = 1,8 г

308. Егер термохимиялық теңдеу C+O2=СО2 болса, 2г кӛмір жанғанда бӛлінетін
жылу мӛлшері?

Берілгені: Шешуі: C + O2 = CO2 + 402,2кДж
m (C) = 2 г 1. әдіс:
n(C)= = 0,166 моль
m/k Q-? 2-әдіс:
Q = 402,2 x 0,166 = 67,03 кДж
Mr (C) =12 2 г < 12 г 6 есе
m (C) = 12 г Q = 402,2 : 6 = 67,03 кДж

309. 2H2S+3O2=2SO2+2H2O+1166 кДж теңдеуі бойынша 11,2 л (қ.ж) күкіртсутек
жанғанда бӛлінетін жылу мӛлшері?

Берілгені: Шешуі:
52

V (H2S) = 11,2 1-әдіс: 2H2S+3O2=2SO2+2H2O+1166 кДж
m/k Q-? 2-әдіс: n(H2S) = = 0,5 моль

0,5 моль ..... x кДж
2 моль ..... 1166 кДж

X = = 291,5 кДж

11,2 л < 44,8 л 4 есе
Q = 1166 : 4 =291,5 кДж

310. Массасы 1г сутек газын хлормен синтездеу арқылы 32г хлорсутек газы
алынды. Теориялық мүмкүндікпен салыстырғандағы ӛнімнің массалық үлесін
(%) анықтаңыздар?

Берілгені: Шешуі:
m(H2) =1г
m(HCl)=32г

т/к w(HCl) -?

Mr(H2)=2
m=2г

Mr(HCl)=36.5
m=73г

2-әдіс:

311. Құрамында 4% қоспасы бар 20г әктастан 12г кальций оксиді алынған.
Алынған ӛнімнің шығымын тап?

Берілгені: Шешуі:
w(қоспа) =4% 2-әдіс:
m(CaCO3)=20г
m(CaO)=12г
т/к η(СаО)-?

Mr(CaCO3)=100
m=100г

Mr(CaO)=56
m=56г

53

312. Құрамында қосындысы бар 400г әктасты ӛртегенде 78,4л кӛміртегі (ІV)
оксиді түзілді. Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%)
есептеңіздер?

Берілгені: Шешуі:
m(әктас)=400г
v(CO2)=78,4л

т/к w(қоспа)-?
Mr(CaCO3)=100
m=100г

2 – әдіс:

313. Массасы 400г натрий селитрасы айырылғанда 33,6л оттек түзілді. Селитра
құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер?

Берілгені: Шешуі:
m(NaNO3)=400г
v(O2)=33,6л

т/к w(қоспа)-?
Mr(NaNO3)=85
m=85г

2 – әдіс:

314. Құрамында 16% қосындысы бар 119г ізбестастан қанша литр кӛмірқышқыл
газы бӛлінетінін есептеңіздер?

54

Берілгені: Шешуі:
w(қосынды) =16% 2 – әдіс:
m(ізбестас)=119г

т/к v(СО2)-?
Mr(CaCO3)=100
m=100г

315. Кӛлемі 10л этан мен этиленнің қоспасының құрамындағы этиленнің
массалық үлесі 28%. Бром суындағы бромның массалық үлесі 3,2%. Этан мен
этиленнің қоспасымен әрекеттесу үшін жұмсалатын бром суының массасын
есептеңіздер.

Берілгені: Шешуі:
v(C2H6+C2H4) =10л

w(C2H4)=28%

w(Br4)=3,2%
т/к m(Br2)-?

Mr(Br2)=160
m=160г

2 – әдіс:

316. Массасы 16г калий хлориді мен натрий хлоридінің қоспасын артық
мӛлшерде алынған концентрлі күкірт қышқылының ерітіндісімен ӛңдегенде
кӛлемі 5,6л хлорсутек газы түзілді. Қоспаның құрамын анықтаңыздар?

Берілгені: Шешуі:
m(KCl+NaCl)=16г

v(HCl)=5,6л

т/к m(KCl)-?

m(NaCl)-?

Mr(KCl)=74,5
m=149г

Mr(NaCl)=58,5
m=117г

55

317.. Массасы 25г азот қышқылы бар сұйық ерітінді мыспен әрекеттескенде 2л
азот (ІІ) оксиді алынса, оның шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі:
m(HNO3)=25г
v(NO)=2л

т/к η-?
Mr(HNO3)=63
m(HNO3)=504г

2 – әдіс:

318. Массасы 1кг 86%-дық кӛмір концентрлі азот қышқылымен тотыққанда
бӛлінген газдар қоспасының кӛлемін есептеңдер?

Берілгені: Шешуі:
m=1кг

w =86%

т/к v(газдар)-?

Mr(C)=12
m=12г

2 – әдіс:

319. 70г пропион қышқылының этил эфирін дайындау үшін қанша мӛлшерде
пропион қышқылы қажет?

Берілгені: Шешуі:
m(C5H10O2)=70г

56

т/к m(C3H6O2)-? 2 – әдіс:
n(C3H6O2)-?
Mr(C5H10O2)=102
m=102г

Mr(C3H6O2)=74
m=74г

320. Кӛлемі 6,72л (қ.ж.) хлорды бӛлме температурасында 400мл 7,38% натрий
гидроксиді ерітіндісі (ρ=1,08 г/мл) арқылы жібергенде, түзілетін ас тұзы
мӛлшері?

Берілгені: Шешуі:
v(Cl2)=6,72л
v(NaOH)=400мл

w(NaOH) =7,38%
ρ(NaOH)=1,08 г/мл

т/к n(NaCl)-?

Mr(NaOH)=40
m(NaOH)=80г

2 – әдіс:

321. теңдеуі бойынша құрамында 20% қоспасы бар 2кг
кӛмір жанғандағы бӛлінетін жылу мӛлшері ( ?

Берілгені: Шешуі:
m(C)=2кг

w =20%

т/к Q-?

2 – әдіс:

57

322. Құрамында 90% метан, 5% этан, 3% кӛміртек (ІV) оксиді және 2% азот
болатын кӛлемі 50м3 (қ.ж) табиғи газды жағуға неше литр (қ.ж) ауа керек?

Берілгені: Шешуі:

w(CH4) =90%
w(C2H6) =5%
w(CO2) =3%
w(N2)=2%
v(т.г.)=50м3
т/к v(ауа)-?

2 – әдіс:

3

323. Калий перманганатын массалық үлесі 38,32%, ρ=1,19г/мл тұз қышқылының
ерітіндісімен ӛңдегенде түзілген хлор натрий бромидінің ерітіндісімен
әрекеттескенде 40г бром бӛлінді. Бастапқы ерітіндідегі тұз қышқылының
кӛлемі?

Берілгені: Шешуі:

w(HCl) =38,32%
ρ=1,19г/мл

58

m(Br2)=40г
т/к v(HCl)-?
Mr(HCl)=36,5
m(HCl)=36,5*16=584г
Mr(Br2)=160
m(Br2)=160г

2 – әдіс:

324. Патрон гильзаларын мыс пен мырыш құймасы – жезден дайындайды. Егер
30г құйманы күкірт қышқылымен ӛңдегенде 3,36л (қ.ж) сутек газы бӛлінген
болса, құймадағы мырыштың массалық үлесі?

Берілгені: Шешуі:
m(құйма)=30г 2 – әдіс:
v(H2) =3,36л

т/к w(Zn)-?
Mr(Zn)=65
m(Zn)=65г

325. Хром мен мыстан тұратын қоспаны ыстық концентрлі күкірт қышқылымен
ӛңдегенде кӛлемі 6,72л (қ.ж) газ бӛлінді. Қоспаның дәл сондай массасын
сұйытылған тұз қышқылымен ӛңдегенде кӛлемі 22,69л (қ.ж) газ бӛлінді.
Қоспадағы хромның массалық үлесі?

Берілгені: Шешуі:
v1(газ)=6,72л
v2(газ)=22,69л

59

т/к w(Cu)-?

Mr(Cu)=64
m(Cu)=64г

Mr(Cr)=52
m(Cr)=104г

2 – әдіс:

326. 5% қоспасы бар 117,9л қарапайым табиғи газды жағуға жұмсалатын (қ.ж)
ауаның кӛлемі (оттектің кӛлемдік үлесі 0,2)?

Берілгені: Шешуі:
w(қоспа)=5%
v(т.газ)=117,9л
φ=0,2
т/к v(ауа)-?

2 – әдіс:
60

327. Құрамында 62,5% КН бар калий мен натрий гидридтерінің 1,28г қоспасын
сумен ӛңдегенде түзілген заттарды бейтараптауға жұмсалатын тұз қышқылының
массасы?

Берілгені: Шешуі:
w(КН)=62,5%

m(қоспа)=1,28г

т/к m(HCl)-?

Mr(NaH)=24
m=24г
Mr(КH)=40
m=40г
Mr(NaОH)=40
m=40г
Mr(КОH)=56
m=56г

328. Қалыпты жағдайда 2,24л азот (ІV) оксидін (ІV) 94,6г суда оттек қатысымен
еріткенде түзілген қышқылдың массалық үлесі?

Берілгені: Шешуі:
v(NO2)=2,24л
m(H2O)=94,6г

т/к w(HNO3)-?

61

Mr(HNO3)=63
m(HNO3)=63*4=252г

2-әдіс:

329. Катализатор қатысуымен 7 моль азотты және 5 моль сутекті жібергенде,
40% сутек әрекеттеспеді. Газ қоспасы соңында

Берілгені: Шешуі:
n(N2)=7моль
n(H2)=5моль

w(H2)=40%
т/к n(газ қоспасы)-?

Жауабы: 2 моль NH3, 2 моль H2, 6 моль N2
2-әдіс:

Жауабы: 2моль NH3, 2 моль H2, 6 моль N2
330. Кӛлемі 73,92л массасы 120г газдар қоспасы N2O мен NО газдарынан
тұрады. Қоспадағы NО газы массасын есептеңіз?

Берілгені: Шешуі:
m(N2O, NO)=120г {
v(N2O, NO)=73,92л

т/к m(NO)-?
Mr(N2O)=44
Mr(NO)=30

62

{

331. Массасы 67,5г K2SO4 мен K2CO3 қоспасы құрамында 9,03*1023 атом оттек
бар. Қоспадағы K2SO4 массалық үлесін есептеңіз?

Берілгені: Шешуі:
m(K2SO4, K2CO3)=67,5г
N(O)=9,07*1023

т/к w(K2SO4)-? {
Mr(K2SO4)=174 {
Mr(K2CO3)=138

332. Аммиактың 1 тоннасынан теория жүзіндегімен салыстырғандағы шығымы
90% болғанда, соңғы сатысында алынған азот қышқылының массасы?

Берілгені: Шешуі:
m(NH3)=1т=1000г
η=90%

т/к m(HNO3)-?
Mr(NH3)=17
m(NH3)=17*4=68г
Mr(HNO3)=63г
m(HNO3)=63*4=252г

2 – әдіс:

63

333. Кӛлемі 4,48 л (қ.ж) оттек түзілу үшін мына тұздардың: KNO3, KClO3KMnO 4
әрқайсысының қандай массалары қажет болатынын есептеңдер?

Берілгені: 1-әдіс:
V(O2) =44,8 л
2KNO 3 2 KNO 2 + O 2
m/к m (KNO3)-?
Mr(KNO 3)= 101 x моль 0,2 моль
m=101*2 = 202 г 2 моль 1 моль

Mr (KClO3)=122,5 m (KNO3)= 102 *0,4 = 40,4 г
m (KClO3 )=245 г
Mr (KMnO 4)=158 2KClO3 2 KCl+ O2
m (KMnO 4)=315 г x моль 0,2 моль

2 моль 3 моль

m (KClO3)= 122,5* 0,13 = 16,33 г

2 KMnO 4 K2MnO4+MnO2+O2
x моль 0,2 моль

2 моль 1 моль

m (KMnO4)= 158 *0,4 = 63,2 г
2-әдіс: 4,48 л < 22,4 л 5 есе

m (KNO3)= 202 : 5= 40,4 г
4,48 л < 67,2 л 15 есе

m (KClO3)= 245 : 15= 16,33 г
4,48 л < 22,4 л 5 есе

m (KMnO4)= 316 : 5= 63,2 г

334. Массасы 1,6 г мыс (ІІ) оксидін толық еріту үшін массалық үлесі 10 % тік
күкірт қышқылы ерітіндісінің (р=1,066 г/см3 ) қандай кӛлемі қажет екенін

есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: CuO + H 2 SO4 = Cu SO4+ H 2 O
m(CuO) =1,6 г
n (CuO)=n( H 2 SO4 )
w(H 2 SO4)= 0% m (H 2 SO4 ) = 98* 0,02 = 1,96 г
p(H 2 SO4)=1,066 г/см 3 10 % m (H2 SO4)=1,96:0,1=19,6 г
m/к V (H 2 SO4 )-?
24
Mr (CuO )= 80
m= 80 г 2-әдіс: 1,6 г < 80 г 50 есе

Mr (H 2 SO4 )= 98 m (H 2 SO4 ) = 98 : 50 = 1,96 г
m=98 г 10 % m (H 2 SO4 ) = 1,96 :0,1 = 19,6 г

64

24

335. Құрамында 4,9 г күкірт қышқылы бар ерітіндіні бейтараптауға натрий
гидросидінің массалық үлесі 0,2 тығыздығы 1,22 г/мл ерітіндісінің қандай кӛлемі
қажет?

Берілгені: Шешуі: Cu + HCI
m (H 2 SO4 ) = 4,9 г H 2 SO4 + 2 NaOH = Na 2 SO4 + 2 H 2O
w(NaOH) = 0,2
p= 1,22 г/мл 0,05 моль х моль
1моль 2 моль
m/к V(NaOH) -?
Mr (H 2 SO4 )= 98 m(NaOH) = 40*0,1 = 4 г
m= 98 г 0,2 m( NaOH) =4: 0,2 = 20 г
Mr (NaOH) =40 V(NaOH) = 20: 1,22= 16,39 мл
m= 80 г 4,9 г < 98 г20 есе
m (NaOH) = 4: 0,2 =20 г
2-әдіс:

336. Кӛлемі 20 мл массалық үлесі 2%, тығыздығы 1б02 г/мл натрий
гидроксидінің ерітіндісін бейтараптауға күкірт қышқылының массалық үлесі 1%,
тығыздығы 1,01 г/мл ерітіндісінің қандай кӛлем қажет болатынын есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: 2NaOH+ H 2 SO4 = Na 2 SO4 +H 2 O
V (NaOH) = 20 мл m(NaOH) = 20*0,02 *1,02= 0,408 г

w(NaOH) = 2 % 0 ,0051 моль х моль
p= 1,02 г/мл 2 моль 1 моль

w(H 2 SO4 )= 1 %
p= (H 2 SO4) = 1,01 г/мл

m/к V (H 2 SO4)-? m (H2 SO4) = 0,0255 *98 = 0,2499 г
1% m (H2 SO4)=0,2499:0, 01=24,99 г

337. Массасы 50 г мыс сульфатының пентагидратын CuSO 4* 5H2O қыздырған
кезде түзілетін мыс (ІІ) сульфатының және буланған судың массаларын
есептеңдер?

Берілгені: Шешуі:

m(CuSO 4* 5H2O) =50 г CuSO4* 5H2 O CuSO4 + 5H2 O

m/к m (CuSO 4 )-? 4

n (CuSO 4* 5H2 O ) = n (CuSO 4 )

65

m (H2 O)- ? m (CuSO 4)= 160*0,2= 32 г
Mr(CuSO4*5H2O)=250 0 ,2 моль х моль
m =250 г
Mr(CuSO 4) = 160 1 моль 5 моль
m=160г
Mr (H2 O)= 18 2- әдіс m (H2 O)=18*1=18 г 5 есе
m =90 г 50 г < 250 г
m (CuSO 4)= 160:5 = 32 г
m (H2 O)= 90:5 =18 г

338. 0,04 кг мыс (ІІ) оксидін толық еріту үшін күкірт қышқылының массалық
үлесі 24 %, тығыздығы 1,170 кг/м3 ерітіндісінің қандай кӛлемі керек екенін
есептеңдер?

Берілгені: CuO + CuO + H 2 SO4 = CuSO4 + H 2O
m (CuO) =0,04 кг
w(H 2 SO4)= 24 % n(CuO) = n( H 2 SO4 )
p(H2 SO4)=1,170 кг/м3 m (H 2 SO4) = 98* 0,0005 = 0,049 г
24 % m (H 2 SO4)=0,049: 0,24 = 0б2041 кг
m/к V(H 2 SO4)-?
Mr (CuO)= 80 24
m= 80 кг
Mr (H 2 SO4)= 98 2- әдіс: 0,04 кг < 80 кг 2000 есе
m(H 2 SO4)=98 к
m (H 2 SO4) = 98: 2000= 0,049 г
24 % m (H2 SO4)=0,049:0,24=0,2041 кг

24

339. Болат бұйымдарды тат басқанда темір татын құрамында хлорсутектің
массалық үлесі 20 %-тік (тығыздығы 1,1 г/см3) тұз қышқылы ерітіндісінде ерітіп
кетіруге болады. Татты шартты түрде темір (ІІІ) оксиді деп есептесе, 8 г татты
кетіруге қанша кӛлем тұз қышқылының ерітіндісі қажет болатынын табыңдар?

Берілгені: Шешуі: Fe 2O 3 + 6 HСL = 2FeСL3+3H 2 O
w(HСL)= 20%
p(HСL)= 1,1 г/см3 0,05 моль х моль
m(Fe2O3) =8 г 1 моль 6 моль

m/к V(HСL)-? m (HСL)= 36,5 * 0,3 = 10,95 г
Mr(Fe 2O 3)= 160 20% m (HСL)= 10,95 : 0,2 = 54,75 г
m= 160 г
Mr(HСL)= 36,5
m= 219 г

2- әдіс: 8 г <160 г 20 есе
m (HCl)= 219 :20 = 10,95 г

66

20% m (HСL)= 10,95 : 0,2 = 54,75 г

340. Натрий гидроксидінің массалық үлесі 2 % кӛлемі 10 мл (р =1,021 г/см3)
ерітіндісін бейтараптауға тұз қышқылының массалық үлесі 2 % (р= 1,008 г/см3 )
ерітіндісінің қанша кӛлемі қажет екенін табыңдар?

Берілгені: Шешуі: NaOH + HCL= NaCL+ H2 O
W(NaOH) = 2 % 2-әдіс: m(NaOH)= 10 * 0,2* 1,021 = 0,2042 г
V(NaOH )= 10 мл
р (NaOH)=1,021 г/см3 n (NaOH) = n (HCl)
w(HCl) = 2% m(HCl) =36,5*0,005105=0,1863 г
р(HCl) = 1,008 г/см3 2% m(HCl) = 0,1863 0,02= 9,316 г

m/к V(HCl) - ? m(NaOH) = 10 * 0,2* 1,021 = 0,2042 г
Mr (NaOH)= 40 0,2042 г < 40 г 195,8 есе
m = 40 г m(HCl ) =36,5: 195,8 = 0,1863 г
Mr (HCl) =36,5 2% m( HCl) = 0,1863 0,02= 9,316 г
m=36,5 г

341. Массасы 20 г алюминий мен мыстан тұратын қоспаны тұз қышқылының
ерітіндісімен ӛңдегенде 23 л газ түзілген. Бастапқы қоспа құрамы?

Берілгені: Шешуі: Cu + HCl
m(Al,Cu) = 20 г 2AL+ 6HCl = 2AlСL3 + 3H 2
V (газ) = 23 л
m/к w(AL)-? 2 1,0267 моль
3 моль
w( Cu) -? X моль
2 моль

m (AL)= 27 * 0,6845 = 18,48 г
m (Cu)= 20-18,48 = 1,517 г

2- әдіс: 23 л < 67,2 л 2,921 есе
m (AL)= 54:2,921 = 18,48 г
m (Cu)= 20-18,48 = 1,517 г

67

342. Құрамында 10 % қоспасы бар 294 г құмнан 100 г кремний алынды.
Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы ӛнімнің шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі: SiO 2+2 Mg =Si + 2 MgO
W (қоспа) = 10%
m(SiO 2) = 294 г 100- 10=90%
m(Si) = 100 г m(SiO2) = 294 х 0,9= 264,6 г
n (SiO2)= 264,6:60 = 4,41 моль
m/кη-?
Mr (SiO2)= 60 n (SiO2)= n (Si)
m= 60 г m(Si) = 28х 4,41 = 123,48 г
Mr (Si)= 28
m=28 г 2- әдіс: 100- 10=90%
m(SiO2) = 294 х 0,9= 264,6 г
264,6 г > 60 г 4,41 есе
m(Si) = 28* 4,41 = 123,48 г

343. Зертханада 10 мл этил спиртін тығыздығы 0,8 г/мл тотықтырғанда
формальдегидтің массалық үлесі 0,03.120 г ерітіндісі түзілді.Формальдегидтің
теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі: m(CH3 OH)= Vхp = 10 мл х0,8 г/мл= 8 г
V(CH 3 OH)= 10 мл 2- әдіс:
р (CH 3 OH)=0,8 г/ мл CH 3 OH + Cu O HCOH+ H 2 O+ Cu
w= 0,03
m(ер-ді)= 120 г 100- 10=90%
n (CH 3 OH )=8:32= 0,25 моль
m/кη-?
Mr (CH3 OH)= 32 n (CH 3 OH)= n (HCOH)
m(CH 3 OH)= 32 г m(HCOH) = 30х 0,25 = 7,5 г
m(HCOH) =0,0 3х 120 = 3,6 г

m(CH3 OH)= Vхp = 10 мл х0,8 г/мл= 8 г
8 г < 32 г 4 есе

m(HCOH) = 30:4 = 7,5 г

m(HCOH) =0,0 3* 120 = 3,6 г

68

344. Кӛлемі 200 мл, концентрациясы 0б5 моль/л азот қышқылына
концентрациясы 0,25 моль /л, 250 мл барий гидроксиді құйылған. Реакция
нәтижесінде қанша (г) тұз түзіледі?

Берілгені: Ba (OH)2 ) + 2 HNO3 = Ba (NO 3 )2+ H 2o
Vер-ді (HNO3 ) = 200мл m(HNO3) =0,5х0,2х 63=6,3 г
С(HNO3) = 0,5 моль/л
Vер-ді (Ba (OH)2)=250 мл m (Ba (OH)2) = 0,25*0,25*161 =10,062
С(Ba(OH)2)=0,25 моль/л MФ(HNO 3 ) = 6,3 :126= 0,1
m| k m( Ba (NO 3 )2 ) MФ(Ba ( OH)2) = 10,063:171 = 0,1
Mr (HNO3 ) =63 MФ(Ba ( OH)2) >MФ(HNO3)
m (HNO3 )=63*2 = 126 г n (HNO3) = 6,3:63= 0,1 моль
Mr (Ba (OH)2 )= 171 0,1 моль x моль
m=171 г
2 моль 1 моль
Mr (Ba(NO 3)2 )= 261
m=261 г m (Ba( NO3)2 = 261 х0,05 = 13,05г
2- әдіс: m(HNO3) = 0,5х0,2х 63=6,3 г
m (Ba (OH)2) = 0,25х0,25х161 =10,063г
MФ(HNO 3 ) = 6,3:126= 0,1
MФ(Ba ( OH)2) = 10,063:171 = 0,059
MФ(Ba ( OH)2) > MФ(HNO 3)
6,3 г < 126 г 20 есе

m(Ba (NO3 )2 ) = 261 : 20 = 13,05 г

345. Газ қоспасының кӛлемі 150 мл, оның құрамында кӛлемдік үлестері 20%
пропен мен 80% C4 H8 болса, осы қоспаның жағу үшін қанша ауа керек? Ауаның
құрамында 20% оттегі бар?

Берілгені: Шешуі: C2 H 6 + 4.502 =3CO2 +3H2 O
V(қоспа)=150
C4H 8+6O2= 4CO2+4H2O
Y( C3 H6 )=20% V(C3 H 6)=150*0.2=30л
Y(C4 H 8)=80% V(C2H8)=150*0.8=120л
Т/К V(ауа)-? n(C3 H6)=30:22,4=1,33 моль
1,33 моль - Х моль

1моль - 4,5моль

X= 1.33*4.5 =5,985моль
1
V(O2)= 22.4 * 5.985 = 134.06 л
\n (C4H8)= 120:22,4= 5.35 моль
5,35 моль – Х моль

1 моль - 6 моль
5.35*6 = 32.1моль
X= 1

V(O2)= 32.1 * 22.4 = 719.04 л
V(O2) = 134.06+719.04=854.04л
V( ауа) =854 :0,20 = 4270 л

2-әдіс: V(C3 H6) = 150*0.2=30 Л

69

V(C4H8)= 150* 0.8 =120 л
30л > 22,4 л 1,33есе

120л > 22.4 л 5.35 есе

V(O2)= 134.4 *5.35 =719.04 л
V (O2)= 134.064+719.04=854.04л
V(ауа)= = 4270 л

346. Масса 50 г құрамында массалық үлестері 30% этилен, 30% пропен мен 4%

бутен бар газ қоспасымен қанша литр сутегі қосыла алады?

Берілгені: Шешуі m(C2H4)=50*0.3=15
m(қоспа) = 50 m(C3H6)=50 * 0.3=15
m(C4H8)=50 * 0.4=20
W(C2H4)=30% C2H4 + H2=C2H6
w(C3H6)= 30% n(C2H4)=15:28 =0.535 моль
W(C4H8)=40% n(C2H4)=n(H2)
T/K V(H2)-? V(H2)=22.4*0.535=11.99л
Mr(C2H4)=28 C3H6 + H2=C2H6
m=28г n(C3H6)= 15:42=0.35моль
n(C2H4)=n(H2)л
Mr(C3H6)=42 V(H2)=22.4 * 0.35 =7.64л
m=42г C4H8+ H2 = C4 H10
n (H2)=20:56=0.35моль
Mr(C4H8)=56 n(C4H8)=n(H2)
m=56г V(H2)=22.4 * 0.35 = 7.99л
V(O2)= 11.99+7.64+7.99=28л

347. Кӛлемі 250 мл тығыздығы 0,88г/мл бензолды хлорлау үшін 32%-дық
тығыздығы 1,163 г/мл тұз қышқылының ертіндісінен қанша керек? Тұз
қышқылы калий перманганатымен әрекеттескенде бӛлінген хлор реакцияға
пайдаланылған, реакция теңдеулерін жазыңыздар?

Берілгені Шешуі C6H6+CI2 ALU3 C6H5CI+HCI
V=250 мл
P=0.88 мл 2KMn O4+16HCI=2KCI+2MnCl+5CI2+8H2O
m(C6H6)=250 х0,88=220г
W(HCI)=32%
P=1.163г/мл 1-әдіс: C6H6+CI2ALCL C6H5CI+HCI
т/к (ниер–ді)-?
2KMnO4 +16 HCI=2KCI+2MnCI2+5 CI2+8H2O

n((6H6)= 220:78= 2.82

n(C6H6)= n(CI2)
X моль - 2.82моль

16моль – 5 моль

X=516*2.82 =9.024 моль
m(HCI)=36.5*9.024=329.57г

32% m(HCI)=329.57/0.32=1029.9г

V(HCI)=1029.9:1,163=885.2 мл

2-әдіс: m(C6H6)=250*0.88=220г

70

220>78г 2.82есе
V(CI2)=22.4*2.82=63.179л
63.179л<112л 1.772есе
m(HCI)=584/1.772+329.57г

32% m(HCI)=329.57/0.32=1029.9
V(HCI)=1029,9:10163 =885.2мл

348. Массасы 0,1кг кремний алу үшін, егер оның шығыны 80 пайыз болса,
реакция құрамында 90 пайыз кремнеземі бар құм және магний қоспасынан
қанша қажет ?

Берілгені Шешуі Si O2+2Mg=2Mg O +Si
m(Si)=0.1кг= 100г 80% m(Si)=100/ 0,8=125г
Η(Si O2)=80% n(Si)= 125:28=4,464моль

w(Si O2)=90% n(Si O2)=n(Si)
т/к m(қоспа)-? m(SiO2)=60х4,464=267,85г
Mr(Si)=28г 90% m (SiO2)=267,85:0,9=297.6г
m(Si)=28г Xмоль -4,464моль

Mr(SiO2)=60 m(SiO2)=60 2моль -1моль

X= 2/4.464 =8.928моль
1
m(Mr)=24х8.928=214.272г

m(қоспа)=297.61+214.272=511.8г

2-әдіс: SiO2+2Mg=2МgO +Si
80% m(Si)=100/0.8=125г

125г>28г 4.464есе

m(SiO2)=60*4.464=-267.85
90% m(SiO2)=267.85/0.9=297.61г
m(Mg)=48*4.464=217.272г
m(қоспа)=297.61+214.272=511.82г

349. Кӛлемі 200мл этинді(қж) сутексіздендіргенде шығымы 85%-ға тең этилен
түзілді. Осы этиленнен қанша кӛлем 1,2дихлорэтан (P=1.24г/мл) ерітілгіш алуға
болады?

Берілген Шешуі C2H6 0.2 C2H4+H2
V(C2H6)=200мл=0,2л 22.4 =0.0089 моль
Η=85% n(C2H6)=

P=1.24 V(C2H6)=n(C2H4)
V(C2H4)=22.4*0.0089=0.199л
m(C2H4CL2)-? V(C2H4)=0.199/0.85=0.235л
V-?85%
Cn(2CH24H+6C)=I2=C=02.0H1045CмIо2ль

n(C2H6)= n(C2H4CL2)

(C2H4CL2)99+0.0105=1.0395

71

350. Кӛлемі 2м3 СО мен кӛлемі 5м3Н2 әрекеттескенде массасы 2,04 кг метанол
алынды. Газдардың кӛлемдері қж келтірілген ӛнімнің шығымы қайда?

Берілгені: Шешуі: t0
V(CO) = 2 м3 СO+ H2
CH 3OH
V(H2)= 5 м3
m(CH3OH)=2,04кг

m| кΗ( CH 3OH)-? 2
Mr( CH 3OH) =32
m=32 кг 0,089 моль < 0,111 моль
n( CO)=n(CH 3OH)
m(CH 3OH)=32*0,089=2,848 кг

2-әдіс:

2

0,089 моль < 0,111 моль
2 м3< 22,4 м311,2 есе
m(CH 3OH)=32: 11,2 =2,84 кг

351. Массасы 15,2 г құмырсқа және сірке қышқылын жағуға 6,72 л оттегі қажет
болса, қоспа құрамындағы заттардың массалық үлестерін есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: X V1

m(HCOOH,CH3COOH)=15,2г 2СH2 O2+O2= 2CO 2+ 2H 2O
V(О2)= 6,72 л 92 22,4л

m| к w(HCOOH)-? x V2
W( CH 3COOH) -? C 2H 4O 2+ O2= 2CO 2+ 2H 2O

60 44,8л

Mr ( CH 2 O 2)=46 1
m=46*2= 92г

Mr( C 2H 4O 2) =60 2
m= 60 г
V1+ V2= 6,72л
0,243x+11,349- 0,746x= 6,72л

-0,503x=-4,629
x=9,202 г

m(C 2H 4O 2)=15,2-92=5,99

w(CH 3COOH)

w(HCOOH)

72

352. Кӛлемі 5,6 л(қ.ж) CО 2 алу үшін құрамында 5% қоспасы бар ізбес тасына
қанша 20 %- дық, тығыздығы 1,1 г/мл тұз қышқылын құю керек?

Берілгені: Шешуі: CaCO 3+ 2 HCl = CaCl 2+ CO2 +H2O
V(СО2)= 5,6 л n(CO2
w(қоспа)=5%
w(HCl) =20% n(CaCO 3)= n( CO 2)
p(HCl)= 1,1 г/мл m(CaCO3)=100-0,25 = 25 г

m| к m(CaCO 3)-? 100%- 5 %=95 %
V (HCl) -?
Mr ( CaCO3)=100 95 % m(CaCO3)=25: 0,95= 26,31 г
m( CaCO3)=100 г х моль 0,25 моль
Mr(HCl) =36,5
m(HCl)=36,5*2=73 г 2 моль 1 моль

x

m(HCl)= 36,5*0,5= 18,25г
20% m(HCl)=18,25:0,2=91,25 г

V(HCl)

2-әдіс: 5,6 л< 22б4 л 4 есе

m(CaCO3)=100:4 = 25 г

w= 100%- 5 %=95 %

95 % m(CaCO3)=25: 0,95= 26,31 г
m(HCl)= 73:4 = 18,25г

20% m(HCl)=18,25:0,2=91,25 г

V(HCl)

353. 0,5 т (Na2O.CaO 6SiO2 ) алу үшін құрамында 20% қоспасы бар ізбес
тасынан, натрий карбонатынан және 10 % қоспасы бар құмнан қанша алу керек?

Берілгені: Шешуі:
m(Na2OCaO6SiO2)=0,5т=500кг
w(қоспа) =20% Na 2CO3+ CaCO 3 +6SiO 2 = Na 2O.CaO.6SiO 2+ 2CO2
w(қоспа) =10% n(Na 2O.CaO.6SiO 2 = 500:478 = 1,046 моль
m| к m(CaCO 3)-? n(шыны)= n(Na 2CO3)= n(CaCO 3)
m(Na 2CO3)=106* 1,046 =110,876 кг
m(Na2 CO 3)-?
m(SiO 2)-? 100%- 20%=80 %
Mr(CaCO 3) =100
m= 100 кг 80 % m(Na 2CO3)=110,876:0,8=138,59 кг

Mr(Na 2CO3) =106 m(CaCO3)= 100х1,046= 104,6
m= 106 кг 80% m(CaCO3)= 104,6:0,8=130,75 к г
1,046 моль x моль
Mr(SiO 2) =60
m= 360 кг 1 моль 6 моль

Mr(Na 2O.CaO.6SiO 2 )=478 x
m= 478 кг
m(SiO 2)= 60х6,276 = 376,56

100-10= 90 %
90% m(SiO 2)=376,56:0,9= 418,4 к г
2-әдіс:

73

500 кг> 478 кг 1,046 есе

m(Na 2CO3)=106* 1,046 =110,876 кг

100%- 20%=80 %

80 % m(Na 2CO3)=110,876:0,8=138,59 кг

m(CaCO3)= 100*1,046= 104,6кг
80% m(CaCO3)= 104,6:0,8=130,75 к г
m(SiO 2)=3 60*1,046= 376,56 кг

100-10= 90 %

90% m(SiO 2)=376,56:0,9= 418,4 к г

354. Массасы 26 г алюминий, мыс және темір қоспасына натрий гидроксидінің
ерітіндісімен әсер еткенде 13,44 л Н2 (қ.ж) бӛлінген. Осы қоспаға тұз
қышқылының ерітіндісімен әсер еткенде 19,09 л Н2 (қ.ж) бӛлінген қоспаның
құрамы қандай?

Берілгені: Шешуі: 2 Al + 2 NaOH+ 2H2O= 2NaAlO2 +3 H2
m(Al,Cu,Fe)=26г 2-әдіс: n (H2)=13,44:22,4 = 0,6 моль
V1 (H2)= 13,41 л x моль 0,6 моль
V2 (H2)= 5,652 л
2 моль 3 моль
m| кm(Al)_?
m(Cu)-? x
m(Fe)-?
w(Al)-? m(Al)= 27х0,4= 10,8 г
w(Cu)-? Fe+2HCl= FeCl 2+ H2
w(Fe)-? n 2( H2)= 5,652:22,4 = 0,2523 моль
Mr( Al)= 27 n(Fe) = n(H2)
m=54 г m(Fe) =56х0,2523=14,13 г
Mr (Fe)= 56 m(Cu)= 26-(10,8+14,13)=1,072
m=56 г
w(Al)

w(Fe)

w(Cu)

13,44 л< 67,2 л 5 есе

m(Al)= 54 :5=10,8 г

5,652 л<22,4 л 3,96 есе

m(Fe)= 54 :3,96 =14,13 г

m(Cu) = 26-(10,8+14,13)=1,07 г

w(Al)

w(Fe)

w(Cu)

355. Массасы 1,780 кг майдың гидролиз нәтижесінде 170 г глицерин түзілді.
Ӛнімнің шығымы қандай?

Берілгені: Шешуі: C57H110 O6+3H 2O.>C3 H8 O3+3C 17H 35COO4
74

m (май)=1,780 кг n(май ) = 1780:890 = 2 моль 2 есе
m (глицерин)=170 г n(C 57H 110 O6)= n(C 3 H 8 O3)
m| кΗ-? m(C3 H8 O3)=92* 2= 184 г
Mr( май) =890 Η
m= 890г 2- әдіс: 1780 г >890 г
Η
Mr(C3 H8 O3) =92
m= 92г

356. Кӛлемі 5000 л тығыздығы 0,8 г/мл үш олейннен қанша үш стеарин алуға
болады, егер ӛнімнің тазалығы 65 % болса?

Берілгені: Шешуі: C 57H 105 O6+3H 2 C 57H 111O6

V(үшолейн)= 5000 л n(үшомин ) = 5000*0,8= 4000 г

р= 0,8 г/мл n(үшомин)

w= 65% m(үшстеарин)= 891* 45,197= 4027,05 г
m| к m( үшстеарин)-
65 % m(үшстеарин)= 4027,05* 0,65= 2617 г
?
Mr( үшолейн)=885 2- әдіс: n(үшолейн ) = 5000*0,8= 4000 г
m= 885 г
Mr(үшстеарин)=891 4000г >885г 45,19 есе
m= 891 г
m(үшстеарин)= 891* 45,197= 4027,05 г

65 m(үшстеарин)= 4027,05* 0,65= 2617 г

357. 1 моль пропен және сутек қоспасының сутек бойынша тыңыздығы 13-ке тең
қоспадағы пропеннің массалық үлесі?

Берілгені: Шешуі: X Y
n (C3H6 H2)=1 моль
C 3H 6, H2
D(H2) =13
Mr( C 3H 6,H2) = 1*13 =26
W(C3H6)-? х+у= 1 *42 42х+42у= 42

W(H2)-? 42х+2у= 26 42х+2у= 26
40у= 16

у

w(H2)
100-3,07 = 96,9 % (C 3H 6)

358. Егер метил спирті 400 мл 0,1M перманганат ерітіндісімен қышқыл ортада
тотықса неше грамм формальдегид түзіледі?

Берілгені: CH 3OH HCOH+ H 2O

V(CH3OH)=400мл=0,4л m(перманганат)= 0,1 M *158 = 15,8 г

C(CH3 OH)= 0,1 M m(перманганат)=15,8:158= 0,1моль
m| к
m (HCOH)= 30:0,1 = 3 г

m(HCOH) -? 2-әдіс: m(перманганат)= 0,1 *158 = 15,8 г

75

Mr(CH 3 OH) =32 15,8 г<158 г 10 есе
m= 32г
Mr(марганцовка) =158 m (HCOH)= 30:0,1 = 3 г
m=158 г

Mr( HCOH)=30
m=30 г

359. 8% қоспасы бар 148 кг кальций гидроксидінен тыңайтқыш ретінде
қолданылатын кальций селитрасының қандай массасын алуға болады?

Берілгені: Шешуі: Сa (OН)2+2 Н 3 РО4 = Ca (Н 2 РО4 )2+ Н2О
w(қоспа) = 8 %
m(Ca(O Н)2)=148 кг 100-8= 92 %

m| кm(Ca(Н 2РO4) 2)-? m( Сa (OН)2)=148* 0,92 =136,16 кг
Mr(Ca(Н 2РO4) 2) =234
m= 234кг n(Ca(Н2РO4)2
Mr(Сa (OН)2) =74
m=74кг n (Сa (OН)2)=n (Ca(Н 2РO 4) 2 )
m(Ca(Н2РO4)2)=234 *1,84 = 430,56 к г
2- әдіс: 100-8= 92 %

m(Сa (OН)2)=148* 0,92 =136,16 кг
136,16 кг > 74 кг 1,84 есе

m(Ca(Н 2РO 4) 2 ) = 234 *1,84 = 430,56 к г

360. Калий гидроксидінің 10 %-тік ерітіндісінің (тыңыздығы 1,076 г/мл) 240 мл
арқылы күкірттің 16 грамы жанғанда түзілген күкірт (ІV) оксидін жібергенде тұз
түзілді. Түзілген тұздың массасын анықтаңыз?

Берілгені: Шешуі: S+О2+ SO2
w(КОН) = 10 % 2- әдіс: n(S)= 16:32 = 0,5 моль
р= 1,076 г/мл
V(КОН)= 240 мл n (S)= n ( SO2)
m(S) =16 г m( SO2) = 64 х0,5 = 32 г
m| кm(KHSO3)-? m(KOH)= 240 х 0,1 х1,076= 26 г

Mr( S) = 32 KOH+SO2 KHSO3
m= 32 г n(S O2)= 32:64 = 0,5 моль
n(KOH)= 26:56 = 0,5 моль
Mr(KOH) =56
m= 56 г n (KOH)= n (KHSO3)
m( KHSO3) =120х0,5 = 60 г
Mr (KHSO 3) =120 n(KOH)= 26:56 = 0,5 моль
m= 120 г
n(SO2)= 32:64 = 0,5 моль
16г < 32 г 2 есе

m(SO2) = 64 :2 = 32 г
m(KOH)= 240 х 0,1 х 1,076= 26 г

32 г < 64 г 2 есе

m(KHSO3) =120:2 = 60 г

361. Егер ӛнімнің әр сатыдағы шығымы 80% болса, 4,2 л этиленді хлорсутекпен
әрекеттестіріп, түзілген ӛнімді натриймен ӛңдегенде бӛлінген газдың кӛлемі?

76

Берілгені: Шешуі: C2H4+HCl= C2H5 Cl
Η = 80 % 2- әдіс: n(C2H4) = 4,2:22,4 = 0,1875 моль
V(C2H 4)= 4,2 л
m| к V(газ)-? n (C 2H 4)= n C 2H 5 Cl)
m(C 2H 5 Cl) = 64,5х0,1875 = 12,09 г
Mr (C 2H 5 Cl)=64,5 80 % m( C 2H 5 Cl )= 12,09 х 0,8 = 9,6 72 г
m= 129 г
2 C 2H 5 Cl + 2 Na = C 4H 10 + 2NaCl

KOH+SO2 KHSO3
n(C 2H 5 Cl)= 9,672:64,5 = 0,1499 моль
0,1499 моль xмоль

2 моль 1 моль

х

V (C4H10) = 22,4 х0,0749= 1,68 л
80 % m( C 4 H 10 )= 1,68х 0,8 = 1,34 л
4,2 л< 22,4 л 5,33 есе
m(C 2H 5 Cl) = 64,5: 5,33 = 12,09 г
80 % m( C 2H 5 Cl )= 12,09 х0,8 = 9,6 72 г

362. Егер глюкозаның 70 % спиртке айналса, массасы 0,5 кг 40 %-дық спирт
ерітіндісін алу үшін қанша глюкоза керек және неше литр кӛмірқышқыл газы
бӛлінеді?

Берілгені: Шешуі: C6H12О62C2H5 OH +2 СO2
2- әдіс: m (2C2H5 OH)= 0,2:46 = 0,0043 моль
w = 70 % Xмоль 0,0043 моль
m(спирт ерт)= 0,5 кг
m| кm (C 6H 12О 6 )-? 1 моль 2 моль
V(СO2)-?
Mr (C6H12О6)=180 х
m = 180 г
Mr (C2H5О H)=46 m(C6H 12О 6)= 180 х 0,0021= 0,391 г
m = 92 г 70 % m(C 6H 12О 6)= 0,391 : 0,7 = 97,39 л
m (C 2H 5 OH )=0,5х0,4 = 0,2 кг
0,2 кг <92 кг 460 есе
m(C 6H 12О 6)= 180: 460 = 0,391 г
70 % m(C 6H 12О 6)= 0,391 : 0,7 = 97,39 л
V(CO2 )= 44,8 : 460=0,09739=97,39 м3

363. 8 % қоспасы бар 148 кг калий гидроксидінен тыңайтқыш ретінде
қолданылатын калий селитрасының қандай массасын алуға болады?спиртке
айналса, массасы 0,5 кг 40 %- дық спирт ерітіндісін алу үшін қанша глюкоза
керек және неше литр кӛмірқышқыл газы бӛлінеді?

Берілгені: Шешуі: КОН + HNO 3= KNO3 + H 2 O
w(қоспа) = 8 %
m(КОН)= 148 кг 100-8= 92 %
m(KOH)=148х0,92 = 136,16 г
m| кm (KNO3)-? n (KOH)= 136,16:56 = 2,43 моль

77

Mr (КОН)=56 2- әдіс: n(KOH)=n(KNO3 )
m (КОН)=56 г m(KNO3)= 101х2,43= 245,43 кг

Mr (KNO3)=101 100% -8 %= 92 %
m (KNO3)=101г m(KOH)=148х0,92 = 136,16 кг
136,16 > 56 кг 2,43 есе
m(KNO3)= 101х2,43= 245,43 кг

364. 28 г кальций оксидінен 76 г кальций нитраты алынды. Теориялық
мүмкіндікпен салыстырғандағы ӛнімнің шығымы?

Берілгені: Шешуі: CaO +2HNO 3= Ca(NO3 ) 2+ H 2 O
m(CaO) = 28 г 2- әдіс: n(CaO)=28:56=0,5 моль
m(Са(NO3)2)=76г n(CaO) = n( Са(NO3)2)
m| кΗ-? m(Са(NO3)2) =164х0,5 = 82 г

Mr (CaO )=56 Η
m (CaO )=56 г
98 г > 56 г 2 есе
Mr(Ca(NO3)2 )= 164 m(Са(NO3)2) =164:2 = 82 г
m(Ca(NO3)2 )= 164 г
Η

365. Кӛлемі 3л азот пен сутек әрекеттескенде 0,75 л аммиак алынды. Теория –
мүмкіндікпен салыстырғандағы аммиактың шығымы?

Берілгені: 1-әдіс: N2+ 3 H2 = 2NH3
V(N2) = 3 л 2-әдіс: n (N2 )= 3:22,4 = 0,1339 моль
V(NH3) = 0,75 л 0,1339 моль x моль

m/кη- ? 1 моль 2 моль

x
V(NH3)= 22,4 * 0,2678 = 6 л
Η

3л< 22,4 л7,46 есе
V (NH3)= 44,8 : 7,46 = 6 л

Η

366. Зат мӛлшері 1,5 моль аммиак күкірт қышқылымен әрекеттескенде массасы
63г алюминий сульфаты түзілді. Ӛнімнің теориялық мүмкіндікпен
салыстырғандағы шығымы?

Берілгені: Шешуі: 2 NH3 + H 2 SO4 =(NH 4)2SO4
n(NH3 )=1,5 моль 1,5 моль x моль
m(NH4)2SO4)=63 г
m/кη-? 2 моль 1 моль

Mr (NH 4)2SO4)= 132 x
m (NH 4)2SO4) = 132х0,75 = 99 г

78

m= 132г η

2-әдіс 1,5 моль < 2 моль 1,33 есе

m(NH4)2SO4) = 132 : 1,33= 99 г

η

367. Массасы 34 г кварц құмын натрий гидроксидімен қосып балқытқанда 61 г
натрий силикаты алынды. Реакцияға сілтінің қандай массасы түсті? Натрий
силикатының практикалық шығымын есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: S iO2+ 2 NaOH=Na2 SiO3+ H 2O
m(SiO2) = 34г 2- әдіс: n (SiO2 ) = 34:60 = 0,566 моль
m(Na2 SiO3) = 61 г 0,566 моль х моль
m/кm(NaOH) -?
Η (Na2 SiO3)- ? 1моль 2 моль

Mr(NaOH) =40 Х
m (NaOH) =40*2=80 г
m(NaOH) = 40х1,133 = 45,3г
Mr(Na2 SiO3)= 122
m(Na2 SiO3)= 122 г n (SiO2 ) =n (Na2 SiO3)
m(Na2SiO3)= 122х 0,566 = 69,3 г
η (Na2SiO3)= 61:69,3 = 0,883= 88,3%
34 г < 60 г 1,76 есе

m(NaOH) =80: 1,76= 45,3 г

m(Na2SiO3)= 122: 1,76 = 69,31г
η (Na2SiO3)= 61:69,3= 0,883= 88 ,3%

368. 24,4 кг еритін шыны алу үшін 5 % қоспасы бар кварц құмы мен соданың
қандай массалары қажет? Қанша кӛлем (қ.ж) кӛмірқышқыл газы бӛлінеді?

Берілгені: Шешуі: Na 2 CO 3 + SiO2 = Na2SiO3+ CO 2
m(Na2 SiO3)=24,4 кг 2- әдіс: n (Na2SiO3)= 24,4:122= 0,2 моль
w(қоспа) 5 %
m/к m (SiO2 )-? n (Na 2 CO 3) =n (SIO2) =n(Na2SiO3) = n(CO2)

m (Na 2 CO 3)- ? 100- 5= 95 %

V(CO 2)-? m (Na 2 CO 3)= 106 *0,2= 21,2 кг
m(SiO2)= 60*0,2= 12 кг
Mr(Na 2 CO 3) = 106 95% m (SiO2)=12: 0,95 = 12,6кг
m =106 кг V(CO 2) = 22,4 *0,2 =4,48 м3
24,4 кг < 122 кг 5 есе
Mr(SiO2) = 60
m =62кг 100-5 = 95 %
m(SIO2)= 60: 5 = 12 кг
95% m (SIO2)=12: 0,95 = 12,6кг
V(CO2) = 22,4 :5 =4,48 м3

369. Құрамында 2 % қоспасы бар 2,225 кг табиғи майды (тристеарин глицериді)
гидролиздегенде алынатын глицерин массасы?

79

Берілгені: + C57 H110 O6+3NaOH=C3H8O3+3C17H35O Na
w(қоспа)= 2 % 2- әдіс:
m(май)= 2,225 кг 100- 2 = 98 %
m/к m( C3 H 8 O 3)-?
m(май)= 2,225 * 0,98 = 2,1805 кг
Mr (C57 H 110 O 6)= 890
m= 890 кг n (C57 H 110 O 6) =2.1805:890= 0,00245 моль

Mr(C3 H 8 O 3)=92 n(C57 H 110 O 6) = n(C3 H 8 O 3)
m=92кг m (C3 H8 O3)=92*0,00245=0,2254 = 225,4 г

100-2 = 98%

m( май)= 2,225* 0,98 = 2,1805 кг

2б1805 кг<890 кг 408б16 есе

m(C3 H 8 O 3)= 92: 408,16 = 0,2254= 225,4 г

370. Қоспасы 10 %, 20%, 30% болатын 20 кг құрамында Cr2О3 бар кеннен
алюминотермиялық әдіспен алынған хромның массалары?

Берілгені: Шешуі: 100-10=90%
w(қоспа )= 10% 2- әдіс:
w(қоспа )= 20% 100-20= 80%
w(қоспа )= 30%
m(Cr2О3) =20 кг 100-30 = 70%
m/к m(Cr)-?
m(Cr2О3)=20*0,9 = 18 кг
Mr(Cr2О3)= 100 m(Cr2О3)=20*0,8 = 16кг
m= 100 кг m(Cr2О3)=20*0,7 = 14кг
Mr(Сr)= 52 Cr2О3 + 2 Al Al2О3+2Cr
m= 104 кг n(Cr2О3)= 18,4:100= 0,18 моль
0,18 моль х моль

1моль 2 моль

Х

m(Cr) = 52* 0,36 = 18,72 г

m(Cr2О3) =16:100 = 0,16 моль
0,16 моль х моль

1моль 2 моль

Х

m(Cr) = 52*0,32 = 16,64 г

n(Cr2О3)= 14:100= 0,18 моль
0,14 моль х моль

1моль 2 моль

Х

m(Cr) = 52* 0,28 = 14,56 г

100-10=90%

100-20= 80%

100-30 = 70%
m(Cr2О3)=20х0,9 = 18 кг
m(Cr2О3)=20х0,8 = 16кг
m(Cr2О3)=20х0,7 = 14кг
18кг < 100 кг 5,55 есе

80

m (Cr)= 104: 5,55 = 10,95 кг

16 кг<100 кг 6,25 есе

m (Cr)= 104 : 6,25 = 16,64 кг

14 кг < 100 кг 7,142 есе

m (Cr)= 104 : 7,142 = 14,56 кг

371. Массасы 0,33 г техникалық мырышты күкірт қышқылының ерітіндісімен
ӛңдегенде түзілген сутектің кӛлемі 112 мл (қ.ж). техникалық металдағы
мырыштың массалық үлесін есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: Zn+H2SО4=ZnSО4L+ H2
m(Zn) =0,33 г n (H2)=0,112:22,4= 0,005 моль
V(H2)= 112 мл= 0,112 л n (Zn) = n (H2)
m(Zn) = 65 х0,005=0,325 г
m/кw(Zn) - ?
Mr (Zn)= 65 w(Zn)
m = 65 г
2-әдіс: 0,112 л< 22,4 л 200есе

m(Zn) = 65: 200=0,325г

w(Zn)

372. Құрамында 20 % қоспасы бар 5 кг қызыл теміртасты Fe2O3 кӛміртекпен
тотықсыздандырғанда алынатын темірдің массасын есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: Fe 2O 3 + 3 C = 2 Fe + 3 C O
W (қоспа) = 20%
m(Fe 2O 3) = 5 кг 100- 20=80%
m(Fe 2O 3) = 5* 0,80= 4 кг
m/к
Mr (Fe 2O 3)= 160 n (Fe2O3) х моль
m= 160 кг 2 моль
Mr (Fe)= 56 0,025 моль
m=56*2= 112 кг 1моль

Х

2- әдіс: m(Fe)= 56*0,05= 2,8 кг

100- 20=80% 40 есе
m(Fe 2O 3) = 5 * 0,8 = 4 кг
4 кг <160 кг
m(Fe)= 112 : 40 = 2,8 кг

373. Құрамында 89,7 % магнитті теміртас Fe3O4 бар 7,56 кг кенді толық
тотықсыздандыру үшін алюминийдің қандай массасы қажет екенін есептеңдер?

Берілгені: Шешуі: 3Fe 3O 4 +8Al= 9Fe+ 4 Al2O 3
w (Fe 3O 4)= 89,7 % (Fe 3O 4) = 7,56* 0,897 = 6,78132 кг
m (Fe 3O 4)= 7,56 кг n(Fe 3O 4) = 6,78132:232= 0,0292 моль
0,0292 моль х моль
m/кm(Al)- ?
3 моль 8 моль

81

Mr (Fe 3O 4)= 232 Х
m= 696 кг
m(Al) = 27* 0,0779 = 2,1 кг
Mr (Al)=27
m=27*8= 216 кг 2- әдіс: (Fe 3O 4) = 7,56* 0,897 = 6,78132 кг

6,78132 кг <696 кг 102,63 есе

m(Al) = 216 : 102,63 = 2,1 кг

374. Массасы 2,7 г алюминий 40 % - дық калий гидроксидінің 50 г ерітіндісімен
әрекеттескенде бӛлінетін газдың кӛлемін (қ.ж) есептеңдер?

Берілгені: 2Al+ 2KOH + H 2O = 2 KAlO2 + H2
m (Al) = 2,7 г m(KOH) =50 *0,4= 20 г
w (KOH) = 40 %
m (KOHер-ді) = 50 г n(Al) =2,7:27 = 0,1 моль

m| k V( H2 )- ? n (KOH ) = 20:56 = 0,357 моль
Mr(KOH) =56
m (KOH)= 56 г 0,1 моль< 0,357 моль
Mr(A l)= 27
m(A l)= 27 *2 =54 г 0,1 моль x моль

2 моль 3 моль

Х

V(H2) = 22,4 х 0,15 = 3,36 л
2- әдіс: m(KOH) = 50 *0,4 = 20 г

n(Al)

n (KOH) 20 есе

0,1 моль< 0,357 моль
2,7 г < 54 г
V(H2) = 67,2 : 20 = 3,36 л

375. Ванадий ( v) оксидінен V2O5 алюмотермиялық әдіспен 15,3 кг ванадий алу
үшін қанша техникалық алюминий керек? Техникалық алюминийдегі металдың
массалық үлесі? 98,4%

Берілгені: 3 V2 O5 + 10 Al = 6V+ 5 Al 2 O3
m (V) = 15,3 кг n(V) = 15,3:51= 0,3 моль

w (Al) = 98,4 % x моль 0,3 моль

m| k m(A l)- ? 10 моль 6 моль

Х

m(Al) = 27 х 0,5 = 13,5 кг

98,4 % m(Al) = 13,5 : 0,984= 13,7 кг

2- әдіс: 15, 3 кг< 306 кг 20 есе

m(Al) = 270 х 20 = 13,5 кг

98,4 % m(Al) = 13,5 : 0,984= 13,7 кг

82

ҚОРЫТЫНДЫ

Химия пәнін меңгеруде оқушылар математика, география, экология,
медицина, тарих салаларының қазіргі ӛмірімен ұштастыра отырып, ӛмірде
қолданылатын заттардың сандық құрамын есептей отырып, зиянды – зиянсыз
заттарды қаншалықты мӛлшерде қолдану керектігін түсіну.

Әдістемелік құралдың мазмұны оқушыларды ақпараттық қоғамда ӛмір сүре
білуге жан-жақты дайындап, олардың ӛзіндік танымдық іс – әрекеттері
дағдыларын және үйренушінің ізденістік – танымдық мүмкіндіктерін
қалыптастыруға жағдай жасайды. Оқушылардың 8 – сыныпта алған білімдерін
жалғастыру және кеңейту, оларға адам тіршілігінде, күнделікті ӛмірде,
техникада қолдану салалары жӛнінде мағлұматтар беру және заттарды
пайдалану жолдарымен таныстыру мүмкіндігі болады. Осы мақсатты іске
асыруда химия пәніне деген оқушылардың қызығушылығын арттырып, алған
білімдерін практикада қолдануға үйретудің және химия пәнінің адам ӛміріндегі
рӛлін, маңызын кӛрсетудің орны ерекше.

Оқушылардың білім деңгейін дұрыс та әділ бағалау жалпы білім сапасының
негізгі кӛрсеткіші болып табылады. Бұл кӛрсеткіш оқушылар үшін маңызды.

Болашақта химия және биология мамандықтарына даярлайтын ЖОО-на
түсем деушілерге, әртүрлі типтегі химиялық есептерді шығару әдістемесін
игерудің пайдасы орасан. Тиісті мамандықтар бойынша ЖОО-на түсем деуші
абитуриенттерге және студенттерге типтік есептерді кӛптеп шығарту қолға
алынуда.

Әдістемелік құрал химия пәнінен сандық есептерді бірнеше жолмен шығару
әдістеріне арналған. Сандық есептерді шығару әдістерін 8 – 9 сыныптарда жетік
меңгерсе, алда ҰБТ, олимпиада тапсырмаларындағы химия есептерін шығаруға
септігін тигізеді.

83

Әдебиеттер:

1. Б.А.Бірімжанов, Н.Н.Нұрахметов, М.Б.Мұратбеков Жалпы және
анорганикалық химияның теориялық кіріспесі. – Алматы. – «Мектеп», 1977.

2. Б.А.Бірімжанов, Н.Н.Нұрахметов Жалпы химия. – Алматы
3. Н.Л.Глинка Общая химия. – Л., 1983.
4. Б.В.Некрасов Основы общей химии. – М., «Химия», 1974, 1,2,3, тома.
5. И.Г.Хомченко Общая химия. – М., 1987.
6. Л.Л.Увалиева, Р.И.Ергазиева т.б. Бейорганикалық химия практикумы. –

Алматы 1996.
7. А.Т.Байбосынова, С.Қ.Қабдрахманова. Жалпы және анорганикалық химия

практикумы. - Ӛскемен: ШҚМУ. –2004 ж. – 131-139.
8. К.Рүстембеков, М.Сыздықбаева, А.Қожақова. Жалпы химияның үлгі

есептері. – Қарағанды: КарГУ. – 1994 ж.
9. М.М.Петров, Л.А.Михилев, Ю.Н.Кукушкин. Неорганическая химия. – Л:.

Химия. – 1974 г.
10. А.Е.Темірболатова «Есептер мен жаттығулар жинағы» 9 сынып. Алматы

«Мектеп» 2009 жыл. 5-50 беттер.
11. Ғылыми – педогогикалық журнал «Химия мектепте» 2011 жыл №3. 8-10

беттер.
12. «Московские городские химические олимпиады» әдістемелік нұсқаулық.

Москва – 1988. 6-22 беттер.
13. Республиканский научно – методический журнал «Химия» 2009 жыл №3.

25-28 беттер.
14. Химия есептері мен жаттығулар жинағы 8-11 сыныптар. Алматы «Мектеп»

2002 жыл.
15. Достық орталығының тест жинақтары.
16. Мектеп оқулықтары 8-9-10 сыныптар.
17. М.Қ.Оспанова., Қ.С.Аухадиева., Т.Г.Белоусова Химия оқулығы 10класс
18. М.Б.Усманова., Қ.Н.Сақариянова.,Б.Н.Сахариева Химия жалпы білім беретін

мектептің8-сыныбына арналған оқулық, Алматы «Атамұра»2018.
19. М.Б.Усманова., Қ.Н.Сақариянова.,Б.Н.Сахариева Химия жалпы білім беретін

мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, Алматы «Атамұра»2019.

84

Ермекбаева Л.Ж., Аманжолов Қ.Е.

САНДЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРМЕН ШЫҒАРУ
ЖОЛДАРЫ

(ХИМИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМДЕРІНЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ)

ІІ бөлім

Теруге. 30.01.20. жіберілді.
Баспаға 12.03.20. қол қойылды
Пішімі 60x84/8. Қағазы офсеттік.

₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪
Ақтӛбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін

арттыру институтының баспа қызметі және қоғамдық ортамен байланыс бӛлімі -
Ақтӛбе қаласы, Тургенев кӛшесі, 86 үй. Тел: 56-05-37

85