ОҚУШЫЛАРДЫҢ СӨЙЛЕУ ӘРЕКЕТІН БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕР НЕГІЗІНДЕ ДАМЫТУ (ТЫҢДАЛЫМ, АЙТЫЛЫМ ТАПСЫРМАЛАРЫ)

Кӛзқарас

Аргумент

Себеп кесте
Тҧжырым

Дескриптор:

- мәтінде кӛтерілген мәселені ӛмірмен

байланыстырады;

- ӛзіндік баға береді;

Кері байланыс: ауызша (комментарий)

«Дауысымды саған беремін» әдісі

ҚБ (ӛзара бағалау)

Соңы С.Бекіту. «Сӛздер банкісі» әдісі кҥннің суреті,
5 минут
Рефлексия. «Кҥн кӛзі» әдісі (сабақтан алған стикерлер
Қосымша
ақпарат әсерлерін стикерге жазып жапсырады)

«Білімді Ел» газетінен тақырыпқа қажетті ақпараттарды іздеп,

зерттеу жасау.

Бӛлім атауы Қылмыс және заң Мектеп:

Сабақ тақырыбы: Мен және менің Пәні: қазақ тілі

қҧқығым

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП: 10 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа негіз- Т/А4. 10.1.4.1 – мәтінде кӛтерілген мәселені (қоғамдық-саяси)

делген оқу талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық

мақсаттары мәселелермен байланыстыру.

ӘТН4. 10.4.4.1 – сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды

сақтай білу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Мәтінді мҧқият тыңдап, кӛтерілген мәселені талдай алады,

негізгі ойды анықтайды, сӛзжасамдық және синтаксистік

нормаларды сақтай біледі.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Тыңдаған мәтіндегі негізгі ойды ғаламдық мәселелермен

байланыстыра алады.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Тыңдаған мәтіндегі негізгі ойды ғаламдық мәселелерді ӛзіндік

тҧрғыдан талдап, негізгі ойды ғаламдық мәселелермен

салыстыра, байланыстырып ой тҧжырым жасайды.

- Мәтінде кӛтерілген мәселені талдайды.

Бағалау - Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, ғаламдық мәселелермен

критерийлері байланыстырады.

- Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай біледі.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады: еркін кӛзқарас білдіру, тҧжырым

жасау дағдысы қалыптасады.

50

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

Конвенция, Бас ассамблея, қылмыс, заң, адам қҧқығы,

Конституция, бап, мемлекет, Республика, әкімшілік.

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер:

- Менің ойымша....

- Менің пайымдауымша....

- Менің болжауымша....

Талқылауғаарналғансұрақтар:

- Қылмыс пен құқық негіздерінің байланысы қандай?

- Жасөспірімдер арасындағы қылмысты шешудің тиімді

жолдарын қалай жүзеге асыруға болады?

Қҧндылыққа «Мәңгілік ел» жалпы ұлттық идеясы: Үшінші құндылық,

баулу Зайырлы қоғам және жоғарғы руханият

Пәнаралық Құқық, адам және қоғам, тарих

байланыс:

Алдыңғы оқу: «Бір қадам алға» әдісі арқылы жҥзеге асады. 3 мин

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы 1. Ой шақыру. А3 қағаз,

7 мин С. «Тақырыптық тҥйінді сӛздер» әдісі маркер,

кеспе

қағаздар

2. Топқа бӛлу. Қылмыс, заң, қҧқық деген

атаулармен 3топқа бӛлінеді. (сабақ мазмұны мен

тақырыбына байланысты)

Ортасы Тыңдалым алды. Интербел
20 мин
Стратегия «Стоп-кадр». сенді

Ж. 1 - тапсырма.Кӛрсетілген бейнематериал арқылы тақта,

мәтін тақырыбын болжа. Бейнемат

Дескриптор: ериал,

- мәтін тақырыбын болжайды. (https//w
Кері байланыс: Графикалық (смайликтер). ww.youtu

ҚБ: ӛзіндік (ӛзін-ӛзі) бағалау. be.com/w

Тыңдалым кезі. atch?v=J

Стратегия «Кейс-Стади». TNKwoz

ТЖ. 2 – тапсырма. Мәтінді мҧқият тыңда, негізгі G8mc6),

ойды анықта, кӛтерілген мәселені талда. смайлик

51

Дескриптор:

- мәтінді мҧқият тыңдайды.

- негізгі ойды анықтайды.

- кӛтерілген мәселені талдайды. Стикер,
Кері байланыс: Ауызша (Комментарий). А3
«Шамшырақ идеясы» әдісі
ҚБ: топтық (топаралық) бағалау. қағазы,
оқулық
Тыңдалымнан кейінгі.

Стратегия «Ойлан-жҧптас-бӛліс».

ЖЖ. 3 – тапсырма.

1. Мәтіндегі негізгі ойды ғаламдық мәселелермен

байланыстырып, тҧжырым жаса.

2. Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды

сақта.

Дескриптор:

- негізгі ойды ғаламдық мәселелермен Оқулық,
байланыстырады;
А3
- тҧжырым жасайды;
қағазы,
- сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды стикер,
сақтайды.
маркер
Кері байланыс формасы: Ауызша (комментарий)

«Ҥш сӛйлем» әдісі.

ҚБ: ӛзара бағалау.

Соңы 10 Бекіту. Қобдиша,
минут
С. «Сҧрақтар қобдишасы» әдісі кеспе

1. Қҧқық дегенді қалай тҥсінесің? қағаздар

2. Қҧқық не ҥшін керек?

3. Балалардың қҧқықтары туралы не білесіңдер? А3

4. Бала қҧқығы Конвенциясында не айтылған? қағазы,

Рефлексия. «Рефлексиялық пирамида» әдісі. стикер

Қосымша «Заң» газеті. 2018 ж., №8, 2 бет, «Әділет» сайд. 1-бап. Бала
ақпарат құқығы Конвенциясы. Әдістемелік материалдар

adilet.zan.kz https://bilimland.kz/ru

52

Сабақ тақырыбы: «Мәңгілік ел идеясы – ҧлы Мектеп:

мҧратымыз»

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП:9 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа негіз- Т/А1 9.1.1.1. Мәтін мазмҧны бойынша дайындалған сҧрақтарға

делген оқу болжаммен жауап беру, тҥпнҧсқамен салыстыру.

мақсаттары ӘТН1 9.4.1.1. Мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді

орфографиялық нормаға сай жазу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Мәтінді мҧқият тыңдап, сҧрақтарға болжаммен жауап береді,

тілдік бірліктерді табады.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Мәтінді тҥсініп, сҧрақтарға болжаммен жауап беріп,

тҥпнҧсқамен салыстыра алады, орфографиялық нормаға сай

тілдік бірліктерді қолдана алады.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Мәтін бойынша болжаммен жауап беріп, тҥпнҧсқамен

салыстырады, ойтҧжырым жасайды. Мәтін бойынша кҥрделі

сҧрақтар қҧрастырып, тілдік бірліктерге талдап, орфографиялық

нормаға сай жаза алады.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады:

1. Болжаммен жауап береді

2. Тҥпнҧсқамен салыстыра алады

3. Тілдік бірліктерді табады

4. Орфографиялық нормаға сай жазу дағдылары қалыптасады

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

«Мәңгілік ел», «Мәңгілік қазақ перзенті», «Ҧлттық идея», «Ел

керегесі», «Ел тарихы», «Бақытты ҧрпақ» т.б

Диалог қҧруға/шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер:

- «Мәліметтерге сҥйенсек....»

- «Сыр шертер болсам...»

- «Ендеше...»

Талқылауғаарналғансҧрақтар:

- «Мәңгілік ел» әмблемасының мағынасы қандай?

- Қалай ойлайсың, мәңгілік ел идеясы- халықтың әл-ауқатын

жақсартып, ынтымағын арттыра алатын жаңа бастама бола ала

ма?

Бағалау 1.Мәтін мазмҧны бойынша сҧрақтарға болжаммен жауап беріп,

критерийлері тҥпнҧсқамен салыстыра алады.

2.Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

жазады.

Қҧндылыққа Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан 2050» ел дамуының

53

баулу саяси бағдары. Қазақ елінің патриотын тәрбиелеу.

Пәнаралық Қазақстан тарихы, Адам. Қоғам.

байланыс:

Алдыңғы «Шеринг» әдісі арқылы алдыңғы оқуды пысықтап ӛту. Шеңбер

оқу: 3мин қҧрап, жҥргізушіден бастап барлығы ӛткен сабақ бойынша

тҥйінді ой қорытындылайды. Идеялар қайталанбайды.

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы 1.С.Ой шақыру. А. Болатова «Мәңгілік ел – Электрондық

мәңгілік мҧратым» ӛлеңін тыңдатып, жетек сҧрақ /дауыс/ ӛлең

7мин қойылады: Қима

- Автор идеясына сенің қосар ойың қандай? қағаздар

/ оқушылар жауабы/

Топтастыру. Тақырып бойынша

1-топ «Мәңгілік»

2-топ «Ел»

3-топ «Мҧрат» топтарға бӛлінеді

Ортасы Тыңдалым алды: ТЖ.Тапсырма №1. Дайын

Мәтін бойынша дайындалған сҧрақтарға сҧрақтар

20мин болжаммен жауап бер. Стикер,

Әдісі: «Ойлан. Бірік. Бӛліс» смайликтер,

Дескриптор: 1.Сҧрақтарға жауап береді

2.Болжам жасай алады

К/Б: ауызша /комментари беру//жуық-қашық

сӛздері//

Қ/Б: ӛзара бағалау

Тыңдалым барысы: ЖЖ. Тапсырма № 2.

Мәтінді мҧқият тыңдап, болжам жауаптарды Электронды

тҥпнҧсқамен салыстыр. оқулық,

Әдісі: «ВЕНН» диаграммасы стикерлер

Дескриптор: 1. Мәтінді мҧқият тыңдайды.

2.Болжам жауаптарын

тҥпнҧсқамен салыстырады

К/Б/Графикалық /смайлик /

Қ/Б бірін-бірі бағалау

Тыңдалымнан кейін: ЖЖ. Тапсырма №3

Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаға сай тиімді қолданып, кҥрделі сҧрақтар Қима

қҧрастырып жаз. қағаздар

Әдісі: «Еркін жазу» Орфография-

Дескриптор: лық,

1.Мәтін бойынша кҥрделі сҧрақтар қҧрастырады. орфоэпиялық

2.Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай сӛздіктер,

қолданып, жазады. терминдер

54

Соңы К/Б /ауызша/ «Екі жҧлдыз, бір тілек» әдісі /қима сӛздігі
10мин қағаздар арқылы/
Қ/Б ӛзін-ӛзі бағалау
Қосымша
ақпарат Бекіту. С. «Шағын шолу» әдісі бойынша 1мин
уақытта/сол кҥні ӛткен тақырып бойынша жаңа
сӛздер мен сӛз тіркестерді жаздырамын, сосын
оны дамытып айтып ӛтеді.
Рефлексия. «Менің соңғы сӛзім» әдісі
Ҧсыныс...Пікір... Қосар ой....

Ы. Маманов «Тіл білімінің мәселелері» кітабына шолу
«Қазақстан тарихы» порталы, Елбасының кітаптарын негізге ала
отырып, мақала дайындау.

Бӛлім атауы Тәуелсіздік жылдарындағы Мектеп:

Қазақстан. ЭКСПО-2017

Сабақ тақырыбы: Тәуелсіз Қазақстан Пәні: қазақ тілі

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП: 9 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа негіз- Т/А3. 9.1.3.1-тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік

делген оқу мәселелермен байланыстыра білу.

мақсаттары ӘТН4. 9.4.4.1-қҧрмалас сӛйлемдердің жасалу жолдарын,

тҥрлерін білу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

байланыстырады, қҧрмалас сӛйлемнің жасалу жолдарын біледі,

тҥрлерін анықтайды.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірмен байланыстыра отырып,

ӛзіндік кӛзқарасын білдіреді.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірмен байланыстырып, сыни

ой- тҧжырым жасайды.

- Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

Бағалау байланыстырады, сыни ой-тҧжырым жасайды;

критерийлері - Мәтіндегі қҧрмалас сӛйлемнің жасалу жолдарын біледі,

тҥрлерін анықтайды;

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады:

Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

байланыстыра отырып, мәтіндегі қҧрмалас сӛйлемнің жасалу

жолдарын біледі.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

Тәуелсіз ел, ЭКСПО-2017, Болашақ энергиясы

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер:

55

- Менің пайымдауымша...

- Себебі, мен оны былай тҥсіндіремін...

- Дегенмен...

Талқылауғаарналғансұрақтар:

- Қазақстанның тәуелсіздігін ең алғаш таныған мемлекет?

- Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының

жеткен жетістіктері мен бағындырған белестері қандай?

Қҧндылыққа Мәңгілік ел-ҧлттық идеясы. «Біздің тірегіміз-тәуелсіздік,

баулу тілегіміз-тҧрақтылық, білегіміз-бірлік»бағыты бойынша

патриоттыққа тәрбиелеу

Пәнаралық Әдебиет, тарих

байланыс:

Алдыңғы оқу: «Желпуіш» әдісі бойынша ӛткен тақырыпты тҧжырымдайды.

3 мин

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы 7 мин Ой шақыру.

С. Аудиотаспадан «Тәуелсіз Қазақстан» ӛлеңін аудиотаспа,

тыңдатамын. https://www.

Жетекші сұрақтар: youtube.com/

-Тәуелсіздік тҧғыры нық болуының кепілі неде? wats, кеспе

- Қазақ халқы тәуелсіздікке жету жолында қандай қағаздар

тарихи кезеңдерді бастан ӛткерді?

Топқа бӛлу. «Тәуелсіздік», «Теңдік», «Мәңгілік ел»

Ортасы Тыңдалым алды

20 мин С. 1-тапсырма. Оқулық,

Берілген кілт сӛздер арқылы мәтін тақырыбын стикер, А3

болжа. Ӛлең мазмҧны бойынша бес сӛйлем қағазы

жазыңыз http://kazneb.

Стратегиясы «Ойлан.Бірік.Бӛліс» kz/,

Дескриптор: https://biliml

- бес сӛйлем жазады, сӛйлемді бес сӛзге and.kz/ru

қысқартады, бес сӛзді бір сӛзге тҥйіндейді.

Кері байланыс «Ауызша» (комментарий) «Гҥлмен

тілек» әдісі

ҚБ. Топаралық бағалау

Тыңдалым кезеңі

ЖЖ. 2-тапсырма.

Тыңдалған мәтіннен қҧрмалас сӛйлем тҥрлерін

тауып жаз, жасалу жолдарын тҥсіндір. Оқулық,

Стратегиясы «Ойлан.Жҧптас.Пікірлес»әдісі стикер

Дескриптор:

- тыңдалған мәтіннен қҧрмалас сӛйлем тҥрлерін

56

жазады;

- жасалу жолдарын тҥсіндіреді.

Кері байланыс «Шамшырақ идеясы» әдісі. Ауызша

(комментарий)

ҚБ.Ӛзара бағалау

Тыңдалымнан кейінгі

Ж. 3-тапсырма.

Тыңдалған мәтін бойынша ой- тҧжырым жаса.

Стратегиясы «Еркін жазу» әдісі Оқулық,

Дескриптор: стикер

- тыңдалған мәтін бойынша ой- тҧжырым жасайды;

Кері байланыс: Графиктік (смайлик, жетон)

ҚБ. Ӛзіндік бағалау

Соңы Бекіту.
10 минут
С. «Тӛрт сӛйлем» әдісі
Қосымша
ақпарат 1. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан А3 қағазы,

Республикасының жеткен жетістіктері мен стикер

бағындырған белестері қандай?

Рефлексия. «Хат қоржыны» әдісі

- Не ҥйрендім?

- Не ҥйренгім келеді?

Кітапханалар http://kazneb.kz/

Әдістемелік материалдар https://bilimland
.kz/ru

Сабақ тақырыбы: Тәуелсіз Мектеп:

Қазақстанның халықаралық жетістіктері

Кҥні: Мҧғалімніңаты-жӛні:

СЫНЫП:9 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа 9.1.3.1. тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

негізделген оқу байланыстыра білу.

мақсаттары 9.4.4.1. қҧрмалас сӛйлем жасалу жолдарын, тҥрлерін білу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады: тыңдалған мәтіндегі

мақсаттары ақпаратты ӛмірлік мәселелермен байланыстыра алады, қҧрмалас

сӛйлемнің жасалу жолдарын біледі.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады: тыңдалған

мәтіндегі ақпаратты ӛмірмен байланыстыра отырып, ӛзіндік

кӛзқарас білдіре алады. Қҧрмалас сӛйлемнің жасалу жолдарын,

тҥрлерін біледі.

Кейбір оқушылар орындай алады: тыңдалған ақпаратты

ӛмірлік мәселелермен байланыстырады, ӛзіндік кӛзқарас білдіре

отырып, сыни ой тҧжырым жасайды. Қҧрмалас сӛйлемнің

жасалу жолдарын ажыратып, қолдана алады.

Бағалау  Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

критерийі байланыстыра біледі.

57

 Қҧрмалас сӛйлем жасалу жолдарын, тҥрлерін біледі.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады: ӛмірмен байланыстырады, ӛзіндік

кӛзқарас білдіреді, ой тҧжырым жасайды.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

тәуелсіздік, БҦҦ, қҧрылтай, әнҧран, Н.Назарбаев.

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер:

Менің ойымша...,

Қорыта келгенде...

Талқылауға арналғансұрақтар:

-Тәуелсіз Қазақстанның халықаралық жетістіктеріне ел

тарихындағы қандай оқиғаларды жатқызуға болады?

Қҧндылық- Қазақстандық патриотизмге, отансҥйгіштікке баулу.

тарға баулу

Пәнаралық Тарих, география.

байланыс

Алдыңғы «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік кҥні» тақырыбы. «Ия,

оқу: (3-4 мин) жоқ» әдісіменӛткен сабаққа шолу жасау.

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы Ҧйымдастыру. Топқа бӛлу. Жылдар жа-

(6-7 мин) С. «Жылдар тізбегі» әдісі арқылы топқа бӛлінеді. зылған қима

1991, 2005, 2019жылдар. Топқа бӛліну арқылы осы қағаздар.

жылдар арасында қандай оқиғалар болды деген 1991
сҧрақтарға жауап береді. Сҧрақтар арқылы ой 2005
шақырып, сабақтың тақырыбын ашамыз.

1991ж 2005ж 2019ж 2019

Ортасы Тыңдалым алды тапсырмасы. (ТЖ) «Еркін Сҧрақтар.
(20-25 мин)
талдау» әдісі.
1-тапсырма. Тәуелсіз Қазақстанның халықаралық

жетістіктеріне ел тарихындағы қандай оқиғаларды
жатқызуға болады? Ӛзара ой бӛлісіңдер.

Дескриптор.
1) Тәуелсіз Қазақстанның халықаралық жетістікте-
ріне қандай оқиғаларды жатқызуға болатынын
табады.

2) Ӛзара ойларын айтады.
ҚБ: Ӛзара бағалау. Ауызша коментарий.

Тыңдалым кезі: (ЖЖ) «Жұбыңмен бөліс» әдісі.
2-тапсырма. Аудиожазбадан Қазақстан Республи-
касының сыртқы саясаты туралы ҥзіндіні тыңдаң-
дар. Анықталған ақпаратты талқылаңдар. Мәтінде-

58

гі жай сӛйлемдерді тауып, кестеде берілген байла-

нысу тәсілдеріне қарай қҧрмалас сӛйлемге

айналдырыңдар. Кесте.

Байланысу тәсілдері Мысалы

Интонация арқылы Менің оны алғаш кӛруім

іргелесе байланысады. есімде сақталып қалды:

орталау ойлы, жанарында

байсалдылық ҧялаған,

ӛзіне-ӛзі сенімді жан екен.

Жалғаулық шылаулар Барлығы бірдей шу етті,

арқылы себебі олар бірінші орын

алғандарын бірдей тҥсінді.

Алғашқы жай сӛйлем- Егер осы жҧмысқа

нің баяндауышы тия- шындап кіріссек, онда екі-

нақсыз тҧлғада келіп, ҥш аптада нәтижесін

келесі жай сӛйлеммен кӛретінімізге кумәніңіз

ҧласпалы тҥрде қҧр- болмасын.

маласа байланысады.

Дескриптор:

1. Аудиожазбаны тыңдайды.

2. Анықталған ақпаратты талқылайды.

3. Тыңдалым мәтініндегі жай сӛйлемдерді табады.

4. Байланысу тәсілдеріне қарай қҧрмалас сӛйлемге

айналдырады.

5. Кестеге тҥсіреді.

ҚБ: графикалық бағалау. «Екі жҧлдыз,бір тілек» Аудиожазба.

әдісі.

Тыңдалым мәтіні. (06.mp3)

1991 жылы желтоқсанның 16-сында Қазақстан ӛз

Тәуелсіздігін жариялады. Оның тҧңғыш президен-

ті болып Н.Ә.Назарбаев тағайындалды. Оның

алғаш қол қойған Жарлықтардың бірі- 1991жылғы

тамыздың 29-ындағы «Семей полигонын жабу ту-

ралы» Жарлық болды. Елбасының осы батыл қада-

мы бҥгінде дҥниежҥзіне мәлім тарихи фактіге ай-

налды. Біріккен Ҧлттар Ҧйымының бас ассемблея-

сы біздің ел Президентінің ҧсынысын мақҧлдап, 29

тамызды Халықаралық ядролық қару-жараққа

қарсы кҥрес кҥні деп жариялады.

Қазақстан 1992 жылғы 2 наурыздан бастап БҦҦ-

ның толық қҧқылы мҥшесі. Қазір еліміздің БҦҦ,

ЮНЕСКО, ЕҚЫҦ (ОБСЕ) секілді 70-ке жуық

халықаралық ҧйымда ӛкілдігі бар.

Сыртқы саясаттың негізгі діңгегі-кӛпвекторлық

жол, яғни кӛп бағыттылық. Ол-еліміздің геосаяси

59

жағынан орналасуына байланысты ӛмірдің ӛзі

талап етіп отырған қалыпты жағдай.

Тыңдалымнан кейінгі тапсырма. (Жеке жҧмыс)

«Ой тұжырым» әдісі.

3-тапсырма. Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты

ӛмірлік мәселелермен байланыстырып, ой

тҧжырым жазыңдар.

Дескриптор:

1. Мәтіндегі ақпаратты ӛмірлік мәселелермен

байланыстырады

2. Ой тҧжырым жазады.

ҚБ: жазбашакомментарий. Смайликтер.

Соңы Рефлексия Тақтаға ілін-
(5-10 мин)
ген параққа

оқушылар

стикер арқы-

Маған үш зат айт лы ӛз ойла-
o Біз бҥгін оқып ҥйрендік рын жазып,
o Біз жақсы жасай алдық ой қорытын-
o Топ ӛте жақсы жасай алды дылайды.

Қосымша Қосымша әдебиеттерді пайдаланып, тәуелсіздік Газет-
ақпарат жылдарындағы Қазақстанның халықаралық журналдар,
жетістіктерін бейнелейтін иллюстрациялар
дайындаңдар. сайттар.

Сабақ тақырыбы: Қоғам қҧндылығы – Мектеп:

халықтың тілі, мәдениеті, салт дәстҥрі

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП:10 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа 10.1.1.1.- мәтін ҥзінділері бойынша болжам жасау, ӛз біліміне

негізделген оқу сҥйеніп, тақырыпты жалғастыру;

мақсаттары 10.4.1.1.- мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаға сай қолдана алады.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Мәтін ҥзінділері бойынша тақырыпқа болжам жасай алады;

Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

қолдана алады.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Мәтін ҥзінділері бойынша болжам жасай отырып, ӛз біліміне

60

сҥйеніп тақырыпты жалғастыра алады;

Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға саймәтін қҧрауда

тиімді қолдана алады.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Мәтіннен ҥзінді бойынша тақырыпқа болжам жасайды, ӛз кӛз-

қарасы тҧрғысынан тақырыпты жалғастырып қорытындылайды;

Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай мәтін қҧрауда

сауатты қолданып жаза алады.

Бағалау  Мәтін ҥзінділері бойынша болжам жасай отырып, тақырыпты

критерийі жалғастыра алады;

 Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай

жаза алады.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады:

Мәтін ҥзінділері бойынша болжам жасай алады және тақырыпты

жалғастыра алады.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

қҧндылық, салт, дәстҥр, тіл, мәдениет, ЭКСПО.

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер: біріншіден..., менің ойымша..., менің тҥсінгенім...

Талқылауға арналғансұрақтар:

- «Құндылық» дегенді қалай түсінесіңдер?

- Қазіргі қоғамдағы басты құндылықтарды атаңдар...

- Ұлттық құндылықтарды сендер үшін қаншалықты маңызды?

Қҧндылық- Тарихтың, мәдениет пен тілдің ортақтығы.Ҧлттық салт-

тарға баулу дәстҥрлерді дәріптеу.

Пәнаралық Ӛзін-ӛзі тану, тарих, әдебиет.

байланыс

Алдыңғы оқу: Қазіргі қоғам қҧндылықтары: Мәдениет және Ӛркениет (3-4 мин)

Кубизм әдісі. (Кубикте жазылған сҧрақтарға жауап беру)

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы С. Қызығушылықты ояту.

(6-7 мин) «Бір минуттық әңгіме» әдісі

«Біз әлемдік мәдени қҧндылықтармен ҥндес

жаңа заманғы қазақтың озық мәдениетін

қалыптастыруымыз керек» 1топ:

Н.Назарбаев «Мәдениет»

 Қазіргі қоғамдағы басты қҧндылықтарды 2-топ: «Тіл»

атаңдар... 3-топ: «Салт-

 Ҧлттық қҧндылықтарды сендер ҥшін дәстҥр»

қаншалықты маңызды?

Асық арқылы топқа бӛлу.

- Әр оқушы ӛзіне ҧнаған тҥсті алады.

61

- тҥстер бір-бірін тауып, топ қҧрайды.

Ортасы С. 1-тапсырма. «Суреттерді әңгімеле» әдісі
(20-25 мин)
Тыңдалым алды тапсырмасы.
Соңы
(5-10 мин) Суреттерге қарап тақырыпты болжа.
Қосымша
ақпарат ҚБ: «Ым-ишара» әдісі. («Бас бармақ» белгісі

арқылы)

Дескриптор:

- Мәтіннің тақырыбын болжап айтады.

Тыңдалым кезі тапсырмасы.

ТЖ. 2-тапсырма. «Вербалды қиял» әдісі.
«ЭКСПО кӛрмесі аясында этноауыл» аудиомә-

тіннің алғашқы бӛлігін мҧқият тыңдандар. Ӛз

білімдеріңе сҥйене отырып, тақырыпты

жалғастырыңдар. https://www.y

ҚБ: «Ҥш сӛйлем» әдісі outube.com/w

Дескриптор: atch?v=PQLG

- Мәтінді мҧқият тыңдайды. ruCMwXU

- Мәтінді ӛз бетінше жалғастырады.

ЖЖ. 3-тапсырма. «Глоссарий» әдісі.

Мәтінді мҧқият тыңда. Мәтіндегі тірек сӛздерді

орфографиялық нормаға сай жаз.

ҚБ: «Жҧбыңды бағала» әдісі. (Ауызша

комментарии)

Дескриптор:

- Мәтінді мҧқият тыңдайды.

- Нормаға сай жазады.

Тыңдалымнан кейінгі тапсырма.

Ж. 4-тапсырма. «Еркін жазу» әдісі

«Ҧлттық қҧндылықтар-ел бірлігінің негізі»

тақырыбында келісу, келіспеу эссесін жазыңдар.

Сӛз саны-100 сӛз.

ҚБ: «Смайликтер» әдісі. (Мҧғалімнің

бағалауы) Графикалық.

Дескриптор:

-Эссе жазады.

-Тақырыпқа қатысты ӛзіндік пікір білдіреді.

-қҧрылымын сақтайды.

-орфографиялық норманы сақтайды.

Рефлексия: «Жетістік баспалдағы» әдісі.

Тапсырманы орындай алдым

Аздап қиналдым

Тапсырманы орындай алмадым

 Әдеби кітаптар (http://adebiportal.kz/kz,

https://kitap.kz/http://www.madenimura.kz/)

62

Сабақ тақырыбы: Латын графикасына Мектеп:

негізделген қазақ жазуы

Кҥні: Мҧғалімніңаты-жӛні:

СЫНЫП:8 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа 8.1.3.1. Тыңдалған мәтіннің мазмҧнын тҥсіну, ҧсынылған

негізделген оқу ақпараттан астарлы ойды анықтау.

мақсаттары 8.4.1.1. Тақырып бойынша бас әріппен жазылатын кҥрделі-

қҧрама атауларды орфографиялық нормаға сай жазу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Тыңдалған мәтіннің мазмҧнын тҥсініп, ҧсынылған ақпараттан ас-

тарлы ойды анықтайды. Тақырып бойынша бас әріппен жазыла-

тын кҥрделі -қҧрама атауларды орфографиялық нормаға сай

біледі.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Астарлы ойды анықтай отырып, мәтін мазмҧнын ӛмірмен

байланыстырып, салыстырады.Бас әріппен жазылатын қҧрама

атауларды орфографиялық нормаға сай қолдана алады.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Тыңдалған мәтіннен астарлы ойды анықтап,ӛзіндік кӛзқарасын

білдіре алады. Кҥрделі-қҧрама атауларды орфографиялық

нормаға сай мәтін қҧрастыру әрекетінде қолданып, жаза алады.

Бағалау *Тыңдалған мәтіннің мазмҧнын тҥсінеді және астарлы ойды

критерийі анықтайды.

*Бас әріппен жазылатын кҥрделі–қҧрама атауларды

орфографиялық нормаға сай жаза алады.

Тілдік Оқушылар орындай алады: мәтінді тыңдайды, мазмҧнын

мақсат тҥсінеді, астарлы ойды анықтайды, ӛз кӛзқарасын білдіреді,

кҥрделі-қҧрама атаулардың орфографиялық нормасын сақтайды,

қолданады.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

Араб қарпі, латын әрпі, жаңа әліпби, ҥгіт-насихат, кириллица,

т.б.

Диалог қҧруға/шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Менің ойымша..., дегенмен..., корыта келе, ...

Талқылауғаарналғансұрақтар:

- Жаңа қазақ әліппенің латын қарпіне көшуінің себебі неде?

- Латын қарпіне көшу қаншалықты ұтымды деп ойлайсың?,

Қҧндылықта Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртҧтастығы (6-қҧндылық)

рға баулу Оқушылар бҧл сабақта қазақ тілінің болмыс-бітімін тҥсініп,

қазақ жазуының шығу тарихын зерделеп, тәрбиелейді.

Пәнаралық Тарих, география, әдебиет

байланыс

Алдыңғыоқу:«Меннен сҧрақ, сізден жауап» әдісі арқылы алдыңғы білімді

пысықтау. (3-4 мин)

63

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы С. Қызығушылықты ояту: Дидактикалық

(6-7 мин) Топқа бӛлу. Латын графикасын жақтаушыл- материалдар

дар, араб графикасын жақтаушылар, кирилица

тірек сӛздер арқылы ой шақыру.

Мҧғалім оқушылардың ойын тақырыпқа алып

келу мақсатында тӛмендегі сҧрақтарды қояды:

 Латын жазулары қай кезеңде пайда болды?

 Жаңа қазақ әліппенің латын қарпіне кӛшуінің

себебі неде?

 Латын қарпіне кӛшу қаншалықты ҧтымды

деп ойлайсың?,

Cҧрақтарға жауап алу арқылы жаңа тақырыпқа

кӛшеміз. Сабақтың оқу мақсаты мен бағалау

критерийлері таныстырылады.

Ортасы Тыңдалым алды тапсырмасы. “Болжау»

(20-25 мин) стратегиясы

ТЖ 1-тапсырма. Мәтінді тыңдап, кӛтерілетін

мәселеге болжам жасап, берілген ақпараттан

астарлы ойды анықта.

Мәтін

1920 жылдары араб қарпін тастап,латынға кӛшу

деген мәселе кҥн тәртібіне қойылды.Қазақ

зиялыларының бірсыпырасы осы пікірді қолдады.

Қызу пікірталас, айтыс, дӛңгелек ҥстел басында-

ғы ойлар баспасӛз беттерінде жарияланды.

Мәскеуде, Ташкентте латыншылдар ҧйымдары

қҧрылды. 1924 жылы маусым айында Орынборда

әліпби ауыстыру мәселесін талқылау мақсатында

Қазақ-қырғыз білімпаздарының тҧңғыш съезі

ҧйымдастырылды.

XX ғасыр басындағы «арабшылдар» мен «латын-

шылдар» пікір-таласы 7-8 жылға созылды. 1927

жылы 19 қарашада Халық Комисарлар Кеңісінің

шешімімен Жаңа қазақ әліпби орталық комитеті

қҧрылды. Аталған шешім негізінде комитеттің

тӛрағасы Нҧрмақов Нығмет болса,мҥшелікке

Тоқтабаев Кәрім, Жандосов Ораз, Байділдин

Әбдірахман, Тоғжанов Ғаббас, Шонанов Телжан

сынды қайраткерлер тағайындалды.

Дескриптор:

- Мәтінді тыңдайды.

64

- Мазмҧнды тҥсінеді.

- Астарлы ойды табады.

Қалыптастырушы бағалау: Топ аралық бағалау

Кері байланыс: ауызша комментарий береді.

«Ақиқат пен жалған» әдісі

Тыңдалым кезі тапсырмасы. «Ойлан, ізден,

тап» әдісі

ЖЖ 2- тапсырма. Тыңдалған мәтіннен жалқы АКТ

есімдердің кҥрделі-қҧрама атауларды тап, Аудиожазба

орфографиялық нормаға сай талаптарын тҥсіндір.

Дескриптор:

- Аудио материалды тыңдайды.

- Жалқы есімдерді табады.

- Орфографиялық нормаға сай жазады.

- Ӛзіндік кӛзқарасын тҥсіндіреді.

Қалыптастырушы бағалау: Жҧптық бағалау

«Желпуіш» әдісі

Кері байланыс: ауызша коментарий

Тыңдалымнан кейін тапсырмасы. «Сӛйлем

қҧрау» әдісі

Ж 3-тапсырма. Мәтін негізінде кҥрделі-қҧрама

атаулардың қай тақырыптық тобына жататынын

анықтап, орфографиялық нормаға сай 5 сӛйлем

жаз.

Дескиптор:

- Мәтін негізінде кҥрделі-қҧрама атауларды

анықтайды.

- Орфографиялық нормаға сай жазады.

«Post It»әдісі

Қалыптастырушы бағалау: Жеке бағалау

Кері байланыс:жазбаша коментарии

Соңы С.Рефлексия
(5-10 мин)
Оқушылар ӛз ойларын стикерлерге жазып
Қосымша
ақпарат жабыстырады.

Сілтемені пайдаланып, Латын графикасы жайлы https://kk.wi

ӛз ойыңды тҥйіндеп жаз. kipedia.org/

Сабақ тақырыбы: Адамзат дамуы және Мектеп:

әлемдік саясат

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП: 10 Қатысқандар: Қатыспағандар:0

Сабаққа 10.1.5.1. Коммуникативтік жағдаятқа сай кӛпшілік алдында

негізделген оқу тиісті сӛйлеу әдебін сақтай отырып, дҧрыс сӛйлеу.

мақсаттары 10.4.4.1. Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай

65

білу.

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Коммуникативтік жағдаятқа сай кӛпшілік алдында тиісті сӛйлеу

әдебін сақтай отырып, дҧрыс сӛйлей алады. Сӛзжасамдық және

синтаксистік нормаларды сақтай біледі.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Коммуникативтік жағдаятқа сай кӛпшілік алдында тиісті сӛйлеу

әдебін сақтай отырып, дҧрыс сӛйлеп, ӛзіндік кӛзқарасын білдіре

алады. Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтап,

сӛйлеу әрекетінде тиімді қолдана алады.

Кейбір оқушылар орындай алады:

Коммуникативтік жағдаятқа сай кӛпшілік алдында тиісті сӛйлеу

әдебін сақтай отырып, сӛйлеу мәдениеті негізінде ӛз ойын сыни

тҧрғыдан бағалап, еркін жеткізе алады. Сӛйлеу барысында

сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтап,

заңдылықтарға сәйкес қолдана алады.

Бағалау  Коммуникативтік жағдаятқа сай кӛпшілік алдында тиісті

критерийі сӛйлеу әдебін сақтайды, дҧрыс сӛйлей алады;

 Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай біледі

және сӛйлеу әрекетінде қолданады.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады: Коммуникативтік жағдаятқа сай

кӛпшілік алдында тиісті сӛйлеу әдебін сақтайды, ӛзіндік

кӛзқарысын білдіре алады, ӛз ойын еркін жеткізе алады, сыни

тҧрғыдан бағалай алады. Сӛзжасамдық және синтаксистік

нормаларды сақтайды, сӛйлеу әрекетінде қолданады.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

Әлемдік немесе халықаралық саясат, жаhандық мәселелер,

мемлекет, экологиялық мәселелер, сӛзжасамдық және

синтаксистік нормалар

Диалог қҧруға/шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Менің ойымша ... , Қорыта келе ...

Талқылауғаарналғансұрақтар:

- Саясаттың әлемдік деңгейге көтерілуінің себебі не?

- Әлемдік саясат пен жаhандық мәселелердің арасында қандай

байланыс болуы мүмкін?

Қҧндылықтар Қоршаған ортаны қорғауға, қастерлеуге тәрбиелеу

ға баулу

Пәнаралық табиғаттану, география

байланыс

Алдыңғы оқу: «Бумеранг» әдісі арқылы алдыңғы білімді пысықтау. (3-4 мин)

1-топ

2-топ 3-топ

66

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы Ой шақыру.

(6-7 мин) - Саясат деген не? Ішкі және сыртқы саясат Сҧрақтар

дегенді қалай тҥсінесің?

- «Әлемдік саясат» ҧғымына не кіреді? Саясаттың

әлемдік деңгейге кӛтерілуінің себебі не?

- Әлемдік саясат пен жаhандық мәселелердің

арасында қандай байланыс болуы мҥмкін?

Cҧрақтарға жауап алу арқылы жаңа

тақырыпқа кӛшеміз. Сабақтың оқу мақсаты

мен бағалау критерийлері таныстырылады.

Топқа бӛлу. «Жаһан», «Ӛзгеріс», «Даму»

Ортасы Тыңдалым алды тапсырмасы.

(20-25 мин) ТЖ . 1-тапсырма

Суреттерге қарап, қазіргі заманда адамзат баласы-

ның алдында тҧрған ғаламдық мәселелер туралы Суреттер

ойыңды сӛйлеу әдебін сақтап, дәлелдеп айтыңдар. Бағалау

Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды кестесі

сақтаңдар.

«Ойлан - бірік - бӛліс» әдісі

Дескриптор:
1. Суреттерді зерттеп, зерделейді.
2. Ӛз ойын дәлелдеп айтады
3. Сӛйлеу әдебін сақтайды.
4. Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды
сақтайды.
Қалыптастырушы бағалау: Топтық бағалау
«Бағалау парағы» әдісі

І топ ІІ топ ІІІ топ
Суреттерді зерттеп, зерделейді

Ӛз ойын дәлелдеп айтады
Сӛйлеу әдебін сақтайды
Тыңдалым кезі тапсырмасы.
ЖЖ. 2- тапсырма
1. Мәтінді тыңда.
2. Тыңдалған мәтінді жҧпта талқыла, ӛзіндік

67

кӛзқарастарыңды білдіріп, жеті жолды ӛлең
қҧрастырыңдар. Сӛзжасамдық және синтаксистік
нормаларды сақтаңдар.
«Диаманта» әдісі
1,7 – жолдары – антоним-зат есімдер;
2 – бірінші зат есімге екі сын есім;
3 – бірінші зат есімге ҥш етістік;
4 – зат есімді екі сӛз тіркесі;
5 – екінші зат есімге ҥш етістік;
6 – екінші зат есімге екі сын есім;
Тыңдалым мәтіні
Әлемдік тәртіптерге жаһандық экологиялық ӛзге-
рістер, соғыстар қаупі, ядролық қауіпсіздік, азық-
тҥлік тапшылығы, әлемдік ортақ ақпараттану, тҥр-
лі індет аурулары, индустриалдық-техникалық ор- АКТ
тақтану, техногендік катастрофалар, халықаралық Аудиожазб
терроризм, наркотрафик, халықаралық заңсыз қару а
сату, халықаралық қылмыскерлік, адамдарды қҧл-
дыққа сату, діни экстримизм т.б. әлемдік қауіптер
мен қайшылықтар ҥздіксіз ӛз ықпалдарын тигізіп
отырды.
Әлемдік қауіптердің шиеленісуі әлемдік экономи-
калық, қаржылық дағдарыстарға себеп болуда.
Жаһандық дағдарыстардан әрбір мемлекет зардап
шегеді. Сондықтан әрбір мемлекет әлемдік даму-
дың ортақ мәселелерін шешуге мҥдделі. Бірақта,
қандай қуатты болмасын жеке бір мемлекет әлем-
дік мәселелерді шешуге қауқарсыз. Жаһандық қа-
уіптер мен қайшылықтарға қарсы барлық мемле- http://www.sar
кеттердің бірлескен әрекеттері мен ортақ шарала- ap.kz/index.ph
ры қажет. Әлемдік саясат мәні осындай зәруліктен p/kz/rubikon/1
туындайды. Әлемдік саясат-халықаралық қатынас- 13-2013-05-
тар субъектілерінің, саяси акторлардың әлемдік 22-05-12-
мәселелерді, қауіптерді және қайшылықтарды бір- 28/113-2013-
лесіп шешуін ҧйымдастырудың жолдары, бағыт- 05-22-05-12-
тары және әдістері болып табылады. Әлемдік сая- 28.html/
сат жаһандық мазмҧндағы саясат. Әлемдік саясат
кӛпқабатты және кӛпжақты қҧбылыс. Себебі оның
қызметі жаһандық ӛзгерістердің және жаңа қҧбы-
лыстардың тууына байланысты. Мысалы, ғалам-
шардың жаһандық жылынуы әлем халықтарына
тҥрлі табиғи апаттар әкелуде. Сондықтан ӛндіріс-
тің зиянды қалдықтарын азайтуға әрбір мемлекет
мҥдделі деп есептеледі. Алайда кӛпшілік мемлеке-
тер ӛздерінің, капитал мҥдделеріне әлі де болса ба-

68

Соңы сымдылық беруде. Ӛндіріс дамуда, зиянды қал-
(5-10 мин) дықтар ӛсе тҥсуде. Ал, әлемдік саясат адамзатты
сақтау ҥшін әр ел ӛзінің эгоистік, ҧлттық
Қосымша мҥдделеріне тыйым салу қажеттілігін талап етуде.
ақпарат Дескриптор:
1. Мәтінді тыңдайды.
2. Ӛзіндік кӛзқарасын білдіріп, ӛлең қҧрастырады.
Қалыптастырушы бағалау: Жҧптық бағалау
(Ауызша комментарий) «Мадақтау сэндвичі» әдісі
Тыңдалымнан кейінгі тапсырма.
Ж. 3- тапсырма
«Хат жазу» әдісі
Тыңдалған мәтін мазмҧнына сҥйене отырып,
досыңа хат жаз. Хатта ӛзіңнің қазіргі жаhандық
жағдайларға алаңдаушылық білдіретініңді жеткіз.
Досыңа ӛзіңді толғандыратын сҧрақтар қой. Хатта
әлеуметтік-тҧрмыстық сӛз әдебі талаптарына сай
болсын. Сӛзжасамдық және синтаксистік
нормаларды сақтап, заңдылықтарға сәйкес қолдан.

Дескриптор:
1. Досыңа хат жазады.
2. Ойын еркін жеткізеді.
3. Сӛзжасамдық және синтаксистік нормаларды
заңдылыққа сәйкес қолданады.
4. Хат кӛлемін сақтайды. (100-150 сӛз)
Қалыптастырушы бағалау: графиктік бағалау
«Жҧлдызшалар» әдісі

Рефлексия. «Рефлексия нысаны»

 «Менің сабақта тҥсінгенім»

 «Менің тҥсінбей қалғаным»

 «Жаңадан білген факт»

 «Мен келесі сабақта білгім келеді»

Сілтемені пайдаланып, Қазақстанның экологиялық https://kk.wi
проблемалары жӛнінде мәлімет ал, ӛз ойыңды kipedia.org/
тҥйіндеп жаз.

Сабақ тақырыбы: Адам ӛмірін сақтау. Мектеп:

Спорттың адам ӛміріне пайдасы

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

Сынып: 10 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа 10.1.4.1мәтінде кӛтерілген мәселеге автор мен оқырманның қа-

негізделген оқу рым–қатынасын ескере отырып, сҧрақтар қҧрастыру және бағалау

мақсаттары 10.4.3.1 белілі бір тақырып аясында сӛздерді іріктеп,

тҥрлендіріп, талғаммен қолдана білу

69

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:

мақсаттары Мәтінде кӛтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-

қатынасын ескере отырып, сҧрақтар қҧрастыра алады. Тақырып

бойынша сӛздерді іріктеп, тҥрлендіреді

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:

Мәтінде кӛтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-

қатынасын ескере отырып, сҧрақтар қҧрастырады, бағалайды, ӛз

кӛзқарасын білдіреді. Cӛздерді іріктеп, тҥрлендіріп, талғаммен

қолданады

Кейбір оқушылар орындай алады:

Мәтінде кӛтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-

қатынасын ескере отырып, сҧрақтар қҧрастырады, ӛзіндік ой

тҧжырым жасап, баға береді. Жазба жҧмысын жазуда сӛздерді

іріктеп, тҥрлендіреді, талғаммен дҧрыс қолдана алады.

Бағалау *Автор мен оқырманның қарым-қатынасына негізделген

критерийі сҧрақтар қҧрастырады, мәселеге қатысты ӛзіндік ой тҧжырым

негізінде баға береді.

*Сӛздерді тҥрлендіріп, іріктеп, талғаммен дҧрыс қолданады.

Тілдік мақсат Оқушылар орындай алады: тыңдалым мәтінін тҥсінеді.

Сҧрақтар қҧрастыра алады. Ӛз кӛзқарастарын білдіреді

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

Спорт, салауатты ӛмір салты, денсаулық

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы

тіркестер: Менің ойымша...,

біріншіден...,

қорыта келгенде... .

Талқылауға арналған сҧрақтар:

- Спорт көңіл – күйді көтеріп,өз –өзіңді көңілді сезінуге

көмектеседі» деген пікірмен келісесіздер ме?

- Күйзелісті жоюға әсер ететін қарапайым жаттығулар бар

екенін білесіңдер ме?

Қҧндылықтар Салауатты ӛмір салтын қалыптастыруға баулу.

ға баулу

Пәнаралық Дене шынықтыру, ӛзін – ӛзі тану

байланыс

Алдыңғы «Адам ӛмірі және қоршаған орта» тақырыбы бойынша «Cҧрақ-

оқу: (3-4 мин) қа жетіп ал» әдісі арқылыалдыңғы білімді пысықтаймыз.

Жоспар

Жоспарлан Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

ған уақыт

Басы С. «Мақал – мәтелдер» әдісі арқылы топқа бӛлінеді.

(6-7 мин) Оқушылар қолдарына алған қиындыдағы денсаулық

спорт туралы жазу бойынша мақалдың басы мен

аяғын тауып топтасады.

70

І топ «Салауаттылық» Сҧрақтар.

ІІ топ «Болашақ»

ІІІ топ «Сәулеленген ӛмір»

Ой шақыру:

1) Спорт көңіл – күйді көтеріп, өз –өзіңді көңілді

сезінуге көмектеседі» деген пікірмен келісесіздер ме?

2) Күйзелісті жоюға әсер ететін қарапайым

жаттығулар бар екенін білесіңдер ме?

Ортасы Тыңдалым алды тапсырмасы
(20-25 мин)
Т/Ж 1 тапсырма «Ақылды үштік» әдісі

Спорттың адам ӛміріндегі алар орнын тҥсіндір.

Адам денсаулығының басты ҥш кӛрсеткішін атап бер.

Дескриптор: Ӛз ойын анық жеткізеді.

Ҥш кӛрсеткішті атап береді.

Қ/Б Топаралық бағалау .«Ауызекі баға» әдісі.

Тыңдалым кезі

ЖЖ 2 тапсырма Аудиожазбадан «Спорттың адам

ӛміріндегі ролі» туралы ҥзінді тыңдап, автор мен

оқырманның қарым – қатынасына негізделген

сҧрақтар қҧрастыр. Ақпарат негізіне баға бер.

«АВС» әдісі

(А - сҧрақ қояды.

В - жауап береді.

С – айтқан жауаптарды бақылайды, толық болмаса

толықтырады. Оқушылар топта ҥшеуден отырады. А

— сҧрақ қоюшы, В – жауап беруші, С — бақылаушы

рӛлін атқарады. Бақылаушы қажетті жерлерін тҥртіп

алып, әңгіме соңында қорытынды береді.Оқушылар

осы сҧрақтарға жазбаша стикерге жауап береді.

Ҧсыныс, тілектерін айтады)

Дескириптор:

1.Аудиомәтінді тыңдайды.

2.Сҧрақтар қҧрастырады.

3.Ӛзіндік баға береді. АКТ
ҚБ: Ӛзара бағалау. «Бағалау терезесі» әдісі.

Тыңдалым мәтіні
Салауатты ӛмір салтын ҧстанып тҥрлі аурудың алдын (massaget.kz)

алуға болатынын білесің бе? Ауыр кҥйзеліске

ҧшыраған Клер есімді арудың қиындықты қалай

жеңгені туралы ғаламтор желісінде жарияланған еді.

Ол емдеу курсынан толық ӛткен соң,ӛзінің ӛмірін

тҥбегейлі ӛзгертуге бел буды. Клер ӛмір бой дәрінің

кҥшімен жҥрген: оған адофамин мен саротанин

жетіспеді. Ӛрімдей қыз бҧл дерттің алдын алатын

басқа амалдарды қарастыра бастайды. Бірде әйгілі

71

Гиппократтың кҥйзеліс туралы жазбаларын оқиды.

Гиппократ депрессиядан қҧтылу ҥшін жҥзумен

айналысуды, кҥн сайын жҥгіруді, жалпы спортпен

шҧғылдануды әдетке айналдыру керектігін жазған.

Спорт кӛңіл – кҥйді кӛтеріп,ӛзіңді кӛңілді сезінуге

кӛмектеседі. Ӛйткені жаттығу барысында эндорфин

гормоны кӛптеп бӛлінеді. Оны «Бақыт гормоны» деп

те атайды. Ол адам жанын тыныштандырып,

рахаттандырады. Жҥгіру мен жҥзу де ӛте пайдалы.

Спортпен шҧғылданатын адамдар ӛзінің денесін

жақсы кӛре бастайды, денсаулығына мән береді.

Сонымен қатар терең дем алуды да ҥйренеді. Терең

тыныс алу кезінде сіз кҥйзелісті есіңізге де алмайсыз.

Міне, осындай кҥнделікті жаттығудың арқасында

Клер ӛзінің ауруымен мәңгілікке қош айтысты. Қазір

Клер спортты ӛмірлік серігіне айналдырып, ауруын

ҧмытқан. Мҧндай жағдай бәріміздің де басымызда

тууы мҥмкін. Сондықтан спортпен айналысып,

саламатты ӛмір салтын ҧстанған жӛн

Тыңдалымнан кейінгі:

Ж. 3-тапсырма «Еркін жазу» әдісі.

Аудиомәтіндегі тірек сӛздерді іріктеп,тҥрлендіріп «Ӛз

ӛміріңді сақтау – ӛзіңе деген жауапкершілік» атты

эссе жаз.

Дескриптор:

1.Тірек сӛздерді іріктейді.

2.Тҥрлендіріп қолданады.

3.Эссе жазады.

ҚБ: графикалық бағалау. (Жазбаша коментарий).

Соңы Рефлексия: «5.5.1» әдісі Ақ параққа
(5-10 мин)
Тақырыпқа байланысты 5 сӛйлем жаз. Кейін негізі 5 стикермен
Қосымша
ақпарат сӛзді тап. Соңынан негізгі 1 сӛзді тап. жазып жа-

быстырады

Жасӛспірімдердің спортпен айналысу тәртібі туралы Газет

нҧсқаулық жазыңдар. журнал.

Бӛлім: Мәңгілік ел - мҧратым. Стилистика.

Сабақ тақырыбы: Мектеп:

Мәңгілік ел идеясы- ҧлы мҧратымыз

Кҥні: Мҧғалімнің аты-жӛні:

СЫНЫП:9 Қатысқандар: Қатыспағандар:

Сабаққа 9.1.2.1. Қоғамдық-саяси, әлеуметтік экономикалық ғылыми

негізделген тақырыптарға байланысты әртҥрлі жанрдағы кең кӛлемді

оқу мәтіндердегі (Жолдау) мақсатты аудитория мен кӛркемдегіш

72

мақсаттары қҧралдардың рӛлін талдау.

9.4.1.1. мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық

нормаға сай жазу

Сабақ Барлық оқушылар орындай алады:қоғамдық-саяси, әлеуметтік

мақсаттары экономикалық ғылыми тақырыптарға байланысты кең кӛлемді

(Жолдау) мәтінді тыңдайды, тҥсінеді. Мәнмәтін бойынша тілдік

бірліктерді нормаға сай жазады.

Оқушылардың кӛпшілігі орындай алады:қоғамдық-саяси тақы-

рыптарға байланысты кең кӛлемдегі мәтіндердегі кӛркемдегіш қҧ-

ралдардың рӛлін талдай алады. Мәнмәтін бойынша тілдік бірлік-

терді орфографиялық норманың принциптеріне сәйкес жазады.

Кейбір оқушылар орындай алады: қоғамдық-саяси мәтіндер

негізінде ӛз кӛзқарасын білдіре алады. Мәнмәтін бойынша тілдік

бірліктерді нормаға сай жазады.

Бағалау * қоғамдық-саяси тақырыптарға байланысты кең кӛлемдегі

критерийі мәтіндердегі кӛркемдегіш қҧралдарды талдай алады.

* Мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық норманың

принциптеріне сәйкес жазады.

Тілдік Оқушылар орындай алады: нақты ақпаратты пайдаланып, тақы-

мақсат рыпқа байланысты ӛз ойларын білдіреді. Мәтіндердегі кӛркемде-

гіш қҧралдарды талдап, тілдік бірліктерді нормаға сай жазады.

Нақты тақырыпқа арналған сӛздік қор мен терминология:

мәңгілік ел, Жолдау, ата-баба, Орхон-Енисей жазбалары,

орфографиялық норма.

Диалог қҧруға / шығарма жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Менің ойымша.., ойымды қортындылай келе.., талдау барысында...

Талқылауға арналған сұрақтар:

- Қалай ойлайсыздар, Қазақ елінің басты арманы не және ол

орындалды ма? Неге бұл идея біздің ұлы мұратымыз болып

саналады?

Қҧндылық Мәңгілік ел идеясының қҧндылықтарының бірі - тарих, тіл

тарға біртҧтастығы. Отанды сҥюге, бірлікке, ел тарихын білуге, елімізді

баулу ӛркендетуге ӛз ҥлестерін қосуға баулу.

Пәнаралық Тарих, әдебиет

байланыс

Алдыңғы оқу: «Бҧрыштар тәсілі» әдісі арқылы білімдері пысықталады.

- Қалай ойлайсыңдар, ата-бабамыз армандаған ―Мәңгі ел‖ қандай ел?

Қалай ойлайсыздар,қазақ елінің басты арманы не және ол орындалды ма?

Неге бұл идея біздің ұлы мұратымыз болып саналады? (3-4 мин)

Жоспар

Жоспарланған Жоспарланған жаттығу тҥрлері Ресурстар

уақыт

Басы С. Қызығушылықты ояту. Слайд,

(6-7 мин) сурет арқылы сабақтың тақырыбы болжанады. Бҧл оқулық,

73

суреттен қандай ой тҥюге болады? дидактика

«Қима қағаздар» әдісі арқылы жанр ерекшеліктері лық

арқылы «Ақындар», «Жазушылар», «Журналис- материал-

тер» топқа бӛлінеді дар, ғалам-

1-топ «Біз ҥшін болашағымызға бағдар етіп ҧлтты тор ресурс-

ҧйыстыра ҧлы мақсатқа жетелейтін ҧлы идея бар. тары

Ол - мәңгілік ел идеясы.» (жолдауд.ҥзінді)

журналистер

2-топ

Мәңгілік ел –арманымның асқары,

Мәңгілік ел-бақытымның бастауы.

Мәңгілік ел-тарихымның дастаны,

Мәңгілік ел нҧрлы жолға бастады.(ақындар)

3-топ Мәңгілік ел болуды ата-бабамыз бҧрыннан

армандаған. Оның тарихи негізі сонау YI-XII ға-

сырлардағы Орхон-Енисей жазбаларынан

басталады. (жазушылар)

Ортасы Тыңдалым алды 02.mp3
(20-25 мин)
ТЖ 1-тапсырма «Тыңдайтын ҥштік» әдісі

А) Н.Айтҧлы «Мәңгілік ел белгісі» ӛлеңін тыңдап,

ӛмірлік мәселелермен байланыстырыңдар.

Ә) Мәтіннің мақсатты аудиториясын анықтап,

мәтіннің жанрын анықтап, кӛркемдегіш қҧралдар-

ды талда. Ӛлең мазмҧны бойынша орфографиялық

нормаға сай ӛз ойыңды жаз.

Дескриптор

- мақсатты аудиториясын анықтайды;

- мәтіннің жанрын анықтайды;

- кӛркемдегіш қҧралдарды талдайды;

- орфографиялық нормаға сай ӛз ойын жазады.

Кері байланыс«Ҥштік тҥйін» әдісі (топаралық

бағалау)

Тыңдалым кезі

ЖЖ 2-тапсырма Мәтінді зерттеп оқы, кӛтерілген

мәселені анықта, сҧрақтар қҧрастыр. Постер қорға

(ҥзінділер беріледі) «Конверт- сҧрақ» әдісі

Дескриптор:

-мәтінді зерттеп оқиды;

-кӛтерілген мәселені анықтайды;

-сҧрақтар қҧрастырады.

ҚБ ӛзін-ӛзі (графикалық мәңгілік ел

символының макеті)

Тыңдалымнан кейінгі

Ж 3-тапсырма

А) «Мәңгілік ел атануымыз ҥшін...» тақырыбын-

74

да ӛздерің қалаған жанрда тілдік бірліктерді

сақтап, орфографиялық нормаға сай мәтін жаз.

Ә) ӛзіндік ой тҧжырымыңды «Попс формуласымен

айт» ӛзіндік ой тҧжырымыңды айт.

«Менің ойымша...»

«Мен оны былай тҥсінемін...»

«Оны мына деректермен дәлелдеймін...»

«Осыған байланысты мен мынадай қорытынды

шешімге келдім...»

Дескриптор:

- тілдік бірліктерді сақтайды;

-орфографиялық нормаға сай мәтін жазады.

- ӛзіндік ой тҧжырымын айтады

Кері байланыс «Екі жҧлдыз, бір тілек» әдісі

(ӛзара бағалау)

Соңы С. Рефлексия слайд
(5-10 мин)
Мәңгілік ел аралы»
Қосымша
ақпарат Білім -мен бҥгін не білдім?

Бірлік- мен ҥшін не қызықты болды?

Сенімділік –ӛзіме деген сенімім,не ҥйрендім?

Мәңгілік елді бейнелейтін иллюстрациялар

дайындап келу

75

ҚОРЫТЫНДЫ

Бҥгінгі кҥні заманауи қоғамның сҧранысына сәйкес бәсекеге қабілетті
тҧлға тәрбиелеу мен функционалдық сауаттылығы мен білімді ӛз бетінше
игеруге дағдыланған, алған білімді ӛмірде орынды қолдана ала алатын ҧрпақ
қалыптастыру – білім беру жҥйесінің басты талаптары екені анық. Сондықтан
да білім беру жҥйесі заманауи бағытта тҥбегейлі ӛзгерді деп айта аламыз. Оған
дәлел, мазмҧны жаңартылған білім беру бағдарламасының қадамдық жҥйемен
ҥдеріске енуі.

Бағдарламаның басты бағыттарының бірі – білім алушылардың дағдыдық
әрекетін дамыту болып табылады. Яғни, сӛйлну әрекеті: тығдалым, айтылым,
лқылым, жазылым. Аталмыш дағдылық әрекеттерді оқушы бойында
қалыптастыруда оқытудың белсенді әдістері мен тиімді тәсілдерін қолдану,
қазіргі қоғам мҧғалімінің басты кәсіби шеберлік қағидаты деп білген жӛн. Олай
болса, бҧл тәсілдемелер пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік
дағдыларды ғана емес, сонымен бірге ӛзінің жеке мҥдделері мен болашағын
сезінуге, сындарлы шешімдер қабылдауына мҥмкіндік беретін тҧлғалық
қасиеттерді де терең меңгеруге ықпал етеді. Мҧғаліммен бірлесіп
шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мҧғалімнің
қолдауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тҧрақты сипатқа ие
болып, ӛзіндік әрекеттен сыни кӛзқараста тҧжырым жасауға машықтанады, кері
байланыстың нәтижесінде ӛз іс-әрекетін, дағдысын жетілдіреді.

Қорыта бір сӛзбен тҥйіндей айтсақ, бҥгінгі кҥннің сҧранысы мен талабына
сәйкес функционалды сауатты тҧлға қалыптастыру деп білеміз. Ал
функционалды сауатты тҧлға қоғамның қҧндылықтарына сәйкес, қоғамдық
ӛзекті қалыптасқан мҥдделеріне қарай әрекет етеді. Олар бҥгінгі кҥнге сай
қажетті мамандықты таңдап, дҧрыс шешім қабылдап, заманауи ақпараттық
технологиялардың тілін біліп, кез-келген әлеуметтік ортаға бейімделеді. Осы
тҧрғыда функционалды сауатты адамның негізгі белгілерін тҧжырымдауға
болады: қоғамдық ортада ӛмір сҥре білетін, тіл табыса білетін, белгілі бір
сапалық қасиеттері бар, жалпы негізгі және пәндік қҧзыреттіліктерді меңгерген
адам болып саналады.

76

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жӛніндегі
2012-2016 жылдарға арналған ҧлттық іс-қимыл жоспары. Астана. 2012
жылғы 25 маусым.

2. «Қазақ тілі» пәнінен жаңартылған мазмҧндағы ҥлгілік оқу бағдарламасы.
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі, «Назарбаев
Зияткерлік мектептері» ДББҦ, Ы.Алтынсарин атындағы Ҧлттық білім
академиясы. Астана, 2017 жыл

3. Бокижанова, Ғ.К. Оқытудың белсенді әдістемесін пайдаланудың тиімді
жолдары.-Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал/Ғ.К. Бокижанова //
Білім кӛкжиегі: ҚР МАМ.- Алматы, 2014.- №12.-7б.

4. З.У.Имжарова «Сын тҧрғысынан ойлауды дамыту» әдістемелік қҧралы.,
Ақтӛбе 2008 жыл

5. А.Х.Әлімов «Оқытудағы интербелсенді әдіс-тәсілдер» Астана «НЗМ»ДББҦ,
2014

6. Т.Н.Ермекова, А.А.Қасымбек, Н.О.Абдижаппапрова, А.Б.Бипажанова
«Қазақ тілі мҧғалім кітабы» «Арман ПВ», 2016

7. А.Т. Нҧржанова «Формирование коммуникативных умений в контексте
уровневых программ курсов повышения квалификации педагогов» АОО
НИШ ЦПМ, Астана, 2015

8. Г.Т.Тҧрсынова, А.А.Қасымбек «Қазақ тілі әдістемелік нҧсқау» «Арман ПВ»,
2012

9. С.Тҧрсынғалиева, Р.Зайкенова «Қазақ әдебиеті мҧғалім кітабы» «Арман
ПВ», 2017

10. Шимырбаева Ж.К. Идришева З.Е. «Активные упражнения для создания
обучающей коллаборативной среды» АОО НИШ ЦПМ, Астана, 2015

11. Ғаламтор материалдары http://www.tilortalyq.kz/kk/534.html «Қазақ тілі
сабағында ойналатын ойындар жинағы»

12. Әбиев Ж. Ә., Бабаев С. Б., Қҧдиярова А. М. Педагогика: Оқу қҧралы.
Жалпы редакциясын басқарған Қҧдиярова А. М. – Алматы: Дарын,-2004.

77

Сугурбаева А.С.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ СӚЙЛЕУ ӘРЕКЕТІН БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕР
НЕГІЗІНДЕ ДАМЫТУ

(ТЫҢДАЛЫМ, АЙТЫЛЫМ ТАПСЫРМАЛАРЫ)

(ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҦРАЛ)

Теруге. 10.04.19. жіберілді.
Баспаға 21.05.19. қол қойылды
Пішімі 60x84/8. Қағазы офсеттік.

₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪₪
Ақтӛбе облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін

арттыру институтының баспа қызметі және қоғамдық ортамен байланыс бӛлімі
- Ақтӛбе қаласы, Тургенев кӛшесі, 86 ҥй. Тел: 56-05-37

78