ศาสนาเชน

ศาสนาเชน

ประวัติศาสนา

ศาสนาเชน, ไชนะ หรือ ชินะ (แปลวา่ ผชู้ นะ) เป็ นศาสนาเกา่ แก่
ของอินเดีย เป็ นหนึ่งในลทั ธิสาคญั ท้งั หก ท่ีเกดิ รว่ มสมยั กบั พระโคตม
พทุ ธเจา้ คาวา่ เชน หรอื ไชนะ มาจากภาษาสนั สกฤต "ไชนะ" อนั
แปลวา่ ผชู้ นะ และสามารถลุยขา้ มสายน้าแหง่ การเวยี นวา่ ยตายเกดิ
ได้ ศาสนาเชนเช่ือวา่ เป็ นศาสนาที่เป็ นนิรนั ดร์ มีประวตั ิศาสตรม์ า
ยาวนานต้งั แต่สมยั ตีรถงั กรท้งั 24 องคท์ ่ีผ่านมา ซ่ึงมี "พระอาทินาถ"
เป็ นองคแ์ รกในวงจรจกั รวาลน้ ี (อวสานปิ ณี) เมอ่ื ราวหลายลา้ นลา้ น
ลา้ นปี มาแลว้ ตีรถงั กรองคท์ ี่ 23 คือ "พระปารศวนาถ" มชี ีวติ อยรู่ าว
800 ปี กอ่ นคริสตกาล และตีรถงั กรองคส์ ุดทา้ ยและองคป์ ัจจุบนั ใน
จกั รวาลน้ ีพระมหาวรี ะเป็ นองคท์ ี่ 24 มชี ีวติ อยรู่ าว 500 ปี ก่อน
คริสตกาล

ประวตั ศิ าสดา

ศาสนาเชนเช่ือวา่ มศี าสดา เรยี กวา่ "ตรี ถงั กร" อยดู่ ว้ ยกนั 24
องคต์ ีรถงั กรองคป์ ัจจบุ นั และองคส์ ุดทา้ ย คือ พระมหาวีระ เดิมมี
พระนามเดิมวา่ "วรรธมาน" แปลวา่ ผเู้ จรญิ มีกาเนิดในสกุลกษัตริย์
เกดิ ในเมืองเมืองเวสาลี พระบิดานามวา่ สิทธารถะแหง่ กุนทครา
มะ พระมารดานามวา่ ตฤศลา เม่ือเจริญวยั ไดร้ บั การศึกษาศิลป
ศาสตรห์ ลายอยา่ งโดยควรแกฐ่ านะแหง่ วรรณะกษัตรยิ ์ เผอิญวนั หนึ่ง
ขณะเล่นอยกู่ บั สหาย ไดม้ ีชา้ งตกมนั ตวั หนึ่งหลุดออกจากโรงวงิ่ มา
อาละวาด ทาใหฝ้ งู ชนแตกต่ืนตกใจ ไมม่ ใี ครจะกลา้ เขา้ ใกลแ้ ละ
จดั การชา้ งตกมนั ตวั น้ ีใหส้ งบได้ แต่เจา้ ชายวรรธมานไดต้ รงเขา้ ไปหา
ชา้ งและจบั ชา้ งพากลบั ไปยงั โรงชา้ งไดต้ ามเดิม เพราะเหตุที่แสดง
ความกลา้ หาญจบั ชา้ งตกมนั ไดจ้ งึ มีนามเกยี รติยศวา่ "มหาวรี ะ"
แปลวา่ ผกู้ ลา้ หาญมาก ซึ่งเป็ นชื่อท่ีเรียกขานกนั ต่อมาของศาสดา
พระองคน์ ้ ีมอ่ื ศาสดามหาวรี ะมพี ระชนมายุได้ 19 พรรษา พระบิดา
ทรงจดั ใหอ้ ภิเษกสมรสกบั เจา้ หญิงยโสธรา[a] ในซึ่งเวลาต่อมาได้
พระธิดาองคห์ นึ่งนามวา่ อโนชา หรอื เจา้ หญิงปรยิ ทรรศนา จน
พระชนมายุได้ 28 พรรษา ไดม้ ีความเศรา้ โศกเสียพระทยั อยา่ งมาก
จากการส้ ินพระชนมข์ องพระบิดาและพระมารดา ดว้ ยวธิ ีการอด
อาหารตามขอ้ วตั รปฏิบตั รในศาสนาพราหมณ์ ซ่ึงศาสนาพราหมณ์
ถือวา่ เป็ นบุญอยา่ งหนึ่ง

การสญู เสียพระบิดาและพระมารดาไดท้ าใหเ้ จา้ ชายทรงเศรา้
พระทยั มาก ทรงสละพระชายาและพระธิดา เปลี่ยนผา้ คลุมพระกาย
เป็ นแบบนักพรต เสด็จออกจากพระนครและไดท้ รงประกาศมหา

ปฏิญญาในวนั น้ันวา่ นับต้งั แต่วนั น้ ีเป็ นตน้ ไป 12 ปี ขอไมพ่ ดู กบั ใคร
แมค้ าเดียว พระมหาวรี ะไดท้ รงบาเพ็ญตนเป็ นนักพรตถือการขอเป็ น
อาชีพ ไดเ้ สด็จเที่ยวไปตามคามนิคมต่าง ๆ โดยมิไดพ้ ดู อะไรกบั ใคร
เป็ นเวลา 12 ปี ไดบ้ รรลุความรขู้ น้ั สงู สุดเรยี กวา่ "เกวลญาณ" ถือ
เป็ นผหู้ ลุดพน้ กเิ ลสท้งั ปวง เป็ นพระอรหนั ตแ์ ละเป็ นผชู้ นะโดยส้ ินเชิง

เมื่อพระมหาวรี ะไดท้ รงบรรลุเกวลญาณแลว้ จงึ ทรงพจิ ารณาเห็น
วา่ มคี วามจาเป็ นตอ้ งละปฏญิ ญาน้ันเสียกลบั มาสภู่ าวะเดิมคือตอ้ งพดู
กบั คนท้งั หลาย เพ่ือช่วยกนั ปฏริ ปู ความคิดและความประพฤติของคน
ในสงั คมเสียใหม่ แลว้ ไดเ้ รมิ่ เท่ียวประกาศศาสนาใหม่ อนั มีช่ือวา่
ศาสนาเชน หรือ ไชนะ แปลวา่ ผชู้ นะ

ศาสดามหาวรี ะไดท้ รงใชเ้ วลาในการสงั่ สอนสาวกไปตามนิคม
ต่าง ๆ เป็ นเวลา 30 ปี และไดท้ รงเขา้ สิทธศิลา (เปรยี บไดก้ บั
นิพพานของศาสนาพทุ ธ) หรือมรณภาพ เมอ่ื มีพระชนมายุได้ 72
พรรษา ในประมาณกอ่ นปี พุทธศกั ราชท่ี 29 ท่ีเมืองปาวา หรือ
สาธารณรฐั มลั ละ และเมืองน้ ีไดเ้ ป็ นสถานท่ีแสวงบุญสาหรบั ศาสนิก
เชนทุกคน

คมั ภีร์

คมั ภีรข์ องศาสนาเชนชื่อ อาคมะ ตามหลกั ฐานปรากฏวา่ ได้
จารึกเป็ นอกั ษรปรากฤตประมาณ 200ปี ภายหลงั สมยั ของพระ
มหาวรี ะ สว่ นคาอธิบายคมั ภีร์ และวรรณคดีของเชนในสมยั
ต่อมา ลว้ นเป็ น ภาษาสนั สกฤต

หลกั คาสอนสาคญั บางประการของศาสนาเชน

อนุพรต คือ ขอ้ ปฏิบตั ิพ้ นื ฐาน มี 5 ประการที่สอนใหง้ ดเวน้ สิ่ง
ที่ไมด่ ี คือ
1. อหิงสา การไมเ่ บียดเบียนใหค้ นอื่น สตั วอ์ ่ืน สิ่งอ่ืน
2. สตั ยะ การไมพ่ ดู เท็จ
3. อสั ตียะ การไม่ลกั ขโมย
4. พรหมจริยะ เวน้ จากการประพฤติชวั่ ทางกาย
5. อปั รคิ คหะ ความไมโ่ ลภ

พธิ ีกรรม

การบวชเป็ นบรรพชิต เป็ นการเปล่ียนแปลงภาวะของคน
ธรรมดาส่คู วามเป็ นนักพรต ครองผา้ 3 ผืน ตอ้ งโกนผมดว้ ยวธิ ี
ถอนผมตนเอง ฉนั อาหารเท่าท่ีแสวงหามาไดก้ ารถืออตั ตกิลม
ถานุโยค ศาสนาเชนถือวา่ การทรมานตนใหไ้ ดร้ บั การลาบาก
ต่างๆ เชน่ การอดอาหาร การไมพ่ ดู จากบั ใครจะสามารถทาให้
บรรลุโมกษะ
พิธีกรรมศกั ด์ิสิทธ์ิ

งานสาคญั ทางศาสนาเชนไดแ้ ก่ งานพิธีกรรมราลึกถึง
องคศ์ าสดาในศาสนาเชนทุกองค์ โดยเฉพาะงานพกี รรมราลึก
ถึงพระมหาวรี ะ (ศาสดาองคส์ ุดทา้ ย)พระกฤษภะนาท (ศาสดา
องคแ์ รก) และพระภารสวนาท (ศาสดาองคก์ อ่ นพระมหาวรี ะ)
แต่งานพิธีกรรมท่ีสาคญั ท่ีสุดในศาสนาเชนไดแ้ กง่ าน พิธียุสะ
นะ หรอื ปัชชุสะนะ ซึ่งเป็ นงานพิธีกรรมกระทาใจใหม้ ีความสงบ
การอภยั และการเสียสละ อาศยั อยเู่ ฉพาะที่แหง่ เดียว ในฤดฝู น
ในวนั สุดทา้ ยของงาน เชนศาสนิกชนจะบริจาคทานใหแ้ ก่ผู้
ยากจน และนาองคศ์ าสดาแหไ่ ปตามทอ้ งถนน

นอกจากน้ัน ยงั มพี ธิ ีกรรมทางศาสนาอีกปี ละ 2 คร้งั ๆ

ละ 9 วนั โดยจดั ข้ ึนในเดือนไกตระ (พฤษภาคม - มิถุนายน)
และเดือน อศั วนิ (กนั ยายน – ตุลาคม) งานน้ ีจดั ข้ ึนเพ่ือเคารพ
รปู องคพ์ ระศาสดา

นิกาย

ศาสนาเชนไดแ้ ตกออกเป็ น 2 นิกาย คือ
นิกายทิคมั พร หรือ นิกายนุ่งลมหม่ ฟ้ า
เปลือยกาย

- อนุรกั ษ์นิยม, เจรญิ อยทู่ างตอนใตข้ องอินเดีย
- มอี าภรณเ์ ป็ นอากาศ
- พุทธศาสนา = อเจลกะ, นัคคะ, นิครนถ์

นิกายนุ่งลมห่มฟ้ า

สญั ลกั ษณ์

เป็ นรปู ท่ีพยายามแสดงใหค้ รอบคลุมถึงหลกั การของศาสนา
เชน โดยการนาสญั ลกั ษณต์ ่างๆ มารวมไวใ้ นรปู เดียวกนั เป็ น
สญั ลกั ษณท์ ี่ศาสนิกชนเพิ่งสรา้ งข้ ึนใหมใ่ นโอกาสครบรอบ
2,500 ปี การนิพพานของศาสดามหาวรี ะ