ศาสนาเชน1

ศาสนาเชน

ประวตั ิศาสนา

ศาสนาเชน, ไชนะ หรอื ชินะ (แปลวา่ ผชู้ นะ) เป็ นศาสนาเกา่ แกข่ อง
อินเดีย เป็ นหน่ึงในลทั ธิสาคญั ท้งั หก ที่เกดิ ร่วมสมยั กบั พระโคตม
พุทธเจา้ คาวา่ เชน หรือ ไชนะ มาจากภาษาสนั สกฤต "ไชนะ" อนั
แปลวา่ ผชู้ นะ และสามารถลุยขา้ มสายน้าแหง่ การเวยี นวา่ ยตายเกิด
ได้ ศาสนาเชนเชื่อวา่ เป็ นศาสนาท่ีเป็ นนิรนั ดร์ มปี ระวตั ิศาสตรม์ า
ยาวนานต้งั แต่สมยั ตีรถงั กรท้งั 24 องคท์ ี่ผ่านมา ซึ่งมี "พระอาทินาถ"
เป็ นองคแ์ รกในวงจรจกั รวาลน้ ี (อวสานปิ ณี) เมื่อราวหลายลา้ นลา้ น
ลา้ นปี มาแลว้ ตีรถงั กรองคท์ ่ี 23 คือ "พระปารศวนาถ" มชี ีวติ อยรู่ าว
800 ปี กอ่ นคริสตกาล และตีรถงั กรองคส์ ุดทา้ ยและองคป์ ัจจุบนั ใน
จกั รวาลน้ ีพระมหาวรี ะเป็ นองคท์ ่ี 24 มีชีวติ อยรู่ าว 500 ปี กอ่ น
คริสตกาล

ประวตั ศิ าสดา

ศาสนาเชนเชื่อวา่ มีศาสดา เรยี กวา่ "ตีรถงั กร" อยดู่ ว้ ยกนั 24 องคต์ ี
รถงั กรองคป์ ัจจุบนั และองคส์ ุดทา้ ย คือ พระมหาวรี ะ เดิมมพี ระนาม
เดิมวา่ "วรรธมาน" แปลวา่ ผเู้ จรญิ มีกาเนิดในสกุลกษัตรยิ ์ เกิดใน
เมืองเมืองเวสาลี พระบิดานามวา่ สิทธารถะแหง่ กุนทครามะ พระ
มารดานามวา่ ตฤศลา เมอื่ เจริญวยั ไดร้ บั การศึกษาศิลปศาสตรห์ ลาย
อยา่ งโดยควรแกฐ่ านะแหง่ วรรณะกษัตรยิ ์ เผอิญวนั หนึ่งขณะเล่นอยู่
กบั สหาย ไดม้ ีชา้ งตกมนั ตวั หนึ่งหลุดออกจากโรงวง่ิ มาอาละวาด ทา
ใหฝ้ งู ชนแตกต่ืนตกใจ ไมม่ ีใครจะกลา้ เขา้ ใกลแ้ ละจดั การชา้ งตกมนั
ตวั น้ ีใหส้ งบได้ แต่เจา้ ชายวรรธมานไดต้ รงเขา้ ไปหาชา้ งและจบั ชา้ งพา
กลบั ไปยงั โรงชา้ งไดต้ ามเดิม เพราะเหตุที่แสดงความกลา้ หาญจบั ชา้ ง
ตกมนั ไดจ้ ึงมนี ามเกยี รติยศวา่ "มหาวรี ะ" แปลวา่ ผกู้ ลา้ หาญมาก ซ่ึง
เป็ นชื่อท่ีเรียกขานกนั ต่อมาของศาสดาพระองคน์ ้ ีมอ่ื ศาสดามหาวรี ะมี
พระชนมายุได้ 19 พรรษา พระบิดาทรงจดั ใหอ้ ภิเษกสมรสกบั เจา้
หญิงยโสธรา[a] ในซึ่งเวลาต่อมาไดพ้ ระธิดาองคห์ นึ่งนามวา่ อโนชา
หรือ เจา้ หญิงปริยทรรศนา จนพระชนมายุได้ 28 พรรษา ไดม้ คี วาม
เศรา้ โศกเสียพระทยั อยา่ งมากจากการส้ ินพระชนมข์ องพระบิดาและ
พระมารดา ดว้ ยวธิ ีการอดอาหารตามขอ้ วตั รปฏิบตั รในศาสนา
พราหมณ์ ซึ่งศาสนาพราหมณถ์ ือวา่ เป็ นบุญอยา่ งหน่ึง

การสญู เสียพระบิดาและพระมารดาไดท้ าใหเ้ จา้ ชายทรงเศรา้ พระทยั
มาก ทรงสละพระชายาและพระธิดา เปล่ียนผา้ คลุมพระกายเป็ นแบบ
นักพรต เสด็จออกจากพระนครและไดท้ รงประกาศมหาปฏิญญาใน
วนั น้ันวา่ นับต้งั แต่วนั น้ ีเป็ นตน้ ไป 12 ปี ขอไมพ่ ดู กบั ใครแมค้ าเดียว
พระมหาวรี ะไดท้ รงบาเพ็ญตนเป็ นนักพรตถือการขอเป็ นอาชีพ ได้
เสด็จเที่ยวไปตามคามนิคมต่าง ๆ โดยมิไดพ้ ดู อะไรกบั ใครเป็ นเวลา
12 ปี ไดบ้ รรลุความรขู้ ้นั สงู สุดเรยี กวา่ "เกวลญาณ" ถือเป็ นผหู้ ลุดพน้
กิเลสท้งั ปวง เป็ นพระอรหนั ตแ์ ละเป็ นผชู้ นะโดยส้ ินเชิง

เมอ่ื พระมหาวรี ะไดท้ รงบรรลุเกวลญาณแลว้ จงึ ทรงพิจารณาเห็นวา่ มี
ความจาเป็ นตอ้ งละปฏิญญาน้ันเสียกลบั มาสภู่ าวะเดิมคือตอ้ งพดู กบั
คนท้งั หลาย เพ่ือช่วยกนั ปฏิรปู ความคิดและความประพฤติของคนใน
สงั คมเสียใหม่ แลว้ ไดเ้ ริ่มเที่ยวประกาศศาสนาใหม่ อนั มีชื่อวา่
ศาสนาเชน หรอื ไชนะ แปลวา่ ผชู้ นะ

ศาสดามหาวรี ะไดท้ รงใชเ้ วลาในการสงั่ สอนสาวกไปตามนิคมต่าง ๆ
เป็ นเวลา 30 ปี และไดท้ รงเขา้ สิทธศิลา (เปรียบไดก้ บั นิพพานของ
ศาสนาพุทธ) หรอื มรณภาพ เม่ือมีพระชนมายุได้ 72 พรรษา ใน
ประมาณกอ่ นปี พุทธศกั ราชที่ 29 ที่เมืองปาวา หรือสาธารณรฐั มลั ละ
และเมอื งน้ ีไดเ้ ป็ นสถานที่แสวงบุญสาหรบั ศาสนิกเชนทุกคน

พระมหาวรี ะ

คมั ภีร์

คมั ภีรข์ องศาสนาเชนชื่อ อาคมะ ตามหลกั ฐานปรากฏวา่ ได้
จารึกเป็ นอกั ษรปรากฤตประมาณ 200ปี ภายหลงั สมยั ของพระ
มหาวรี ะ สว่ นคาอธิบายคมั ภีร์ และวรรณคดีของเชนในสมยั
ต่อมา ลว้ นเป็ น ภาษาสนั สกฤต

หลกั คาสอนสาคญั บางประการของศาสนาเชน

อนุพรต คือ ขอ้ ปฏิบตั ิพ้ นื ฐาน มี 5 ประการที่สอนใหง้ ดเวน้ สิ่ง
ที่ไมด่ ี คือ
1. อหิงสา การไมเ่ บียดเบียนใหค้ นอื่น สตั วอ์ ่ืน สิ่งอ่ืน
2. สตั ยะ การไมพ่ ดู เท็จ
3. อสั ตียะ การไม่ลกั ขโมย
4. พรหมจริยะ เวน้ จากการประพฤติชวั่ ทางกาย
5. อปั รคิ คหะ ความไมโ่ ลภ

พธิ ีกรรม

การบวชเป็ นบรรพชิต เป็ นการเปล่ียนแปลงภาวะของคน
ธรรมดาส่คู วามเป็ นนักพรต ครองผา้ 3 ผืน ตอ้ งโกนผมดว้ ยวธิ ี
ถอนผมตนเอง ฉนั อาหารเท่าท่ีแสวงหามาไดก้ ารถืออตั ตกิลม
ถานุโยค ศาสนาเชนถือวา่ การทรมานตนใหไ้ ดร้ บั การลาบาก
ต่างๆ เชน่ การอดอาหาร การไมพ่ ดู จากบั ใครจะสามารถทาให้
บรรลุโมกษะ
พิธีกรรมศกั ด์ิสิทธ์ิ

งานสาคญั ทางศาสนาเชนไดแ้ ก่ งานพิธีกรรมราลึกถึง
องคศ์ าสดาในศาสนาเชนทุกองค์ โดยเฉพาะงานพกี รรมราลึก
ถึงพระมหาวรี ะ (ศาสดาองคส์ ุดทา้ ย)พระกฤษภะนาท (ศาสดา
องคแ์ รก) และพระภารสวนาท (ศาสดาองคก์ อ่ นพระมหาวรี ะ)
แต่งานพิธีกรรมท่ีสาคญั ท่ีสุดในศาสนาเชนไดแ้ กง่ าน พิธียุสะ
นะ หรอื ปัชชุสะนะ ซึ่งเป็ นงานพิธีกรรมกระทาใจใหม้ ีความสงบ
การอภยั และการเสียสละ อาศยั อยเู่ ฉพาะที่แหง่ เดียว ในฤดฝู น
ในวนั สุดทา้ ยของงาน เชนศาสนิกชนจะบริจาคทานใหแ้ ก่ผู้
ยากจน และนาองคศ์ าสดาแหไ่ ปตามทอ้ งถนน

นอกจากน้ัน ยงั มพี ธิ ีกรรมทางศาสนาอีกปี ละ 2 คร้งั ๆ

ละ 9 วนั โดยจดั ข้ ึนในเดือนไกตระ (พฤษภาคม - มิถุนายน)
และเดือน อศั วนิ (กนั ยายน – ตุลาคม) งานน้ ีจดั ข้ ึนเพ่ือเคารพ
รปู องคพ์ ระศาสดา

นิกาย

ศาสนาเชนไดแ้ ตกออกเป็ น 2 นิกาย คือ
นิกายทิคมั พร หรือ นิกายนุ่งลมหม่ ฟ้ า
เปลือยกาย

- อนุรกั ษ์นิยม, เจรญิ อยทู่ างตอนใตข้ องอินเดีย
- มอี าภรณเ์ ป็ นอากาศ
- พุทธศาสนา = อเจลกะ, นัคคะ, นิครนถ์

นิกายนุ่งลมห่มฟ้ า

สญั ลกั ษณ์

เป็ นรปู ที่พยายามแสดงใหค้ รอบคลุมถึงหลกั การของศาสนาเชน โดย
การนาสญั ลกั ษณต์ ่างๆ มารวมไวใ้ นรปู เดียวกนั เป็ นสญั ลกั ษณท์ ี่ศา
สนิกชนเพ่ิงสรา้ งข้ ึนใหมใ่ นโอกาสครบรอบ 2,500 ปี การนิพพาน
ของศาสดามหาวรี ะ