ประเภทหลักฐานทางประวัติศาสตร์ หลักฐานชั้นต้น หลักฐานชั้นรอง
ร่องรอยการกระท าของมนุษย์ในอดีตที่ยังหลงเหลืออยู่ ในปัจจุบัน เราใช้หลักฐานทางประวัติศาสตร์เพื่อการสืบค้น ความจริง ข้อเท็จจริง ของเรื่องราวและเหตุการณ์ต่างๆในอดีต เป็นเครื่องมือในการสืบค้นร่องรอยของอดีต เป็นแหล่งค้นคว้าข้อเท็จจริงเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เพื่อสร้างความเข้าใจในเหตุการณ์ต่าง ๆ ทั้งในอดีตและปัจจุบัน
หลักฐานทางประวัติศาสตร์จะบอกเราได้ว่า “มนุษย์ในอดีตเคยท าอะไรมาบ้าง” ซึ่งผู้ที่ศึกษามีหน้าที่ที่ตีความจากหลักฐานเหล่านั้นว่ามันบอกเรื่องราวอะไรกับเราบ้าง และยังลงเหลืออยู่เพื่อให้เราทราบเหตุการณ์ในอดีตที่เกิดขึ้น…
1.แบ่งตามความส าคัญของหลักฐาน 2.แบ่งตามลายลักษณ์อักษร
แบ่งออกได้ 2 ประเภท หลักฐานชั้นรอง หรือหลักฐานทุติยภูมิ 1 หลักฐานชั้นต้น หรือหลักฐานปฐมภูมิ 2
หลักฐานชั้นต้น หรือ หลักฐานปฐมภูมิ เป็นหลักฐานที่มาจากเหตุการณ์ที่ เกิดขึ้นในสมัยนั้นจริง ๆ โดยมีการบันทึกของผู้ที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์โดยตรง หรือ ผู้ที่รู้เหตุการณ์นั้นด้วยตนเองเป็นหลักฐานที่มีความน่าเชื่อถือที่สุด -บันทึกของผู้คนที่อยู่ในเหตุการณ์นั้น -หนังสือพิมพ์ -รูปถ่าย -สิ่งของ -สถานที่
หลักฐานที่ไม่ได้เกิดขึ้นในเหตุการณ์นั้นหรือไม่ได้ถูกบันทึกโดยบุคคนที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์นั้น โดยตรง แต่เป็นการน าเอาข้อมูลมาเรียบเรียงใหม่ภายหลังอาจมีการแต่งเติมความคิดเห็นลงไปบ้างจึง เป็นหลักฐานที่มีความน่าเชื่อถือน้อยกว่า หลักฐานชั้นต้น ** แต่มีข้อดีคือเป็นหลักฐานที่สามารถศึกษาได้ง่ายเพราะมีการจัดหมวดหมู่และสรุปประเด็นมา เรียบร้อยแล้ว -แผนที่ประวัติศาสตร์ไทย -ต านาน ,เรื่องเล่า , นิทานพื้นบ้าน -หนังสือวิชาการต่างๆ -ภาพยนตร์ , วิดีโอ
สิ่งของต่างๆ หลักฐานชั้นต้นในการค้นคว้าประวัติความเป็นมาของท้องถิ่น หนังสือพิมพ์ สถานที่ส าคัญในท้องถิ่น มัสยิดกลาง จังหวัดปัตตานี พิพิธภัณฑ์วัดม่วง จังหวัดราชบุรี รูปถ่าย ภาพถ่ายคลองบางล าพูในกรุงเทพฯ สมัยรัชกาลที่ ๕
หลักฐานชั้นรองในการค้นคว้าประวัติความเป็นมาของท้องถิ่น ต ำนำน เรื่องเล่าต่อๆ กันมา เรื่องราวเปลี่ยนแปลงไปตามการแต่งเติมหรือตามความทรงจ าของผู้เล่าบางต านานอาจ ถูกบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรหลังการแต่งขึ้น ไม่มีการระบุช่วงเวลาที่แน่นอน เรื่องที่อยู่ในต านานมักมีเรื่องของสิ่งเหนือธรรมชาติ ไม่ควรเชื่อเรื่องราวทั้งหมดที่เกิดในต านาน หนังสือ มีทั้งที่เขียนโดยหน่วยงานราชการและบุคคลทั่วไป หนังสือเกี่ยวกับท้องถิ่นท าให้เราสามารถค้นคว้าได้สะดวก