F13BFC45-4021-4515-9B66-4DFB756C6162

นิ ท ร ร ศ ก า ร

ถ้วยก๋าไก่
เมืองลำปาง

ณ ห้องนิทรรศการ ภาควิชาศิลปกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่

“ถ้วยก๋าไก่”เมืองลำปาง

ประวัติ ความเป็ นมา

การผลิตถ้วยตราไก่ของจังหวัดลำปาง เริ่มต้นอย่างจริงจัง เมื่อปี
พ.ศ. 2503 เมื่อชาวจีน 2 คน คือ นายซิว กิม แซ่กวอก และนายซิมห
ยู แซ่ฉิน ได้ร่วมกันตั้งโรงงานทำถ้วยตราไก่แบบเมืองจีน ขึ้นมาเป็น
โรงงานทำถ้วย ตราไก่แห่งแรกของลกปาง ตามประวัติกล่าวว่าเมือง
คร้ังที่ทั้งสองอยู่เมืองจีนเคยทำงานในโรงถ้วยชาม ซึ่งต้อง ทำงานทุก
ขั้นตอนตั้งแต่การล้างดิน ป้ั นถ้วย เคลือบ เขียนลายและนำดข้าเตา
เผา เมื่อเดินทางเข้ามาอยู่ในประเทศไทยก็ได้ทำงานในโรงงานเครื่อง
ป้ั นดินเผาที่จังหวัดเชียงใหม่

เดิมโรงงานแห่งนี้จะทำเฉพาะโอ่ง กระถางต้นไม้ ต่อมาเจ้าของโรงงานต้องการทำถ้วยแบบจีน

เพราะ ขณะนั้นเมืองจีนปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์ถ้วยจากเมืองจีนจึงเข้ามาในเมืองไทยไม่มาก
นักและมีราคา แพง นายซิวกิมและนายซิมหยูจึงมาสมัครเข้าทำงาน ทั้งสองพยายามเสาะหาดินขาว
แบบเมืองจีนจากที่ต่าง ๆ มา ทดลองทาถ้วยชามแต่ก็ไม่ประสบผลสำเร็จจนคร้ังหนึ่งได้สังเกตหินลับ

มีดจากเมืองลำปางที่ส่งไปขายที่เชียงใหม่มีเนื้ อดินสีขาวคล้ายดินขาวเมืองจีน ทั้งสองจึงลองนาหินลับ
มีดที่มีเนื้ อผุ มาทดลองเผาดูและเกิด ความคิดที่จะไปค้นหาว่าดินชนิดนี้มีอยู่มากน้อยแค่ไหน จึงได้ลา

ออกไปทำงานที่โรงงานทำอิฐที่จังหวัดลำปาง ทั้งสองพากันเดินทางไปขุดดินขาวด้วยความยากลำบาก
แต่ยังไม่แน่ในคุณภาพของดินจึงได้ให้โ้รงงาน เครื่องป้ั นดินเผาย่านกล้วยน้ำไทพิสูจน์อีกครั้ง

เมื่ อรู้ว่าเป็นดินขาวที่ใช้ทำถ้วยชามแน่นอน ก็กลับมาทดลองทำอีกและผล
ตามที่ต้องการ จึงคิดที่จะตั้งโรงงานทำถ้วยขึ้ นแต่เนื่ องจากไม่มีทุนจึงพากัน
กลับไปทำงานที่โรงงานในเชียงใหม่อีกคร้ั งเพื่ อเก็บสะสมเงิน โดยใช้เวลาเก็บ
เงินอยู่ถึง 7 ปี จึงได้กลับมาตั้ง โรงงานทำถ้วยตราไก่ขึ้ นที่จังหวัดลำปางใช้ชื่ ออ
ว่า “โรงงานถ้วยชาม สามัคคี”ซึ่งนับ เป็นโรงงานที่ทำถ้วยตราไก่โรงแรกใน
จังหวัดลำปางถ้วยตราไก่เป็นถ้วยเก่าแก่ของลำปาง รูปพรรณคล้าย ๆ ชาม
ก๋วยเตี๋ยว ข้าง ๆ ถ้วยจะเขียนเป็นรูปไก่และนับเป็นถ้วยที่หายากเข้าไปทุกทีเท่า
ที่เห็นมีขายตามร้านของเก่าหรือสวนจตุจัตร ซึ่งราคาถ้วยใบเก่าค่อนข้างแพง
บ า ง ใ บ มี ร า ค า ห ล า ย พั น บ า ท

ปั จ จุ บั น ก า ร ผ ลิ ต ถ้ ว ย ต ร า ไ ก่ นั้ น แ ท บ ไ ม่ มี อี ก แ ล้ ว โ ร ง ง า น ผ ลิ ต ห ล า ย โ ร ง
ต้อ งปิดตัวลงเนื่ องจากคนรุ่นใหม่ได้หันมาใช้ถ้วยชามที่ผลิตจากภาชนะ
อย่างอื่ นจึงทำให้ถ้วยตราไก่ไม่เป็นที่แพร่หลายเท่าที่ควรแต่ยังมีคน กลุ่ม
หนึ่งที่รวมตัวกันจัดตั้ง เป็นสมาคมขึ้นใช้ชื่อว่า “สมาคมเครื่องป้ั นดินเผา
จังหวัดลำปาง”ได้มีการอนุรักษ์การผลิตถ้วยตราไก่ขึ้น ซึ่งถ้วยตราไก่ที่เป็น
ของเก่านั้นกลายเป็นของหายาก จึงเป็นที่หมายปองของคนมีฐานะซื้อเก็บ
ส ะ ส ม ไ ว้แ ต่ ถ้ ว ย ต ร า ไ ก่ ที่ ผ ลิ ต ขึ้ น ใ น จัง ห วัด ลำ ป า ง ก็ มี ค ว า ม ใ ก ล้ เ คี ย ง ก เ บ ถ้ ว ย
ของเก่าอาจจะเปลี่ยนแปลงไปตาม ยุคสมัย เช่นที่ร้านศรีสวัสดิ์ซึ่งเป็น
โรงงานผลิตถ้วยตราไก่ที่มีอายุก่าแก่ประมาณ50ปี โดยมีครูโยธีหรือที่ ชาว
บ้านในระแวกนั้น เรียกว่า “ครูศรี” เป็นผู้ก่อตั้งขึ้นจนกิจการเจริญก้าวหน้า
มาถึงรุ่นลูกรุ่นหลาน

ถ เ ว ย ต ร า ไ ก่ ที่ เ ห็น อ ยู่ ใ น ปั จ จุ บั น อ า จ เ ที ย บ ไ ม่ ไ ด้ กั บ ข อ ง เ ก่ า แ ต่ ฝี มื อ ข น า ด นั้
ก็นับ ว่าดีที่สุดสำหรับปัจจุบันทั้งยังเป็นการอนุรักศ์ แนวทางการเขียนไว้ใน
นรูปลักษณะเดิม นอกจากนั้น ถ้วยตราไก่ยังมีการพัฒนารูปแบบให้ ทันสมัย
ยิ่งขึ้น เพราะทางร้านมีการผลิตถ้วยตราไก่ขนาดจิ๋วหลากหลายรูปแบบ เห
มาะสาหรับนำไปเป็นของฝาก ของที่ระลึก

กระบวนการผลิต

1 . ก า ร เ ต รีย ม 2.การขึ้ นรูป 3.การเผาและการ
วั ต ถุ ดิ บ ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ เ ค ลื อ บ เ ซ ร า มิ ก

1.การเตรียม วัตถุดิบในการทำผลิตภัณฑ์เซรามิกได้แก่ แร่ดินชนิด
วัตถุดิบ ต่างๆ เช่นดินเหนียว ดินขาว ดินสโตนแวร์ และ ส่วนผสม
ต่ า ง ๆ นำ ม า เ ข้ า สู่ ร ะ บ บ ก า ร บ ด แ ล ะ ข น า ด ข อ ง อ นุ ภ า ค ต่ อ จ า ก นั้ น
จึงนำน้ำดินไปรีดน้ำออกหรือกรองอัดน้ำดิน เพื่ อให้ได้ด้านนำ
ไปขึ้ นรูปต่อไป

ตั ว อ ย่ า ง วั ต ถุ ดิ บ ใ น ก า ร ผ ลิ ต
1 . 1 ดิ น ห ม า ย ถึ ง ดิ น ข า ว แ ล ะ ดิ น เ ห นี ย ว
1.2 แร่ควอรตซ์ เป็นสารชิลิกา (SIO 2 )

2.การขึ้นรู ป การเทแบ มี 2 ลักษณะคือ
ผลิตภัณฑ์ 1 . ก า ร เ ท แ บ บ โ ด ย ใ ห้ น้ำ ดิ น แ ข็ ง ตั ว อ ยู่ ใ น แ บ บ
2 . ก า ร เ ท แ บ บ โ ด ย มี ก า ร เ ท น้ำ ดิ น ที่ เ ห ลื อ ทิ้ ง

การขึ้ นรูปโดยใช้แรงอัด
การขึ้ นรูปโดยวิธีการนี้ใช้แพร่หลายในการผลิตผลิตภัณฑ์

ซรามิกส์ชนิดพิเศษ แรงอัดจะอัดลงบนแบบ ซึ่งมีผงเนื้ อดิน
ปั้ นแห้ง ๆ หรือความชิ้นเล็กน้อยอยู่ภายในแบบ แบบที่ใช้เป็น
โลหะแข็งการขึ้ นรูป
การขึ้ นรูปโดยวิธีการอัดเนื้ อดินปั้ นแห้งๆ( DRY AND
DUST PRESSING )

ใช้กับการขึ้ นรูปผลิตภัณฑ์เซรามิกส์ที่ใช้ในงานประยุกต์
ทั้งทางด้านอิเล็กทรอนิกส์และไฟฟ้า เป็นวิธีการอัดผงกลมๆ
ของเนื้ อดินปั้ นแห้งภานในแบบโลหะด้วยแรงอัดที่สูง
การขึ้ นรูปผลิตภัณฑ์โดยการหลอมเหลวแล้วเทลงแบบ
การขึ้ นรูปวิธีนี้จะใช้ในการทำให้ผลิตภณัฑ์วัสดุทนไฟมีความ
ห น า แ น่ น สู ง แ ล ะ ท น ท า น ต่ อ ก า ร กั ด ก ร่อ น ข อ ง ขี้ ถ ลุ ง

3.การเผาและ การเผา
การเคลือบ การเผาผลิตภณัณฑ์เซรามิกส์คร้ั งแรกเรียกว่า เผาดิบ
เซรามิกซ์
โดยเพิ่มอุ ณหภูมิของเตาเผาให้สูงขึ้ นอย่างช้าๆ เพื่ อให้ผลิต
ภ ณั ฑ์ ค ง รู ป ไ ม่ แ ต ก ชำ รุ ด ผ ลิ ต ภ ณั ฑ์ เ ซ ร า มิ ก ส์ ที่ ผ่ า น ก า ร เ ผ า ดิ บ

ก า ร เ ค ลื อ บ
เคลือบ คือชั้นของแก้วบางๆ ที่หลอมละลายติดอยู่กับผิว

ดินซึ่งขึ้ นรูปเป็นภาชนะทรงต่างๆ สารที่ใช้เคลือบผลิตภณัฑ์
เซรามิกส์เรียกว่า น้ำเคลือบ ซึ่งเป็นสารผสมระหว่างซิลิเก
ตกับสารช่วยหลอม ละลายวัตถุดิบที่เป็นน้ำยาเคลือบถูกบด
จ น ล ะ เ อี ย ด ม า ก ก ว่ า ดิ น ห ล า ย เ ท่ า ก่ อ น นำ ม า เ ค ลื อ บ บ น ดิ น เ ผ า

ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ถ้วยก๋าไก่

Thank You