โคลงนิราศพระพุทธบาท

โคลงนริ าศพระพุทธบาท

ผู้แตง่

โคลงนิราศพระพุทธบาท ผลงานของ พระมหานาค วัดท่าทราย เป็นวรรณคดสี มัย
อยธุ ยาตอนปลาย ตน้ ฉบบั พบรวมอยใู่ นหนงั สือสมุดไทย เรือ่ ง “โคลงกวโี บราณ”
สนั นษิ ฐานว่าแต่งขนึ้ คราวเดียวกับ บุณโณวาทคาฉันท์ แต่พบคาประพันธเ์ พียง ๒๕ บทและ
ไมจ่ บเรือ่ ง ขอ้ ความข้างทา้ ยขาดหายไป

ประวตั ิ

ประวตั ิผแู้ ต่งพระมหานาค เป็นท่รี จู้ กั กนั สบื มาวา่ พระมหานาค วัดทา่ ทราย
ไมป่ รากฏประวัติแนช่ ัด นอกจากในบุณโณวาทคาฉันท์ ได้ระบุชอ่ื ตนเองในฐานะผูป้ ระพนั ธ์
และชื่อวดั ทา่ ทรายซ่งึ เปน็ วัดทจี่ าพรรษาไวใ้ นตอนท้ายเปน็ โคลงสี่สุภาพ

ลักษณะคาประพนั ธ์

ลกั ษณะคาประพันธ์ แตง่ ดว้ ยโคลงส่สี ภุ าพ ทานองนริ าศ
ตัวอยา่ งคาประพนั ธ์

เหน็ รอเรียมเน่อื งนอ้ ย ใจเอง ถึงงวัดตองปเุ ข้า ขอพร กึกกอ้ งดเุ หว่าซัน้ เสยี งหวาน
รอระยาโยงเยง แย่งรา้ ง เห็นแต่เรือหม่มู อญ แม่คา้ ว้าว่าเสยี งเยาวมาลย์ แมพ่ ร้อง
รอเอยจกั โกรงเกรง ไปเทา่ ใดนา พีดาล่าไหลค่ อน เรอื เร่ ภุรโดกดาเนินสาร สงั คีต
จากจาเนยี รนุชร้าง ร่างไร้ราวรอ ฯ หนา้ บ่มีหมดหนา้ ดจุ หน้านวลผจง ฯ แว่วว่าเสียงมสรร้อง รา่ ไห้หาเรยี ม

จุดมงุ่ หมายในการแตง่

ความมงุ่ หมาย พรรณนาความรู้สกึ ในโอกาสจากกรงุ ศรอี ยุธยาไปพระพทุ ธบาทสระบรุ ี

เน้ือเรอ่ื งย่อ

พรรณนาการเดนิ ทางไปนมัสการรอยพระพทุ ธบาท จงั หวัดสระบรุ ี เริ่มดว้ ยบทพรรณนาถงึ ความ
เศรา้ โศกที่ต้องจากนางผ้เู ปน็ ทร่ี กั กวีได้เข้าขอพรทว่ี ดั ตองปุ จากนั้นจึงเดนิ ทางผา่ นบา้ นกระทุม่
หนองคนที บ้านทา้ ยพกิ ลุ บางโขมด และบา้ นแมล่ า ระหว่างทางเมอื่ กวผี า่ นสถานท่ี หรือพบเห็นสงิ่ ต่าง
ๆ กจ็ ะนามาแตง่ เป็นโคลงพรรณนาความคดิ ถงึ ทม่ี ตี ่อนาง ตามต้นฉบบั สมุดไทยบทประพนั ธส์ น้ิ สดุ เมื่อกวี
เดนิ ทางมาถึงบา้ นพิศ ตอนท้ายกวกี ล่าวเปรยี บเทยี บวา่ นางมีคณุ สมบตั ิ ๓ ประการ คือ เนตรคมดจุ ศร
เสยี งไพเราะ และมีรูปโฉมทสี่ ามารถผลาญบรุ ุษได้ เข่นเดยี วกบั ศร ๓ เล่มทีพ่ ระรามใชส้ ังหารยกั ษ์

คุณค่าของวรรณคดี

คณุ คา่ ด้านวรรณศลิ ป์
1.ด้านการเล่นคา มีการใชค้ าที่ใช้แต่เพยี งคาเดยี วแต่งได้หลายความหมายซึง่ พบๆได้มาก
2.ดา้ นการเลน่ เสียงพยญั ชนะในวรรคมพี บอย่ใู นโคลงเปน็ จานวนมาก
3.ในนริ าศได้บรรยายเหตุการณ์ต่างทผ่ี ้แู ต่งไดผ้ า่ นพบทาใหเ้ หน็ ถงึ วิถชี วี ติ ของคนในสมยั นนั้
4.เปน็ ผลงานของกวีที่เป็นพระภิกษผุ ้แู ตง่ แสดงกวโี วหารได้อยา่ งยอดเย่ียมเดน่ ด่าน
อปุ มาอปุ ไมย

ลกั ษณะเด่นของวรรณคดี

ลกั ษณะเด่นของโคลงนริ าศพระพุทธบาท มีการแต่งดว้ ยโคลงส่ีสภุ าพ
แตจ่ ะเป็นทานองนริ าศ โคลงนิราศพระพทุ ธบาทเป็นวรรณคดบี ันทกึ การเดินทางมีการบรรยายถึง
สถานทต่ี า่ ง ๆ ขณะเดินทางไปยังสถานทสี่ าคัญผคู้ นและวิถชี วี ติ ของคนในสมยั น้นั และได้มกี ารอา้ ง
ถงึ ตานานพระพทุ ธบาทเพอ่ื แสดงถึงความศักดส์ิ ทิ ธข์ิ องพระพุทธบาทแตง่ ดว้ ยโคลงสี่สภุ าพไม่
ปรากฏชื่อผแู้ ตง่ และสมัยที่แตง่ กรมศลิ ปากรสันนษิ ฐานวา่ เปน็ ผลงานของพระมหานาค วดั ท่าทราย
และคงจะแตง่ ขึน้ ในช่วงเวลาเดยี วกับบณุ โณวาทคาฉันท์ ต้นฉบบั โคลงนิราศพระพทุ ธบาทมี
เนื้อความบางตอนขาดหายไป จึงเหลอื คาประพนั ธ์เพียง 25 บท

สมาชกิ ในกลุ่ม

1.นายปณวัฒน์ เกรมั ย์ รหสั นกั ศกึ ษา 63121109012
2. นายธนดล โพธ์พิ รม รหสั นักศกึ ษา 63121109040

อา้ งองิ

วชริ ญาณ. (2564). โคงนริ าศพระพุทธบาท. 9 สงิ หาคม 2564
จาก : https://vajirayana.org/

นามานกุ รมวรรรคดไี ทย. (2564). โคลงนิราศพระพทุ ธบาท. 9 สงิ หาคม 2564
จาก : https://www.sac.or.th/databases/thailitdir/detail.php?meta_id=378