หน่วยที่ 3 แร่ธาตุและองค์ประกอบทางเคมี

2.3 การถลุงแร่ประเภทคารบ์ อเนต นาสินแรม่ าเผาในระบบ
ปิดเพ่อื เปล่ียนสนิ แรค่ ารบ์ อเนต ใหอ้ ย่ใู นรูปของออกไซดก์ ่อนแลว้ นามาเผา

ในระบบปิดอกี ครงั้ โดยใชต้ วั รดี ิวส์ ดงั แผนภาพ

คอปเปอร์ (II) คารบ์ อเนต คอปเปอร์ (II) ออกไซด์ + ก๊าซคารบ์ อนไดออกไซด์

คอปเปอร์ (II) ออกไซด์ + คารบ์ อน ทองแดง + ก๊าซคารบ์ อนไดออกไซด์

ความสาคัญของแร่ธาตุต่างๆ

1. แร่โลหะ
แร่ทองแดง ท่พี บมีหลายชนิด เชน่ แรท่ องแดงธรรมชาติ, คาลโคไพไรต์ บอร์

ไนต์ คาลโคไซต์ เททราฮไี ดรต์ ควิ ไพรต์ มาลาไคต์ อะซไู รต์ และครโิ ซคอลลา
ประโยชน์ : เป็นโลหะพืน้ ฐานชนิดหน่งึ ท่มี ีความสาคญั และใชม้ ากท่สี ดุ ใน

อตุ สาหกรรมสมยั ใหม่ โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ เก่ียวกบั อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และอเิ ล็กทรอนิกส์
นอกจากนีย้ งั เป็นองคป์ ระกอบสาคญั ในโลหะผสมหลายชนิด เชน่ ทองเหลือง ซ่ึงเป็น
โลหะผสมของทองแดงและสงั กะสีเป็นหลกั และมีธาตอุ ่นื ผสมอยใู่ นปรมิ าณเล็กนอ้ ย
คอื อะลมู ินียมของทองแดงดบี กุ และธาตอุ ่นื คือ อะลมู ิเนียม ซิลคิ อน เบรลิ เลียมหรอื
โครเมียม โลหะผสมทองแดงนิกเกิลซง่ึ มีความเหนียว ทนตอ่ การกดั กรอ่ นไดด้ ี
โดยเฉพาะนา้ ทะเลจงึ ใชใ้ นการทาทอ่ ในระบบกล่นั และอปุ กรณภ์ ายในเรอื เดินทะเล

ตะก่ัว-สงั กะสี ท่พี บในประเทศมกั จะมีกาเนิดในสภาพแวดลอ้ มทางธรณี

วิทยาเดยี วกนั แรต่ ะก่วั ท่พี บมีทงั้ แรต่ ะก่วั ซลั ไฟด์ คอื กาลนี า และตะก่วั คารบ์ อเนต ไดแ้ ก่
แรเ่ ซรสั ไซต์ แรส่ งั กะสี ไดแ้ ก่ แรส่ ฟาเลอไรต์ เฮมิมอรไ์ ฟต์ ซิงคไ์ คตแ์ ละแรส่ มิทซอ

ประโยชน์ : สินแรต่ ะก่วั และสงั กะสถี ลงุ ไดโ้ ลหะตะก่วั และโลหะสงั กะสใี ชใ้ น
อตุ สาหกรรมตา่ งๆ ภายในประเทศ ดงั นี้

- โลหะตะก่วั เป็นวตั ถดุ ิบสาคญั ในอตุ สาหกรรมแบตเตอร่ี อตุ สาหกรรมโลหะบดั กรี
ซง่ึ เป็นโลหะผสมระหว่างดบี กุ กบั ตะก่วั ในอตั ราสว่ นตา่ งๆกนั โลหะบดั กรใี ชใ้ น
อตุ สาหกรรมอิเลก็ ทรอนิกส์ เครอ่ื ใชไ้ ฟฟ้า หมอ้ นา้ รถยนต์ สว่ นประกอบของคอมพิวเตอร์
และแผงวงจรไฟฟา้

- โลหะและโลหะผสมสงั กะสี ใชใ้ นอตุ สาหกรรมเหลก็ ชบุ โดยการใชโ้ ลหะสงั กะสีเป็น
ตวั เคลอื บชบุ เหลก็ กลา้ เชน่ อตุ สาหกรรมแผ่นเหลก็ ชบุ สงั กะสี ขอ้ ตอ่ ทอ่ เหลก็ ชบุ สงั กะสี
เป็นตน้

พลวง แรพ่ ลวงท่พี บสว่ นใหญ่เป็นแรพ่ ลวงซลั ไฟด์ คือแร่สติบไนต์ หรอื

ท่เี รยี กว่า แรพ่ ลวงเงิน และแรพ่ ลวงไฮดรอกไซด์ คอื แรส่ ติบโคไนต์

ประโยชน์ : สินแรพ่ ลวงถลงุ ไดโ้ ลหะพลวง ใชใ้ นการทาโลหะผสมโดย
ผสมกบั โลหะตะก่วั ทาแผ่นกรดิ แบตเตอร่ี ผสมตะก่วั และดีบกุ ในการทาตะก่วั
ตวั พิมพ์ และโลหะบดั กรบี างชนิด ใชเ้ ป็นสว่ นประกอบของกระสนุ ปืนใชใ้ น
อตุ สาหกรรมไมข้ ีดไฟ ยาง ผา้ ทนไฟ และอตุ สาหกรรมเครอ่ื งเคลือบ นอกจากนีย้ งั
ใชใ้ นการหมุ้ สายโทรศพั ท์ สายไฟขนาดใหญ่ ทาหมกึ โรเนียว อปุ กรณ์
ทรานซิสเตอร์ หลอดยาสฟี ัน สี และยารกั ษาโรค

ดบี ุก ท่พี บในประเทศไทยมี 2 ชนิด คือ แคสซิเทอไรต์ ซง่ึ พบและเป็น

แรเ่ ศรษฐกิจเพียงชนิดเดียว อีกชนิดคือ สแตนไนต์ พบนอ้ ยมากและไมม่ ีการผลิต

ประโยชน์ : แคสซิเทอไรต์ เป็นสินแรท่ ่สี าคญั ของโลหะดบี กุ เน่ืองจาก
โลหะดีบกุ มีคณุ สมบตั ิในดา้ นการทนทานตอ่ การกดั กรอ่ นของกรด และ
สารละลายตา่ งๆ ไม่เป็นสนิม ผสมเป็นเนือ้ เดียวกบั โลหะอ่นื ไดด้ ี และไม่เป็นพิษ
ตอ่ รา่ งกาย จงึ ถกู นามาใชใ้ นการเคลือบโลหะตา่ งๆ ท่ที าเป็นภาชนะบรรจอุ าหาร
เป็นสว่ นใหญ่ ใชผ้ สมตะก่วั เงิน หรอื ทองแดงเป็นโลหะบดั กรี ผสมกบั โลหะอ่นื ทา
ภาชนะประดบั และศลิ ปวตั ถตุ า่ งๆ

ทงั สเตน เป็นโลหะสีเทาเงิน มีจดุ หลอมเหลวและความหนาแนน่ สงู

เป็นตวั นาความรอ้ นและไฟฟ้าท่ดี ี มีสมั ประสิทธิ์ของการขยายตวั ต่า เม่ือผสมกบั
คารบ์ อนแลว้ จะมีความแข็งมาก สินแรข่ องโลหะทงั สเตนท่พี บในประเทศ มี 2
ชนิด คอื วลุ แฟรไมต์ และชไี ลต์

ประโยชน์ : วลุ แฟรไมตแ์ ละชไี ลต์ เป็นสนิ แรท่ ่สี าคญั ของโลหะทงั สเตน
โลหะทงั สเตนใชท้ าไสแ้ ละขวั้ หลอดไฟฟา้ ชนิ้ สว่ นบรเิ วณผิวสมั ผสั ของอปุ กรณ์
ไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ ทาฉากปอ้ งกนั ความรอ้ นและรงั สี และอปุ กรณต์ า่ งๆ
เชน่ เคร่อื งฉายรงั สีเอก็ ซ์ เอาอณุ หภมู ิสงู เครอ่ื งเช่อื มประสานโลหะ ผสมกบั เหลก็
เพ่ือใหไ้ ดเ้ หลก็ กลา้ ท่ีมีความแข็งมาก สาหรบั ทาเกราะในยานพาหนะ และอาวธุ
สงคราม ทามีด มีดโกน ตะไบ และใบเล่อื ย

แร่เหลก็ เป็นวตั ถดุ ิบท่มี ีความสาคญั เป็นอนั ดบั สงู ในยคุ อตุ สาหกรรม แร่

เหลก็ ท่พี บมากและนามาใชป้ ระโยชนภ์ ายในประเทศมีดงั นี้

แมกนีไทต์ เป็นเมด็ เกาะกนั แนน่ สดี า สผี งละเอียดาเป็นแม่เหลก็ ในตวั เอง

ฮมี าไทต์ เนือ้ สมานแนน่ เป็นแผน่ ซอ้ นกนั หรอื รูปไต สีแดงเลอื ดหมจู นเกือบ
ดาและสเี ทาสผี งละเอียดสีนา้ ตาลแดง

ไลมอไนต์ มกั จะพบเป็นรูปหนิ งอก มนโคง้ หรอื ดคู ลา้ ยดนิ สีนา้ ตาลแก่ถงึ ดา
สผี งละเอยี ดสนี า้ ตาลเหลอื ง

ประโยชน์ : การใชแ้ รเ่ หลก็ ภายในประเทศสว่ นใหญ่ ใชใ้ นโรงงานถลงุ เหล็ก
เพ่ือการผลิตเหลก็ และเหลก็ กลา้ โดยท่ใี นอตุ สาหกรรมผลิตเหลก็ และเหลก็ กลา้
ดงั กลา่ ว จะใชแ้ รเ่ หลก็ เปอรเ์ ซน็ ตส์ งู สว่ นแรเ่ หลก็ เปอรเ์ ซน็ ต่า จะนาไปใชใ้ นการทา
ซเี มนต์

แมงกานีส มีมากมายหลายชนิด แต่ชนิดท่ีมีความสาคญั ทางเศรษฐกิจ

มากท่ีสดุ ไดแ้ ก่ ชนิดท่ีอยใู่ นรูปของออกไซด์ แรแ่ มงกานิสท่ีมีธาตุแมงกานีสอยรู่ อ้ ยละ
35 ขนึ้ ไป ท่พี บกนั มากและนามาใชป้ ระโยชนภ์ ายในประเทศ มีดงั นี้

- ไพโรลไู ซต์ มกั พบเป็นเสน้ รูปรศั มี รูปไต รูปก่ิงไม้ สีเทาออ่ นถงึ ดา

- ไซโลมิเลน มกั พบในลกั ษณะเป็นพวงองนุ่ รูปไต สดี า และนา้ ตาลดา สีผงละเอียด
สดี า

ประโยชน์ : แร่แมงกานีสเป็นแรท่ ่ีมีความสาคญั ทางเศรษฐกิจ และอุตสาหกรรม
แร่แมงกานีสท่ีใช้ภายในประเทศส่วนใหญ่เป็นชนิดไพโรลูไซต์ ซ่ึงนามาใช้ทา
ถ่านไฟฉาย และโลหะผสมแมงกานีสต่างๆ หรือใชใ้ นอตุ สาหกรรมท่ีไม่เก่ียวข้องกับ
เหล็ก เช่น โลหะอลูมิเนียมผสม อลูมิเนียมบรอนซ์ แมงกานีสบรอนซ์ เป็น ต้น
นอกจากนีย้ งั นามาใชใ้ นอตุ สาหกรรมเซรามิก สี สารเคมี ป๋ ยุ พลาสตกิ อีกดว้ ย

โครไมต์ จัดเป็นแร่ท่ีสาคัญท่ีสุดในการผลิดโลหะโครเมียม
มกั จะพบเป็นแบบมวลเมลด็ หรอื เนือ้ แน่น สีนา้ ตาลดาหรอื ดา

ประโยชน์ : แร่โครไมต์ ส่วนใหญ่นามาใชท้ าโลหะผสม ซ่ึงจะ
ทาใหเ้ นือ้ แข็งและเหนียวมากขึน้ ไม่เป็นสนิม ทนทานต่อความรอ้ น
การขดั สี ไฟฟ้า และปฏิกิริยาทางเคมี ใชท้ าเหล็กกลา้ กนั สนิม โลหะ
nichrome ใชเ้ คลือบโลหะใหเ้ ป็นเงา ผลิตอิฐทนไฟ และใชท้ าอปุ กรณ์
ตา่ งๆ

นิกเกลิ ท่สี าคญั มีอยสู่ องชนิดคือ แรป่ ฐมภมู ิและแรท่ ตุ ยิ ภมู ิ แรป่ ฐมภมู ิ
ไดแ้ ก่ เพนทแ์ ลนไดต์ เป็นโลหะสีบรอนซซ์ ีด มกั เกิดในลกั ษณะเป็นมวลเมลด็ เนือ้
แนน่ สว่ นแรท่ ตุ ยิ ภมู ิ ไดแ้ ก่ การเ์ นียไรต์ มีสเี ขียวหรอื ขาว มีลกั ษณะคลา้ ยดิน

ประโยชน์ : สว่ นใหญ่นาแรน่ ิกเกิลมาใชใ้ นอตุ สาหกรรมการผลิตเหล็ก
และเหลก็ กลา้ กนั สนิม โดยใชเ้ ป็นธาตเุ จือท่ีใหค้ วามตา้ นแรงและทนการกดั กรอ่ น
หรอื ใชใ้ นการผลติ เคร่อื งใชไ้ ฟฟ้า ผลติ ภณั ฑท์ องแดง และทองเหลอื ง

โมลบิ ดไี นต์ มกั จะพบในลกั ษณะท่เี ป็นแผน่ เนือ้ แน่นหรือเป็นเกลด็ สี

เทาปนนา้ เงิน สผี งละเอีดยสีเขียวนา้ เงิน

ประโยชน์ : ส่วนใหญ่จะนาแร่โมลิบดิไนต์มาใช้ผสมกับเหล็ก ทา
เหลก็ กลา้ ซง่ึ แขง็ และทนทานท่ีสดุ ใชท้ าเกราะ ส่วนประกอบของอากาศยานและ
เคร่ืองจกั รต่างๆ ใชผ้ ลิตเคร่ืองมือท่ีมีความเรว็ สงู เชน่ ดอกสว่าน ทาตวั หล่อล่ืน
ทาสยี อ้ มผา้ และหมกึ สาหรบั เขียน

2. แร่อะโลหะ

หมายถึง แร่ท่ีมีลกั ษณะเปราะ แตก หรือหกั ง่าย โปร่งแสง
ยอมใหแ้ สงหรอื รงั สีผ่านได้ ไม่เป็นตวั นาความรอ้ นหรือไฟฟ้า เม่ือเคาะ
ไม่มีเสียงดงั กงั วาน แร่อโลหะเป็นกล่มุ ธาตทุ ่ีมีความสาคญั ในการทา
อุตสาหกรรมหลายชนิด เช่น อุตสาหกรรมทาป๋ ุย การก่อสรา้ ง เคมี
เคร่ืองปั้นดินเผา และทาสี เป็นตน้ มีหลายชนิด เช่น หิน ทราย ยิปซมั
แบไรต์ ดินขาว เพชรพลอย เกลือ กามะถัน ปูน เฟลสปาร์ ซิลิกา
แคลเซียม ไนโตรเจน ฟอสฟอรสั โปแตสเซยี ม ฯลฯ เช่น

ควอตซ์ หรอื ท่เี รยี กกนั วา่ เขีย้ วหนมุ าน มีสว่ นประกอบทางเคมีเป็นซิลิ

กา (SiO2) สว่ นมากจะใส ไม่มีสี ถา้ มีมลทนิ เจือปนอยจู่ ะใหส้ ีตา่ งๆ เชน่ ม่วง ชมพู
และเหลือง ควอตซท์ าหนา้ ท่ีเป็นโครงสรา้ งของผลิตภณั ฑเ์ ซรามิก อาจพบไดท้ ง้ั
แบบท่เี กิดเป็นสาย (vein) ซง่ึ ตดั แทรงเขา้ มาในหินแกรนิตหรอื หินอ่ืนๆ และท่อี ยู่
ในรูปของทรายแกว้ ซง่ึ ไดน้ ามาใชใ้ นงานเซรามิกอยา่ งกวา้ งขวาง

ประโยชน์ : ถา้ เป็นผลกึ ท่ีสมบรู ณแ์ ละบรสิ ทุ ธิ์มาก จะนาไปใชท้ าเลนส์
ปรซิ มึ แว่นตา นาฬิกาควอตซ์ อปุ กรณอ์ ิเลก็ ทรอนิกส์ แตถ่ า้ มีมลทนิ มากจะ
นาไปทาเป็นผงขดั กระดาษทราย และใชใ้ นการถลงุ เหลก็ แทนแร่ฟลอู อไรต์

ฟลูออไรต์ มีส่วนประกอบทางเคมีเป็นแคลเซียม ฟลอู อไรด์ ในทาง
การคา้ อาจเรียกว่า "ฟลอู อสปาร"์ ปกติจะมีเนือ้ โปร่งแสงถึงโปรง่ ใส มีสีต่างๆกนั
เชน่ นา้ เงิน ม่วง เขียว เหลือง บางครงั้ เรยี กว่า "พลอยออ่ น"

ประโยชน์ : ฟลอู อไรตใ์ ชใ้ นการถลงุ เหล็กทาใหห้ ลอมเหลวไดง้ ่าย และ
ยงั ใชใ้ นการถลงุ ทองคา เงิน ทองแดง และตะก่ัวอีกดว้ ย นอกจากนีใ้ ช้ทากรด
ไฮโดรฟลูออริก ซ่ึงใช้ในอุตสาหกรรมทาอะลูมิเนียมทาฟลูออรีนใช้ใน
อตุ สาหกรรมเคมี และใชผ้ ลิตแก๊สฟรีออนในระบบทาความเยน็ ทาพลาสติก ยา
ฆา่ แมลง และใชท้ ากระจกชนิดทบึ และชนิดตา่ งๆ อีกดว้ ย

แร่ยปิ ซมั เป็นแรท่ ่สี ว่ นมากมีสขี าว เทา และอาจมีสีนา้ ตาลแดงและ

เหลืองปนอยบู่ า้ ง ค่อนขา้ งเปราะ มีประกายเหมือนไหม มีการสะสมตวั เป็ นชนั้ ๆ
เหมือนหินเกลือ ประโยชนข์ องแร่นีค้ ือ ใชท้ าปูนซีเมนต์ ปนู พลาสเตอร์ ทาแป้ง
นวล ชอลก์ กระดาษ ป้ันรูปหรืออุดฟัน กระเบือ้ งและป๋ ุย ในประเทศไทยพบท่ี
จังหวัดพิจิตร ลาปาง นครสวรรค์ เลย อุตรดิตถ์ นครราชสีมา กาญจนบุรี สุ
ราษฎรธ์ านี นครศรธี รรมราชและกระบ่ี

แร่เกาลนิ มลี กั ษณะคลา้ ยดนิ เหนียว มีสขี าว เกิดจากการผุ
สลายแปรสภาพของแร่เฟลด์สปาร์ หรือ เกิดจากการผุสลายของ

หินแกรนิต ดนิ ขาวถกู นามาใชท้ าเคร่อื งปั้นดนิ เผาทกุ ชนิด

แร่เฟลดส์ ปาร์ มีธาตุท่ีเป็นส่วนประกอบคือ อะลูมิเนียม
โพแทสเซยี ม ซิลิกอน โซเดียม และแคลเซียม เป็นองคป์ ระกอบของ
หินพบอยู่ในหินอคั นี และถูกนามาใชใ้ นอุตสาหกรรมเคร่ืองเคลือบ
เชน่ สขุ ภณั ฑ์ เคร่อื งเคลือบดนิ เผา กระเบอื้ งเคลอื บ เป็นตน้

แร่เกลือ เกิดจากการตกตะกอนสะสมจากนา้ ทะเลเกิดในบริเวณท่ีล่มุ

น้า เ ค็ ม ห รื อ ท่ี ติ ด ต่ อ กับ ท ะ เ ล ห รื อ ท่ี ท่ี เ ค ย เ ป็ น ท ะ เ ล ม า ก่ อ น ดัง ภ า ค
ตะวนั ออกเฉียงเหนือ เกลอื ธรรมชาติมีโซเดียมรอ้ ยละ 39.3 และธาตคุ ลอรนี รอ้ ยละ
60.7 แตอ่ าจมีแรอ่ ่นื เจอื ปนอยบู่ า้ ง คือ แคลเซียมซลั เฟต แคลเซียมคารบ์ อเนต และ
แมกนีเซียมคลอไรด์ สาหรบั เกลือหินพบในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือของไทย อาทิ
ชยั ภมู ิ นครราชสีมา สกลนคร มหาสารคาม อบุ ลราชธานี อดุ รธานี ในตา่ งประเทศ
พบมากท่สี ดุ ในออสเตรเลีย เยอรมนั โปแลนด์ สเปน สหภาพโซเวียต เกลือนอกจาก
จะใชใ้ นชีวิตประจาวนั แลว้ ยงั ใชใ้ นอตุ สาหกรรมหลายชนิด เช่น เป็นวตั ถดุ ิบในการ
ผลิตเคมีภณั ฑแ์ ละกรดตา่ งๆ อตุ สาหกรรมผลิตโซดาแอช ฟอกและยอ้ มหนงั ทาป๋ ยุ
ทาสบู่ ถลงุ แร่ เก็บรกั ษาและชว่ ยรกั ษาความเยน็

บรรณานุกรม

ชลธิชา เหลก็ กลา้ . (2558). การจดั การทรัพยากรพลงั งานและส่ิงแวดลอ้ ม. กรุงเทพฯ:
สานกั พิมพศ์ ูนยส์ ่งเสริมอาชีวะ.

https://www.youtube.com/watch?v=jSWejJD6svw&t=218s แร่ธาตุ
https://www.youtube.com/watch?v=f5VgidT80p4&t=329s ตวั อยา่ งหินและแร่
https://www.youtube.com/watch?v=V9xWg_aT1jM อุตสาหกรรมแร่
https://www.youtube.com/watch?v=_OAfRKb8Uxo ระบบผลึก