Modul JSS BAB 6

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6.1 Penjanaan Tenaga Elektrik (a) Sumber tenaga boleh baharu
Sumber Tenaga  Sumber tenaga yang boleh diganti secara
berterusan dan tidak akan habis.
 Contoh :
(i) Tenaga hidro (v) Tenaga angin
(ii) Tenaga ombak (vi) Tenaga biojisim
(iii) Tenaga solar (vii) Tenaga geoterma
(iv) Tenaga pasang surut

(b) Sumber tenaga tidak boleh baharu
 Sumber tenaga yang tidak boleh diganti dan akan
habis digunakan.
 Contoh :
(i) Tenaga nuklear
(ii) Arang batu
(iii) Gas asli
(iv) Petroleum

Proses Penjanaan Tenaga Elektrik

 Generator  Alat yang digunakan untuk menjana tenaga elektrik.
 Apabila engkol pada model diputarkan. Satu arus yang

dikenali sebagai arus aruhan akan terhasil.

 Arus elektrik dihasilkan oleh :  Gerakan dawai  Gerakan magnet

 Dawai penyambung atau  Magnet digerakkan supaya
solenoid digerakkan melalui garis medan magnetdipotong
ruang antara kutub magnet oleh dawai penyambung atau
dengan pantas. solenoid.

 Arus aruhan dihasilkan  Arus aruhan dihasilkan dalam
dalam dawai penyambung dawai penyambung atau
atau solenoid dan mengalir solenoid dam mengalir melalui
melalui galvanometer. galvanometer.

1

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Tenaga Elektrik Dijanakan di Stesen Jana Kuasa

Stesen Jana Kuasa Terma  Mekanisme
 Diesel, gas asli dan arang batu - Pembakaran bahan api.
- Air dididihkan menjadi stim
- Stim memutarkan turbin.
- Penjana menghasilkan tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga
- tenaga kimia > tenaga haba > tenaga kinetik >

tenaga elektrik.

Stesen Jana Kuasa Tenaga Solar  Mekanisme
- Sinaran matahari
- Panel suria menukarkan tenaga cahaya daripada
matahari kepada tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga
- tenaga cahaya > tenaga elektrik

Stesen Jana Kuasa Hidroelektrik  Mekanisme
- Air disimpan dalam empangan yang tinggi
- Air mengalir dari aras tinggi ke aras rendah
- Aliran air memutarkan turbin
- Penjana menghasilkan tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga
- tenagan keupayaan graviti > tenaga kinetik >
tenaga elektrik.

Stesen Jana Kuasa Yang Menggunakan  Mekanisme
Tenaga Angin - Udara bergerak atau angin.
- Angin menggerakkan bilah.
- Bilah memutarkan turbin.
- Penjana menghasilkan tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga
- tenaga kinetik > tenaga elektrik

Stesen Jana Kuasa Yang Menggunakan  Mekanisme
Tenaga Nuklear. - Tindak balas nuklear
- Air dididihkan menjadi stim.
- Stim memutarkan turbin.
- Penjana menghasilkan tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga
- tenaga nuklear > tenaga haba > tenaga kinetik >

tenaga elektrik

2

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Stesen Jana Kuasa Biojisim  Mekanisme
- Metana dihasilkan oleh biojisisn
- Air dididihkan menjadi stim
- Stim memutarkan turbin
- Penjana menghasilkan tenaga elektrik.

 Perubahan bentuk tenaga

- tenaga kimia > tenaga haba > tenaga kinetik > tenaga elektrik

 Arus Terus dan Arus Ulang Alik

Arus terus (a.t)  Arus eletrik yang mengalir dalam satu arah sahaja.

Arus ulang-alik (a.u)  Arus elektrik yang arah alirannya berubah-ubah secara
berterusan.

 Perbezaan antara atus terus dan arus ulang-alik

Arus terus Arus ulang- alik

- Arus mengalir dalam satu arah - Arah arus berubah secara berkala terhadap masa.
sahaja. - Graf sinus.

- Graf dengan garis mendatar.

- Magnitude voltan adalah tetap - Magnitude voltan berubah secara berkala
Osiloskop sinar katod terhadap masa.

- Alat elektronik yang boleh digunakan untuk
menunjukkan perbezaan bentuk graf, arah arus
dan perubahan voltan bagi arus terus dan ulang-
alik.

3

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka
Latihan 1

1. Tuliskan Sumber tenaga boleh baharu atau Sumber tenaga tidak boleh baharu pada
ruangan yang disediakan.
Sumber tenaga
(a)

(b)

(c)

(d)

4

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

2. Rajah di bawah menunujukkan dua jenis sumber tenaga boleh baharu.

(a) Namakan dua jenis sumber tenaga yang terlibat.
………………………………………………………………………………………….…
…………………………………………………………………………………………….

(2 markah)

(b) Namakan dua alat yang membantu menjana tenaga-tenaga yang anda sebutkan di
(a).
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
(2 markah)

(c) Mengapakah sumber tenaga tersebut dikatakan sebagai sumber tenaga boleh
baharu?
………………………………………………………………………………………………………………….
(1markah)

3. Tentukan sama ada penyataan tentang elektrik atau kemagnetan yang diberikan adalah
Benar atau Palsu. Tuliskan jawapan anda di dalam ruang yang disediakan.

(a) Stesen jana kuasa yang menggunakan tenaga angin tidak
mencemarkan udara.

(b) Sel suria boleh menghasilkan arus ulang-alik

(c) Tenaga nuklear adalah contoh sumber tenaga boleh baharu

(d) Gerakan dawai akan menyebabkan medan magnet dipotong
dan arus aruhan dihasilkan.

(4 markah)

4. Padankan sumber tenaga yang berikut dengan jenis sumber tenaga yang betul.

Sumber tenaga Jenis sumber tenaga
Arang batu
Biojisim Sumber tenaga boleh
Geoterma baharu
Ombak
Sumber tenaga tidak
boleh baharu

(4 markah)
5

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6.2 Transformer

Transformer  Alat mengubah voltan bagi arus ulang-alik
 Terdiri daripada teras besi lembut berlamina yang

dililit oleh gegelung dawai bertebat , gegelung
primer dan gegelung sekunder.
 Ada 2 jenis transformer :
(a) Transformer injak naik
(b) Transformer injak turun

Transformer Injak Naik Transformer Injak Turun

 Voltan primer (input) yang  Voltan primer (input) yang
merentasi gegelung primer merentasi gegelung primer
adalah lebih rendah daripada adalah lebih tinggi daripada
voltan sekunder (output) yang voltan sekunder (output) yang
merentasi gegelung sekunder. merentasi gegelung sekunder.

 Bilangan lilitan pada gegelung  Bilangan lilitan pada gegelung
primer adalah kurang daripada primer adalah banyak daripada
bilangan lilitan pada gegelung bilangan lilitan pada gegelung
sekunder. sekunder.

 Hubungan antara nisbah bilangan lilitan dengan nisbah voltan

Bilingan lilitan gegelung primer = Voltan output gegelung primer
Bilingan lilitan gegelung sekunder = Voltan output gegelung sekunder
Vp
Np Vs
Ns

6

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Latihan 2
1. Apakah transformer?

………………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

2. Tuliskan “B” bagi pernyataan yang benar dan “S” bagi pernyataan yang salah.

(a) Transformer hanya berfungsi menggunakan arus ulang-alik.
(b) Dalam transformer injak turun, bilangan lilitan dalam gegelung primer adalah

lebih besar daripada bilangan lilitan dalam gegelung sekunder.
(c) Transformer injak naik digunakan untuk mengubah 25kV kepada 250kV.
(d) Transformer injak naik dipasang di dalam radio.

(4 markah)
3. Nyatakan satu contoh peralatan elektrik di rumah yang menggunakan jenis transformer yang

berikut :
(a) Transformer injak naik : ……………………………………………………………………………………………
(b) Transformer injak turun : ………………………………………………………………………………………….

(4 markah)
4. (a) Padankan jenis transformer dengan simbol yang betul.

(2 markah)

(b) Transformer terdiri daripada dua jenis, transformer injak naik dan transformer injak turun. Antara
ciri-ciri di bawah, yang manakah ciri transformer injak naik? Tuliskan Ya atau Tidak dalam
petak yang disediakan.

(i) Arus output lebih besar daripada arus input.
(ii) Bilangan lilitan pada gegelung primer kurang daripada lilitan pada

gegelung sekunder.

7

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka
5. Rajah 1 menunjukkan sebuah mentol 60 V disambung ke bekalan kuasa 240 V melalui sebuah

transformer.

Berapakah bilangan gegelung sekunder, Ns, supaya mentol dapat menyala dengan kecerahan
yang normal?
Pengiraan :

(2 markah)
6. Rajah 2 menunjukkan rajah litar bagi sebuah transformer di dalam pengecas telefon bimbit yang

disambungkan ke bekalan sesalur 240 V yang membekalkan voltan 5 V untuk mengecas sebuah
telefon bimbit.

(a) Hitungkan bilangan lilitan gegelung primer.

(2 markah)
(b) Adakah transformer di dalam pengecas telefon bimbit ini daripada jenis transformer injak naik

atau injak turun? Terangkan jawapan anda.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

(2 markah)
8

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Contoh Sooalan Mirip PT3
1. Rajah 3 menunjukkan rajah litar transformer.

Rajah 3

Hitung bilangan lilitan gegelung sekunder.

A. 15 C. 30

B. 20 D. 40

2. (a) Rajah 4.1 menunjukkan suatu sumber tenaga.

(i) Namakan sumber tenaga ini.
……………………………………………………………………………………………………………….
(1 markah)

(ii) Nyatakan satu kebaikan bagi sumber ini.
…………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(b) Rajah 4.2 menunjukkan dua susunan radas.

Rajah 4.2

9

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Dasar - masa dihidupkan. Lukiskan paparan skrin dalam Rajah 4.3.

Susunan P Susunan Q

Rajah 4.3

(2 markah)

(c) Rajah 4.4 menunjukkan suatu simbol transformer.

Rajah 4.4

(i) Nyatakan fungsi transformer ?
…………………………………………………………………………………………………………………..
(1 markah)

(ii) Mengapakah transformer tidak boleh berfungsi jika arus terus dipasangkan pada
gegelung primer?.
…………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(iii) Transformer di atas mempunyai beberapa output. Beza keupayaan output yang
diperlukan ialah 72 V. Tentukan terminal yang sesuai digunakan.

(2 markah)
10

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Soalan PT3 2016
1. Rajah 3 menunjukkan satu transformer yang digunakan dalam pengecas bateri telefon bimbit.

Rajah 3

(a) Label P dan Q pada Rajah 3 menggunakan perkataan yang diberi di bawah.

Teras besi Gegelung primer Gegelung sekunder

(2 markah)

(b) Tandakan ( √ ) bagi pernyataan yang betul tentang transformer injak naik dan injak turun.

Transformer injak naik Transformer injak turun

(iii) Gegelung sekunder (i) Gegelung primer
mempunyai lilitan yang mempunyai lilitan yang
lebih banyak daripada lebih sedikit daripada
gegelung primer. gegelung sekunder.

(iv)Voltan keluar lebih (ii) Voltan masuk lebih
rendah daripada voltan tinggi daripada voltan
masuk. keluar.

(2 markah)

11

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6.3 Penghantaran dan Pengagihan Tenaga Elektrik

Sistem penghantaran (a) Stesen janakuasa (A)
Sistem pengagihan  Penjana di stesen jana kuasa menghasilkan arus
ulang-alik dengan voltan 11kV atau 25 kV.

(b) Stesen transformer injak naik (Bn)
 Voltan arus ulang-alik daripada stesen jana kuasa
ditingkatkan ke 132 kV, 275 kV atau 500 kV di
stesen transformer injak naik.

(c) Rangkaian Grid Nasional (C)
 Rangkaian kabel penghantaran.
 Arus ulang-alik yang tinggi dialirkan melalui
Rangkaian Grid Nasional.

(d) Pencawang masuk utama (E1)
 Di penghujung Rangkaian Grid Nasional, arus
ulang-alik mengalir ke Lapangan Suis (D) di
Pencawang Masuk Utama (E1)

(e) Lapangan suis (D)
 Membolehkan stesen jana kuasa dan grid tertentu
ditutup untuk penyelenggaraan tanpa memotong
bekalan elektrik kepada pengguna.

(f) Stesen Transformer Injak Turun (Bt)
 Di pencawang masuk utama (E1) dan pencawang
bahagian (E2), arus ulang-alik dialirkan melalui satu
siri transformer injak turun (Bt).
 Voltan arus ulang-alik diturunkan secara beransur-
ansur kepada nilai voltan yang berlainan mengikut
keperluan pengguna.

(g) Pencawang bahagian.
 Voltan tenaga elektrik diturunkan lagi kepada
11kV atau 415 V/ 240 V.
 Tenaga elektrik di salurkan ke rumah melalui kabel
bekalan sesalur.

Jumlah voltan yang dibekalkan adalah seperti berikut :
(a) Kawasan industri berat : 33 kV
(b) Kawasan industri ringan : 11 kV
(c) Hospital : 415 V
(d) Pejabat : 415 V
(e) Rumah : 240 V

12

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Latihan 3
1. Arus apakah yang dihasilkan oleh stesen jana kuasa ?

Terus

Ulang-alik

2. Transformer apakah yang digunakan untuk menukarkan jumlah voltan arus ulang-alik dari 11kV
atau 25kV yang dihasilkan di Stesen Jana Kuasa kepada 132kV, 275 kV atau 500kV?

A. Transformer injak naik
B. Transformer injak turun
C. Transformer ringkas
D. Tiada transformer

3. Mengapakah arus voltan ulang-alik dinaikkan melalui Rangkaian Grid Nasional?

A. Menurunkan nilai arus sepanjang penghantaran.
B. Mengurangkan rintangan pada kabel penghantaran
C. Mengelakkan susutan voltan sepanjang penghantaran.
D. Mengurangkan kadar tenaga elektrik.

4. Apakah perubahan tenaga yang berlaku semasa penghantaran arus ulang-alik pada kabel

penghantaran di Rangkaian Grid Nasional (RGN)?

A. Tenaga elektrik tenaga haba

B. Tenaga elektrik tenaga kinetic

C. Tenaga haba tenaga elektrik

D. Tenaga elektrik tenaga keupayaan gravity

5. Apakah fungsi lapangan suis?
A. Menjana tenaga elektrik
B. Menghantar bekalan tenaga elektrik daripada Stesen Jana Kuasa
C. Mengurangkan nilai voltan arus ulang alik.
D. Membolehkan stesen janakuasa dan grid tertentu ditutup tanpa menganggu bekalan
elektrik.

13

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6. Di manakah nilai voltan arus ulang-alik paling tinggi?
A. Stesen jana kuasa
B. Rangkaian Grid Nasional
C. Pencawang bahagian
D. Pencawang masuk utama

7. ____________________________ membolehkan tenaga elektrik dihantar ke pencawang bahagian
apabila diperlukan.
A. Rangkaian Grid Nasional
B. Stesen jana kuasa
C. Lapangan suis
D. Stesen transformer

Soalan nombor 8 dan 9 rujuk gambar di bawah.
8. Rajah di bawah menunjukkan carta penghantaran dan pengagihan tenaga elektrik.
Apakah kegunaan X?

A. Menurunkan nilai voltan arus ulang-alik
B. Menjana tenaga elektrik
C. Membolehkan tenaga elektrik dihantar apabila diperlukan pencawang bahagian.
D. Menaikkan nilai voltan arus ulang-alik.
9. Apakah Y?

A. Transformer injak naik
B. Lapangan suis
C. Pencawang bahagian
D. RGN

14

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Soalan PT3 2015

1. Suria dan kawan-kawannya membuat lawatan ke Pusat Sains Negara. Mereka tertarik dengan
sistem penghantaran dan pengagihan tenaga elektrik di Malaysia seperti yang ditunjukkan pada
Rajah 8

Rajah 8
(a) Labelkan komponen P dan komponen R pada Rajah 8.

(2 markah)

(b) Nyatakan fungsi Q dan S dalam Jadual 1. Fungsi
Komponen
Q

S

(c) Suria menggunakan satu unit penyaman udara dengan kuasa 2 kW dalam biliknya selama 9
jam. Kirakan tenaga elektrik yang digunakannya dalam kWh.

Tenaga elektrik = Kuasa elektrik x Masa

(2 markah)
15

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Sistem Pendawaian Elektrik di Malaysia

Sistem pendawaian elektrik di (a) Pendawaian Satu Fasa
Malaysia terdiri daripada 2 jenis
yang berbeza

 Hanya sesuai dan cukup stabil bagi penggunaan
tenaga elektrikyang tidak melebihi 10 kW atau 50
A.

 Kawasan perumahan di luar bandar.

(b) Pendawaian Tiga Fasa

 Untuk penggunaan tenaga elektrik yang melebihi
daripada 10 kW atau 50 A.

 Di kawasan komersial dan industri.

Sistem pendawaian di  Fius utama
rumah terdiri daripada  Meter elektrik
 Suis utama
 Pemutus litar
 Kotak fius
 Dawai hidup
 Dawai neutral
 Dawai bumi

16

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Fungsi komponen sistem 1. Fius utama
pendawaian elektrik di  Memutuskan litar jika arus melebihi had selamat.
rumah
2. Meter elektrik
Palam 3- pin dan Palam 2-pin  Mengukur jumlah tenaga elektrik yang digunakan
di rumah.

3. Suis utama
 Mengawal jumlah arus yang mengalir melalui litar
di dalam rumah

4. Pemutus litar ELCB
 Memutuskan litar dengan mematikan suisnya
apabila arus yang berlebihan mengalir
melaluinya.

5. Pemutus litar MCB
 Mengasingkan litar akhir ke bahagian lain
peralatan elektrik.

6. Kotak fius
 Melindungi litar daripada kerosakan yang
disebabkan oleh arus yang berlebihan

7. Dawai hidup
 Mengalirkan arus dari pencawang bahagian ke
rumah.

8. Dawai neutral
 Melengkapkan litar dengan mengalirkan arus
elektrik dari rumah kembali ke pencawang
bahagian.

9. Dawai bumi
 Mengalirkan arus bocor dari peralatan elektrik ke
bumi.

Palam 3-pin Palam 2-pin
 Peralatan elektrik : cerek elektrik,  Peralatan elektrik : pengering rambut,
seterika
 Tenaga elektrik : daripada soket pada radio.
dinding melalui palam 3-pin  Tenaga elektrik : daripada soket pada

 Kod warna antarabangsa dalam dinding melalui palam 2-pin.
pendawaian
Bumi – Kuning hijau / Hijau
Neutral – Biru / Hitam
Hidup – Perang / Merah

17

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Komponen Keselamatan dalam Sistem Pendawaian di Rumah Earth Leakage Circuit
Sius Dawai bumi Breaker (ELCB)

Miniature Circuit Breaker (MCB) Pengalir kilat Fius

 Fius - Merupakan seutas wayar halus yang pendek, mudah
Struktur fius menjadi panas dan melebur apabila arus mengalir
melaluinya lebih besar daripada nilai fius tersebut.

- Ada dua jenis fius yang biasa digunakan :
(a) Fius katrij
- Apabila fius katrij ‘terbakar’ keseluruhan fius perlu
diganti.
- Terdapat dalam palam 3-pin pada peralatan
elektrik.
- Nilai fius yang biasa digunakan ialah 1 A, 2 A, 3 A,
5 A, 10 A dan 13 A.

(b) Fius Wayar Boleh Ganti
- Apabila fius wayar boleh diganti ‘terbakar’, hanya

wayar fius yang perlu diganti.
- Diletakkan dalam kotak fius pada sistem

pendawaian elektrik di rumah.
- Nilai fius yang biasa digunakan ialah 5 A, 10 A, 15 A

dan 30 A.

Penentuan Nilai Fius  Nilai fius ialah nilai maksimum arus yang dapat mengalir
melaui fius tanpa menyebabkan wayar fiusnya melebur.

 Nilai fius yang lazim ialah 1 A, 2 A, 3 A, 5 A, 10 A, 13 A, 15
A dan 30 A.

 Pemilihan nilai fius bergantung pada nilai arus
maksimum yang mengalir melalui satu litar atau
peralatan elektrik.

18

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Latihan 4
1. Rajah di bawah menunjukkan subuah pilon Rangkaian Grid Nasional.

(a) Nyatakan apakah kepentingan Rangkaian Grid Nasional?
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(b) Nyatakan dua jenis logam yang boleh digunakan sebagai kabel penghantaran tenaga
elektrik pada pilon Rangkaian Grid Nasional.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
( 2markah)
Nilai voltan harus ditingkatkan sewaktu arus elektrik mengalir melalui
kabel-kabel Rangkaian Grid nasional

Berdasarkan pernyataan di atas, jawab soalan-soalan berikut :
(i) Apakah jenis transformer yang digunakan sebelum arus elektrik mengalir melalui kabel-
kabel Rangkaian Grid Nasional ?
………………………………………………………………………………………………………………….
(1 markah)
(ii) Mengapakah nilai voltan harus ditingkatkan?
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………….
(1 markah)

2. Rajah di bawah menunjukkan sistem penghantaran dan pengagihan elektrik.

(a) Apakah jenis transformer X dan Y?
(i) Transformer X : ………………………………………………………………………………………………
(ii) Transformer Y : ………………………………………………………………………………………………

19

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

(b) Terangkan mengapa Rangkaian Grid Nasional digunakan dalam penghantaran dan
pengagihan elektrik.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
(2 markah)

(c) Rajah di bawah menunjukkan dua cara penghantaran elektrik ke kawasan kediaman.

Bincangkan kebaikan dan keburukan bagi kedua-dua cara penghantaran elektrik itu.
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

(4 markah)

3. Padankan komponen sistem pendawaian rumah dengan fungsi yang betul.

Komponen Fungsi
(a) Dawai hidup
(b) Fius utama Memutuskan litar jika arus
(c) Dawai bumi melebihi had selamat

(d) Meter elektrik Mengukur jumlah tenaga
elektrik yang digunakan

Mengalirkan arus dari
pencawang bahagian ke
rumah

Mengalirkan arus bocor dari
peralatan elektrik ke bumi.

(4 markah)

4. Apakah perbezaan antara sistem pendawaian satu fasa dengan sistem pendawaian tiga fasa?
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………

( 2 markah)

20

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

5. Apakah fungsi dan kod warna antarabangsa bagi dawai bumi?
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
( 2markah)

Rajah di bawah menunjukkan sebahagian daripada sistem pendawaian elektrik di rumah.

(a) Apakah jenis arus yang mengalir ke dalam rumah?
…………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(b) Nyatakan nilai voltan yang dibekalkan ke rumah?
…………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(c) Nyatakan fungsi fius utama dalam sistem pendawaian elektrik?
………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(d) Namakan wayar Y.
…………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(e) (i) Nyatakan jenis litar elektrik di rumah.
……………………………………………………………………………………………………………………..
(1 markah)

(ii) Nyatakan satu kelebihan litar yang dinyatakan di e (i)
……………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

6. (a) Rajah di bawah menunjukkan sebuah palam 3-pin.

(i) Tulis wayar bumi, wayar neutral atau wayar hidup untuk melabel setiap wayar.
(3 markah)

(ii) Nyatakan fungsi fius yang terdapat pada palam 3-pin.
…………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

21

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

(b) (i) Sebuah cerek elektrik dilabelkan dengan 1 100 W, 240V. Apakah nilai fius yang sesuai untuk
cerek itu?
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

(ii) Ramalkan keadaan yang akan terjadi apabila suatu arus mengalir melalui lintasan pendek
dalam litar.
…………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

Soalan PT3 2015

1. (a) Rajah 8 menunjukkan satu palam 3-pin. P dan Q adalah dua jenis dawai yang terdapat dalam
palam itu.

Labelkan P dan Q.

(b) Nyatakan fungsi setiap wayar dalam Jadual 8. Fungsi (2 markah)
Wayar (2 markah)
P
Q

(c) Ramu menggunakan mentol 100 W, 240 V untuk menerangi biliknya.
Kirakan arus yang mengalir dalam mentol tersebut.

P = VI

(2 markah)
22

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Soalan PT3 2016
2. Rajah 3 menunjukkan satu fius.

(a) Labelkan K dan L pada Rajah 3 menggunakan perkataan yang diberi di bawah.

Penutup logam Wayar fius Tiub kaca

(2 markah)

(b) Tandakan (√ ) bagi jawapan yang betul.
(i) Berdasarkan Rajah 3, apakah bahan K?
Aluminium

Kuprum

Zink

(ii) Nilai pada fius menunjukkan arus maksimum yang dibenarkan mengalir melalui fius
tersebut.
Fius manakah yang sesuai digunakan untuk ketuhar gelombang mikro dengan arus 3,5
A?

23

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

3. (a) Sistem pendawaian tiga fasa biasanya digunakan untuk penggunaan elektrik
yang tinggi.
Tandakan ( √ ) bagi jenis bangunan berikut yang sesuai untuk dipasang dengan sistem
pendawaian tersebut.

Rumah dua tingkat Pusat beli-belah

Kilang Lot kedai

(2 markah)

(b) Rajah 3 menunjukkan satu litar elektrik yang lengkap.

Bulatkan simbol yang betul bagi fius pada Rajah 3. (1 markah)
(c) Rajah di bawah menunjukkan dua jenis fius, fius p dan fius Q.

Tandakan ( ) bagi pernyataan yang betul tentang fius tersebut.
Fius P digunakan dalam peralatan elektrik dengan arus 5 A.
Fius Q digunakan oleh peralatan elektrik yang mempunyai arus elektrik yang
tinggi
Apabila arus elektrik tinggi, fius P dan fius Q akan terbakar.
(1 markah)

24

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6.4 Pengiraan Kos Penggunaan Elektrik

Kecekapan Tenaga  Peratus tenaga input yang diubah kepada bentuk tenaga
output yang berfaedah.

Kecekapan tenaga = Tenaga output yang berfaedah x 100%
Tenaga input yang dibekalkan

 Contoh teknologi yang berkonsepkan kecekapan tenaga
(a) Lampu LED
(b) Televisyen LED
(c) Lampu kalimantang mampat
(d) Penyaman udara inverter
(e) Peti sejuk inverter
(f) Pemanas air solar

Contoh 1:

Berapakah kecekapan tenaga bagi mentol?

Kecekapan tenaga = Tenaga output yang berfaedah x 100 %
Tenaga input yang dibekalkan

= 8 J x 100 %
100 J

=8%
Maka mentol filamen tidak sesuai digunakan kerana membazir tenaga dan meningkatkan bil
elektrik.

Contoh 2 :

Berapakah kecekapan tenaga bagi mentol?

Kecekapan tenaga = Tenaga output yang berfaedah x 100 %
Tenaga input yang dibekalkan

= 95 J x 100 %
100 J

= 95 %

Maka, mentol LED sangat sesuai digunakan kerana menjimatkan tenaga dan mengurangkan
bil elektrik

25

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

 Penggunaan Tenaga Elektrik dalam Peralatan Elektrik

Kuasa elektrik, P  Kadar tenaga elektrik, E yang digunakan oleh suatu alat
elektrik.

 Unit S.I : watt (W)
 Kuasa 1 watt (W) bererti 1 joule (J) tenaga elektrik

digunakan dalam masa I saat (s)

Kuasa elektrik, P(W) = Tenaga elektrik yang digunakan , E (J)
Masa yang diambil, t (s)

Arus elektrik, I  Kadar pengaliran cas elektrik, Q melalui suatu konduktor.
 Unit S.I arus elektrik : ampere (A)
 Unit S.I cas elektrik : coulomb (C)

Arus elektrik, I (A) = Cas elektrik, Q (C)
Masa yang diambil, t (s)

Voltan , V  Tenaga elektrik, E yang digunakan untuk menggerakkan
seunit cas elektrik, Q melalui suatu konduktor.

 Unit S.I : Voltan (V)

Voltan , V (V) = Tenaga elektrik yang digunakan, E (J)
Cas elektrik, Q (C)

Contoh 1 Rajah menunjukkan plat perincian pengisar elektrik.
N Berapakah kuasa elektrik yang digunakan oleh pengisar tersebut
jika nilai arus 0.5 A.

Penyelesaian :

P=?
V = 240 V
I = 0.5 A

26

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Contoh 2 Jug elektrik di sebelah mempunyai label 2.2 kW, 240 V.
Penyelesaian : Hitungkan arus yang mengalir.

P = 2.2 kW = 2 200 W
V = 240 V
I=?

Pengiraan Kos Penggunaan  Unit tenaga elektrik = kilowatt-jam(kWj)
Tenaga Elektrik  1 kWj = tenaga yang digunakan pada kadar 1 kW @ 1000 W

dalam masa 1 jam
 1 kWj = 1 unit

Tenaga elektrik yang digunakan (kWj) = Kuasa (kW) x Masa (j)

Contoh 1
Sebuah cerek elektrik 2 kW mengambil masa 10 minit untuk mendidihkan air. Hitungkan kos
penggunaan tenaga elektrik untuk mendidihkan air itu jika kadar bagi setiap unit ialah 21 sen.
Penyelesaian :

Tenaga elektrik yang digunakan (kWj) = Kuasa (kW) x Masa (j)

Contoh 2
Arsad menggunakan pemanas air dengan kadar 4 kW selama 15 minit.
Berapakah jumlah tenaga elektrik yang digunakan oleh pemanas air itu?
Penyelesaian :

Tenaga elektrik yang digunakan (kWj) = Kuasa (kW) x Masa (j)

27

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

Latihan 5

1. Berikan definisi kecekapan tenaga?
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
(1 markah)

2. Tenaga elektrik yang digunakan oleh pendingin hawa selama 2 minit ialah 180 kWj. Hitungkan
kuasa pendingin hawa ini dalam unit watt?

(2 markah)
3. Sebuah ketuhar gelombang mikro berlabel 1.2 kW , 240 V disambungkan pada bekalan tenaga

elektrik 240 V. Hitungkan arus yang mengalir melalui ketuhar ini.

(2 markah)

4. Hitung arus elektrik yang mengalir melalui mentol 60 W 240 V.

(2 markah)

5. Sebuah periuk nasi elektrik mempunyai label 800 W, 230 V dipasang selama 30 minit.
(a) Berapakah tenaga elektrik yang digunakan oleh periuk nasi tersebut?

(2 markah)
(b) Hitung kos tenaga yang digunakan oleh periuk nasi itu jika kadar bagi setiap kWj ialah 30 sen.

(2 markah)
28

MODUL JSS TINGKATAN 3
@Cikgu Abby Abiana Bt Ja’afar
SMK.Dato’ Abdul Rahman Ya’kub, Merlimau, Melaka

6. Jadual 1 menunjukkan penggunaan tenaga elektrik oleh Mei dalam sehari.

Peralatan elektrik Unit Kuasa (W) Masa penggunaan Tenaga elektrik yang
(jam) digunakan (kWj)

Lampu bilik 3 40 4
Kipas 1
Komputer 1 80 10
Penyaman udara 1
120 2

2000 8

(a) Hitungkan jumlah tenaga elektrik yang digunakan oleh setiap peralatan elektrik.

Lampu elektrik Kipas

Komputer Penyaman udara

(8 markah)

(b) Hitung jumlah tenaga elektrik yang digunakan oleh Mei dalam sehari.

(2 markah)
(c) Jika kos per unit tenaga elektrik ialah RM 0.22 sen, tentukan jumlah kos tenaga elektrik yang

digunakan oleh Mei.

( 2 markah)

(d) Cadangkan dua langkah penjimatan yang perlu diambil oleh Mei untuk mengurangkan kos
penggunaan tenaga elektrik?
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
(2 markah)

29