DBE 4123 NOTA KULIAH 1 SEMESTER SEMESTER 4 TAHUN 2 DIPLOMA SESI 2023 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM DIPLOMA PERAKAUNAN KOD / KURSUS DBE4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI K1 KITRAN LIABILITI SEMASA K2 KITARAN LIABILITI JANGKA PANJANG – PINJAMAN K3 KITARAN MODAL K4 KITARAN REKOD STATUTORI K5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT KOMPETENSI UNIT 1.1 Menerima arahan kitaran Liabiliti Semasa – Akaun Belum Bayar 1.2 Mendapatkan dokumen kitaran Akaun Belum Bayar 1.3 Memeriksa kitaran Akaun Belum Bayar 1.4 Membuat ringkasan penemuan audit kitaran Akaun Belum Bayar HASIL PEMBELAJARAN 1. Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal, rekod statutori dan Laporan Audit (C2, PLO1, CLUSTER 1) . 2. Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal serta rekod statutori (C3,PLO3, CLUSTER 2). 3. Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a). PLO 1 Menjelaskan kefahaman secara sistematik berkaitan pengetahuan teori dan teknikal untuk melaksanakan pelbagai tugasan rutin dan bukan rutin dalam bidang Perakaunan. PLO 3 Menggunakan kemahiran mentafsir, mengaplikasi dan menilai serta menyelesaikan masalah spesifik berkaitan dengan bidang Perakaunan. PLO 6 Berinisiatif untuk kemajuan diri daripada aspek pembelajaran sepanjang hayat,perkembangan kerjaya dan profesionalisme MAKLUMAT PELAJAR NAMA TARIKH TAJUK : JADUAL LIABILITI SEMASA TUJUAN : Kertas penerangan ini bertujuan untuk membantu pelajar dalam menguasai pengetahuan dan kefahaman tentang mengaudit liabiliti semasa secara amnya dan khususnya akaun belum bayar BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA
2 DBE 4123 PENGAUDITAN LIABILITI SEMASA 1. Liabiliti menurut IASB(International Accounting Standards Board) merupakan tanggungan semasa kepada sesebuah perniagaan disebabkan urusniaga terdahulu, dimana penyelesaiannya mengakibatkan aliran keluar sumber yang mempunyai nilai ekonomi kepada perniagaan tersebut. 2. Beberapa contoh liabiliti semasa antaranya Akaun Belum Bayar, Belanja Terakru termasuklah Peruntukan Cukai dan Yuran Audit. 3. Akaun Belum Bayar merupakan tanggungan perniagaan yang berulang secara normal manakala Akaun Belanja Terakru merupakan perbelanjaan tahun semasa yang belum dibilkan atau belum dijelaskan sehingga akhir tempoh kewangan. 4. Objektif pengauditan akaun belum bayar dan akruan: a) Memastikan baki akhir akaun belum bayar telah dinyatakan sewajarnya dan pendedahan yang menyeluruh b) Untuk memastikan tidak berlaku liabiliti terkurang catat kerana dalam audit liabiliti tumpuan diberikan kepada tanggungjawab pelanggan menjelaskan hutang kepada pembekal. Maka juruaudit menumpukan kepada kemungkinan adanya liabiliti yang terkurang catat. 5. Juruaudit akan memulakan perancangan audit setelah mengambilkira risiko audit. Risiko audit adalah konsep yang amat penting dalam proses audit. Juruaudit hanya dapat memberikan jaminan yang munasabah bukannya jaminan mutlak bahawa penyata kewangan bebas dari salah nyata yang material. Terdapat tiga jenis risiko audit iaitu risiko sediaada (inherent risk), risiko kawalan (control risk) dan risiko pengesanan (detection risk). Juruaudit akan membuat perancangan jenis dan bilangan ujian substantif yang perlu dilaksanakan bagi memastikan dapat menghasilkan pendapat keatas penyata kewangan dengan mengurangkan risiko audit keparas yang cukup rendah.
3 DBE 4123 6. Juruaudit perlu melaksanakan ujian substantif iaitu prosedur audit yang mengkaji penyata kewangan dan dokumentasi sokongan untuk melihat jika ia mengandungi ralat. Ujian ini diperlukan sebagai bukti untuk menyokong dakwaan bahawa catatan kewangan entiti adalah lengkap, sah, dan tepat. Terdapat banyak ujian substantif yang boleh digunakan juruaudit seperti hubungi pembekal untuk mengesahkan bahawa baki hutang akaun adalah betul dengan menghantar surat pengesahan, membuat pengiraan semula baki oleh pelanggan (seperti mengira semula baki lejar subsidiari) dan memerhatikan transaksi dilakukan (seperti pemfailan dokumen ). 7. Jika ujian substantif muncul kesilapan atau salah penyataan, ujian audit tambahan mungkin diperlukan. Di samping itu, ringkasan kesilapan yang ditemui dimasukkan dalam surat pengurusan yang dikongsi bersama dengan jawatankuasa audit klien. 8. Ujian substantif juga boleh dilakukan oleh kakitangan audit dalaman syarikat. Melakukannya dapat memberikan jaminan bahawa sistem perekrutan dalaman dilakukan seperti yang dirancang. Jika tidak, sistem boleh diperbaiki untuk menghapuskan isu-isu, dengan itu menyediakan audit bersih apabila juruaudit luaran menjalankan ujian mereka pada akhir tahun. Ujian substantif yang dijalankan secara dalaman mungkin berlaku sepanjang tahun. 9. Juruaudit juga perlu mengambilkira pernyataan penegasan pengurusan (management assertion) iaitu tuntutan yang dibuat oleh ahli pengurusan mengenai aspek perniagaan tertentu. Konsep ini digunakan untuk mengaudit penyata kewangan syarikat, di mana juruaudit bergantung kepada pelbagai pernyataan penegasan pengurusan mengenai perniagaan. Juruaudit menguji kesahihan pernyataan penegasan ini dengan menjalankan beberapa ujian audit. Terdapat TIGA klasifikasi penegasan pengurusan iaitu penegasan untuk peringkat urusniaga, penegasan untuk baki akaun dan penegasan untuk persembahan dan pendedahan. 10. Penegasan untuk peringkat urusniaga mengambilkira lima aspek iaitu : a) Telah berlaku ( occurance) iaitu kesemua urusniaga telah berlaku dan telah direkod dengan sempurna. Ujian substantif yang boleh dijalankan iaitu mengambil sampel invois dan membuat ujian jalan terus dari rekod penerimaan barang niaga, penerimaan invois, rekod dalam lejar subsidiary, rekod dalam lejar am dan rekod dalam imbangan duga dan kunci kira-kira. b) Lengkap (completeness) dimana kesemua urusniaga telah direkod. Ujian yang sesuai iaitu membuat ujian jalan terus kepada sampel invois kepada buku belian, lejar subsidiari, lejar am , imbangan duga dan kunci kira-kira.
4 DBE 4123 c) Ketepatan (accuracy) iaitu nilai yang direkod adalah tepat. Ujian yang sesuai iaitu membuat pengiraan semula sampel invois pembekal. d) Had tarikh urusniaga(cut-off) iaitu memastikan kesemua urusniaga dalam tahun berkenaan sahaja. Ujian yang sesuai iaitu memilih sampel invois diawal dan akhir tahun semasa dan membuat ujian jalan terus perekodan dokumen tersebut bagi memastikan urusniaga direkod mengikut tarikh yang tertera. e) Pengkelasan (classification) iaitu memastikan pemiutang berbaki debit yang material telah diambilkira, pengkelasan liabiliti semasa dan liabiliti jangka panjang telah dilaksanakan dan pengkelasan jenis-jenis akaun belum bayar telah dijalankan seperti pemiutang niaga, pemiutang lain, belanja terakru, pemiutang sewabeli jangka pendek dan sebagainya 11. Penegasan untuk baki akaun mengambilkira empat aspek iaitu: a) Kewujudan (existance) iaitu ia adalah liabiliti yang sah dan benar-benar wujud. Ujian substantif yang sesuai iaitu membuat penyesuaian Penyata Akaun pembekal dengan rekod pelanggan seperti lejar susidiari, jadual pengumuran dan rekod inventori. b) Hak dan tanggungjawab (rights and obligations) iaitu liabiliti merupakan tanggungjawab dan ada pengesahan pembelian dari pihak berwajib. Ujian yang sesuai iaitu menyemak Borang Pesanan untuk pengesahan pembelian dengan invois pembekal mestilah amaun dan spesifikasi produk yang sama. c) Lengkap (completeness) kesemua urusniaga telah direkod dengan sempurna. Ujian yang dilaksanakan ialah memastikan jumlah di senarai pemiutang sama dengan lejar am. Dapatkan maklumat dari pengurusan serta menyemak sampel invois selepas tarikh imbangan sekiranya masih terdapat liabiliti belum direkodkan. Buat penyesuaian lejar subsidiari dengan penyata akaun pembekal. d) Penilaian dan peruntukan (valuation and allocation) iaitu penilaian liabilti adalah wajar dan kesemua peruntukan diambilkira dan direkod dengan sempurna. Ujian substantif yang sesuai ialah memastikan nilai keseluruhan senarai pemiutang sama dengan lejar am. 12. Penegasan untuk persembahan dan pendedahan (presentation and disclosure) mengambilkira empat aspek iaitu: a) Telah berlaku (occurance) iaitu kesemua akaun belum bayar dan akruan telah didedahkan sewajarnya dalam penyata kewangan.
5 DBE 4123 b) Hak dan tanggungjawab (rights and obligation) iaitu semua akaun belum bayar dan akruan telah didedahkan sewajarnya dan dapatkan maklumat lengkap dari pengurusan. c) Lengkap (completeness) iaitu kesemua rekod berkenaan akaun belum bayar dan akruan telah dilengkapkan. Dapatkan senarai semak buku-buku perakaunan dan dokumen-dokumen utama berkaitan akaun belum bayar dan akruan yang lengkap. d) Ketepatan dan penilaian (accuracy and valuation) iaitu kesemua nilai adalah tepat dan menggambarkan kedudukan kewangan yang sewajarnya. Juruaudit perlu membaca nota-nota dan maklumat perniagaan bagi memastikan maklumat itu benar dan telah dipersembahkan sewajarnya. e) Pengkelasan dan kefahaman (classification and understandability) iaitu kesemua rekod telah dikelaskan sewajarnya dan mudah difahami. Juruaudit perlu menyemak pemiutang berbaki debit, pinjaman jangka panjang dan pemiutang lain sekiranya perlu membuat pelarasan atau pengkelasan semula seperti pinjaman jangka panjang perlu diagihkan kepada dua akaun iaitu jangka panjang dan jangka pendek. 13. Tujuan pengauditan adalah seperti berikut: a) Untuk menentukan sama ada sistem kawalan dalaman berkeadaan lengkap dan berjalan dengan baik b) Untuk menentukan sama ada hutang itu benar-benar wujud. c) Untuk menentukan dan memastikan status hutang yang telah dilakukan oleh pohak syarikat. d) Untuk menentukan kehendak-kehendak Akta Syarikat 2016 dipatuhi. 14. Langkah kerja bagi kerja-kerja audit – liabiliti semasa iaitu belum bayar (pemiutang) a. Menerima arahan dari senior audit / penyelia untuk laksanakan kerja-kerja audit i. Penyeliaan audit bermula apabila juruaudit senior memberi arahan kerja kepada pembantu juruaudit untuk mencapai objektif audit. ii. Penyelia bertanggungjawab untuk memastikan bahawa tugas audit hanya diserahkan kepada pembantu juruaudit yang mempunyai keupayaan teknikal yang diperlukan untuk menyiapkan kerja audit.
6 DBE 4123 iii. Tugas penyelia termasuklah a) Memberikan arahan kepada pembantu juruaudit b) Mengambil tahu tentang masalah penting yang ditemui semasa kerja audit dijalankan; c) Menyemak semula kerja yang telah diselesaikan; dan d) Meleraikan perbezaan pendapat sesama mereka iv. Penyelia audit menyediakan helaian Penyeliaan Kerja Audit (engagement monitoring sheet) dan Pembantu Juruaudit menerima Jadual Petunjuk. v. Juruaudit Junior atau pembantu juruaudit akan menerima arahan daripada juruaudit senior atau penyelia audit untuk mengaudit liabiliti semasa. b. Mendapatkan dokumen kitaran Akaun Belum Bayar i. Juruaudit menjalankan walk through test (ujian jalan-terus) untuk mendapatkan dokumen kitaran akaun belum bayar. ii. Dokumen dan buku-buku perakaunan yang diperlukan: a. Buku Belian b. Lejar Am c. Jurnal Am d. Lejar Pemiutang e. Imbangan Duga f. Invois Pembekal g. Baucer Bayaran h. Senarai Pemiutang i. Penyata Akaun Pemiutang j. Jadual Pengumuran Pemiutang iii. Langkah walk through test bagi mengaudit kitaran akaun belum bayar (pemiutang) adalah seperti berikut: 1. Menyemak Kunci Kira-Kira kepada Imbangan Duga 2. Menyemak Lejar Am kepada Jurnal Am 3. Menyemak Jurnal Am kepada Senarai Pemiutang / Lejar Pemiutang. 4. Menyediakan Senarai Baki Pemiutang dalam Jadual Petunjuk dan sediakan Jadual Pengumuran jika perlu 5. Mengirim surat untuk pengesahan pemiutang kepada sebilangan pemiutang yang dipilih. Cara pemilihan adalah seperti berikut: a. Baki pemiutang adalah material. b. Baki pemiutang yang berbaki kredit. 6. Semasa menunggu surat pengesahan daripada pihak pelanggan, tatacara audit alternatif akan dijalankan. Ini adalah untuk mengelakkan risiko di mana
7 DBE 4123 pemiutang tidak mengembalikan surat pengesahan tersebut. Tatacara audit alternatif adalah semak urusniaga pada akaun lejar pemiutang sebelum pengesahan dengan memeriksa ke atas dokumen-dokumen perniagaan yang telah disuratkan kepada pemiutang. c. Penyemakan kitaran Akaun Belum Bayar i. Pembantu juruaudit menggunakan Jadual Pentunjuk untuk menjalankan walk through test. ii. Pemilihan sampel boleh dilaksanakan untuk memilih bulan-bulan tertentu sahaja untuk diaudit seperti tiga bulan yang tertinggi dsb iii. Menyemak(vouched) Lejar Am kepada Jurnal Am/ Buku Belian / Lejar Pemiutang iv. Menyemak (vouched) Buku Belian dengan dokumen sumber seperti Invois, Baucer Bayaran dsb. v. Dapatkan surat pengesahan pemiutang untuk mendapatkan perbezaan nilai jika ada. vi. Sediakan catatan jurnal pelarasan yang berkaitan sekiranya ada perubahan pada Imbangan Duga. d. Ringkasan penemuan audit (audit finding) bagi kitaran Akaun Belum Bayar i. Semua walk through test adalah kerja audit yang dijalankan oleh pembantu juruaudit. Semua kerja audit perlu disenaraikan dalam Jadual Petunjuk (Lead Schedule). ii. Sediakan laporan audit dengan mengambilkira semua penemuan audit termasuk Jurnal Pelarasan jika ada iii. Tiada Nota Pengecualian adalah laporan audit menunjukkan tiada penemuan audit. iv. Pembantu audit akan menghantar jadual petunjuk kepada penyelia audit untuk disemak dan membuat kesimpulan sama ada tujuan pengauditan tercapai atau tidak.
8 DBE 4123 NOTA KULIAH 2 SEMESTER SEMESTER 4 TAHUN 2 DIPLOMA SESI 2022/2023 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM DIPLOMA PERAKAUNAN KOD / KURSUS DBE4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI K1 KITARAN LIABILITI SEMASA – AKAUN BELUM BAYAR K2 KITARAN LIABILITI JANGKA PANJANG – PINJAMAN K3 KITARAN MODAL K4 KITARAN REKOD STATUTORI K5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT KOMPETENSI UNIT 1.1 Menerima arahan kitaran Liabiliti Jangka Panjang – Akaun Pinjaman 1.2 Mendapatkan dokumen kitaran Pinjaman 1.3 Memeriksa kitaran Pinjaman 1.4 Membuat ringkasan penemuan audit kitaran Pinjaman HASIL PEMBELAJARAN 1. Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal, rekod statutori dan laporan audit (C2, PLO1, CLUSTER 1) 2. Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka Panjang, modal serta rekod statutori (C3, PLO3, CLUSTER 2)) 3. Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a) PLO 1 Menjelaskan kefahaman secara sistematik berkaitan pengetahuan teori dan teknilkal untuk melaksanakan pelbagai tugasan rutin dan bukan rutin dalam bidang perakaunan. PLO 3 Menggunakan kemahiran mentafsir, mengaplikasikan dan menilai serta menyelesaikan masalah spesifik berkaitan bidang perakaunan. PLO 6 Berinisiatif untuk kemajuan diri dalam aspek pembelajaran sepanjang hayat dan perkembangan kerjaya. MAKLUMAT PELAJAR NAMA TARIKH TAJUK : JADUAL LIABILITI JANGKA PANJANG TUJUAN : BAHAGIAN PENDIDIKAN DAN LATIHAN TEKNIKAL VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA
9 DBE 4123 Kertas penerangan ini bertujuan untuk membantu pelajar dalam menguasai pengetahuan dan kefahaman tentang mengaudit liabiliti jangka panjang - pinjaman 1. PENGENALAN 1.1 Definisi Liabiliti Jangka Panjang Secara amnya, liabiliti adalah jumlah hutang oleh penghutang kepada pemiutang yang perlu dijelaskan dengan wang, barang atau perkhidmatan. Definisi liabiliti jangka panjang adalah obligasi entiti yang dijangkakan dapat dijelaskan dalam tempoh melebihi 12 bulan atau dalam tempoh kitaran operasi yang mana yang lebih panjang antara keduanya. Pada amnya, liabiliti jangka panjang terbahagi kepada dua iaitu amaun yang dipinjam untuk jangkamasa panjang dan liabiliti terakru jangka panjang. 1.2 Ciri-ciri Liabiliti Jangka Panjang a) Merupakan obligasi dimana syarikat terikat untuk melaksanakan tanggungjawab. b) Obligasi ini adalah untuk pihak luar organisasi. c) Obligasi ini timbul daripada urusniaga masa lepas. d) Amaun yang perlu dibayar bagi obligasi ini telah dipastikan. e) Obligasi ini akan ditunaikan selepas satu tempoh perakaunan daripada tarikh obligasi ini diwujudkan atau mana-mana tempoh yang lebih panjang. 1.3 Jenis-jenis Liabiliti Jangka Panjang a) Instrumen pembiayaan hutang ● Contoh: Bon belum bayar, Nota belum bayar, pajakan jangka panjang dan debentur. b) Liabiliti terakru jangka panjang ● Manfaat persaraan dan cukai tertunda 1.3.1 Bon belum bayar Bon belum bayar adalah satu alat pinjaman. Ia diterbitkan oleh kerajaan atau syarikat besar yang kukuh kedudukan kewangannya. Bon adalah satu bentuk nota yang mana syarikat bersetuju untuk membayar balik pada nilai tara (per value) kepada pemegang bon pada tempoh matang dan membayar faedah mengikut kadar faedah yang telah ditentukan daripada nilai tara. Nilai tara
10 DBE 4123 merupakan jumlah wang yang dijanjikan oleh penerbit bon untuk dibayar balik kepada pemegang bon pada tempoh matang. Jenis-jenis bon yang biasa diterbitkan adalah bon boleh tukar, bon bersiri, bon boleh panggil, bon berkupon dan debentur. 1.3.2 Nota belum bayar Kebanyakkan nota belum bayar jangka panjang adalah terdiri daripada gadai janji belum bayar. Syarikat yang meminjam RM juta untuk membeli sebuah bangunan akan menandatangani nota gadai janji. Oleh itu, gadai janji belum bayar akan memerlukan peminjamnya membayar secara ansuran bulanan sejumlah amaun yang asas dan faedah. Oleh itu, nota belum bayar jangka panjang ini biasanya dikeluarkan untuk pembelian aset bukan semasa perniagaan. 1.3.3 Pajakan Pajakan adalah satu susunan kontrak antara orang yang menyewakan tanah (lessor) dan penyewa (lesse) yang mana geran untuk menggunakan tanah dalam sesuatu jangkamasa dan mendapat pulangan daripada bayaran wang yang dibuat. Pajakan adalah perniagaan yang besar. 1.3.4 Debentur Debentur adalah surat perakuan sebagai tanda penerimaan pinjaman dengan kadar faedah tetap. Ianya adalah pelaburan yang dibuat oleh ramai orang. Untung atau rugi sesebuah perniagaan tersebut, pelabur tetap akan mendapat pulangan atau faedah seperti yang telah dijanjikan. 2. TUJUAN PINJAMAN JANGKA PANJANG Pinjaman jangka panjang diperoleh untuk berbagai tujuan jangka panjang. Antaranya ialah: (i) Membesarkan perniagaan (ii) Menjelaskan hutang yang lain (iii) Membeli aset bukan semasa dan sebagainya. 3. BUKTI AUDIT LIABILITI JANGKA PANJANG
11 DBE 4123 3.1 Jenis Bukti Bukti audit boleh difahami sebagai sesuatu objek yang dapat dilihat atau disentuh. Bukti audit juga merupakan satu tindakan yang dapat diperhatikan atau satu keadaan yang boleh difahami yang kesemuanya mempengaruhi pertimbangan juruaudit dalam membentuk pendapat terhadap penyata kewangan. Bukti berbentuk objek yang dapat dilihat atau disentuh adalah seperti dokumen (surat perjanjian pinjaman), laporan dan rekod perakaunan (pembayaran faedah) Bukti yang berbentuk tindakan yang dapat diperhatikan termasuklah tatacara sistem perakaunan yang dilaksanakan oleh kakitangan pelanggan seperti tatacara penyediaan surat perjanjian yang merekod semua butir-butir seperti faedah yang dikenakan, jumlah pinjaman, tarikh matang dan sebagainya. 3.2 Kesesuaian dan Kecukupan Bukti Audit Bukti audit yang baik perlu mempunyai dua ciri yang utama iaitu sahih dan sesuai. Kesahihan merujuk kepada mutu yang membolehkan juruaudit merumuskan satu kesimpulan yang logik. Kesesuaian bukti audit pula merupakan perkaitan antara mutu keupayaan untuk meyakinkan dan kebolehpercayaan bukti tersebut. Bukti audit yang boleh diterima harus mempunyai perkaitan dengan kerja audit yang dijalankan sesuai dengan objektif audit secara keseluruhan. Contohnya, dalam mengaudit liabiliti jangka panjang, juruaudit perlu meneliti surat perjanjian dan bilakah tempoh bayaran faedah yang perlu dilakukan dan tarikh matang pinjaman tersebut. 3.3 Bentuk Bukti Audit Dalam audit liabiliti jangka panjang perlu melibatkan bukti-bukti audit. Bukti audit boleh diperolehi dalam pelbagai bentuk dan daripada beraneka sumber. Bukti tersebut boleh berbentuk dokumen asal tentang setiap urusniaga yang dicatatkan dalam buku catatan asal sehingga lejer am, seterusnya akaun dalam penyata kewangan. Kebolehpercayaan bukti audit dipengaruhi oleh sumber bukti dan dirumuskan seperti berikut: (i) Bukti luaran lebih boleh dipercayai berbanding dengan bukti dalaman.
12 DBE 4123 (ii) Bukti dalaman pula lebih boleh dipercayai sekiranya kawalan dalaman terhadap wang pinjaman adalah memuaskan. (iii) Bukti yang diperoleh oleh juruaudit sendiri lebih boleh dipercayai daripada bukti yang diperoleh dari entiti yang diauditkan. (iv) Bukti yang berbentuk dokumen atau kenyataan bertulis seperti surat perjanjian pinjaman lebih boleh dipercayai daripada bukti lisan. 4. OBJEKTIF PENGAUDITAN PINJAMAN JANGKA PANJANG (i) Mengkaji bahawa baki akaun adalah munasabah. Mempertimbangkan sama ada jumlah baki akaun tersebut munasabah atau tidak. Tatacara penyemakan semula secara analitikal dilakukan dengan mencari hubungan antara jumlah belanja faedah (interest) dengan jumlah pinjaman dan membandingkan dengan kadar faedah (interest) yang berkesan semasa pinjaman jangka panjang diterbitkan. (ii) Menyemak keselarasan antara peristiwa dengan rekod. Oleh sebab jumlah yang terlibat untuk sesuatu urusniaga pinjaman jangka panjang adalah material disamping urusniaganya yang sangat kecil, perhatian penuh perlu diberikan pada urusniaga ini. Perhatian ini dapat memastikan sama ada urusniaga itu direkodkan dengan betul atau tidak, pada akaun berkenaan dalam tempoh perakaunan tersebut. (iii) Menyemak semula ketepatan pengiraan dan kerja pekeranian. Ketepatan dan kesempurnaan rekod ini boleh dikawal dengan membuat pelarasan antara akaun kawalan dengan imbangan duga. Juruaudit perlu membandingkan antara imbangan duga dengan akaun kawalan pada akhir tahun untuk memastikan kebenaran jumlah baki tersebut. (iv) Memastikan kewujudan jumlah pinjaman jangka panjang. Kewujudan pinjaman jangka panjang disahkan dengan memastikan bahawa pihak ketiga yang telah memberikan pinjaman. (v) Memastikan penilaian pinjaman jangka panjang.
13 DBE 4123 Pinjaman jangka panjang direkodkan mengikut matlamat yang terkandung dalam dokumen yang berkaitan dengan urusniaga itu. Pinjaman ini ditentukan jumlahnya sebagai nilai semasa bayaran balik pinjaman dan bayaran faedah pinjaman. (vi) Pemeriksaan pinjaman jangka panjang. Pemeriksaan pinjaman jangka panjang dilakukan dengan meneliti perjanjian pinjaman jangka panjang tersebut. Antara maklumat yang perlu diteliti adalah jumlah pinjaman, kadar faedah, tarikh pinjaman, tarikh pembayaran, maklumat organisasi pemberi pinjaman dan lain-lain. (vii)Pemilikan pinjaman jangka panjang. Juruaudit yang dipertanggungjawabkan harus memastikan organisasi yang diauditnya itu patuh kepada syarat dan peraturan yang dikenakan. (viii) Memastikan penyata kewangan disediakan selaras dengan pelaporan kewangan yang dipiawai. 5. RISIKO AUDIT Juruaudit perlu mengenalpasti risiko audit sebelum merancang prosedur audit. Pinjaman jangka panjang yang normal mempunyai kadar risiko sediaada (inherent risk) yang rendah kerana bilangan urusniaga yang sedikit dan amaun yang besar sekaligus dilaksanakan sepanjang tahun. Dokumen urusniaga dari pihak ketiga mudah didapati kerana pelanggan akan diberikan jadual dan penyata yang mencukupi dari pihak ketiga. Penilaian risiko kawalan tertumpu kepada aspek umum aktiviti kawalan untuk mengurangkan kemungkinan salah nyata yang material. Penegasan (assertion) yang utama kepada juruaudit iaitu: a) Telah berlaku (Occurance). Perlu memastikan terdapat dokumen sokongan yang mencukupi dan disimpan dengan baik. b) Kelulusan (Authorisation). Perlu ada kelulusan lembaga pengarah untuk membuat pinjaman tersebut. c) Lengkap (Completeness). Memastikan kesemua rekod pinjaman dan bayaran balik diselenggara dengan baik. Rekod urusniaga dalam lejar subsudiari dan lejar am telah dikemaskini dari semasa ke semasa. d) Penilaian (Valuation). Pinjaman dinilai mengikut harga kos dan kadar faedah dinilai secara berasingan termasuk segala kos terbitan seperti yuran guaman dan sebagainya.
14 DBE 4123 e) Pendedahan dan Pengkelasan (Disclosure- Classification). Perlu ada pendedahan yang jelas tentang pinjaman jangka panjang serta dikelaskan sewajarnya. Bagi pinjaman sewa beli, perlu membuat pengelasan pinjaman jangka pendek dari pinjaman jangka panjang untuk 12 bulan yang akan datang. 6. UJIAN SUBSTANTIF Ujian substantif digunakan untuk mengaudit liabiliti jangka panjang kerana bilangan urusniaga yang sedikit, namun setiap urusniaga adalah material. Apabila sistem kawalan dalaman rendah, juruaudit akan menggunakan strategi substantif iaitu ujian yang melibatkan ketepatan baki-baki akaun liabiliti. Ujian substantif yang dijalankan adalah: a) Tatacara Analitikal b) Ujian Transaksi Atas Liabiliti Jangka Panjang c) Ujian Baki Akaun Atas Liabiliti Jangka Panjang d) Ujian Pendedahan Atas Liabiliti Jangka Panjang 6.1 Ujian Substantif Pinjaman Jangka Panjang Ujian substantif bagi pinjaman jangka panjang pula tertumpu kepada pengelasan pinjaman jangka pendek dari pinjaman jangka panjang dan faedah atas pinjaman. Penegasan (Assertion) untuk peringkat urusniaga iaitu : a) Telah berlaku (Occurance). Ujian substantif yang dicadangkan iaitu menyemak salinan perjanjian dan resolusi pengarah berkenaan pinjaman tersebut. b) Lengkap (Completeness). Menyemak penerimaan dan pembayaran sepanjang tahun semasa. Buat semula jadual pengiraan kadar faedah dan bayaran balik berdasarkan perjanjian (dokumen sumber). Semak pengiraan pelanggan dan catatan dilejar am dan imbangan duga. c) Kelulusan (Authorisation). Semak resolusi pengarah berkenaan pinjaman tersebut serta dapatkan resolusi pemegang saham. d) Ketepatan (Accuracy). Pilih sampel penerimaan dan pembayaran dan buat ujian jalan terus bagi memastikan perekodan adalah nilai yang betul. e) Had tarikh (Cut-off). Semak urusniaga sebelum dan selepas tahun berakhir untuk memastikan setiap urusniaga direkod dalam tahun yang sepatutnya. f) Pengelasan (Claasification). Pastikan pinjaman jangka pendek telah dikelaskan sewajarnya dari pinjaman jangka panjang. Penegasan (assertion) untuk baki akhir akaun :
15 DBE 4123 a) Kewujudan (Existence). Hantar surat pengesahan kepada pihak ketiga (pemberi pinjaman) b) Hak dan tanggungjawab (Rights and obligations). Semak perjanjian pinjaman. c) Lengkap (Completeness). Dapatkan jadual pinjaman dan pastikan nilai sama dengan lejar am. Pastikan nilai pemiutang pinjaman jangka panjang dan faedah atas pinjaman direkod dengan betul. d) Penilaian dan peruntukan (Valuation and Allocation). Pastikan nilai yang masih tertunggak dan tarikh akhir pembayaran semula. Buat pengiraan semula faedah atas pinjaman tergantung dan buat pengesahan bagi pinjaman yang telah dilunaskan. 7. LANGKAH-LANGKAH MENGAUDIT KITARAN PINJAMAN JANGKA PANJANG (SEWA BELI) a) Menerima arahan kerja-kerja audit daripada penyelia audit. b) Mendapatkan dokumen mengaudit kitaran Pinjaman Jangka Panjang (i) Perjanjian Sewa Beli (ii) Jadual Sewa Beli (iii) Buku Tunai Pembayaran (iv) Penyata Bank (v) Jadual Pengiraan Semula Faedah dan ansuran bulanan sewabeli (vi) Geran Kenderaan / Salinan Dokumen Insurans (vii) Lejar Am c) Menyemak kitaran pinjaman jangka panjang (i) Daripada audit tahun lepas, periksa sama ada baki bank yang ditunjkkan dibawa ke hadapan dengan betul di dalam lejar am (ii) Penyata pinjaman jangka panjang akan di hantar 2 kali dalam setahun iaitu bulan Jun dan Disember sahaja (iii) Semak baki akhir di Imbangan Duga dan bandingkan dengan Lejar Am. Semak Buku Tunai Pembayaran untuk mengesahkan rekod ansuran bulanan (iv) Dapatkan perjanjian dan kenalpasti tarikh mula bayar ansuran dan jumlah ansuran bulanan. (v) Membuat semula jadual pengiraan ansuran dan jumlah faedah yang telah dibayar. Semak semua pengiraan dengan baki di lejar am (vi) Buat pengiraan semula untuk ansuran dan faedah yang kena dibayar untuk 12 bulan yang akan datang.Buat pelarasan liabiliti jangka pendek dengan menyediakan catatan jurnal pelarasan untuk pemiutang sewa beli.
16 DBE 4123 (vii) Memeriksa surat perubahan kadar faedah yang dihantar oleh pihak bank untuk mengetahui kadar faedah semasa. Ini adalah penting untuk pengiraan peruntukkan bahagian modal akan dibayar untuk pinjaman jangka panjang. (viii)Mengira bahagian modal yang akan dibayar untuk tahun hadapan untuk pinjaman jangka panjang. (kiraan dibuat dengan mendarab faktor dengan pokok pinjaman kemudian darab dengan 12) (ix) Memeriksa ke atas perjanjian pinjaman untuk mengetahui aset yang dijadikan cagaran untuk mendapat pinjaman jangka panjang. Ia perlu ditunjukkan dalam laporn audit. (x) Menghantar surat pengesahan kepada pihak bank atau institusi kewangan yang memberikan kemudahan pinjaman tersebut untuk mngesahkan baki akhir. (xi) Hasil kerja boleh disimpan dan diindekskan dalam fail semasa sebagai Liabiiti Jangka Panjang d) Membuat ringkasan Penemuan Audit pinjaman jangkan Panjang. Membuat ringkasan tentang skop kerja audit yang telah dibuat. 8. JADUAL PEMBAHAGIAN PINJAMAN JANGKA PANJANG NAMA SYARIKAT: ____________________________________ BAGI TEMPOH BERAKHIR: ____________________________ JADUAL PENGAGIHAN PINJAMAN SEWA BELI Nama Kenderaan Kenderaan 1 Kenderaan 2 Jumlah Nombor pendaftaran Syarikat Kewangan Tarikh Beli Tarikh Mula Ansuran Ansuran Pokok Ansuran Faedah Jumlah Ansuran Bilangan Ansuran Harga Tunai Faedah Tergantung Jumlah Pinjaman Pendahuluan Bil Ansuran Dibayar Ansuran Pokok Ansuran Faedah Baki Pokok Baki Faedah
17 DBE 4123 Jumlah Baki Pinjaman Jangka Pendek (12 Bulan Berikut) Ansuran Pokok Ansuran Faedah Jumlah Jangka Panjang Ansuran Pokok Ansuran Faedah Jumlah Jumlah Baki Pinjaman
18 DBE 4123 NOTA KULIAH 3 SEMESTER SEMESTER 4 TAHUN 2 DIPLOMA SESI 2022/2023 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM DIPLOMA PERAKAUNAN KOD / KURSUS DBE4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI K1 KITARAN LIABILITI SEMASA – AKAUN BELUM BAYAR K2 KITARAN LIABILITI JANGKA PANJANG – PINJAMAN K3 KITARAN MODAL K4 KITARAN REKOD STATUTORI K5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT KOMPETENSI UNIT 1.5 Menerima arahan kitaran Liabiliti Jangka Panjang – Akaun Pinjaman 1.6 Mendapatkan dokumen kitaran Pinjaman 1.7 Memeriksa kitaran Pinjaman 1.8 Membuat ringkasan penemuan audit kitaran Pinjaman HASIL PEMBELAJARAN 4. Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal, rekod statutori dan laporan audit (C2, PLO1, CLUSTER 1) 5. Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka Panjang, modal serta rekod statutori (C3, PLO3, CLUSTER 2)) 6. Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a) PLO 1 Menjelaskan kefahaman secara sistematik berkaitan pengetahuan teori dan teknilkal untuk melaksanakan pelbagai tugasan rutin dan bukan rutin dalam bidang perakaunan. PLO 3 Menggunakan kemahiran mentafsir, mengaplikasikan dan menilai serta menyelesaikan masalah spesifik berkaitan bidang perakaunan. PLO 6 Berinisiatif untuk kemajuan diri dalam aspek pembelajaran sepanjang hayat dan perkembangan kerjaya. MAKLUMAT PELAJAR NAMA TARIKH BAHAGIAN PENDIDIKAN DAN LATIHAN TEKNIKAL VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA
19 DBE 4123 TAJUK : JADUAL MODAL TUJUAN : Kertas penerangan ini bertujuan untuk membantu pelatih dalam menguasai pengetahuan dan kefahaman tentang mengaudit jadual modal. MODAL • Modal merupakan sumbangan yang diberikan oleh pemegang saham ke dalam sesebuah syarikat (terhad dengan saham). • Sumbangan ini di panggil saham. Saham ini hendaklah didaftarkan dengan Suruhanjaya Syarikat Malaysia. • Penyumbang saham di gelar pemegang saham. • Saham boleh disumbangan dalam bentuk tunai atau bukan tunai seperti barangan, perkhidmatan, harta intelek atau muhibah. • Saham yang disumbangkan dalam bentuk bukan tunai hendaklah boleh diukur dengan nilai wang. Contoh menambah modal syarikat dengan kenderaan bernilai RM 10,000-00. Jenis-jenis saham Tertakluk kepada perlembagaan sesebuat syarikat, syer boleh dibahagi kepada 2 • Syer biasa (tertakluk kepada perlembagaan syarikat) o Ia adalah ekutiti mutlak. Tidak perlu dibayar balik. o Dividen dibayar berdasarkan keuntungan dan keupayaan tunai sesebuah syarikat o Pemegang saham mempunyai kuasa mengundi • Syer Keutamaan (tertakluk kepada perlembagaan syarikat o Ianya adalah liabiliti (tanggungan) o Dividen yang tetap setiap tahun samada perniagaan mengalami keuntungan atau kerugian. o Pemegang saham tidak mempunyai kuasa mengundi TRANSAKSI MODAL • Terbitan • Pembayaran • Dividen
20 DBE 4123 PENGAUDITAN MODAL Objektif mengaudit modal; 1. Menyemak dan mengesahkan modal telah diterbitkan dan dibayar dengan teratur; a. Telah diluluskan oleh Lembaga pengarah b. Syarikat Sdn. Bhd. tidak menerbitkan sahamnya kepada umum secara terbuka c. Syarikat Bhd menerbit saham berdasarkan prospektus yang telah diluluskan d. Rekod pemegang saham dikemaskini e. Saham tunai yang dibayar telah didepositkan ke akaun bank syarikat dengan sempurna f. Nilai saham bukan tunai telah dinilai dengan saksama dan boleh percaya g. Dividen yang telah diluluskan oleh Lembaga pengarah atau dividen wajib bagi saham keutamaan telah di akru dengan benar. Langkah kerja bagi kerja-kerja audit – Jadual Modal Menerima arahan dari senior audit / penyelia untuk laksanakan kerja-kerja audit vi. Penyeliaan audit bermula apabila senior audit memberi arahan kerja kepada pembantu audit untuk mencapai objektif audit. vii. Penyelia bertanggungjawab untuk memastikan bahawa tugas audit hanya diserahkan kepada pembantu audit yang mempunyai keupayaan teknikal yang diperlukan untuk menyiapkan kerja audit. viii. Penyelia bertangungjawab menyedia dan menyemak jadual petunjuk audit modal bersesuaian dengan jenis Syarikat yang diaudit berdasarkan jenis pendaftaran dan sais syarikat. ix. Penyelia melalui Jadual Petunjuk yang telah dirangka; e) Memberikan arahan yang jelas kepada pembantu audit melengkapkan Jadual Petunjuk yang disediakan f) Menyemak kerja-kerja audit yang telah dilaksanakan oleh pembantu audit; g) Menyemak dan mengesahkan penemuan audit sekirannya ada; h) Menyediakan penemuan dan teguran audit untuk dinyatakan didalam surat pengurusan x. Penyelia audit mengemaskini helaian penyeliaan kerja audit (engagement monitoring sheet).
21 DBE 4123 Kerja kerja pengauditan modal iv. Mendapatkan jadual petunjuk yang telah disediakan v. Membuat ujian ‘walk through test’ bagi mengesahkan jumlah modal di Penyata Kedudukan kewangan sama dengan baki di Imbangan Duga dan Di Lejar Am. vi. Penambahan modal pada tahun semasa; Menyemak a. Resolusi atau minit meluluskan penambahan modal telah disempurnakan dengan benar b. Telah didaftarkan dengan sempurna dengan Suruhan Jaya Syarikat Malaysia (seksyen 78) c. Modal tunai telah didepositkan dengan sempurna ke akaun bank syarikat d. Modal selain tunai telah dinilai dengan sempurna dan boleh percaya vii. Pindah Milik Saham a. Resolusi atau minit meluluskan pindah milik saham telah disempurnakan b. Duti stem pindah milik saham telah dijelaskan c. Dokumen berkaitan pindah milik saham telah disempurnakan dan diserah simpan dengan Suruhanjaya Syarikat Malaysia dengan benar (sekyen 105) viii. Menyemak daftar pemeganga saham (Seksyen 51) ix. Membuat Salinan pendua borang-borang berkaitan antaranya; d. Modal semasa penubuhan (seksyen 14) e. Penambahan modal selepas penubuhan (seksyen 78) f. Pindah milik saham (seksyen 105) x. Melengkapkan jadual petunjuk xi. Menyediakan laporan penemuan audit.
22 DBE 4123 BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA NOTA KULIAH 4 SEMESTER SEMESTER 4 TAHUN 2 DIPLOMA SESI 2022/2023 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM DIPLOMA PERAKAUNAN KOD / KURSUS DBE 4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI K1 JADUAL LIABILITI SEMASA K2 JADUAL LIABILITI JANGKA PANJANG – PINJAMAN K3 JADUAL MODAL K4 JADUAL REKOD STATUTORI K5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT KOMPETENSI UNIT 1.1 Menerima arahan audit Rekod Statutori 1.2 Mendapatkan dokumen Rekod Statutori 1.3 Memeriksa kitaran Rekod Statutori 1.4 Membuat ringkasan penemuan audit Rekod Statutori HASIL PEMBELAJARAN 1. Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal, rekod statutori dan Laporan Audit (C2, PLO1, CLUSTER 1). 2. Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal serta rekod statutori (C3,PLO3, CLUSTER 2). 3. Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a) PLO 1 Menjelaskan kefahaman secara sistematik berkaitan pengetahuan teori dan teknikal untuk melaksanakan pelbagai tugasan rutin dan bukan rutin dalam bidang Perakaunan PLO 3 Menggunakan kemahiran mentafsir, mengaplikasi dan menilai serta menyelesaikan masalah spesifik berkaitan bidang Perakaunan PLO 6 Berinisiatif untuk kemajuan diri dalam aspek pembelajaran sepanjang hayat dan perkembangan kerjaya MAKLUMAT PELAJAR NAMA TARIKH
23 DBE 4123 TAJUK : JADUAL REKOD STATUTORI TUJUAN : Kertas penerangan ini bertujuan untuk membantu pelajar dalam menguasai pengetahuan dan kefahaman tentang mengaudit rekod statutori PENERANGAN A. DEFINSI AUDIT STATUTORI Audit Statutori ialah semakan yang diperlukan oleh undang-undang tentang ketepatan penyata dan rekod kewangan syarikat atau kerajaan. Tujuan Audit Statutori adalah untuk menentukan sama ada organisasi menyediakan perwakilan yang adil dan tepat tentang kedudukan kewangannya dengan memeriksa maklumat seperti baki bank, rekod simpan kira dan transaksi kewangan. Audit Statutori ialah pemeriksaan rasmi rekod kewangan organisasi oleh entiti luar. Ia direka bentuk untuk menentukan sama ada penyata kewangan dan rekod subjek adalah tepat, dan ia bukan sukarela. B. CIRI-CIRI AUDIT STATUTORI I. Audit Statutori ialah semakan yang diperlukan oleh undang-undang tentang ketepatan penyata dan rekod kewangan syarikat atau kerajaan. II. Istilah berkanun menunjukkan bahawa audit diperlukan oleh undang-undang. III. Tertakluk kepada Audit Statutori bukanlah tanda wujud salah laku. Sebaliknya, ia selalunya merupakan formaliti yang direka untuk membantu mencegah aktiviti seperti penyelewengan dana dengan memastikan pemeriksaan tetap pelbagai rekod oleh pihak ketiga yang kompeten. Perkara yang sama juga berlaku untuk jenis audit lain. IV. Jika ketidaktepatan didapati, akibat yang sesuai mungkin dikenakan. V. Firma yang tertakluk kepada audit termasuk syarikat awam, bank, firma pembrokeran dan pelaburan serta syarikat insurans. C. MENGAUDIT AKAUN SAHAM MODAL 1. Melibatkan terbitan saham biasa dan saham keutamaan yang dibayar penuh. 2. Seksyen 74 Akta Syarikat 2016 menyatakan semua saham yang diterbitkan tiada nilai tara atau nilai nominal. i. Saham keutamaan (Seksyen 72)
24 DBE 4123 ● Saham keutamaan ialah saham yang mempunyai keutamaan untuk menerima dividen dan mendapatkan semula modal berbanding saham biasa. ● Dividen adalah tetap ● Pembayaran dividen didahulukan berbanding saham biasa ● Mempunyai risiko rendah untuk kehilangan modal mereka berbanding saham biasa. ● Mempunyai keutamaan untuk mendapatkan semula modal yang mereka sumbangkan berbanding saham biasa. ii. Saham biasa (Seksyen 71 – Hak dan kuasa yang terikat dengan syer) ● Merupakan komponen saham yang besar dalam modal syarikat. ● Diberi hak untuk menghadiri, menyertai dan bersuara dalam mesyuarat agung syarikat ● Diberikan hak mengundi dengan mengangkat tangan atas mana-mana ketetapan syarikat. ● Diberi hak satu undi bagi setiap syer dalam pengundian atas mana-mana ketetapan syarikat ● Pemegang saham biasa merupakan pemilik syarikat. ● Menerima dividen selepas dividen telah dibayar kepada pemegang saham keutamaan. ● Kadar dividen tidak tetap, boleh dinafikan, dikurangkan atau ditambah oleh perlembagaan syarikat atau mengikut terma yang ada pada syer tersebut. ● Penanggung risiko syarikat, ada kemungkinan mereka tidak dapat balik sepenuhnya modal yang mereka sumbangkan atau tidak dapat langsung. 3. Tujuan: i. Memastikan urusniaga dalam rekod perakaunan berkaitan ekuiti modal dalam tempoh satu tahun, telah mendapat persetujuan daripada para pengurus ii. Memastikan urusniaga yang telah direkodkan ini sesuai dengan prinsip yang diamalkan di Malaysia. iii. Memastikan pembentangan yang lengkap telah dibuat dalam catatan mengenai Penyata Kewangan tentang jenis saham yang dikeluarkan dan adanya pembatasan terhadap pembahagian dividen. 4. Kesahihan dan kelengkapan
25 DBE 4123 Disahkan oleh Lembaga Pengarah atau pemegang saham. Dalam sesetengah organisasi, bilangan urusniaga saham selalunya terhad. Juruaudit biasanya menunjukkan prosedur-prosedur berikut: i. Mengesan pemindahan saham antara pemegang saham kepada pendaftaran saham, buku sijil saham ( kesahihan dan kelengkapan). ii. Membuang undi untuk saham tertunggak dalam pendaftaran saham, buku sijil saham dan bersetuju untuk jumlahkan saham outstanding dalam lejar am akaun saham modal (kelengkapan). iii. Memeriksa semua sijil saham yang dibatalkan (penilaian). iv. Memeriksa dengan teliti sebarang sijil saham yang tidak diterbitkan dalam buku sijil saham ( kelengkapan) 5. Program Audit Perkara-perkara berikut perlulah disemak untuk memastikan butir-butir mengenai syer, pengarah, pengurus dan setiausaha adalah benar: i. Memorandum dan artikel. a) Memorandum mengandungi: ● Nama dan sijil penubuhan ● Pejabat pendaftar ● Tujuan penubuhan ● Tanggungjawab ● Modal b) Artikel mengandungi: ● Terbitan saham ● Pindahan modal ● Panggilan tawaran untuk melabur dalam syarikat ● Mesyuarat syarikat termasuk minit mesyuarat dan perundangan ● Kuasa dan perlantikan pengarah syarikat ● Dividen audit dan akaun ● Penggunaan mohor dan pinjaman ii. Penyata tahunan (Seksyen 68) Menghantar laporan sekali setahun iaitu dalam tempoh tiga puluh hari dari tarikh ulang tahun pemerbadanannya. Laporan mesti mengandungi: a) Alamat pejabat pendaftar - b) Jenis perniagaan c) Alamat perniagaan
26 DBE 4123 d) Alamat simpanan daftar pemegang saham (jika berlainan dari pejabat berdaftar) e) Alamat simpanan rekod kewangan (jika berlainan dari pejabat berdaftar) f) Ringkasan modal syer dan pemegang saham termasuk debentur. g) Jumlah pinjaman yang dibuat oleh syarikat h) Satu senarai nama ahli berserta dengan alamat dengan menunjukkan pegangan ke atas saham atau gadaian. i) Butiran mengenai pengarah, pengurus dan setiausaha syarikat j) Nama serta alamat juruaudit syarikat. iii. Seksyen 51 (Borang 24) a) Nama pemegang saham berserta pegangan saham b) Membolehkan juruaudit mengetahui jumlah saham yang telah dibayar iv. Seksyen 58 (Borang 49) ● Perkara yang perlu diperhatikan ialah pertukaran pengarah sesuatu syarikat ● Tarikh perletakan jawatan, tarikh perlantikan baru dan pertukaran alamat pengarah. v. Seksyen 105 (Borang 32A) – Pindahan saham Perkara-perkara berikut perlu disiasat: a) Daftar-daftar ahli b) Daftar-daftar pengarah, pengurus dan setiausaha c) Daftar caj vi. Seksyen 152A (Borang 11) – Penambahan dan pengurangan modal a) Resolusi Biasa – Penambahan modal boleh diluluskan melalui resolusi biasa di Mesyuarat Agong Syarikat. b) Resolusi Khas – Bagi pengurangan modal, kebenaran mahkamah perlu didapati terlebih dahulu dan barulah resolusi khas diluluskan kecuali bagi pemansuhan syer-syer yang belum di umpuk. D. MENGAUDIT DIVIDEN i. Apabila entiti menggunakan pendaftaran saham luar, pendaftaran saham menunjukkan fungsi pembayaran dividen. ii. Juruaudit boleh memastikan amaun yang dibayar dengan amaun yang dikuatkuasakan oleh Lembaga Pengarah. iii. Juruaudit boleh mengira semula amaun dividen dengan mendarab jumlah saham
27 DBE 4123 diterbitkan pada tarikh rekod dengan amaun atau kadar diluluskan atau disahkan oleh Lembaga Pengarah. iv. Jika juruaudit itu prihatin tentang kawalan dalaman pelanggan terhadap pembayaran dividen, ianya mungkin menguji nama-nama penerima wang dan amaun ke atas rekod pembayaran dengan pendaftaran pemegang saham atau buku sijil saham. v. Juruaudit memeriksa pematuhan entiti dengan sebarang perjanjian yang menunjukkan pembayaran dividen. E. MENGAUDIT PENDAPATAN DAN KEUNTUNGAN TERTAHAN Penyata Perubahan dalam Ekuiti sepatutnya meliputi perkara seperti berikut: i. Untung atau rugi bersih tahunan ii. Hasil dan belanja pendapatan atau kerugian di mana dikenalpasti secara terus dalam ekuiti. iii. Urusniaga modal dengan pemegang saham. iv. Pengagihan kepada pemegang saham. v. Pergerakan untung kumulatif untuk tahun tersebut. F. MENGAUDIT PENERBITAN SAHAM a) Langkah-langkah mengaudit penerbitan saham: i. Semak syarat penerbitan selaras dengan tatawujud dan tatacara syarikat. ii. Semak sama ada butiran pada permohonan telah direkodkan dengan betul pada lembaran permohonan dan perumpukan. iii. Semak sama ada wang yang diterima telah direkodkan dengan betul pada lembaran rekod tunai masuk, penyata bank dan lejar am. iv. Semak sama ada langganan minimum telah pun diperolehi. v. Periksa minit pengarah dan semak sama ada semua butir telah direkodkan dengan betul. vi. Bagi syer yang tidak diumpukkan vii. Semak wang perumpukan yang diterima. viii. Semak butir yang berkenaan daripada lembaran permohonan dan perumpukan. ix. Semak semua panggilan yang berasaskan kelulusan daripada para pengarah. x. Apabila syer diterbitkan periksa kelulusan para pengarah pada kontrak ini. xi. Periksa kelulusan pengarah dan kontrak berkenaan jika penerbitan dibuat melalui penaja jaminan. xii. Menentukan semua catatan yang berkaitan dengan penerbitan syer dengan betul xiii. Semak baki dalam daftar syer dengan senarai baki yang terperinci xiv. Tentukan sama ada terdapat sistem kawalan dalaman yang lengkap bagi mengawal urusniaga syer.
28 DBE 4123 b) Panggilan dibayar dahulu dan syer tertunggak i. Pemegang syer boleh membuat panggilan secara terdahulu dari masa penentuan tarikh bayaran jika tatacara syarikat membenarkan. ii. Tatacara syarikat boleh membenarkan pembayaran faedah dibuat bagi panggilan yang dibayar terdahulu. iii. Bagi nilai penggilan yang tertunggak hendaklah ditolak untuk mendapatkan angka akhir bagi modal jelas. c) Syer rampas i. Boleh dirampas jika dibenarkan oleh tatacara kerana panggilan tidak dibayar. ii. Juruaudit hendaklah memeriksa minit pengarah yang menyerahkan perampasan syer dan menentukan segala syarat tatacara dipenuhi. iii. Juruaudit hendaklah memeriksa minit pengarah yang meluluskan penerbitan syer dan premium. d) Bayaran komisen Sebuah syarikat di bolehkan membayar komisen kepada sesiapa sahaja sebagai balasan kerana melanggan sebarang syer jika: i. Pembayaran dibenarkan oleh tatacara. ii. Komisen berkenaan tidak melebihi 10% daripada harga syer yang diterbitkan mengikut kadar yang terendah. iii. Jumlah atau kadar komisen. G. MENGAUDIT PEMINDAHAN SAHAM a) Langkah-langkah mengaudit pemindahan saham: i. Semak sistem kawalan dalam bagi pemindahan syer dan laraskan stok sijil syer yang belum digunakan dalam daftar kawalan. ii. Semak salinan surat yang dikirimkan kepada penjual syer dan tentukan sama ada terdapat sistem untuk menguruskan segala bantahan yang diterima. iii. Semak sama ada pemindahan syer diuruskan dengan teratur. iv. Semak tandatangan penjual syer dengan kad contoh ditandatangani. v. Semak sama ada sijil syer lama telah dimansuhkan dan butir terperincinya selaras dengan yang dinyatakan pada pemindahan syer. vi. Semak sama ada catatan pada daftar pemindahan syer telah di dimasukkan dengan betul ke dalam daftar syer. vii. Semak sama ada yuran pemindahan semuanya dapat dikesan. viii. Semak sama ada pemindahan telah diluluskan oleh para pengarah. ix. Selaraskan baki daftar syer dengan senarai baki dan jumlahkan senarai dan semak
29 DBE 4123 jumlahnya selaras dengan jumlah modal terbit. SOALAN/QUESTION : 1. Terangkan Seksyen 58 Akta Syarikat 2016 ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………… 2. Laporan Tahunan disediakan sekali setahun iaitu dalam tempoh sebulan selepas ulangtahun pemerbadanannya. Berikan 5 kriteria yang perlu ada dalam satu Laporan Tahunan. ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… ………………………………………………………………………………………………………… ……… Rujukan: Mohd Abdullah Jusoh, Hazianti Abdul Halim (2006). Pengauditan. MASHI Publication Sdn Bhd
30 DBE 4123
31 DBE 4123 NOTA KULIAH 5 SEMESTER SEMESTER 4 TAHUN 2 DIPLOMA SESI 2023 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM DIPLOMA PERAKAUNAN KOD / KURSUS DBE4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI K1 JADUAL LIABILITI SEMASA K2 JADUAL LIABILITI JANGKA PANJANG – PINJAMAN K3 JADUAL MODAL K4 JADUAL REKOD STATUTORI K5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT KOMPETENSI UNIT 5.1 Mendapatkan Deraf Dokumen Audit dan Fail Audit 5.2 Memeriksa ketepatan pengiraan matematik 5.3 Memeriksa silang rujukan 5.4 Memeriksa format laporan HASIL PEMBELAJARAN 1.0 Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal, rekod statutori dan Laporan Audit (C2, PLO1, CLUSTER 1) 2.0 Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal serta rekod statutori (C3,PLO3, CLUSTER 2) 3.0 Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a) PLO 1 Menjelaskan kefahaman secara sistematik berkaitan pengetahuan teori dan teknikal untuk melaksanakan pelbagai tugasan rutin dan bukan rutin dalam bidang Perakaunan PLO 3 Menggunakan kemahiran mentafsir, mengaplikasi dan menilai serta menyelesaikan masalah spesifik berkaitan dengan bidang Perakaunan PLO 6 Berinisiatif untuk kemajuan diri daripada aspek pembelajaran sepanjang hayat,perkembangan kerjaya dan profesionalisme MAKLUMAT PELAJAR NAMA ANGKA GILIRAN BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5 & 6, BLOK E14, KOMPLEKS E, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA
32 DBE 4123 5. PENGENALAN Secara amnya, tugas menyediakan penyata kewangan merupakan tanggungjawab pihak pengurusan sesebuah entiti/perniagaan. Manakala, tanggungjawab utama juruaudit bebas pula adalah memberikan pendapat kepada pihak luar tentang penyata kewangan yang dipersembahkan oleh entiti telah memberikan gambaran yang benar dan saksama tentang kedudukan kewangan entiti atau sebaliknya. Pihak luar yang dimaksudkan termasuklah para pelabur baru dan yang lama serta pemiutang yang mempunyai kepentingan ke atas entiti tersebut. Laporan audit hanya akan dikeluarkan setelah juruaudit selesai dengan kerja pemeriksaan audit. ISA 700, The Auditor’s Report on Financial Statements, mengkehendaki juruaudit menyemak dan menilai kesimpulan yang diambil daripada bukti audit yang diperoleh sebagai asas pemberian pendapat tentang penyata kewangan. Juruaudit juga dikehendaki melaporkan kepada pemegang saham atau ahli entiti sama ada menurut pendapat mereka, penyata kewangan tersebut memberi gambaran yang benar dan saksama, atau tidak, tentang kedudukan kewangan pelanggan yang diaudit. Justeru itu, implikasi laporan audit adalah berat, juruaudit harus sentiasa berhati-hati pada sepanjang tempoh tugasnya, iaitu mulai tinjauan sistem pelanggan, semasa penyiasatan terperinci terhadap rekod pelanggan dan akhir sekali pada peringkat pemeriksaan akaun akhir. 5.1 LAPORAN AUDIT Laporan audit merupakan satu laporan yang disediakan oleh juruaudit, yang mengandungi pendapat juruaudit tentang Kunci Kira-Kira, Akaun Untung dan Rugi, serta penyata sumber dan penggunaan dana.penyata tersebut perlu disediakan mengikut kehendak Akta Syarikat 1965 dan prinsip perakaunan diterima umum, supaya memberi gambaran benar dan saksama tentang hasil kendalian entiti bagi tahun berkenaan. Laporan audit juga membentang kedudukan kewangan pada tarikh Kunci Kira-Kira, serta pendapat sama ada rekod perakaunan dan rekod-rekod lain disimpan dengan baik mengikut akta tersebut atau tidak.
33 DBE 4123 Akta Syarikat 1965, Seksyen 174 memperuntukkan bahawa juruaudit perlu memberikan pendapatnya tentang perkara yang berikut: a) Sama ada pada pendapat juruaudit penyata kewangan menunjukkan gambaran yang benar dan saksama tentang kedudukan kewangan syarikat dan hasil kendalian syarikat serta perubahan kedudukan kewangan syarikat atau tidak b) Sama ada penyata kewangan itu disediakan mengikut kehendak akta atau tidak c) Sama ada rekod perakaunan dan rekod lain termasuk daftar, disediakan dan disimpan seperti yang dikehendaki oleh akta atau tidak Juruaudit juga bertanggungjawab terhadap soal kebenaran dan kesaksamaan laporan pengarah kerana laporan pengarah merupakan sebahagian daripada penyata kewangan. Laporan pengarah perlu disertakan bersama-sama dengan penyata kewangan, mengikut kehendak seksyen 169, Akta Syarikat 1965. 5.2 MAKLUMAT DALAM LAPORAN AUDIT 5.3 Menurut ISA 700, laporan audit perlu mengandungi unsur maklumat asas yang berikut: Tajuk Pihak Sasaran Perenggan Pengenalan Perenggan Skop Pendapat terhadap Penyata Kewangan Tandatangan Alamat Juruaudit Tarikh Laporan
34 DBE 4123 i. Tajuk - Tajuk yang sesuai, seperti “Laporan Juruaudit”, patut digunakan. Tujuannya adalah untuk membantu para pembaca mengenalpasti laporan juruaudit dan dapat membezakannya dengan mudah daripada laporan lain yang dikeluarkan oleh pihak tertentu seperti laporan oleh pihak pengurusan. ii. Pihak Sasaran - Laporan juruaudit ditujukan kepada pihak yang tertentu sebagaimana yang diperlukan mengikut persekitaran ikat janji dan peraturan tempatan. - Laporan ini biasanya ditujukan kepada pemegang saham atau lembaga pengarah entiti yang penyata kewangannya sedang diaudit. iii. Perenggan Pengenalan i) Mengenal Pasti Penyata Kewangan - Laporan ini perlu mengenal pasti penyata kewangan yang diaudit. Ini termasuklah nama entiti, tarikh dan tempoh masa yang diliputi oleh penyata kewangan itu. ii) Kenyataan tentang Tanggungjawab Pengurusan Entiti Pelanggan dan Tanggungjawab Juruaudit - Laporan audit perlu menyatakan dengan jelas bahawa penyata kewangan adalah tanggungjawab pengurusan entiti dan tanggungjawab juruaudit adalah untuk memberi pendapat tentang penyata kewangan berdasarkan audit yang telah dijalankan. iv. Perenggan Skop Perenggan ini menerangkan sifat semula jadi audit. i) Rujukan kepada Piawaian atau Amalan Pengauditan - Laporan juruaudit perlu menyatakan piawaian atau amalan pengauditan yang diikuti dengan merujuk Piawaian Antarabangsa Pengauditan atau kepada piawaian atau amalan yang dimantapkan.
35 DBE 4123 - Piawaian dan amalan pengauditan yang diterima di negara tersebut, kecuali jika dinyatakan secara jelas oleh juruaudit. - Laporan audit perlu mengandungi kenyataan bahawa audit tersebut telah dirancang dan dilaksana untuk mendapatkan kepastian sama ada penyata kewangan adalah bebas daripada salah nyata yang material atau tidak. - Laporan perlu menerangkan bahawa audit yang dijalankan merangkumi pemeriksaan bukti yang menyokong amaun dan pendedahan dalam penyata kewangan, penilaian prinsip perakaunan bagi penyediaan penyata kewangan, penilaian anggaran penting yang dibuat oleh pengurusan semasa menyediakan penyata kewangan secara keseluruhan. ii) Keterangan tentang Kerja yang Dijalankan oleh Juruaudit v. Pendapat terhadap Penyata Kewangan - Pendapat juruaudit adalah terhadap persembahan penyata kewangan entiti, iaitu kedudukan kewangan dan hasil kendalian entiti tersebut. “Kami telah mengaudit kunci kira-kira Syarikat ABC pada 31 Disember 20XX dan penyata pendapatan serta aliran tunai yang berkaitan untuk tahun berakhir pada tarikh tersebut. Penyata kewangan ini merupakan tanggungjawab pengurusan syarikat.tanggungjawab kami adalah memberi pendapat terhadap penyata kewangan tersebut berasaskan audit kami.” (Terjemahan Perenggan 11, ISA 700) “Kami telah menjalankan audit mengikut Piawaian Antarabangsa Pengauditan. Piawaian tersebut mengkehendaki kami merancang dan melaksanakan audit untuk mendapatkan kepastian yang munasabah sama ada penyata kewangan itu bebas daripada salah nyata yang material. Audit tersebut merangkumi pemeriksaan berasaskan ujian, bukti yang menyokong amaun dan pendedahan dalam penyata kewangan. Audit tersebut juga merangkumi penilaian prinsip perakaunan yang digunakan dan anggaran penting yang dibuat oleh pengurusanserta penilaian pembentangan keseluruhan penyata kewangan. Kami percaya audit yang kami jalankan memberi asas yang munasabah terhadap pendapat yang kami keluarkan ” (Terjemahan Perenggan 16, ISA 700)
36 DBE 4123 - Pendapat audit disampaikan dengan menyebut “memberikan gambaran benar dan saksama tentang … selaras dengan … (nyatakan piawaian yang diamalkan).” - Tujuannya untuk menerangkan kepada para pembaca tentang prinsip yang mengawal pembentukan pendapat profesional oleh juruaudit. vi. Tandatangan - Laporan audit mesti ditandatangani dengan nama firma audit, nama juruaudit yang bertanggungjawab atau kedua-duanya sekali. vii. Alamat Juruaudit - Laporan audit juga mesti menyatakan nama tempat juruaudit, biasanya nama bandar lokasi pejabat juruaudit. viii. Tarikh Laporan - Tujuan laporan audit diberikan tarikh adalah untuk memaklumkan kepada para pembaca bahawa juruaudit telah mengambil kira kesan peristiwa dan urusniaga yang terjadi hingga ke tarikh berkenaan terhadap penyata kewangan.
37 DBE 4123 5.3 PROSEDUR PENILAIAN SEMULA (REVIEW) - Juruaudit akan membuat rumusan dan menilai bukti-bukti audit selepas selesai melaksanakan kerja-kerja audit dan merumuskan keseluruhan penemuan audit. - Juruaudit perlu membuat beberapa penilaian semula ke atas kerja-kerja audit dan mengambilkira beberapa isu yang boleh memberi kesan ke atas Laporan Penyata Kewangan pelanggannya. - Juruaudit perlu mendapatkan nilai yang telah dipersetujui atau nilai saman untuk didedahkan dalam penyata kewangan sekiranya kemungkinan berlaku itu amat tinggi. - Jenis Penilaian Semula Sebelum Memberikan Pendapat Juruaudit 5.3.1 Penilaian semula liabiliti luar jangka (contigencies) - Terdapat beberapa jenis liabiliti luar jangka antaranya : i) Proses menunggu tindakan undang-undang (pending litigation) ii) Terdapat tuntutan sedia ada atau kemungkinan boleh berlaku tuntutan iii) Jaminan produk iv) Perjanjian atau jaminan tanggungjawab kepada pihak ketiga v) Perjanjian beli semula penghutang yang telah dijual (repurchase factoring receivables) - Langkah pengauditan liabiliti luar jangka : i) Dapatkan maklumat dari resolusi pengarah dan pemegang saham. Buat perbincangan dengan pihak pengurusan tentang penemuan liabiti luar jangka dan dapatkan penjelasan berdasarkan polisi syarikat. ii) Semak perjanjian, pinjaman, surat-menyurat dari pihak kerajaan untuk memastikan kewujudan liabiliti luar jangka termasuk surat-menyurat dari pihak guaman sekiranya terdapat sebarang arahan mahkamah atau perbicaraan atau tuntutan gantirugi. iii) Dapatkan dokumen undang-undang tentang proses litigasi atau sebarang tuntutan mahkamah / undang-undang. iv) Semak perjanjian kemungkinan wujud jaminan tanggungjawab keatas pihak ketiga. 5.3.2 Penilaian semula komitmen atau perjanjian untuk pelaksanaan masa hadapan
38 DBE 4123 - Terdapat perniagaan yang membuat perjanjian atau komitmen untuk pelaksanaan di masa hadapan seperti menetapkan harga belian bahan mentah dari pembekal dengan satu harga yang dipersetujui untuk beberapa tahun akan datang. Biasanya bertujuan memastikan mendapat bekalan yang berterusan tanpa kenaikan harga. - Sekiranya terdapat perjanjian seumpama ini, satu pelarasan perlu dibuat selepas perbandingan dengan harga semasa samada keuntungan atau kerugian sekiranya tarikh perjanjian termasuk dalam tahun semasa. 5.3.3 Penilaian semula peristiwa selepas tarikh imbangan duga (subsequent event) - Terdapat dua jenis peristiwa selepas tarikh imbangan duga : i) Kewujudannya dapat dibuktikan dan memberi kesan keatas penyata kewangan. Maka pelarasan akaun perlu dilaksanakan seperti terdapat penghutang yang dapat dibuktikan telah bankrup selepas tarikh imbangan duga dan dalamasa pengauditan sedang dilaksanakan. ii) Kewujudannya selepas tarikh laporan audit dikeluarkan maka satu pendedahan dalam penyata kewangan perlu dilaksanakan. Contohnya penjualan atau pembelian saham, kebakaran dan sebagainya. 5.4 PENILAIAN AKHIR BUKTI AUDIT (COMPILATION) - Juruaudit akan menentukan jenis laporan audit yang akan dihasilkan selepas melengkapkan kesemua penilaian semula keatas bukti-bukti audit. - Terdapat beberapa langkah membuat rumusan dan penyediaan laporan audit: a) Membuat prosedur analisa akhir termasuklah mengira beberapa jenis ratio keatas prestasi perniagaan berdasarkan penyata kewangan yang telah diaudit. (ISA 520) b) Membuat pertimbangan usaha berterusan perniagaan (going-concern considerations) ISA 570 - Juru audit perlu membuat penilaian samada perniagaan ini mempunyai potensi untuk meneruskan perniagaan sekurang-kurangnya untuk 12 bulan yang akan datang - Pelaksanaan kerja-kerja audit dan penilaian berlandaskan faktor risiko membantu juruaudit melengkapkan pertimbangan usaha berterusan (goingconcern) perniagaan ini. - Juruaudit juga perlu mengambilkira perancangan pengurusan seperti perancangan pelupusan aset, perancangan penstrukturan semula pinjaman,
39 DBE 4123 perancangan penguranagn perbelanjaan dan perancangan meningkatkan ekuiti pemilik. c) Dapatkan Laporan Pengurusan secara bertulis (ISA 580 – written representations) d) Penilaian akhir kesemua bukti audit. Dua kriteria utama iaitu : - Kecukupan bukti audit - Kesan penemuan salahnyata material keatas penyata kewangan dengan mengambilkira aspek kuantitatif dan kualitatif e) Penyediaan deraf laporan audit termasuk nota-nota kepada akaun f) Buat semakan pengiraan dan ketepatan data g) Membuat sistem pemfailan yang sempurna iaitu sekurang-kurangnya lima tahun dalam simpanan juruaudit. 5.5 MENYEDIAKAN LAPORAN AUDIT - Juruaudit akan melahirkan satu laporan yang lengkap dan memberikan pendapat ke atas laporan kewangan yang telah diaudit. 5.5.1 Laporan Audit Tanpa Syarat - Juruaudit tidak keberatan menyatakan pendapat tentang kesaksamaan penyata kewangan. Ini bermaksud organisasi yang diaudit menyediakan akaun Jenis Laporan Audit Laporan Audit Tanpa Syarat / Pendapat Tanpa Syarat Laporan Audit Bersyarat / Pendapat Bersyarat Pendapat "kecuali dengan" Pendapat "tertakluk kepada" Pendapat Bertentangan Penafian Pendapat
40 DBE 4123 mengikut keperluan undang-undang dan prinsip perakaunan yang diterima umum. - Juruaudit mengeluarkan pendapat tanpa syarat apabila ia berpuas hati tentang semua aspek penyata kewangan yang material bahawa: i) maklumat kewangan disediakan dengan berasaskan prinsip perakaunan diterima umum dan digunakan secara tekal. ii) maklumat kewangan memenuhi kehendak undang-undang dan peraturan yang berkaitan iii) persembahan maklumat kewangan secara keseluruhannya adalah selaras dengan pengetahuan juruaudit tentang perniagaan organisasi, dan iv) pembentangan yang cukup untuk semua perkara material bagi tujuan persembahan maklumat kewangan yang baik. XYZ Bhd. Laporan Juruaudit kepada ahli-ahli XYZ Bhd. Kami telah mengaudit akaun di halaman 20 hingga 25 mengikut Panduan Pengauditan Antarabangsa. Akaun itu telah disediakan dengan memenuhi peruntukan Akta Syarikat 1965 yang memberikan gambaran yang benar dan saksama tentang: kedudukan kewangan syarikat pada 31 Disember 2018, dan hasil kendalian syarikat serta perubahan kedudukan kewangan untuk tahun berakhir pada tarikh tersebut; dan perkara-perkara yang diperkatakan dalam akaun seperti yang dikehendaki di bawah seksyen 169, Akta Syarikat 1965. Rekod perakaunan dan rekod lain yang disediakan mengikut keperluan akta untuk disimpan oleh syarikat yang kami audit, telah pun disediakan dan disimpan dengan baik mengikut peruntukan akta. (Contoh Laporan Audit Tanpa Syarat)
41 DBE 4123 5.5.2 Laporan Audit Bersyarat - Mengandungi pendapat bersyarat yang dikeluarkan apabila juruaudit mengambil keputusan untuk tidak mengeluarkan pendapat tanpa syarat. - Antara keadaan yang membawa kepada laporan bersyarat: a) Batasan Skop Kerja Juruaudit - Batasan ini wujud disebabkan oleh ketidakpastian tentang pemilikan, kewujudan atau penilaian aset, liabiliti atau keadaan luar jangka. Apabila timbul ketidakpastian, juruaudit tidak dapat menentukan perkara itu dengan pasti pada tarikh laporan dibuat. - Batasan ini juga timbul kerana juruaudit tidak berjaya memperolehi bukti atau tidak berpuas hati dengan bukti yang dihasilkan. b) Tiada Persetujuan Antara Juruaudit dengan Pihak Pengurusan - Timbul sekiranya berlaku perbezaan pendapat antara kedua pihak tentang sesuatu perkara. - Antara perkara yang menyebabkan percanggahan pendapat adalah kebolehterimaan prinsip perakaunan yang dipilih oleh pelanggan, kesesuaian kaedah penggunaan prinsip tersebut, dan kepatuhan pada peraturan dan kehendak undang-undang yang berkaitan.
42 DBE 4123 c) Jenis Laporan Audit Syarat: i. Pendapat “kecuali dengan” - Wujudnya perbezaan pendapat antara juruaudit dengan pelanggan. - Objektif pendapat ini adalah untuk menyatakan bentuk dan kesan sesuatu perkara terhadap hasil prestasi pelanggan bagi suatu tempoh, menyampaikan keengganan juruaudit memberikan pendapat tentang kecukupan pembentangan maklumat pada penyata kewangan, dan menyampaikan bahawa “kecuali dengan” perkara yang menjadi sebab pertentangan pendapat. XYZ Bhd. Laporan Juruaudit kepada Ahli-Ahli XYZ Bhd. Kami telah mengaudit akaun di halaman 20 hingga 25 mengikut Panduan Pengauditan Antarabangsa, kecuali dengan perkara yang diterangkan dalam perenggan yang berikut. Sebagaimana yang dibincangkan pada nota 4, susutnilai tidak diperuntukkan dalam penyata kewangan, yang pada pendapat kami, amalan ini tidak mematuhi Piawai Perakaunan Antarabangsa. Peruntukan susutnilai bagi tahun berakhir 31 Disember 2018 sepatutnya berjumlah RM 500,000.00 jika dikira berdasarkan garis lurus pada kadar 10 peratus untuk loji, 4 peratus untuk bangunan dan 20 peratus untuk kenderaan. Seterusnya nilai buku bersih aset bukan semasa patut dikurangkan dengan susutnilai terkumpul berjumlah RM 2,350,017.00, untung tahun semasa patut dikurangkan sebanyak RM 500,000.00, dan pendapatan tertahan pula dikurangkan sebanyak RM 2,350,017.00. Pada pendapat kami, kecuali dengan kesan daripada perkara yang disebut pada perenggan di atas, penyata kewangan memberikan gambaran yang benar dan saksama tentang kedudukan kewangan XYZ Bhd pada 31 Disember 2018 dan hasil kendalian serta perubahan kedudukan kewangannya untuk tahun berakhir pada tarikh tersebut, selaras dengan keperluan Piawai Perakaunan Antarabangsa dan mematuhi peruntukan Akta Syarikat 1965. BB & Co. Nombor Firma: cc0071 Akauntan Awam Bertauliah S. Kuantan Nombor Kelulusan: (6:44) 2 / 2 / 4 – 66 Kuala Lumpur, Malaysia 10 Jun 2019 (Contoh Laporan Audit Bersyarat – “kecuali dengan”)
43 DBE 4123
44 DBE 4123 ii. Pendapat “tertakluk kepada” - Timbul disebabkan faktor ketidakpastian. - Walau bagaimanapun, masih boleh memberi pendapat bahawa penyata kewangan memberi gambaran yang benar dan saksama, tetapi tertakluk kepada pelarasan yang dibuat. XYZ Bhd. Laporan Juruaudit kepada Ahli-Ahli XYZ Bhd. Kami telah mengaudit akaun di halaman 20 hingga 25 mengikut Panduan Pengauditan Antarabangsa. Sebagaimana diterangkan pada nota 6 penyata kewangan, syarikat ini sedang menghadapi tuntutan mahkamah untuk mengambil tindakan membetulakn dan membayar ganti rugi terhadap kerugian kerosakan yang ditanggung oleh pelanggan syarikat akibat suatu kontrak di antara syarikat dengan pelanggan tersebut. Pengarah syarikat telah membuat peruntukan untuk kos pembetulan yang dianggarkan, tetapi tiada peruntukan dibuat terhadap ganti rugi untuk pelanggan. Syarikat membantah tuntutan tersebut. Pada ketika ini, anggaran akhir bagi kos pembetulan dan kos ganti rugi belum boleh ditentukan dengan pasti. Pada pendapat kami, tertakluk kepada kesan pelarasan yang mungkin perlu dibuat jika ada, apabila tuntutan di atas dapat ditentukan, penyata kewangan memberikan gambaran yang benar dan saksama tentang kedudukan kewangan XYZ Bhd pada 31 Disember 2018 dan hasil kendalian serta perubahan kedudukan kewangannya untuk tahun berakhir pada tarikh tersebut selaras dengan keperluan Piawai Perakaunan Antarabangsa dan mematuhi peruntukan Akta Syarikat 1965. BB & Co. Nombor Firma: cc0071 Akauntan Awam Bertauliah S. Kuantan Nombor Kelulusan: (6:44) 2 / 2 / 4 – 66 Kuala Lumpur, Malaysia 10 Jun 2019 (Contoh Laporan Audit Bersyarat – “tertakluk kepada”)
45 DBE 4123 iii. Pendapat bertentangan - Penyata kewangan tidak memberikan gambaran yang sebenar dan saksama tentang kedudukan kewangan sesebuah organisasi. - Objektif pendapat ini adalah untuk menyatakan bentuk dan kesan dari rasa tidak setuju atau keengganan juruaudit menyatakan pendapat tentang penyata kewangan, menyampaikan rasa tidak setuju atau keengganan juruaudit menyatakan pendapat tentang pembentangan penyata kewangan, dan menyampaikan rasa tidak setuju atau keengganan juruaudit menyatakan pendapat tentang sesuatu perkara yang khusus. XYZ Bhd. Laporan Juruaudit kepada Ahli-Ahli XYZ Bhd. Kami telah mengaudit akaun di halaman 20 hingga 25 mengikut Panduan Pengauditan Antarabangsa. Syarikat ini sedang menghadapi dakwaan tentang penggunaan haram hak paten yang boleh melibatkan denda yang dianggarkan berjumlah RM 5,937,500.00. Para pengarah yakin yang mereka akan Berjaya dan tidak ada peruntukan dibuat untuk kerugian luar jangka tersebut. Pada pendapat kami, satu peruntukan kerugian berjumlah RM 5,937,500.00 perlu dibuat dan dikenakan terhadap hasil kendalian jangka masa tersebut, yang akan mengurangkan keuntungan daripada RM937,500.00 menjadi rugi sebanyak RM 5,000,000.00, dan mengurangkan pendapatan tertahan yang berjumlah RM 625,000.00 kepada kurangan sebanyak RM 5,312,500.00. Pada pendapat kami, disebabkan kesan daripada yang diterangkan di perenggan di atas, penyata kewangan tidak memberikan gambaran yang benar dan saksama tentang kedudukan kewangan XYZ Bhd pada 31 Disember 2018 dan hasil kendalian untuk jangka masa berakhir pada tarikh tersebut selaras dengan Piawai Perakaunan Antarabangsa. BB & Co. Nombor Firma: cc0071 Akauntan Awam Bertauliah S. Kuantan Nombor Kelulusan: (6:44) 2 / 2 / 4 – 66 Kuala Lumpur, Malaysia 10 Jun 2019 (Contoh Laporan Audit Bersyarat – “Pendapat Bertentangan”)
46 DBE 4123 iv. Penafian pendapat - Juruaudit mempunyai tanggungjawab untuk memberikan pendapat walaupun adakalanya juruaudit menghadapi kesulitan atau batasan tertentu terhadap audit yang dijalankan. - Sekiranya juruaudit gagal mengatasi batasan itu, dan didapati berkemungkinan kesan daripada batasan itu pada penyata kewangan secara keseluruhan adalah sangat material, juruaudit tidak perlu memberikan pendapatnya tentang penyata kewangan tersebut. Pendapat seperti ini dinamakan sebagai penafian pendapat. XYZ Bhd. Laporan Juruaudit kepada Ahli-Ahli XYZ Bhd. Kami telah mengaudit akaun di halaman 20 hingga 25 mengikut Panduan Pengauditan Antarabangsa. Sebagaimana yang dinyatakan pada nota 5, satu kebakaran yang berlaku di pusat komputer syarikat telah memusnahkan banyak rekod perakaunan. Turut terlibat sama ialah penyata kewangan yang menyertakan butiran item penting berdasarkan amaun anggaran. Di dalam suasana seperti ini kami gagal untuk menjalankan semua tatacara audit, atau memperoleh maklumat dan penerangan yang kami fikirkan perlu. Disebabkan perkara-perkara yang disebutkan di atas, kami tidak dapat memberikan pendapat sama ada: Penyata kewangan memberikan suatu gambaran benar dan saksama tentang kedudukan kewangan syarikat pada 31 Disember 2018 dan untung atau rugi serta sumber dan penggunaan dana untuk tahun berakhir pada tarikh tersebut. Rekod-rekod disimpan dengan baik, atau Penyata kewangan adalah memenuhi kehendak Akta Syarikat 1965. BB & Co. Nombor Firma: cc0071 Akauntan Awam Bertauliah S. Kuantan Nombor Kelulusan: (6:44) 2 / 2 / 4 – 66 Kuala Lumpur, Malaysia 10 Jun 2019 (Contoh Laporan Audit Bersyarat – “Penafian Pendapat”)
47 DBE 4123 Rujukan: 1. Mohd Abdullah Jusoh. (2006). Pengauditan. Kuala Lumpur: CERT Publications Sdn. Bhd. 2. Takiah Iskandar. (2004). Asas Pengauditan Edisi Kedua. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
48 DBE 4123 Arahan kepada calon: 1. Tuliskan nama dan angka giliran anda pada ruangan yang disediakan. 2. Calon tidak dibenarkan membuka kertas soalan sehingga dibenarkan. 3. Sila jawab semua soalan di dalam kertas jawapan. 4. Dilarang membawa nota dan sebarang bahan rujukan. 5. Dilarang meniru berbincang semasa penilaian. 6. Dilarang membawa keluar kertas soalan. SEMESTER SEMESTER 4 DVM SESI 2/2022 JABATAN JABATAN PERNIAGAAN PROGRAM PERAKAUNAN KOD/KURSUS DBE 4123 PENGAUDITAN 3 KOMPETENSI 1. KITARAN LIABILITI SEMASA – AKAUN BELUM BAYAR 3. KITARAN MODAL 4. REKOD STATUTORI KOMPETENSI UNIT 1. Memeriksa kitaran liabiliti semasa – akaun belum bayar 2. Membuat ringkasan penemuan audit kitaran liabiliti semasa HASIL PEMBELAJARAN CLO 1 Menerangkan perlaksanaan audit liabiliti semasa, liability jangka panjang, modal, rekod statutori dan Laporan Audit (C2, PLO1, CLUSTER 1) CLO 2 Menyediakan laporan penemuan audit yang material bagi menyediakan laporan Pengauditan kitaran liabiliti semasa, liabiliti jangka panjang, modal serta rekod statutori (C3, PLO3, CLUSTER 2) CLO 3 Mematuhi nilai etika juruaudit dalam menyediakan laporan audit akhir mengikut ketetapan firma audit (A2, PLO6, CLUSTER 4a) PENTAKSIRAN PENTAKSIRAN TEORI PERATUS KESELURUHAN 15% TARIKH MASA 60 Minit NO KOD T01/1-4 MARKAH PENUH MARKAH DIPEROLEH PERATUS DIPEROLEH 50 MAKLUMAT CALON NAMA ANGKA GILIRAN MUKA: 01 DARIPADA 03 DISEDIAKAN OLEH: DISAHKAN OLEH: KEPUTUSAN PENILAIAN ………………………………. TARIKH: (PENYELARAS KURSUS) ………………………………….. TARIKH: (KETUA JABATAN PERNIAGAAN @ KETUA PROGRAM PERAKAUNAN) KOMPETEN BELUM KOMPETEN (SILA TANDAKAN √ PADA RUANGAN YANG DISEDIAKAN) BAHAGIAN TEKNIK DAN VOKASIONAL KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA ARAS 5&6, BLOK E14, KOMPLEKSE, PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN 62604 PUTRAJAYA TEORI 1 (SET A)
49 DBE 4123 KERTAS PENILAIAN INI MENGANDUNGI 4 HALAMAN BERCETAK SOALAN 1 a) Liabiliti semasa merupakan tanggungan atau hutang bagi sesebuah perniagaan. Berikan tiga (3) contoh liabiliti semasa. (C1) (3 Markah) b) Penegasan untuk persembahan dan pendedahan akaun belum bayar (presentation and disclosure) mengambilkira empat aspek. Huraikan tiga (3) penegasan bagi kitaran Akaun Belum Bayar. (C2) (6 Markah) c) Penyemakan kitaran akaun belum bayar perlu dilaksanakan oleh juruaudit bagi sesebuah syarikat audit. Jelaskan langkah kerja bagi penyemakan kitaran Akaun Belum Bayar. (C2) (6 Markah) SOALAN 2 a) Salah satu jenis akaun yang terdapat dalam ekuiti pemilik adalah modal di mana bertujuan untuk kegunaan perniagaan dan bukan tujuan untuk jual beli. Nyatakan definisi modal. (C1) (2 Markah) b) Senaraikan empat (4) jenis dokumen yang diperlukan dalam mengaudit kitaran modal. (C1) (4 Markah) c) Salah satu tugas penyelia audit adalah menyediakan helaian penyeliaan kerja audit (engagement monitoring sheet). Terangkan tiga (3) tugas penyelia audit. (C2) (6 Markah)
50 DBE 4123 d) Berikut merupakan Petikan Imbangan Duga dan Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2021. Terangkan dua (2) langkah kerja audit dan kenalpasti penemuan audit bagi maklumat petikan di bawah. Perabot Affan Sdn. Bhd. Petikan Penyata Kedudukan Kewangan Pada 31 Disember 2021 Ekuiti Pemilik RM Modal 800,000.00 Untung bersih 30,500.00 830,500.00 (-) Ambilan 1,500.00 829,500.00 (C2) (6 Markah) SOALAN 3 a) Laporan Tahunan disediakan sekali setahun iaitu dalam tempoh tiga puluh hari atau sebulan dari tarikh ulangtahun pemerbadanannya. Nyatakan tiga (3) kandungan yang perlu ada dalam Laporan Tahunan. (C1) (3 Markah) b) Terdapat beberapa tujuan dalam rekod statutori. Terangkan dua (2) tujuan rekod statutori. (C2) Petikan Imbangan Duga pada 31 Disember 2021 Butiran Debit Kredit Pemiutang niaga 50,500.00 Pemiutang lain 35,000.00 Modal 800,500.00 Belian 200,500.00