การละเล่นพื้นบ้าน ไม้หึ่ง

การละเล่นพน้ื บา้ น ไม้หง่ึ การงดั ให้ได้ไกล ดงั น้ันจะต้องวางไม้ลูกให้ได้จดุ ก่งึ กลาง วางมุมไม้
แม่ให้ได้องศาการดีดข้ึน ฝ่ายรับจะต้องมีทักษะการรับประสาทส่ัง
การละเล่นท่ีมามาต้ังแตส่ มัยอยุธยา การความสัมพันธ์ของสายตาและอันตรายที่อาจเกิดข้ึน แต่ละช่วง
เป็นการเล่นท่ีเล่นได้ทั้งหญิงและชาย มีกฎกติกาและ ของการเล่นจะมีเทคนิคการเล่นท่ีต้องใช้ความสังเกต และฝึกความ
ระเบยี บแบบแผนในการเล่น ทเ่ี ห็นได้อยา่ งชดั เจน มกี ารใช้อปุ กรณ์ ชำนาญในโอกาสต่อไป เช่น คนที่เลน่ ได้ดีคอื จะงัดใหไ้ กลหรือเดาะ
จำเพาะ นิยมเล่นกันในเทศกลางตรุษสงกรานต์ และเป็น ไดจ้ ำนวนคร้งั ได้มาก และเวลาไม้ตีลูกก็จะได้ไกลเนื่องจากในขณะ
การละเลน่ ท่ไี ม่ไดเ้ ปน็ ของชาติหนึ่งชาตใิ ด ตีน้ันจะต้อง ให้มีความสัมพันธ์กันระหว่างการปล่อยมือไม้ลูกและ
ไม้แม่ให้ตรงจุดกึ่งกลางศูนย์กลางของน้ำหนัก เช่นเดียวกับการตี
วัตถปุ ระสงค์ เทนนิส หรือแบดมินตัน หรือเบสบอลและฝึกความแม่นยำในการ
1.เพื่อสร้างความสามัคคี ความพร้อมเพรียง ช่วยเหลือซ่ึงกันและ โยนกลบั หรือพดั ลกู กอลฟ์ บนกรีนหรือเปตอง
กัน
2.เพอื่ ฝึกไหวพรบิ

คณุ คา่ / แนวคิด / สาระ
เป็นการเล่นท่ีง่ายไม่ต้องลงทุนซื้ออุปกรณ์และการเก็บ
รักษาอุปกรณ์ เน่ืองด้วยไม้ท่ี ใช้เล่นนิยมใช้ไม้สดเนื่องจากมี
น้ำหนักในการใช้โยนหรือตีไดไ้ กล และเป็นการเล่นท่ีตอ้ งใช้ทกั ษะ

อุปกรณท์ ใ่ี ช้ ผเู้ ลน่
1.แม่ไม้ 1 อัน มีขนาดความยาวประมาณ 24-32 นิ้ว โต ไม่จำกัดจำนวน โดยจะเล่นรวมท้ังชายและหญิง หรือเล่นเฉพาะ
ขนาดเท่าไมถ้ อื ชายกับชาย หญิงกบั หญงิ ก็ได้
2.ลูกไม้ 1 อัน มีขนาดความยาวประมาณ 3 นิ้ว โตขนาด
เทา่ ส่วนปลายของแม่ไม้ รูปแบบการเล่น
แบ่งผู้เลน่ ออกเป็น 2 ฝา่ ย ฝา่ ยหน่ึงเป็นฝ่ายตีและอีกฝ่ายหนึ่งเป็น
ฝา่ ยรับ ดังภาพประกอบ

ภาพประกอบท่ี 1

ภาพประกอบท่ี 2

วิธีการเล่น 3.เร่ิมตีลกู ที่ 1 ฝ่ายตีคนแรกเอาลูกวางขวางราง เอาแม่ไม้
1.แบ่งผเู้ ล่นออกเป็น 2 ฝ่ายเท่า ๆ กัน ฝ่ายหนึ่งเป็นฝา่ ยตี งดั ให้ลูกลอยไปตก ทางฝ่ายรับ แลว้ เอาแมไ่ มว้ างขวางรางไว้
อีกฝา่ ยหนงึ่ เปน็ ฝ่ายรบั
2.ขุดรางลงในดินให้ยาวประมาณ 3 น้ิว กว้างพอวางลูกไม้ 4.ถ้าฝ่ายรับรับลูกได้ คนท่ีตีลูกมาต้อง “ตาย” ถ้าฝ่ายรับ
ขวางแล้วไมต่ ก รบั ไม่ได้ ลูกไม้ตกที่ใดต้องหยิบลูกไม้ทอยมาจากตรงที่ตกให้ไปถูก
แม่ไม้ท่ีวางขวางรางอยู่ ถ้าทอยถูกผู้ตีลูกมาจะตาย ถ้าตีไม่ถูกลูก
ภาพประกอบที่ 3 คนที่ 2 จะไดต้ ตี อ่ ไป

5.แม่ไม้ตรงก่งึ กลาง เม่ือช่ังนำ้ หนักลูกไม้พอเหมาะแล้ว ให้
เดาะลูกไมน้ ั้นลอยขึ้นพร้อมกันนั้นให้เอาแม่ไม้เดาะลูกไมซ้ ง่ึ ย้อยลง
มาใหล้ อยไปตกทางฝ่ายรับ

6.ถ้าฝ่ายรับรับลูกได้ ผู้เดาะลูกจะตาย ถ้ารับไม่ได้จะต้อง
หยิบลกู ไม้โยนจากที่ลกู ไมต้ กมาให้ใกลป้ ากรางไมเ่ กินกวา่ ช่วงแม่ไม้
ดงั นน้ั จดั ว่าผู้ตเี ปน็ ฝ่ายตาย แต่ผู้ตีจะตอ้ งปอ้ งกันคือเม่ือเดาะลกู ไป
แล้วฝ่ายรบั รับลูกไม่ได้ตอ้ งถือแม่ไม้รอคอยทีป่ ากราง เมื่อผรู้ ับโยน
ลกู ไม้มา กใ็ ห้ใชแ้ ม่ไม้ตีปดั ลูกไมใ่ ห้ไปตกทางอื่นหา่ งบรเิ วณปากราง
ชว่ งแม่ไม้ ถ้าทำไดผ้ ู้ตจี ะได้ตีลกู 3 ตอ่ ไป

7.ลูกที่ 3 ผู้ตีหันหลังไปทางผู้รับ ผู้ตียกไม้ข้ึนเหนือศีรษะ
ด้วยมือซ้าย มือขวาจับแม่ไม้ตีให้ลูกลอยไปตกทางฝ่ายรับแล้วเอา

แมไ่ มว้ างขวางรางไวใ้ ห้ฝา่ ยรับทอย การรับการทอยเหมอื นกับลูกท่ี ทำดังน้ีจนกว่าผู้รับจะช่วยกันห่ึงมาจนถึงที่ต้ังต้นได้ และผู้รับ
1 ถ้าฝ่ายตตี ายด้วยลกู ใดถือว่าตายเลย ถ้าตายหมดทกุ คนก็ใหก้ ลับ กลับมาเปน็ ฝา่ ยตบี า้ ง
เป็นฝ่ายรับบ้าง และฝา่ ยรบั กลับมาเป็นฝ่ายตี
ภาพประกอบท่ี 4
8.ถ้าฝ่ายตี ๆ ได้ท้ัง 3 ลูก มีสิทธิ์จะให้พวกตนที่ตายกลับ
ขึ้นมาเล่นได้โดยพวกตนคนใดตายด้วยลูกใดก็ให้ตีลูกนั้นซ้ำอีกที
หน่ึง ถ้าฝ่ายรบั รับไม่ได้และทอยไม่ถูกแม่ไม้ ผู้ที่ตาย ก็จะกลับเป็น
และเร่ิมตีตั้งแต่ลูกท่ี 1 ไปใหม่ ถ้าตีลูกไปตายอีก คนอื่นที่เป็น
จะตอ้ งตใี ช้อกี จึงจะกลบั มาเปน็ ได้

9.เม่ือฝา่ ยตี ตลี ูกเป็นหมดทุกคนหรอื ใช้ผทู้ ี่ตายให้กลบั เป็น
หมดทุกคนแลว้ ถอื ว่าเป็นฝา่ ยชนะ

10.ต่อไปกเ็ ดาะลูกไม้โดยทางฝา่ ยตีทกุ คนผลัดกันเดาะ โดย
จับแม่ไม้ท่ีก่ึงกลางให้ลงไปแนบท่อนแขน แล้วนับว่าเดาะได้กี่ที
จนกว่าลูกไม้จะตกดิน ปฏิบัติเช่นนี้จนหมดทุกคน แล้วก็พลัดกนั ตี
ลูกไปข้างหน้าเท่ากบั จำนวนที่เดาะได้ทุกคน เป็นทางยาวเท่าใดก็
ได้ โดยให้ฝ่ายรับหึ่งมา จะต้องห่ึงให้มีเสียงดังเพียงชั่วอึดใจเดียว
เม่ือหมดอึดใจก็ให้คนอ่ืนมารับช่วงแทนต่อไป จึงถึงท่ีต้ังต้น ถ้าหึ่ง
หมดคนแลว้ ยังไมถ่ ึงท่ีฝ่ายตีก็ตีลกู ต่อระยะออกไปอีก 1 ไม้ ใหผ้ ู้หึ่ง

ขอ้ เสนอแนะ ระเบียบการตดิ สนิ ใจ
กตกิ าการเลน่
1.ในการทอยลูกที่ 2 นั้น ผู้ทอยจะต้องอาศัยไหวพริบ ลูกที่ตีไปต้องตีไปตรง ๆ ถ้าหันหน้าออกนอกทางมากเกิน
ควร ผู้รับสามารถขอร้องให้ทำใหม่ได้ ลูกท่ีตกถึงดินแล้วกระดอน
ลอ่ หลอกจนผู้ตี ไม่สามารถตีลกู ได้ ขึ้นนั้นจะถือว่ารับไม่ได้ ในการเดาะผู้รบั จะเข้าไปรับในวง หรือใช้
2.ผู้ทอยไม่จำกัดตัวผู้ใด โดยมากมักมอบให้ผู้ท่ีทอยแม่น ไม้ใช้ผ้าไปปัดไม่ได้ การเร่ ถ้าลูกไม่ตรงแนวหรือตรงทางผู้ตีหรือผู้
ทอย อาจเรเ่ ข้ามาให้ เขา้ ทางเขา้ แนวได้
ทีส่ ุดเปน็ คนทอย
3.ในการเดาะ ผู้เดาะต้องยนื ที่ปากราง แลว้ จบั ไมเ้ ขียนเป็น

วงรอบตัว ถือวา่ เป็นเขตซึง่ ผรู้ ับจะเขา้ ไปในเขตน้ไี มไ่ ด้
4.ในขณะท่ีผู้ตีตลี ูกไปใหผ้ ู้รับห่งึ นั้น ผู้รับต้องคอยหาโอกาส

รับลูกไม้ให้ได้ เมื่อรับได้ก็ย่นระยะทางหึ่งได้เท่าน้ันครัง้ เช่น ถ้ารับ
ได้ 4 ลูก ก็ขว้างลูกไม้กลับมา 4 ครั้ง การยน่ ระยะทางมักจะใหผ้ ู้ท่ี
ขว้างไกลท่ีสดุ เปน็ คนยน่