2017-12-notabene

Digitale nieuwsbrief van de
uitKgoavnienvkalinjkdeeVKeNrOeVneigninGgOVva-VnvK

OrganistenjeanaKregraknmgu1s| 2ic0i 08
nummer 1 | juli

jaargang 10 - 2017
nummer 12 - december

Orgelreis naar Hanna Rijken promoveert op Choral
Hessen-Nassau (D) Evensong in de Nederlandse context

Van maandag 9 tot en met za- Op dinsdag 12 december verdedigt Hanna Rijken aan de Protestantse Theologische Universiteit te Am-
terdag 14 april 2018 wordt sterdam haar proefschrift ‘My Soul Doth Magnify’. The Appropriation of the Anglican Choral Evensong in
o.l.v.Maarten Seijbel en met me- the Dutch Context. Promotoren zijn prof.dr. Marcel Barnard en dr. Martin Hoondert.
dewerking van organist Cees van
der Poel een reis gemaakt langs Hanna Rijken studeer-
een groot aantal historische or-
gels in Hessen/Nassau( D). de theologie in Utrecht,

Dom, Limburg an der Lahn Tilburg en Amsterdam.
Foto: Jan Smelik
Aan het Conservato-
Bezocht zullen worden o.m. or-
gels in Dillenburg, Gemünden, rium van Amsterdam
Klooster Altenberg bij Wetzlar,
Klingenbach, Kiedrich (één van studeerde ze fluit, koor-
de oudste orgels in Duitsland),
Limburg an der Lahn, Landbach, directie en kerkmuziek.
Herzenhain, Alsfeld, Lauterbach
en Fulda. Sinds 2016 is ze aan
Een inlichtingenfolder met volle-
dige informatie kan worden aan- het Rotterdams Con-
gevraagd bij:
Maarten Seijbel servatorium (Codarts)
Wildemaetstraat 43
8081 AH Elburg verbonden als docent
tel. 0525-681486
e-mail: [email protected] Liturgiek. Ook is ze

Algemene Vergadering predikant in algemene
KVOK op
dienst van de Protes-
zaterdag 9 juni 2018
in Roermond tantse Kerk in Neder-

land, ten dienste van

de Protestantse Ge- Hanna Rijken
meente Utrecht, voor

het interkerkelijke project dat ze initieerde: Wekelijkse Choral Evensong & Pub op donderdagavond in de

Utrechtse binnenstad.

Proefschrift

Haar proefschrift handelt over de choral evensongs die in Nederland op steeds meer plaatsen worden gehou-
den. Daar komen veel mensen op af: kerkelijken, maar ook rand-kerkelijken en buitenkerkelijken. Dit is opval-
lend in een – wat genoemd wordt – geseculariseerd land als Nederland. Een belangrijke vraag is waarom de
choral evensongs zo populair zijn. Hoe worden ze uitgevoerd in Nederland? Waarom zingen of organiseren
koren een evensong en waarom gaan mensen er naar toe? In dit proefschrift wordt op deze vragen in gegaan.
De centrale onderzoeksvraag is: Hoe wordt de choral evensong toegeëigend in Nederland? De concepten van
deze thesis zijn ‘toe-eigening’ en ‘transformatie van religiositeit’. De onderzoeksvraag werd benaderd door
op enkele aspecten van de choral evensong in Nederland in te zoomen: de taal, de ruimte, de kleding en de
muziek.
Eerst werd de rituele toe-eigening onderzocht en daarna werden de betekenissen die door de participanten
werden toegekend benoemd. Participanten kennen verschillende liturgisch-rituele kwaliteiten toe aan de cho-
ral evensong, zoals schoonheid, sacraliteit en ritualiteit.
Vervolgens werden de elementen die onderdeel waren van de toe-eigening in gesprek gebracht met de dyna-
mieken van religie en religiositeit in de contemporaine samenleving en nieuwe vormen van sacraliteit. Een be-
langrijke conclusie van dit onderzoek is dat de populariteit van de choral evensong wijst op een veranderende
religiositeit met een wending naar esthetiek (‘perfect beauty’) en sacraliteit (‘holiness’).
De promotieplechtigheid vindt plaats in de aula van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Aanvang 15.45 uur.
Voorafgaand aan de promotie is er een mini-symposium, getiteld ‘Sacro-Soundscapes. Transforming church
music in a post-secular age’.
Website: http://hannarijken.nl/

Nieuws

Cursus Academie Muziek & Theologie De cursus ‘leiding geven aan gemeentezang’, die wordt georganiseerd
door de Orgelcommissie van de Protestantse Kerk van Amsterdam, is
In februari 2018 start de Acade- zowel bedoeld voor koorleiders en organisten als voor gemeenteleden
mie Muziek & Theologie (i.o.) met die (willen) voorgaan in de liturgische zang.
een driedaagse cursus voor (lei- Aan de orde komen alle aspecten van de vocale kerkmuziek: het leiden
dinggevende) muzikanten en zan- van een koor, het solistisch zingen van liturgische muziek, het voorzin-
gers. De cursus is bedoeld voor gen van wat lastiger liederen, de liturgische inbedding en oplossingsge-
muzikanten (en zangleiders) die richt omgaan met de (on)mogelijkheden in de eigen kerkmuziekpraktijk.
hun instrument redelijk tot goed
bespelen, kennis en ervaring heb- Deze cursus is bedoeld om maximaal gebruik te leren maken van het
ben op dit terrein en leiding (kunnen of willen) geven aan de muzikale repertoire in combinatie met de muzikale mogelijkheden binnen de ge-
activiteiten in hun kerk of gemeente. Ook muzikale theologen zijn wel- meente. De te bestuderen muziek wordt tevoren via e-mail toegezon-
kom. Omdat de cursus een ontmoetingsplaats wil zijn van cursisten met den.
uiteenlopende kerkelijke achtergrond en het aanbod breed is, wordt
van de deelnemers een open houding verwacht. Voor wie: organisten, koorleiders en (voor)zangers
Tijdens deze cursus verdiepen zij zich in theologische achtergronden Wanneer: de zaterdagen 20 januari, 3 februari en 17 februari 2018
van muziek in de christelijke gemeente en werken aan praktische muzi- Hoe laat: 14.00-17.00 uur
kale en liturgische vaardigheden. Waar: Nassaukerk Amsterdam, Ingang De Wittenstraat 114
Er is de afgelopen eeuw veel veranderd in de kerk en de kerkmuziek. Leiding: Christiaan Winter, cantor van de Oude Kerk Amsterdam
Naast de traditionele strofische liederen, begeleid door het orgel, zijn Kosten: € 10 per deelnemer
veel nieuwe liedculturen ontstaan die een plaats krijgen in eredien- Opgave: bij Flip Noordam, [email protected]
sten. Muziekgroepen, bands en dergelijke begeleiden de samenzang
en daarmee is de inspraak van (gewone) gemeenteleden in wat er in de Nieuw orgel Lutherse Kerk Groningen
dienst gebeurt flink toegenomen. publiekslieveling Schnitgerfestival
Dit roept vragen op: Hoe geef je vernieuwing praktisch en verantwoord
een plaats? Wat is de rol van muziek in een viering? Wat is de taak van Met een gratis slotconcert in een bomvolle Groninger Martinikerk is het
de muzikant/zanger ten opzichte van de predikant? Hoe kunnen zij el- vijfde Schnitgerfestival afgelopen zondag afgesloten. Bijna 4000 men-
kaar beter verstaan en de diensten samen vormgeven? sen uit heel Nederland en ver daarbuiten kwamen zes dagen lang luis-
Met de cursusdagen in februari, maart en april biedt de Academie teren en kijken naar de drie Schnitger-orgels en het nieuwe barokorgel
Muziek en Theologie (leidinggevende) muzikanten in de kerken en ge- in de Lutherse Kerk in Groningen. Topmusici brachten een afwisselend
meenten de kans om zich verder te ontwikkelen in dit speelveld. Er ko- repertoire, organisten werden muzikaal ondersteund door diverse en-
men uiteenlopende onderwerpen aan bod die deel uitmaken van een sembles, solisten en koren. Het lukte de organisatie nieuw publiek te in-
groter curriculum dat nog in ontwikkeling is. Cursisten leren omgaan teresseren voor de historische orgels, door orgelmuziek te combineren
met verschillende liedculturen, oefenen praktische muzikale vaardighe- met film, theater en popmuziek. Het nieuwe orgel in de Lutherse Kerk,
den en krijgen meer inzicht in de theologie van muziek. dat tijdens het openingsconcert voor het eerst te horen was, blijkt een
Initiatiefnemer Kees van Setten zegt hierover: “Het belangrijkste van de lieveling te zijn van organisten en publiek.
muziek staat niet in de noten, zei Mahler ooit. Daarom ben ik zo enthou- Marijke Bootsma, voorzitter van de Stichting Orgelstad die het festival
siast over deze nieuwe opleiding, die muzikanten in de kerk bewust wil organiseert, vertelt:
maken van de boeiende theologische, liturgische en creatieve wereld “We kijken terug op een bijzonder geslaagd Schnitgerfestival. Het festi-
om die noten heen.” val duurde twee keer zo lang, vanwege het eerste lustrum en de viering
De cursus wil nieuwe kennis en vaardigheden op het gebied van mu- van 500 jaar Luther. Het trok drie keer zoveel bezoekers als andere ja-
ziek en liturgie ontwikkelen, maar ook een ontmoetingsplaats zijn voor ren. In de Lutherse kerk was het soms passen en meten om alle gasten
muzikanten met een uiteenlopende (kerkelijke) achtergrond en visie op een plek te geven. Het is dan ook een unieke situatie dat in Nederland
muziek. Docenten zijn Frank den Bakker, Rob Buis, Antoine Houben,
Hanna Rijken, Kees van Setten en Bart Visser. Samen vertegenwoordi-
gen zij een veelheid aan kerkelijke culturen en muzikale voorkeuren en
zij kijken er naar uit hun ervaring te delen.
Meer informatie & aanmelden:www.academie-mt.nl

Cursus ‘Op vocale wijze leiding geven aan gemeentezang’

Koren, cantorijen en zanggroepen, geleid door enthousiaste cantores
en organisten, leveren vaak al vele decennia hun muzikale bijdragen
aan kerkdiensten. Zowel de komst van het nieuwe liedboek in 2013 als
het afnemend aantal koren en koorleden vraagt om nieuwe vaardighe-
den. Nog altijd is het leiding geven aan een groep zangers belangrijk.
Maar het zelf kunnen voorzingen, als voorzanger of als zangvaardig ge-
meentelid, zal in de toekomst meer en meer aandacht vragen.

2 NotaBene | December 2017

Nieuws

Lutherse Kerk Groningen. Ton Koopman dirigeert het Luthers Bach Ensemble Michel Chapuis overleden
Foto:Jan Willem van Willigen
Op zondag 12 november 2017 is de vermaarde Franse organist
een nieuw orgel in gebruik wordt genomen. Een ‘replica’ van het orgel en muziekpedagoog Michel Chapuis overleden.
dat Arp Schnitger ooit bouwde. Het blijkt een prachtige klank te hebben. Chapuis werd op 15 januari 1930 in het Franse Dole geboren
Organisten als Ton Koopman en Leo van Doeselaar bespeelden het or- en studeerde vanaf 1947 compositie bij René Malherbe en
gel met veel plezier en waardering. Daarnaast ontvingen we van het orgel bij Édouard Souberbielle aan de École César Franck in
publiek niet alleen complimenten over de kwaliteit van de concerten, Parijs. Zijn orgelstudie zette hij voort bij Marcel Dupré. In 1951
maar ook over het originele aanbod, van orgelpop tot huiskamercon- werd hij benoemd tot organist-titularis van de Saint-Germain-
certen met een optreden van de stadsdichter, de excursie, de wandel- l'Auxerrois. Drie jaar later werd hij in die functie benoemd aan
avond, de lezingen en de film. Het festival trok de aandacht van de regi- de Église Saint-Nicolas-des-Champs, hij bekleedde de functie tot
onale en landelijke pers en kreeg lovende recensies. Dit sterkt ons door 1970. In de periode 1954-1963 was hij organist van de Notre-
te gaan met aandacht vragen voor onze historische orgels gedurende Dame van Parijs en van 1964 tot 2004 een van de organist-
het hele jaar. Volgend jaar komt er een festival in een iets bescheidener titularissen van het orgel in de Église Saint-Séverin in Parijs. Van
uitvoering. En in 2019, vanwege de herdenking van de sterfdag van Arp 1995 tot 2010 was hij titularis van het orgel in het kasteel van
Schnitger driehonderd jaar geleden, weer ‘full swing’.” Versailles.
Betty Knigge, festivalcoördinator, verzamelde enkele schriftelijke reac- Hij was docent aan de conservatoria van Straatsburg (1956-
ties van het publiek: 1979), van Besançon (1979-1986) en van het Conservatoire
•De Lutherse Kerk, volledig bezet, klinkt als in een grote salon, heel National Supérieur de Paris (1986-1996). Leerlingen van hem
direct, weinig tot geen nagalm. waren onder anderen Henri-Franck Beaupérin, Yves Castagnet,
•En dan de fluitist Erik Bosgraaf, nooit geweten dat je zoveel met een Thierry Escaich, François-Henri Houbart, Éric Lebrun, Erwan
blokfluit kunt doen, geweldig. Le Prado, Gabriel Marghieri, Pierre Méa, Vincent Warnier en
•Dichter bij het orgel: Grote verrassing en grote waardering voor het Marina Tchebourkina.
besluit het publiek te laten delen in de schoonheid van de privé-instru- Michel Chapuis speelde in Frankrijk een grote rol in de zogehe-
menten. ten oudemuziekbeweging. Mede in samenhang daarmee hield
•Een nieuw geluid; dat was het zeker. Programmering van de composi- hij zich intensief bezig met muziekwetenschappelijk onderzoek
tie van Seung-Won OH, vond ik gewaagd, spannend naar restauraties van historische orgels, waarbij het hem van
pas kwam dat hij in 1952-1953 stage had gelopen bij orgelbou-
NotaBene | December 2017 wer Müller in Saint-Germain-en-Laye.
Chapuis was internationaal bekend als concertorganist en heeft
ook talrijke opnamen op zijn naam staan.

Foto: https://alchetron.com/

3

Nieuws

Nieuw Van den Heuvel-orgel
voor Hersteld Hervormde Gemeente te Lunteren

De Hersteld Hervormde Gemeente van Lunteren krijgt in haar nieuwe
kerkgebouw een geheel nieuw drieklaviers Van den Heuvel-orgel met
45 stemmen. De Hersteld Hervormde Gemeente van Lunteren bouwt
op dit moment een traditioneel vormgegeven kerkgebouw met 1.200
zitplaatsen, waarbij rekening is gehouden met een verdere uitbreiding.
Het ontwerp is van architect Marco Born.
Reeds in 2008 besloten de kerkvoogdij, de orgelcommissie en de
commissie huisvesting om gelijktijdig met de keuze voor een architect
ook de Dordtse orgelbouwer J.L. van den Heuvel uit te nodigen, zodat
de architect en de orgelbouwer een optimaal klinkende kerkzaal kon-
den ontwerpen.
In een persbericht stelt de orgelbouwer dat de klank draagkrachtig,
solistisch en zangrijk wordt: “Het zal een echt ‘Hollands’ orgel worden
dat optimaal geschikt is voor de begeleiding van de samenzang, maar
dat daarnaast ook als solo-instrument zijn diensten kan bewijzen.”
De door Van den Heuvel ontworpen geprofileerde orgelkas zal van
superieur Europees eikenhout worden gemaakt.
Het is de bedoeling dat het orgel in 2019 in de kerk wordt opgebouwd.

Montagefoto: J.L. van den Heuvel Orgelbouw

Ingebruikneming Klop-orgel
Lutherse Kerk Utrecht op 10 december

In het najaar van 2017 is de Lutherse Gemeente Utrecht in
het bezit gekomen van een kistorgel. Het betreft een instru-
ment dat in 1999 gebouwd werd door Henk Klop uit Garderen.
Nadat de Lutherse Gemeente het een aantal jaar in bruikleen
heeft gehad, is het in september jongstleden door haar aan-
gekocht.
Op de tweede zondag van de Advent, 10 december aanstaan-
de, wordt het orgel officieel in gebruik genomen in een feeste-
lijke kerkdienst waarin ds. Christiane Karrer voorgaat. Sebasti-
aan ’t Hart bespeelt de beide orgels van de kerk. Daarnaast
werken de cantores van de Lutherse Kerk, alsmede een pro-
fessioneel strijkersensemble mee aan de dienst.
Het kistorgel is zowel in een begeleidende rol als solistisch te
beluisteren, in onder meer de adventscantate ‘Kommst du,
Licht der Heiden’ van Dieterich Buxtehude (1637-1707) en
het Orgelconcert in F (HWV 292) van George Frideric Handel
(1685-1759), inclusief het door de componist zelf toegevoeg-
de Alleluia-koor uit het oratorium Athalia.
Belangstellenden zijn van harte uitgenodigd de dienst bij te
wonen.
Aanvangstijd: 10:30 uur.
Adres: Lutherse Kerk, Hamburgerstraat 9, 3512 NN Utrecht

Foto: Jan Smelik De dispositie luidt:
Holpijp 8' (B/D), Fluit 4' (B/D), Octaaf 2' (B/D), Quint 2 2/3' (D)
Het kistorgel beschikt over een transpositieklavier (a=415',
440' of 465')

4 NotaBene | December 2017

vERENIGINGSNIeuws

Zuid-Holland Zuid In memoriam Wim Doolaard

Onze jaarvergadering vindt plaats op 13 januari 2018 in de nieuw ge- Op 26 oktober overleed ons KVOK-lid Wim Doolaard op 67-jarige
bouwde Fonteinkerk, Terbregselaan 3 te Rotterdam-Hillegersberg. Het leeftijd in zijn woonplaats Dordrecht.
Pels-orgel (1960) is door Gebr. Van Vulpen vanuit de Salvatorkerk over- Wim is in 1950 geboren in Den Haag. Na zijn middelbare school
geplaatst, gerenoveerd en aangepast aan de nieuwe ruimte. had hij eerst een administratieve baan, maar hij was gegrepen
Henk Kooiker trad op als orgeladviseur en hij zal deze middag het or- door muziek en orgels. Nadat hij van zijn eerst verdiende geld
gel demonstreren en afsluiten met een miniconcert. We beginnen om een orgel had gekocht, nam hij een radicaal besluit om de
14.00 uur met het huishoudelijke gedeelte. muziek in te gaan. Aan het Haags conservatorium studeerde
Jaarprogramma 2018 hij orgel en kerkmuziek, later behaalde hij aan het Rotterdams
13 jan. Fonteinkerk te Rotterdam-Hillegersberg: jaarvergadering en de- conservatorium muziekonderwijsakte B.
monstratie aangepaste orgel door Henk Kooiker, adviseur.
24 febr. Ontmoetingskerk te Dordrecht: speelmiddag rond de compo- In 1970 werd Wim
nist Johan van Dommele. organist in de Christelijk
24 maart Waalsekerk te Den Haag: gezamenlijke bijeenkomst met af- Gereformeerde kerk
deling Zuid Holland Noord: van Den Haag en op 1
componist Alexandre Guilmant door Herman van Vliet. januari 1979 is hij aan-
21 april: jaarlijkse Excursie gesteld als organist/
9 juni: jaarvergadering KVOK te Roermond kerkmusicus van de
29 september: landelijke studiedag KVOK Hervormde gemeente
10 of 17 november Grote Kerk te Dordrecht: componist Couperin door te Dubbeldam, later
Cor Ardesch een wijkgemeente van
THEA VERHAGEN de Protestantse kerk
Dordrecht-Dubbeldam.
Rotterdam-Hillegersberg, Fonteinkerk Foto: Maarten Rog In het kerkgebouw ‘de
Wijnstok’ bespeelde
NotaBene | December 2017 hij het orgel en gaf hij vele jaren leiding aan een gelegenheids-
cantorij. Wim was daarin een kerkmusicus pur sang; dienstbaar
aan de liturgie, met een groot gevoel voor kwaliteit van kerklied
en kerkmuziek. Hij schreef columns in het kerkblad, onder meer
over het nieuwe liedboek waar hij zo naar had uitgekeken. Die
waren vol van humor, soms met een kritische noot en werden
door velen gelezen en gewaardeerd. Na het bereiken van de
pensioengerechtigde leeftijd nam hij in 2015 afscheid als
organist. Wim was toen al getroffen door de slopende ziekte,
waaraan hij nu is overleden.
Naast zijn werk als kerkmusicus is Wim van grote betekenis
geweest voor het muziekonderwijs in de regio Dordrecht. Hij was
een van de oprichters van Muziekonderwijscentrum Dubbelsteyn
en als leraar heeft hij vele leerlingen opgeleid in Gorkum en in
Dordrecht.
Op woensdag 1 november was er voorafgaand aan de begrafe-
nis een dankdienst in de ‘Wijnstok’. Met familie en vele vrien-
den, collega’s en gemeenteleden namen we daar afscheid in
een overvolle kerk, zíjn kerk en orgel waar hij zoveel jaren vol
energie en met liefde heeft gewerkt. Wims lievelingspsalm 139
had een centrale plaats in deze dienst, dochter Pauline zong ‘Pie
Jesu’, familieleden zongen een ontroerend ‘Onze Vader’ en Cor
Ardesch speelde Bach en begeleidde de samenzang van de met
zorg door Wim uitgekozen liederen.
Als slotlied zongen we Lied 713 ‘Wij moeten Gode zingen’.
MARCUS VAN DRIEL

5

vERENIGINGSNIeuws

Afdelingen Zuid-Holland Noord Landelijke studiedagen KVOK 2018

DRENTHE - Leo Ridderbos | Ballastweg Op zaterdag 2 december a.s. mo- De themawerkgroep ‘landelijke studiedagen’ is voornemens een
15 | 7741 ZM Coevorden | 0524-51 gen leden van de KVOK als een tweetal dagen te plannen in 2018:
74 61 | [email protected] van de eersten het resultaat van op zaterdag 29 september te Rotterdam ( Hoflaankerk en Lamber-
de restauratie van het Bätz-orgel tuskerk te Rotterdam-Kralingen) en
FRYSLÂN - Wim Dijkstra | buorren 19 van de Nieuwe Kerk in Delft be- op zaterdag 13 oktober te Groningen (Lutherse Kerk en Kathe-
| 9012 DK Raerd | 06-41526032 | luisteren. draal).
[email protected] Er is veel te doen geweest over Het thema luidt: Van Dupré tot nu: veranderende opvattingen over
de restauratie van kerk en orgel. de interpretatie van Bachs Orgelbüchlein.
GELDERLAND - Danny Koschinski | Het faillissement van Pels & Van Mag daarbij de vraag gesteld worden: vormen de 79 koralen van
Nachtegaalstraat 108 | 7481 AV Leeuwen leek voor een aanzien- Marcel Dupré de ideale voorstudie voor het Orgelbüchlein?
Haaksbergen | 053-5742980 | lijke vertraging te gaan zorgen. Naast referaten zullen er ook workshops worden gehouden o.l.v.
[email protected] Maar na een doorstart heeft Or- Matthias Havinga en Jaap Zwart.
gelmakerij Rochus van Rumpt Houdt u deze dagen alvast vrij in uw agenda!
GRONINGEN - Ties Wildeboer | & Zonen B.V. de draad weer op- Het komend jaar wordt u nader geïnformeerd via Nota Bene, ar-
Wethouder Huismanlaan 34 | gepakt. Bas de Vroome zal ons tikelen in de bladen Het Orgel en Muziek & Liturgie.
9902 LR Appingedam | 0596-682956 erover vertellen samen met een
| [email protected] van de restaurateurs, Rochus van Bert Matter – Improvisaties
Rumpt.
LIMBURG - Huub Geurten | Hofstraat Daarna zal hij het orgel laten klin- Ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van Bert Matter
12 | 6121 ZE Born | 046-4857919 | ken. De aanwezige leden van de verschijnt begin juni een cd met improvisaties die in de loop
[email protected] afdelingen Zuid-Holland Noord en van de jaren door de EO en de KRO zijn vastgelegd. De uitgave is
Zuid mogen daarna spelen. Dat een initiatief van Okke Dijkhuizen die als oud-programmamaker
NOORD-BRABANT - Rens Swart | is een buitenkans. Ook leden van Radio 4 kon putten uit zijn eigen orgelarchief en uit opnamen die
Perzikgaarde 7 5103 EH Dongen | andere afdelingen zijn welkom. bewaard zijn gebleven in het Nederlands Instituut voor Beeld en
0162 31 31 91 | [email protected] Aan het eind van de middag zal Geluid te Hilversum. De improvisaties op deze ‘verjaardags-cd’
Bas de Vroome een mini-concert werden in de periode 1982 tot en met 1999 opgenomen te
NOORD-HOLLAND - Sybren Boukes | geven. Wie wil spelen (max. zeven Arnhem (Grote of St.-Eusebiuskerk), Dordrecht (Grote of Onze-
Roelat 50 | 1906 VG Limmen | 072- minuten) kan dat aan ondergete- Lieve-Vrouwekerk), Nijmegen (Grote of St.-Stevenskerk) en
505 48 50 | [email protected] kende doorgeven. Zutphen (St.-Walburgiskerk). De cd kwam mede tot stand in
Attentie: We beginnen om 14.00 samenwerking met de Stichting Henrick Baderorgel te Zutphen
OVERIJSSEL - Bastiaan Nuijen | uur in de Oude Kerk, in de Doop- en de Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmusici.
Pastoor Schneiderstraat 7 | 7545 CM kapel. Daar is koffie en thee en Meer informatie: www.documuziekproductie.nl.
Boekelo | 053-4303029 | benuijen@ starten we de boeiende bijeen-
gmail.com komst. De kerk is gelegen aan de Bestel deze unieke cd voor € 14,95 (excl. verzendkosten) via:
Heilige Geestkerkhof 25 in Delft.
UTRECHT en FLEVOLAND ZUID-OOST Daarna gaan we te voet (vijf mi- www.documuziekproductie.nl/bertmatter
Karel Demoet | Vechtoever 57 | 3555 nuten) naar de Nieuwe Kerk. Par-
SZ Utrecht | 06-49391998 | info@ keren (betaald) kan in een van de NotaBene | December 2017
kareldemoet.nl parkeergarages.

ZEELAND - Kees Tempelaar | We beginnen het nieuwe jaar op
A. Pouwer-straat 14 | 4333 MC zaterdag 20 januari in Voorhout.
Middelburg | 0118-436091 | Daar houden we in de Kleine Kerk
[email protected] (Dr. Aletta Jacobslaan 9) de jaar-
vergadering. Na de pauze wordt
ZUID-HOLLAND-NOORD - Jan van het orgel van Schaafelt/Bik met
der Spek | Werkzijde 39 | 2543 pijpwerk van Lohman en Knip-
CA Den Haag | 070-36624932 | scheer gedemonstreerd en krij-
[email protected] gen we een uitleg over het instru-
ment dat door vermenging (door
ZUID-HOLLAND-ZUID - Thea Verhagen S. de Wit & Zn met een Monarke-
| Oude Haven 87 | 2992 BL orgel van Johannes Orgelbouw)
Barendrecht | 0180-65 46 31 | een zogenoemd ‘hybride’ orgel
[email protected] is. Daarna spreken we met elkaar
over dit omstreden onderwerp.
JAN VAN DER SPEK

6

Agenda

orgelconcerten in december

vr 01-12 | Amsterdam | Orgelpark | 13.13 | Dirk Luijmes (harmonium) en vr 15-12 | Alphen aan den Rijn | Adventskerk | 20.15 | Simon Stelling en
Ellen Corver (piano). Info: www.orgelpark.nl Marie Anne Jacobs (alt). Info: www.orgelcommissiealphen.nl
Poeldijk | Bartholomeuskerk | 20.00 | Roder Jongenskoor olv.
za 02-12 | Amsterdam | Orgelpark | 14.15 | Colloquium: het Nieuwe Rintje te Wies, Westlandse Koorvereninging Musica. . Info: http://
Barokorgel. roderjongenskoor.nl/
Groningen | Martinikerk | 20.00 | Leo van Doeselaar. Bach-Luther (Bach- Venhuizen | Hervormde Kerk | 20.00 | Willeke Smits. Info: www.
Integrale)  Info: www.martinikerk.nl zingenenzo.com
Noordbroek | Kerk | 20.00 | Toon Hagen. Info: www.schnitgerorgel.nl Wildervank | Grote kerk | 20.00 | Henk de Vries Kerst orgelconcert: La
Schoonhoven | De Hoeksteen | 20.00 | Jaap den Besten: ‘Met Maarten Nativité Du Seigneur - Olivier Messiaen. Info: www.walckerwildervank.nl
Luther op de orgelbank’. Info: www.pg-dehoeksteen.nl
za 16-12 | Amsterdam | Orgelpark | 20.15 | Theo Jellema speelt La nativi-
zo 03-12 | Groningen | Lutherse Kerk | 13.00 | Wolfgang Zerer. Info: té du Seigneur van Olivier Messiaen. Info: www.orgelpark.nl
www.binnenstadskerken.nl Ede | Edesche Concertzaal | 20.00 | The Gents met organist Matthias
Havinga. Info: https://tickets.edescheconcertzaal.nl/
do 07-12 | Elburg | Grote kerk | 19.30 | Roder Jongenskoor olv. Rintje te Groningen | Der Aa-kerk | 19.30 | Weihnachts-Oratorium van Johann
Wies, orgel: Sietze de Vries. Info: http://roderjongenskoor.nl/ Sebastian Bach, Lutherse Bach Academie o.l.v. Tymen Jan Bronda
Tiel | St.-Maartenskerk | 20.00 | Tiels Vocaal Ensemble o.l.v. Ben Rotterdam | St.-Dominicuskerk | 16.00 | Anton Doornhein Kerstconcert.
Middeldorp, Jonathan Kooman, orgel. Info: http://orgelconcertentiel. Info: https://sites.google.com/site/concerteninhetsteiger/
simpsite.nl
zo 17-12 | Amsterdam | Orgelpark | 14.15 | Nieuw Vocaal Amsterdam
vr 08-12 | Barendrecht | Dorpskerk | 20.00 | GoldGolden Circle Ensemble o.l.v. Eline Welle, Matthias Havinga (orgel en piano) en Miriam Overlach
ol.v. John Bakker, orgel: Adriaan Hoek. Info: https://zondagmiddagmuz- (harp).  Info: www.orgelpark.nl
iekinpendrecht.nl Amsterdam | Orgelpark | 17.00 | Nieuw Vocaal Amsterdam o.l.v. Eline
Katwijk aan Zee | Vredeskerk | 20.15 | Rob van Efferink Advent/ Welle, Matthias Havinga (orgel en piano) en Miriam Overlach (harp). Info:
Kerstzang . Info: http://batzorgel.blogspot.nl/ www.orgelpark.nl
Nieuw-Loosdrecht | Sijpekerk | 20.00 | The Musix (Maria Knops (harp), Appingedam | Nicolaikerk | 15.00 | Robert Koolstra (Weihnachts-
Corrie Wielink (viool), Martha van Gent (fluit), Csaba Erdös (cello), Arie Oratorium van Johann Sebastian Bach), Lutherse Bach Academie
van der Vlist en Lennert Knops (piano en orgel). Info: www.sijpekerk.nl (projectkoor, solisten & barokorkest) o.l.v. Tymen Jan Bronda
Bellingwolde | Magnuskerk | 16.00 |
za 09-12 | Amsterdam | Orgelpark | 20.15 | Geerten Liefting, vocaliste Berne | Abdij | 16.00 | Collegium Vocale Eindhoven en Laurens de Man
Monica Akihary.  Info: www.orgelpark.nl orgel. Info: www.berneabdijconcerten.nl
Den Haag | Elandstraatkerk | 15.00 | Bert den Hertog. Info: www. Wildervank | Grote Kerk | 19.00 | Dirk Swama (orgel). Volkskerstzang
orgelelandstraatkerk.nl met trompet en solist. Info: www.walckerwildervank.nl
Helmond | St.-Lambertuskerk | 16.00 | Jan van de Laar, ‘Voor Advent &
Kerst’. Info: www.robustelly-society-helmond.com di 19-12 | Volendam | St.-Vincentiuskerk | 20.00 | Wybe Kooijmans
Maassluis | Immanuëlkerk | 20.00 | Klein Concertino o.l.v. Martin
Zonnenberg. Info: http://pknmaassluis.nl/immanuelkerk/orgelcommissie wo 20-12 | Zoetermeer | Oude Kerk | 12.45 | Ronald de Jong. Info:
Utrecht | Domkerk | 15.30 | Jan Hage en Gonny van der Maten: http://www.concertenzoetermeer.nl/
Declamatorium - A. de Klerk. Info: www.zaterdagmiddagmuziek.nl
Voorburg | Oude Kerk | 20.00 | Dirk Out. Info: www. vr 22-12 | Gorinchem | Grote Kerk | 20.00 | Gerben Budding (Kerstcon-
Stichtingorgelconcertenoudekerkvoorburg.nl cert). Info: www.orgelgrotekerkgorinchem.nl
Zwolle | O.L.V.- Basiliek | 15.00 | Roden Girl Choristers olv. Sonja de Vries Rotterdam | Oude Kerk Charlois | 19.30 | Voorburgs Vocaal Ensemble.
orgel: Sietze de Vries . Info: http://rodengirlchoristers.nl Info: http://oudekerkcharlois.nl/index.php/act/orgelconcerten
Utrecht | Jacobikerk | 20.15 | Kamerkoor Cantiago o.l.v. Herman Mussche;
zo 10-12 | Amsterdam | Orgelpark | 14.15 | Utrechtse Studenten Cantorij, Gerrit Christiaan de Gier, orgel. Info: www.cantiago.nl
organist Dorien Schouten. Info: www.orgelpark.nl
Delft | Maria van Jessekerk | 15.00 | Schola Cantorum o.l.v. Peter za 23-12
Beijersbergen en Petra Veenswijk, orgel. Info: www.veenswijkorgel.nl | Eindhoven | St. Catharinakerk | 15.00 | OrgelMuziek in de Cathrien.
Rolde | Jacobuskerk | 15.00 | Roder Jongenskoor olv. Rintje te Wies Op Marc Schippers. Uitvoering: La Nativité du Seigneur van Olivier Messiaen.
weg naar Kerst 15:00 - 16:30. Info: http://roderjongenskoor.nl/ Groningen | Martinikerk | 20.15 | Euwe en Sybolt de Jong
Rotterdam | Laurenskerk | 15.00 | Eberhard Lauer . Info: www. Groningen | Lutherse Kerk | 15.00 | Sietze de Vries. Kamerkoor Tirana
laurenskerkrotterdam.nl o.l.v. Tymen Jan Bronda. Kaarten verkrijgbaar via www.kamerkoortirana.
nl.
wo 13-12 | Ede | Johannus Orgelbouw | 20.00 | André van Vliet, Jan Groningen | Der Aa-kerk | 20.00 | Roden Girl Choristers olv. Sonja de
Lenselink, Mark Wester & Noortje van Middelkoop. Info: www.johannus.nl Vries orgel: Sietze de Vries. Info: http://rodengirlchoristers.nl

NotaBene | December 2017 7

8 vERENIGINGSNIeuws

Helmond | St. Lambertuskerk | 16.00 | Jan van de Laar, “Voor Advent &
Kerst”. Info: www.robustelly-society-helmond.com
Kampen | Bovenkerk | 20.00 | Minne Veldman & Bastiaan Stolk.
Nostalgisch kerstconcert met samenzang (o.a. de kerstsuites van Jan
Zwart). Info: www.minneveldman.nl
Maassluis | Grote Kerk | 20.00 | Jaap Kroonenburg Kerstconcert bij
kaarslicht. Info: www.garrelsorgelmaassluis.nl
Zeist | Oosterkerk | 19.30 |  Kerstconcert stadsorganist Willem Harold
Boog m.m.v. amateurorkest en Zeister koren. Info: www.boogconcerten.nl

zo 24-12 | Almelo | Grote kerk | 15.00 | Roden Girl Choristers o.lv. Sonja
de Vries orgel: Sietze de Vries. Festival of Lessons and Carols. Info: http://
rodengirlchoristers.nl
Groningen | Der Aa-kerk | 19.30 | Roder Jongenskoor olv. Rintje te Wies
orgel: Sietze de Vries. Info: http://roderjongenskoor.nl/
Schoonhoven | De Hoeksteen | 15.00 | Marleen Goethals (alt), Marilou
Krouwel (fluit) en Jaap den Besten (orgel/piano): Matinee Advent en
Kerstconcert. Info: www.pg-dehoeksteen.nl/Activiteiten/matinee-advent-
en-kerstconcert/

colofon

NotaBene is de digitale nieuwsbrief de Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmu-
sici, opgericht op 12 december 2008 te Leeuwarden

Adres bestuur
Hans Beek | Klipper 49 | 9801 MT Zuidhorn | 0594 50 78 76 |
[email protected]

© KVOK 2017
ISSN 1876-2921

Eindredactie
Peter Ouwerkerk (oneven maanden)
Schweitzerstraat 116 | 2131 RJ Hoofddorp

Jan Smelik (even maanden) |
H. van Steenwijckstraat 10 | 8331 KK Steenwijk

E-mailadres NotaBene
[email protected]

Corrector
Kees Kugel, Noordhorn

Agenda
Concertaankondigingen in de Agenda kosten € 2 per concert. Opgave van concerten kan
uitsluitend geschieden via het aanmeldformulier op www.hetorgel.nl. Opgave van kerkmu-
ziekuitvoeringen via het redactieadres.

Recensies
Cd’s, boeken en bladmuziek die aan de redactie van Het Orgel en de redactie van
Muziek & Liturgie worden gestuurd, worden aangekondigd op de nieuwssite www.
orgelenkerkmuziek.nl. Het is mogelijk dat uitgaven naderhand uitvoeriger aan de orde
komen in Het Orgel of Muziek & Liturgie.

Advertenties
Bureau van Vliet B.V. | Postbus 20 | 2040 AA Zandvoort | 023-5714745 |
contactpersoon: Mariëlle Groot | [email protected] |
website: www.bureauvanvliet.com

Abonnementen
Harco Clevering | Jabbingelaan 21 | 9591 AL Onstwedde | 0599 33 18 90 |
[email protected]

NotaBene | December 2017

Agenda

di 26-12 | Amersfoort | St.-Joriskerk | 15.30 | Kerstconcerrt door Rotterdam | Hoflaankerk | 14.00 | Wouter van der WIlt. Info: www.
Rien Donkersloot m.m.v. de pianist Wouter Harbers. Info: www. orgelconcertenhoflaankerk.nl
orgelconcertenjoriskerk.nl Voorthuizen | Gereformeerde Kerk | 20.00 | Evert van de Veen
Delfzijl | Farmsumer Kerk | 14.30 | Harm Hoeve Kerstconcert (Kerstconcert). Info: www.evertvandeveen.nl
Elst | Grote Kerk | 12.00 | Ensemble Artaria met D. Luijmes en F.vd Heijden Wateringen | Herv. kerk | 15.30 | Jan van Westenbrujgge. Info: www.
Groningen | Martinikerk | 15.00 | Roder Jongenskoor olv. Rintje te Wies  orgelwateringen.nl
orgel: Sietze de Vries A Festival of Lessons and Carols . Info: http://
roderjongenskoor.nl/ wo 27-12 | Amsterdam | Koepelkerk | 20.00 | Peter Eilander. Info: http://
Katwijk aan Zee | Nieuwe Kerk | 20.15 | Minne Veldman Traditioneel www.stichtingvoxhumana.nl
Kerstconcert’. Info: www.sonk.nl  & www.minneveldman.nl
Leeuwarden | Jacobijnerkerk | 15.00 | Theo Jellema. Info: www. zo 31-12 | Groningen | Lutherse Kerk | 13.00 | Robert Koolstra. Info:
orgelleeuw.nl  www.binnenstadskerken.nl

EA RLY

DEZE MAAND IN MUZIEK & LITURGIE www.klop.info

Inhoud: 9

• Opmaat: Kerkmusicus b.d. (Janieke Bruin)
• Alternatimpraktijk in de Franse barok (1) (Peter Ouwerkerk)
• ‘De mooiste poëzie is poëzie in spreektaal’
Interview met René van Loenen (Sebastiaan ’t Hart)
• De Top2000 en het Wilhelmus − Muziek en sacraliteit (2) (Janieke Bruin)
• Liedbespreking: een lied over loszingen, uitzingen en preluderen (Jeroen de Haan)
• Muziekbijlage: Partita over ‘Geef mij, Heer, mij los te zingen’ (Lied 914, Laurens de Man)
• Portret: ‘Muziek die inspireert, verrast en verwondert’
In gesprek met Laurens de Man (Janieke Bruin)
• Cantatereeks: ‘Vom Himel hoch, da kom ich her’ van Max Reger (Jeroen de Haan)
• Huis van de Kerkmuziek: Stichting Nieuwe Kerkmuziek
Gesprek met Dirk Zwart (Willem Jan Cevaal)

• Bladenoverzicht (Willem Jan Cevaal)

Nabestellen: [email protected]

NotaBene | December 2017