ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ชุดที่ 1

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

ก

คำนำ

ชุดกจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ หน่วยการเรยี นรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ
กลมุ่ สาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์ ว23102 ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 3 เลม่ นจ้ี ัดทำขน้ึ เพ่ือใชเ้ ปน็ แนวทาง
ในการจดั การเรยี นรู้ของครู หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 7 เรอื่ ง ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ
กลุม่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 3 เพอื่ ให้การจัดกจิ กรรมการเรียนรู้เป็นไป
ตามลำดับข้ันตอน และบรรลุวัตถปุ ระสงค์ ตลอดทง้ั สามารถจัดกิจกรรมการเรยี นรู้ไดอ้ ย่างมี
ประสทิ ธิภาพ ทง้ั น้เี พราะวา่ ชุดกจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ เปน็ นวตั กรรมและเทคโนโลยที างการสอนอกี
อยา่ งหนึ่งในปัจจุบนั ทม่ี สี ่วนชว่ ยใหก้ ิจกรรมการเรียนรู้บรรลเุ ปา้ หมาย

ชดุ กจิ กรรมวิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 ระบบนเิ วศ เลม่ นีส้ ำเรจ็ ลงดว้ ยดี โดยได้รบั คำแนะนำ
จากผเู้ ชีย่ วชาญด้านเนอื้ หา นายกนกพล ศรีพวั้ ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนเทศบาล
2“เชิงชมุ อนชุ นวทิ ยา” นางวารณุ ี บุรีมาตร ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ โรงเรยี นมัธยมศกึ ษาเทศบาล
3 “ยุติธรรมวิทยา” ผูเ้ ชี่ยวชาญดา้ นสื่อนวตั กรรม นางนภาพร ศรมี รกต ศึกษานเิ ทศก์ วิทยฐานะ
ศึกษานเิ ทศก์เชีย่ วชาญ นายกำแพง ไชยมาตรย์ ศึกษานเิ ทศก์ วิทยฐานะ ศกึ ษานิเทศก์เช่ยี วชาญ
ผ้เู ชี่ยวชาญด้านหลกั สูตรและการสอน นายนนทชัย เวยสาร ผ้อู ำนวยการสถานศึกษา วิทยฐานะ
ผอู้ ำนวยการเชี่ยวชาญ โรงเรยี นธาตุทองอำนวยวิทย์ และขอขอบคณุ นายสุทัศน์ สวุ รรณโน
ผอู้ ำนวยการสถานศกึ ษา ครใู นกลมุ่ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ และคณะครูในโรงเรยี นเดือ่ ศรีไพร
วลั ย์ ทค่ี อยใหก้ ารสนับสนนุ ทุกท่าน จึงขอบคุณมา ณ โอกาสน้ี

สวรรยา ผิวบุญเรือง

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

ข

สารบัญ

คำนำ ............................................................................................................................ ก
สารบญั ......................................................................................................................... ข
คำชีแ้ จง ........................................................................................................................ ค
การดำเนนิ การจัดกจิ กรรมการเรียนรู้ ............................................................................ ง
ส่วนประกอบ ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์............................................................................ ฉ
การเตรียมการล่วงหนา้ ................................................................................................. ช
บทบาทและหน้าที่ของครู ............................................................................................. ช
บทบาทนกั เรียน ............................................................................................................ ซ
การจัดช้ันเรยี น ............................................................................................................. ซ
การประเมนิ ผลการเรยี นรู้................................................................................................ ฌ
แผนการจดั การเรยี นรู้ ................................................................................................... 1
สื่อประกอบชดุ ที่ 1 เรื่อง ระบบนเิ วศ ........................................................................... 12

บัตรคำสง่ั ที่ 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ............................................................................. 13
บตั รความรทู้ ่ี 1 เรือ่ งร้จู ักระบบนเิ วศ ....................................................................... 14
บตั รความรู้ท่ี 2 เรือ่ งประเภทของระบบนิเวศ .......................................................... 16
บตั รกิจกรรมกลมุ่ กจิ กรรมที่ 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตัว ............................... 23
บัตรแบบฝกึ เสรมิ กจิ กรรมการเรียนรทู้ ี่ 1 ................................................................. 27
เกมแผ่นป้ายใบ้คำ ................................................................................................... 30
แผนผงั ความคดิ ........................................................................................................ 31
บตั รแบบทดสอบท้ายกิจกรรม ................................................................................. 32
เฉลยแนวคำตอบชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ................................ 34
บรรณานกุ รม ............................................................................................................. 43

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

ค

คำชี้แจง

ชุดกจิ กรรมวิทยาศาสตร์ หนว่ ยการเรียนรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ

กล่มุ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ สำหรบั นกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปีที่ 3 ชุดนี้ ใช้เวลาเรียนท้ังสนิ้ 18

ช่ัวโมง ประกอบดว้ ยชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตรจ์ ำนวน 6 ชดุ ดังน้ี

ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนเิ วศ จำนวน 3 ชว่ั โมง

ชดุ ที่ 2 เรื่อง องค์ประกอบของระบบนิเวศ จำนวน 3 ชั่วโมง

ชดุ ท่ี 3 เรอื่ ง ความสมั พันธร์ ะหวา่ งสงิ่ มีชวี ติ กับสิง่ แวดลอ้ ม จำนวน 3 ชั่วโมง

ชดุ ที่ 4 เรอื่ ง วฏั จักรของสารในระบบนิเวศ จำนวน 3 ชว่ั โมง

ชดุ ที่ 5 เรอ่ื ง ประชากร จำนวน 3 ชว่ั โมง

ชุดท่ี 6 เรือ่ ง การใช้ทรัพยากรธรรมชาติและปัญหาสง่ิ แวดลอ้ ม จำนวน 3 ช่ัวโมง

กจิ กรรมการเรียนรทู้ ่ีใชป้ ระกอบชดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตรท์ ้ัง 6 ชุด ล้วนแลว้ แต่เป็นกจิ กรรม
การเรียนรู้ทเี่ น้นผูเ้ รียนเป็นสำคญั ทั้งสนิ้ โดยกจิ กรรมในแตละชั่วโมง จะใหนักเรียนสามารถเรียนรู
ดวยตนเอง นักเรยี นมสี วนรวมในกจิ กรรมโดยการฝกปฏบิ ัติและทาํ กจิ กรรม ฝกทักษะการคิดและ
การอภิปรายแสดงความคิดเหน็ ฝกทักษะกระบวนการในการทาํ งานกลุม ฝกกระบวนการสบื คนขอมลู
การคนควา ฝึกการใช้เทคโนโลยี เพ่ือนำไปสู่การวเิ คราะห สงั เคราะหขอมูลทีไ่ ดโดยนาํ มาเขยี นสรุป
ความรู้ และสงเสรมิ ปฏิสัมพันธอนั ดรี ะหวางครูกับนักเรียน นักเรยี นกับนกั เรียน มีการแลกเปลยี่ น
ความคดิ เห็นซง่ึ กนั และกัน มีการชวยเหลอื กันระหวางนักเรียนเกงและนักเรียนท่ีออน ตลอดจน
การฝกตนเองใหมวี ินัย และมีความรับผิดชอบรวมกนั ในการทาํ งาน

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

ง

การดำเนนิ การจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้
หนว่ ยการเรียนรู้ ระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชวี ภาพ

1. ทดสอบกอ่ นเรยี นด้วยแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธท์ิ างการเรยี น หนว่ ยการเรยี นรู้
ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชวี ภาพ กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์ สำหรบั นักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปที ่ี 3 จำนวน 40 ขอ้ ใชเ้ วลา 1 ช่ัวโมง แล้วบันทกึ คะแนนที่ได้จากการทดสอบเป็น
คะแนนกอ่ นเรียน

2. ทดสอบก่อนเรยี นทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้วยแบบทดสอบวัดทักษะ
กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ กลุม่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ สำหรับนักเรยี นชั้นมธั ยมศึกษา
ปที ี่ 3 จำนวน 40 ขอ้ ใช้เวลา 1 ช่วั โมง แล้วบันทกึ คะแนนท่ีได้จากการทดสอบเปน็ คะแนน
ก่อนเรียน

3. ดำเนนิ การจดั กิจกรรมการเรยี นรู้โดยใช้ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้
ระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชีวภาพ กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ทิ ยาศาสตร์ สำหรบั นกั เรยี นช้ัน
มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 3 จำนวน 6 ชุด ใช้เวลา 18 ชว่ั โมง ตามลำดับโดยจัดกิจกรรมการเรียนรตู้ าม
ขนั้ ตอนท่ีระบุไว้ในแผนการจัดการเรียนรู้ แบ่งออกเปน็ 5 ขนั้ ตอนดังน้ี

3.1.ขน้ั สร้างความสนใจ
3.1.1 เป็นการนำเข้าส่บู ทเรยี น หรอื เรอ่ื งท่สี นใจ โดยการที่ครูและนักเรียนจะรว่ มกัน

อภปิ ราย และสนทนาถงึ เรอื่ งท่ีจะศึกษา นำเทคโนโลยีเข้ามามสี ว่ นร่วมในการตอบคำถามของนักเรียน
3.1.2 โดยครูอาจจะทบทวนเนอ้ื หาท่เี รยี นแล้ว โดยการตง้ั คำถามหรือกระตุ้นให้

นกั เรียนสร้างคำถาม กำหนดประเดน็ ทีจ่ ะศึกษา
3.2 ขั้นสำรวจและค้นหา
3.2.1 โดยใหน้ กั เรียนทำความเขา้ ใจในประเดน็ หรือคำถามที่สนใจจะศกึ ษา
3.2.2 การวางแผนกำหนดแนวทางการสำรวจและค้นหาข้อมลู ในเรื่องที่จะศึกษา
3.2.3 ลงมือปฏิบตั เิ พื่อเก็บรวบรวมขอ้ มูล ในแหลง่ การเรยี นร้ตู า่ งๆ เพื่อใหไ้ ด้มาซึง่

ขอ้ มลู อย่างเพยี งพอท่ีจะใช้
3.3 ข้นั อธบิ ายและลงข้อสรปุ
3.3.1 นำข้อมูลท่ีได้ไปศึกษาและเกบ็ รวบรวมข้อมลู มาวิเคราะห์ แปลผล และสรปุ ผล

เช่น การบรรยายสรปุ สรา้ งแบบจำลอง สรา้ งตารางสรุปผล

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

จ

3.4 ขัน้ ขยายความรู้
3.4.1 การนำความรูท้ ีส่ รา้ งขึ้น หรือความรู้ทีใ่ หม่ท่ีจะศกึ ษามาเชอื่ มโยง และเพ่ิมเติม

จากความร้เู ดิม เพื่อใหผ้ ู้เรียนเกดิ ความเข้าใจ และทำให้เกดิ ความร้กู ว้างขวางข้ึน เชน่ การศึกษาจาก
ใบความรู้ หรือเอกสารประกอบต่าง ๆ เพ่ิมเตมิ

3.5 ข้ันประเมิน
3.5.1 การประเมินผลการเรียนการสอน เพื่อให้ทราบวา่ ผ่านเกณฑท์ ่ตี งั้ ไวห้ รอื ไม่ เชน่

การสังเกตจากการอภปิ รายภายในกลมุ่ การอภปิ รายสรปุ ผลหน้าช้ันเรยี น
3.5.2 ประเมนิ จากการปฏิบัติจากการปฏิบัติกิจกรรมของนักเรียน เช่น การปฏบิ ตั ิ

กิจกรรมการทดลอง
3.5.3 ตรวจผลงานจากทำบตั รกิจกรรมของนักเรียน
3.5.4 ประเมินจากแบบทดสอบท้ายกจิ กรรม

4. เม่อื สิน้ สุดการจัดกจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใช้ชุดกจิ กรรมวิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้
ระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชีวภาพ กลมุ่ สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ สำหรบั นักเรยี นชน้ั
มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 3 ครบทง้ั 6 ชดุ แลว้ ทดสอบหลังเรียนดว้ ยแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธทิ์ างการเรียน
ชุดเดิม จำนวน 40 ข้อ ใช้เวลา 1 ช่วั โมง แลว้ บันทึกคะแนนที่ได้จากการทดสอบเป็นคะแนนหลังเรยี น
และแบบทดสอบวดั ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ชดุ เดมิ จำนวน 40 ข้อ ใช้เวลา 1 ชวั่ โมง

5. นกั เรยี นตอบแบบวัดจติ อนุรกั ษ์สง่ิ แวดลอ้ มที่มตี อการเรยี นรูดว้ ยชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์
หน่วยการเรียนรู้ ชวี ิตและระบบนิเวศสง่ิ แวดลอ้ ม กลมุ่ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชัน้ มัธยมศึกษา
ปที ี่ 3 จํานวน 30 ขอ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

ฉ

ส่วนประกอบคู่มอื การใชช้ ุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์
ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ จำนวน 3 ช่ัวโมง

ประกอบด้วยส่วนตา่ ง ๆ ดงั นี้
1. การเตรยี มตัวลว่ งหนา้
2. บทบาทและหน้าท่ขี องครู / บทบาทนักเรยี น
3. การจัดชั้นเรียน
4. การประเมนิ ผลการเรยี นรู้
5. เอกสารเสริมความร้สู ำหรับครู
6. แผนการจดั การเรียนรู้
7. สอ่ื ส่งิ พิมพ์ และเว็บไซตต์ ่าง ๆ ทางอินเทอร์เน็ตทีเ่ กยี่ วข้อง
8. ภาพแสดงประเภทของระบบนิเวศ
9. ส่อื วีดีทัศนเ์ รอื่ งระบบนิเวศ
10. อุปกรณ์การทดลองของแต่ละกิจกรรมในการจดั การเรียนร้แู ต่ละครงั้
11. ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ หน่วยการเรยี นรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทาง

ชีวภาพ
ชดุ ที่ 1 ระบบนิเวศ

12.1 บัตรคำสงั่ ที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ
12.2 บัตรความรทู้ ี่ 1 เรอ่ื ง รจู้ ักระบบนิเวศ
12.3 บัตรความรทู้ ี่ 2 เรื่อง ประเภทของระบบนเิ วศ
12.4 บตั รกจิ กรรมกล่มุ กจิ กรรมที่ 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั
12.5 บัตรแบบฝกึ เสริมการเรียนรทู้ ี่ 1
12.6 เกมแผ่นปา้ ยใบค้ ำ
12.7 แผนผงั ความคดิ
12.8 บัตรแบบทดสอบท้ายกิจกรรม
12.9 เฉลยแนวคำตอบชดุ กิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่ือง ระบบนเิ วศ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

ช

การเตรียมการล่วงหนา้

1. ระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั ที่นักเรียนสำรวจควรเลือกบริเวณท่ีอยใู่ นโรงเรียน
2. นักเรียนจัดเตรียมอปุ กรณ์ในการสำรวจให้พร้อม
3. ครจู ดั เตรยี มคอมพวิ เตอร์และโทรทศั น์สำหรับฉายสือ่ วีดีทัศน์ เรอ่ื งระบบนิเวศ

บทบาทและหน้าท่ขี องครู

ครมู บี ทบาทหนา้ ท่ี ดังนี้
1.ก่อนทำกจิ กรรม
1.1 ศกึ ษาคูม่ อื ครเู กีย่ วกบั การใช้ชดุ กิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ให้เข้าใจก่อนทำ

กิจกรรม
1.2 ศึกษาแผนการจดั การเรียนร้แู ละข้ันตอนการจดั กจิ กรรมการเรียนการสอนให้

เข้าใจก่อนทำการสอน
1.3 ศกึ ษาเน้ือหาทีเ่ กีย่ วขอ้ งกับชดุ กจิ กรรมวิทยาศาสตร์ให้เข้าใจก่อนทำการสอน
1.4 ตรวจนับ ซอ่ มแซมวัสดอุ ุปกรณใ์ นชดุ กจิ กรรมวิทยาศาสตร์ใหเ้ พยี งพอต่อ

จำนวนนักเรยี น และพร้อมต่อการใชง้ าน
1.5 จดั และแบ่งกลุ่มนักเรียน

2.ระหวา่ งทำกิจกรรม
2.1 กำหนดข้ันตอนการดำเนินกิจกรรมในแตล่ ะขน้ั ตอนอย่างชัดเจน
2.2 แนะนำให้นกั เรียนทกุ คนมีสว่ นร่วมในการทำกิจกรรมมากท่ีสดุ
2.3 ใหค้ วามชว่ ยเหลือแนะนำและชแ้ี นะนักเรียนในระหว่างทำกจิ กรรม

3. หลงั ทำกจิ รรม
3.1 ประเมินผลการทำกจิ กรรม
3.2 ตรวจ นับ ซ่อมแซมชุดกิจกรรมการเรยี นการสอนและเกบ็ ให้เรียบร้อย

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

ซ

บทบาทนกั เรียน

1. ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมตามลำดบั ข้ันตอน อา่ นคำชี้แจงจากบัตรคำส่งั เพ่ือจะได้ทราบว่าจะปฏบิ ตั ิ
กิจกรรมอะไรและอยา่ งไร

2. พยายามทำแบบทดสอบ ตอบคำถาม อภปิ รายกับเพือ่ น ๆ ภายในกล่มุ เดยี วกันเกี่ยวกบั
เนื้อหาทีเ่ รียนอยา่ งเต็มความสามารถ

3. มีวนิ ยั มคี วามตรงต่อเวลา และมคี วามรับผิดชอบ
4. เมอ่ื พบปัญหา หรือเกิดความสงสยั ในเนื้อหาส่วนใดส่วนหนึ่ง สามารถขอรับคำปรึกษา
หรือคำแนะนำจากครูได้
5. ใชอ้ ปุ กรณ์อย่างระมัดระวัง ทำความสะอาด และเก็บอุปกรณ์ให้เรียบร้อยทุกครง้ั
6. ประเมินและปรับปรงุ ตนเองจากการทำกจิ กรรมและแบบทดสอบทา้ ยกิจกรรม

การจดั ชน้ั เรยี น

ในการจัดช้ันเรียนขณะที่ใชช้ ดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์นักเรียนจะทำกิจกรรมเปน็ กล่มุ
กลุ่มละ 4-5 คน จำนวนกลุ่มข้ึนอยู่กับจำนวนนักเรียนในช้ันเรยี น เมอ่ื ทำการสอบวัดผล
สัมฤทธ์ิหลงั เรยี น วัดทักษะกระบวนการวิทยาศาสตร์ นักเรียนจะตอ้ งแยกออกจากกลมุ่ และ
จัดหอ้ งสอบเป็นรายบุคคล

แผนผังการจัดชัน้ เรยี น

ประตู กระดานดำ +โทรทัศน์

ตู้ โต๊ะครู อ่างน้ำ
เก็บ
เอก กล่มุ ที่ กลมุ่ ที่ กลุ่มที่ อ่าง
สาร ลา้ ง
มือ

กลมุ่ ท่ี กลุม่ ที่ กล่มุ ท่ี

ตู้สารเคมี
เกบ็

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

ฌ

การประเมนิ ผลการเรียนรู้

1. ประเมินจากผลงานนักเรียน
2. ประเมินผลจากทักษะกระบวนการ
3. ประเมนิ ผลดา้ นคุณลักษณะอันพึงประสงค์
4. ประเมนิ ทักษะนักเรยี นศตวรรษท่ี 21

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

1

บัตรคำสง่ั ที่ 1
เรอ่ื ง ระบบนเิ วศ

คำชแ้ี จง : ให้นกั เรยี นศึกษาและปฏบิ ัตติ ามหัวข้อต่อไปน้ี
1. แบง่ กล่มุ ออกเปน็ 6 กลุม่ กลุ่มประมาณ 4-5 คน
2. ตวั แทนแตล่ ะกลุ่มออกมารบั ชุดกจิ กรรมวิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้

ชวี ติ กบั ระบบนิเวศสิง่ แวดลอ้ ม ชดุ ท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ และอุปกรณ์ จากครูผู้สอน
3. ศึกษาบตั รเน้ือหาที่ 1 เร่ือง ระบบนิเวศ
4. ศกึ ษาบัตรกิจกรรมที่ 1.1 เรือ่ ง สำรวจสภาพแวดลอ้ มรอบ ๆ ตวั ปฏิบตั กิ ิจกรรมดงั นี้
4.1 เลอื กบริเวณใดบรเิ วณหน่ึงของโรงเรียนภายในพน้ื ที่ 4 เมตร x 4 เมตร
4.2 ใชเ้ ชอื กฟางกัน้ พนื้ ทท่ี ี่เลือกไว้
4.3 สำรวจส่งิ ต่าง ๆ ภายในบริเวณทเ่ี ลอื ก จดบนั ทึกชือ่ ปริมาณหรอื จำนวน และ

แหล่งทีพ่ บส่ิงนน้ั ลงในตาราง
4.4 เขียนแผนผงั บรเิ วณท่ีสำรวจ พรอ้ มท้งั แสดงตำแหน่งของสิ่งที่พบ

5. บันทกึ รายงานผลการสำรวจ ตวั แทนกลมุ่ นำเสนอผลการปฏบิ ัตกิ จิ กรรมหน้าชนั้ เรยี น
6. นำผลการปฏบิ ตั กิ ิจกรรมของแต่ละกลมุ่ มาเปรยี บเทียบกันวา่ ผลเหมอื นหรือแตกต่างกัน
อยา่ งไร แลว้ อภปิ รายผล รว่ มกนั
7. นักเรยี นแต่ละกลุ่มทำบตั รแบบฝึกเสริมการเรียนรู้
8. แต่ละกลมุ่ นำอุปกรณแ์ ละชดุ กจิ กรรมท่ีอยใู่ นสภาพเรยี บรอ้ ยส่งครูผู้สอน

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

2

บตั รความรู้ท่ี 1 เรื่อง รจู้ ักระบบนเิ วศ

สภาพแวดล้อมตามธรรมชาตใิ นแตล่ ะท้องถิน่ มีความแตกต่างหลากหลาย เชน่
บางบริเวณมแี ม่นำ้ ลำธาร คลอง ชายทะเล ป่าชายเลน และท่ีราบ เปน็ ต้น และในแตล่ ะบรเิ วณ
มักพบสิง่ มชี วี ติ มากมายหลายชนดิ อาศยั อยรู่ ว่ มกนั ตอ้ งพึ่งพาอาศัยซึง่ กันและกนั เสมอ ประกอบดว้ ย
กลุม่ สิง่ มีชวี ิต แหลง่ ท่อี ยู่ และสงิ่ แวดลอ้ ม

กล่มุ ส่ิงมชี ีวิต (community) หมายถงึ สิง่ มชี วี ติ ตง้ั แต่ 2 ชนดิ (สปีชีส์) ข้ึนไปอาศยั อยู่
ร่วมกนั และมีความสมั พนั ธ์กนั เช่น ปลากับพืชในน้ำ

แหลง่ ที่อยู่ (habitat) หมายถึง สถานที่ทีม่ ีสิ่งมชี ีวติ อาศยั อยตู่ ามธรรมชาติ เช่น ใต้ขอนไม้
เปน็ แหล่งที่อยู่ของมด กิง้ กือ เหด็ ฯลฯ สระน้ำเป็นแหล่งท่ีอยขู่ องปลา จอก แหน เป็นต้น

แหลง่ ท่ีอยใู่ นน้ำ ได้แก่ แหลง่ น้ำจดื ทะเล มหาสมุทร
แหลง่ ท่ีอยู่บนบก ได้แก่ ทีร่ าบลุ่ม ท่รี าบสงู ทงุ่ หญ้า ปา่ ทะเลทราย
สิ่งแวดล้อม (environment) หมายถึง ส่ิงต่าง ๆ ที่อยู่ล้อมรอบตัวของส่งิ มชี วี ิต รวมทั้ง
ภาวะการณ์ตา่ ง ๆ ทีม่ ีอิทธพิ ลต่อการเจรญิ เตบิ โต และการดำรงชีวติ ของสงิ่ มีชวี ิตนัน้

สิง่ แวดลอ้ ม กล่มุ สง่ิ มชี ีวติ
(environment) (community)

ระบบนเิ วศ

(Ecosystem)

แหลง่ ท่ีอยู่
(habitat)

ความสัมพนั ธ์ในระบบนเิ วศ

คำถาม

ความสัมพนั ธ์ของสงิ่ ต่าง ๆ ในระบบนิเวศทีต่ ้องพงึ่ พาอาศยั กันและกนั ประกอบดว้ ย

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

3

คำตอบ
กลุ่มส่ิงมีชีวิต แหลง่ ทอี่ ยู่ และสิ่งแวดลอ้ ม

ระบบนเิ วศ (Ecosystem) หมายถงึ ความสมั พนั ธข์ องสิ่งมีชีวิตอาศยั ในแหล่งทีอ่ ยู่
เดยี วกัน มคี วามสมั พนั ธซ์ งึ่ กันและกนั และมีความสมั พนั ธ์ระหว่างกล่มุ ส่ิงมชี ีวิตเหล่านน้ั กับ
สภาพแวดลอ้ ม

ระบบนเิ วศอาจมขี นาดเลก็ หรือใหญก่ ็ได้ ข้ึนอย่กู ับลักษณะของสิ่งมชี วี ิต และแหลง่ ที่อยู่
อาศยั ของส่ิงมีชีวติ เช่น แอ่งน้ำเปน็ ระบบนิเวศขนาดเลก็ ที่อาจซอ้ นอยูใ่ นป่าซง่ึ เปน็ บริเวณระบบ
นิเวศขนาดใหญ่ ระบบนเิ วศขนาดใหญ่ประกอบด้วยระบบนเิ วศต่าง ๆ กนั จำนวนมาก ในแต่ละ
ระบบนิเวศจะมที ้ังพืชและสัตว์อาศยั อยู่ร่วมกนั และมีความสมั พนั ธ์กัน เรยี กว่า โลกของสิ่งมชี ีวิต
(biosphere)

แนวปะการัง ลำธาร

นาขา้ ว ชมุ ชนเมือง
ภาพประกอบ ระบบนเิ วศต่าง ๆ

ทมี่ า : http://www.trueplookpanya.com/true/knowledge_detail.php?mul_content_id=1754
คำถาม วันเขา้ ถงึ ข้อมูล 5 พฤษภาคม 2563

ระบบนิเวศ หมายถึง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

4

คำตอบ
ระบบนิเวศ (Ecosystem) หมายถงึ ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชวี ติ อาศัย

ในแหลง่ ทอ่ี ยเู่ ดียวกนั มคี วามสมั พนั ธ์ซ่งึ กันและกัน และมีความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งกลุ่ม
สิง่ มีชวี ิตเหลา่ นนั้ กับสภาพแวดลอ้ ม

บตั รความรู้ท่ี 2 เรอื่ ง ประเภทของระบบนเิ วศ

ประเภทของระบบนิเวศ
ระบบนเิ วศแตล่ ะระบบมคี วามแตกตา่ งกันข้นึ อยู่กบั ลักษณะแหลง่ ท่ีอยู่ ซึ่งมีความสำคญั อยา่ งยง่ิ

ต่อการดำรงชวี ิต หากใช้แหลง่ ท่อี ยู่เปน็ เกณฑ์ในการแบ่งประเภทของระบบนิเวศ สามารถแบง่ ได้
2 ประเภท คอื

1. ระบบนิเวศบนบก (Terrestrial Ecosystem) หมายถงึ ลักษณะของระบบนเิ วศที่กลุ่ม
สิ่งมชี วี ติ ภายในระบบอาศยั อยูบ่ นพน้ื ดิน เช่น ระบบนิเวศบนขอนไม้ ระบบนิเวศในทงุ่ หญ้า ระบบ
นเิ วศในปา่

ปา่ ไม้ ทงุ่ หญ้า ปา่ ชายเลน

ทะเลทราย ชมุ ชนเมอื ง แปลงผัก

ภาพประกอบ ระบบนิเวศบนบก

ทมี่ า : http://www.livetogether.org/content
คำถาม วันเขา้ ถึงข้อมูล 10 พฤษภาคม 2563

ถ้าใช้แหล่งที่อยู่เปน็ เกณฑ์ในการแบ่งระบบนเิ วศสามารถแบ่งได้กป่ี ระเภท อะไรบา้ ง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

5

คำตอบ

2 ประเภท ได้แก่ ระบบนิเวศบนบก กับระบบนเิ วศในน้ำ

2. ระบบนเิ วศในน้ำ (Aquatic Ecosystem) หมายถงึ ความสัมพนั ธ์ระหว่างกลมุ่ สิง่ มีชีวติ ที่อยู่
ในนำ้ และระหว่างส่ิงมีชีวติ กบั สิ่งแวดลอ้ มในน้ำ เช่น ระบบนิเวศในสระน้ำ ระบบนิเวศในทะเล
ระบบนิเวศในตู้ปลา

แมน่ ้ำ ทะแล พ้ืนท่ีชุ่มนำ้

ลำธาร ตูป้ ลา เขอ่ื น
ภาพประกอบ ระบบนเิ วศในน้ำ

ท่มี า : http://www.healthcorners.com/new_read_travel.php?category=sourcetour&id=221
วันเข้าถงึ ข้อมูล 13 พฤษภาคม 2563

นอกจากแหล่งที่อยอู่ าศัยแลว้ สามารถใชอ้ งค์ประกอบภายในระบบนิเวศ แบ่งระบบนเิ วศ
ออกเป็นประเภทตา่ ง ๆ ซึง่ ในที่นีจ้ ะได้กลา่ วถึงระบบนเิ วศท่ีสำคัญดังนี้

1. ระบบนิเวศแหล่งนำ้ จืด
เป็นแหล่งอาศัยของสัตวน์ ำ้ และพืชน้ำ เป็นแหลง่ อาหารทีส่ ำคญั ของมนุษย์และสตั วต์ า่ ง ๆ

เป็นแหล่งทใี่ หน้ ำ้ ในการอุปโภค บริโภค และทำการเกษตร สงิ่ มีชวี ิตในแหลง่ น้ำจดื เช่น จอก
สาหร่าย แหน หอย กุ้ง ปลาต่างๆ การดำรงชวี ิตของสงิ่ มชี ีวติ ในแหล่งน้ำจืด ต้องมีการปรับตัวในดา้ น
การปรับเปลีย่ นอุณหภมู ิของแหล่งนำ้ แสง ปริมาณก๊าซออกซิเจน ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ปรมิ าณ
แรธ่ าตุ ความขนุ่ ใสของน้ำ ความเร็วและความแรงของกระแสน้ำ และปรับตวั ให้เขา้ กบั สิ่งมชี ีวิตชนดิ
อืน่ ๆ ได้ดี ระบบนเิ วศแหลง่ นำ้ จืดแบ่งได้ 2 ชมุ ชน ดงั นี้คือ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

6

ชุมชนในแหล่งนำ้ น่งิ ประกอบด้วย พชื มรี ากยดึ อยู่ในพน้ื ดินใต้ทอ้ งนำ้ เช่น พวก กก
บวั กระจดู นอกจากนี้ ยังมีแพลงกต์ อนพืช และพืชลอยน้ำตา่ งๆ สาหรา่ ย ไดอะตอม แหน จอก
และสง่ิ มชี ีวิตท่ีเกาะอยู่ตามตน้ ไม้ หรอื ใบไม้ ของพชื นำ้ เชน่ หอยโข่ง หอยขม ไฮดรา
พลานาเรีย

ชมุ ชนในแหลง่ นำ้ ไหล ได้แก่
➢ เขตนำ้ ไหลเชยี่ ว เป็นบรเิ วณทก่ี ระแสนำ้ ไหล ก้นลำธารสะอาด ไม่มีการ

สะสมของตะกอนใต้น้ำ เหมาะกบั การดำรงของสงิ่ มีชีวิตพวกทสี่ ามารถเกาะติดกบั วตั ถุใต้น้ำได้ หรอื
คืบคลานไปมาได้สะดวก หรือ พวกท่ีสามารถว่ายนำ้ ท่ีสคู้ วามแรงของกระแสนำ้ ได้ จะไม่พบ
แพลงกต์ อน

➢ เขตนำ้ ไหลเออ่ื ย เป็นบริเวณทมี่ ีความลึกและความเรว็ ของกระแสนำ้
ลดลง มีการตกตะกอนของอนภุ าคใต้น้ำ การทับถมของตะกอนมาก เหมาะกบั พวกทข่ี ดุ รูอยูแ่ ละพวก
ที่ว่ายนำ้ ไปมา ได้อยา่ งอิสระ รวมทั้งแพลงก์ตอนดว้ ย

ภาพประกอบ ระบบนิเวศแหลง่ น้ำจดื
ทมี่ า : http://www.gotoknow.org/media/folders/56550

วันเข้าถึงข้อมูล 14 พฤษภาคม 2563
คำถาม

ระบบนเิ วศแหล่งน้ำจดื แบ่งเปน็ กช่ี มุ ชน อะไรบา้ ง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

7

คำตอบ
2 ชุมชน ได้แก่ ชุมชนในแหล่งน้ำนง่ิ และชมุ ชนในแหล่งน้ำไหล

2. ระบบนิเวศในทะเล
เป็นแหล่งทรพั ยากรธรรมชาติท่ใี หญ่ทสี่ ุด ทะเลและมหาสมุทรมีอาณาเขตกว้างใหญ่ไพศาล

และติดต่อกนั ตลอด ทำใหส้ ง่ิ มชี ีวติ ในแต่ละแห่งไม่เหมอื นกันข้ึนอยู่กับ อุณหภมู ิ ระดบั ความเคม็ และ
ระดบั ความลึก กระแสนำ้ ในมหาสมทุ รมีการหมุนเวยี นเชือ่ มต่อกนั กระแสน้ำทีเ่ คลือ่ นทจี่ ากส่วนลึกจะ
พาเอาแร่ธาตุท่ีอยู่กน้ ทะเลขนึ้ มาสผู่ วิ น้ำ ทำใหแ้ พลงก์ตอนพืชไดร้ ับอาหารอุดมสมบรู ณ์ทะเลมคี ลน่ื
และนำ้ ขนึ้ นำ้ ลง ทำให้มผี ลต่อการดำรงชวี ิตของสิ่งมีชวี ติ บริเวณชายฝ่งั น้ำทะเลมคี วามเค็ม ความเค็ม
นเ้ี กิดจากเกลือแร่ทีล่ ะลายอยู่จะแตกตัวในรูปของไอออน ซึ่งส่วนใหญเ่ ปน็ ไอออนของโซเดยี ม (Na+)
และไอออนของคลอรีน (Cl-) สง่ิ มชี ีวิตสว่ นใหญ่ในทะเลมีการปรบั ตวั โดยมีความเข้มขน้ ของเกลือแร่
ภายในรา่ งกายใกล้เคียงกบั นำ้ ทะเล ส่วนพวกที่มีความเขม้ ข้นของเกลอื แร่ภายในร่างกายต่ำกว่า
ภายนอกจะมีการปรับตัวโดยการเพ่ิมประสทิ ธภิ าพในการขับเกลือออกใหไ้ ดม้ าก ทะเลมีธาตอุ าหาร
ต่างกัน จงึ เปน็ ตวั กำหนดจำนวนประชากรในท้องทะเล

สิ่งมีชวี ติ ในทะเล มีทง้ั แพลงก์ตอนพืชและสัตว์ เชน่ ไดอะตอม ก้งุ เคย ตวั อ่อนของเพรียงหนิ
และยงั มีพวกสาหร่าย เชน่ สาหรา่ ยสเี ขยี ว สาหรา่ ยสีเขียวแกมน้ำเงิน สงิ่ มีชีวิตที่วา่ ยน้ำเป็นอิสระ เชน่
พวกปลาตา่ งๆ เต่า หมึก ปลาวาฬ ปลาโลมา สิ่งมีชีวติ หนา้ ดิน พบอยู่ทัว่ ไป เช่น ฟองนำ้ ปะการงั
เพรียงหนิ หอยนางรม ดอกไม้ทะเล ปลงิ ทะเล ดาวทะเล หอยแครง พลบั พลึงทะเล ระบบนิเวศ
ในทะเลมี 3 ชุมชน ดงั นี้

ชมุ ชนหาดทราย เปน็ บริเวณที่ไม่เหมาะกับการอาศยั ของส่ิงมีชวี ติ ในทะเลทัว่ ไป
เพราะมี สภาพแวดลอ้ มท่ีรุนแรง สิ่งมีชีวิตจงึ มีการปรับตวั คอื มีผิวเรียบ ลำตวั แบนราบกับพ้ืนทราย
เพื่อสะดวกแก่การแทรกตัวหนีลงทราย เชน่ หอยต่าง ๆ เหรยี ญทะเล ลดขนาดของส่วนตา่ ง ๆ
ของรา่ งกายลง เพอื่ ต้านทานกับทรายทถ่ี ูกคล่นื ซัดเป็นประจำ เชน่ ปู ทนความแหง้ แล้งได้ดีเคลื่อนไหว
ได้อยา่ งรวดเร็ว เพ่ือสามารถหลบหลีกศัตรูได้อย่างรวดเรว็ ชอบฝังตวั หรือขดุ รูอยู่ในทราย

ชมุ ชนหาดหิน เป็นบริเวณท่ีประกอบไปด้วยหินเป็นสว่ นใหญ่ ส่ิงมชี ีวิตมกี ารปรบั ตัว
คือ มีความคงทน และทนทานตอ่ การเปล่ยี นแปลงอุณหภูมิ โดยจะมีสารเคลือบพวกเจลลาติน
รกั ษาความชนื้ และป้องกนั การระเหยของนำ้ สามารถดดู ซึมนำ้ เอาไวใ้ ช้เวลาน้ำลงได้ เช่น
พวกไลเคนมสี ารหมุ้ ตัวเพ่ือช่วยในการแลกเปล่ยี นกา๊ ซไดด้ ี

คำถาม
ระบบนิเวศในทะเลแบง่ ได้กช่ี มุ ชน อะไรบ้าง

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

8

คำตอบ
3 ชมุ ชน ได้แก่ ชุมชนหาดทราย ชมุ ชนหาดหนิ ชุมชนุ แนวปะการัง

ชมุ ชนแนวปะการงั ประกอบด้วยปะการังหลายชนดิ มีรูปร่างตา่ ง ๆ กัน
ประกอบดว้ ยแคลเซยี มคารบ์ อเนต (CaCO3) ซึ่งการสรา้ งปะการงั จะมีมากหรือนอ้ ยขน้ึ อยู่กบั
อุณหภูมิและแสงสวา่ ง บริเวณทม่ี แี สงมากจะมปี ะการังมาก เพราะปะการงั สว่ นใหญ่เจริญไดด้ ี
เมื่ออยู่รวมกับสาหรา่ ย ปะการังสบื พันธไ์ุ ดโ้ ดยการแตกหน่อเชือ่ มติดกนั

หาดทราย หาดหิน แนวปะการัง

ภาพประกอบ ระบบนเิ วศในทะเล

ท่ีมา : http://www.technicchan.ac.th/?name=news&file=readnews_dep&id=533

วนั เขา้ ถงึ ข้อมูล 10 พฤษภาคม 2563

3. ระบบนเิ วศป่าชายเลน
เปน็ แหล่งอาศัยและขยายพนั ธส์ุ ตั วน์ ำ้ เปน็ ตวั กลางทำใหเ้ กิดความสมดุลระหวา่ งทะเลกับบก

แหลง่ พนั ธไ์ุ ม้ต่างๆ ท่ีมคี วามสำคัญทางเศรษฐกิจ แหล่งอาหารที่อุดมสมบรู ณ์ เป็นฉากกำบังลม
ป้องกันการชะล้างทีร่ ุนแรงท่ีเกิดจากลมมรสมุ และเป็นเสมอื นกำแพงปอ้ งกันการพงั ทลายของดนิ ราก
ของพนั ธุไ์ มช้ ่วยกรองส่ิงปฏิกูลต่าง ๆ ในนำ้

ป่าชายเลน เกิดจากการทับถมของตะกอนบริเวณปากแม่น้ำ ประกอบไปด้วยทราย โคลน
และดนิ บรเิ วณท่ตี ดิ กบั ปากแม่นำ้ เป็นดนิ เหนียว ถัดไปเปน็ ดนิ รว่ นและบริเวณทีล่ กึ เข้าไปจะมีทราย
มากข้ึน นอกจากนี้ บรเิ วณต่างๆ ของปา่ ชายเลนยังแตกต่างในด้านของความเป็นกรด-เบส ความเค็ม
รวมทง้ั ความสมบรู ณข์ องดนิ ซึ่งวดั ได้จากปรมิ าณของไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรสั (P)
โปแตสเซยี ม (K)

คำถาม
ลักษณะของพชื ในระบบนิเวศป่าชายเลนมลี ักษณะอยา่ งไร

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

9

คำตอบ
มรี ากคำ้ จนุ เพ่ือชว่ ยพยุงลำตน้ ไม่ใหล้ ้ม โครงสร้างของใบสามารถเก็บสะสมน้ำ

ได้มาก และป้องกันการสูญเสียน้ำ

ลกั ษณะของสิ่งมชี วี ติ ในปา่ ชายเลน พชื จะมรี ากค้ำจุน เพื่อชว่ ยพยุงลำต้นไมใ่ ห้ล้ม เม่อื อยูใ่ น
ดินเลน เมลด็ พชื จะงอกต้ังแต่อยูบ่ นต้นแม่ มีโครงสร้างของใบท่ีทำให้สามารถเก็บสะสมน้ำได้มาก
และมโี ครงสรา้ งทปี่ ้องกนั การสูญเสยี นำ้ โดยการคายนำ้

สิ่งมีชีวติ ทีอ่ าศัยตามชายฝัง่ ป่าชายเลน ไดแ้ ก่ โกงกาง แสมดำ โปรง่ ขาว โปรางหนู รังกะแท้
ชะคราม ตะบนู ตนี เป็ดทะเล ตาต่มุ ทะเล ปรงทะเล เทยี นทะเล ชลู ลำพู ลำแพน ถ่ัวขาว ผกั บ้งุ ทะเล
ปู หอยตา่ งๆ ปลาตนี ปูเสฉวน ปแู สม ทากทะเล หอยขน้ี ก กุ้ง ดีดขัน ปูกา้ มดาบ

สัตวใ์ นดนิ ไดแ้ ก่ ไสเ้ ดอื นทะเล หอยฝาเดียว

ภาพประกอบ ระบบนิเวศป่าชายเลน
ท่มี า : http://radio.prd.go.th/satun/ewt_news.php?nid=619&filename=index

วนั เขา้ ถงึ ข้อมลู 17 พฤษภาคม 2563
4. ระบบนิเวศป่าไม้

เปน็ แหลง่ รวมพันธไ์ุ ม้และสตั ว์ป่าต่างๆ ช่วยกำบังลมพายุ แหลง่ ต้นนำ้ ลำธาร ทำใหฝ้ นตกตาม
ฤดูกาล ชว่ ยควบคุมอณุ หภมู บิ นโลก ช่วยรกั ษาความช่มุ ช้ืนของผวิ ดิน และอากาศ ผลิตก๊าซ
ออกซเิ จน (O2) และใชก้ า๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) แหล่งสะสมปยุ๋ ธรรมชาติ ลดความรนุ แรงของ
นำ้ ป่าและการพงั ทลายของหนา้ ดนิ ท่ีเกิดจากกระแสน้ำไหลบา่

คำถาม
จงยกตัวอย่างระบบนิเวศปา่ ไม้ในประเทศไทยมา 3 ประเภท

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

10

คำตอบ
ปา่ พรุ ป่าสนเขา ป่าดิบช้ืน

ลักษณะของปา่ ไมแ้ ละสังคมสิ่งมีชีวิตในปา่ ของประเทศไทย เชน่

ปา่ พรุ (Freshwater Swamp Forest) พบตามท่ีลมุ่ ในภาคใต้
เป็นป่าท่ีมนี ้ำจืดขังอยู่ตลอดปี และ นำ้ มีความเปน็ กรดสงู
ลกั ษณะของปา่ แน่นทบึ พนั ธ์ไุ มส้ ่วนใหญเ่ ป็นไม้ขนาดเล็ก เชน่
หวาย หมากแดง เปน็ ตน้

ปา่ สนเขา (Coniferous Forest Biomes) เป็น
ปา่ เขยี วตลอดปี ประกอบด้วยพชื พรรณพวกที่มใี บเรยี วเล็ก
เรียวยาว ข้ึนอย่างหนาแน่น มียอดปกคลมุ ทึบตลอดปี ไม่มี
การผลัดใบ แสงผา่ นลงมาถึง พื้นดนิ น้อย ดนิ เป็นกรด ขาด
ธาตุอาหาร สิง่ มชี วี ิตทพ่ี บ เช่น แมวป่า หมาป่า หมี เมน่
กระรอก และนก

ปา่ ดิบชนื้ (Tropical Rain Forest Biomes) เป็น
ปา่ ทมี่ ฝี นตกตลอดปี พชื เป็นพวกใบกวา้ งไม่ผลัดใบ
ปกคลุมหนาแน่น มีอุณหภูมิและความช้ืนพอเหมาะต่อการ
เจรญิ เตบิ โตของพืช ประกอบด้วยไม้ยืนตน้ นานาชนิด พืน้ ดิน
มีตน้ ไม้ขึ้นกระจดั กระจาย เพราะได้รบั แสงไม่เพียงพอ พนั ธุ์
ไมท้ ่ีพบ ได้แก่ ไม้ยาง ไม้ ตะเคียน บริเวณพื้นดนิ เปน็ พวก
เฟิร์น หวาย ไม้ไผ่และเถาวลั ย์

ภาพประกอบ ระบบนิเวศป่าไม้
ทมี่ า : http://www.thaitravelhealth.com/blog/archives/1338

วนั เข้าถึงข้อมูล 12 พฤษภาคม 2563

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

11

บัตรกิจกรรมกลมุ่

กิจกรรมที่ 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตัว

สาระสำคัญ

ระบบนเิ วศ (Ecosystem) หมายถงึ ระบบทกี่ ลมุ่ ส่งิ มชี ีวติ อาศยั ในแหลง่ ที่อย่เู ดยี วกัน
มคี วามสมั พนั ธ์ซึ่งกันและกนั และมคี วามสมั พันธร์ ะหว่างกลมุ่ สิ่งมีชวี ติ เหล่านน้ั กบั สภาพแวดล้อม

จดุ ประสงค์กิจกรรม

1. ทำกจิ กรรมและสรปุ ผลการทำกิจกรรมเรื่อง สำรวจระบบนเิ วศรอบ ๆ ตัวได้
2. ระบุชนิดและจำนวนของส่ิงมชี ีวติ กบั ส่งิ ไม่มีชีวิตในระบบนเิ วศทีส่ ำรวจได้
3. บอกเหตผุ ลของความแตกตา่ งทัง้ ชนดิ และจำนวนของส่ิงมีชวี ติ และไม่มชี วี ติ ใน

ระบบนิเวศท่สี ำรวจได้

อุปกรณ์
1. ปากคีบ
2. แว่นขยาย
3. ตลับเมตร
4. เชือกฟาง

วิธที ำกจิ กรรม
1. เลือกบริเวณใดบริเวณหนงึ่ ของโรงเรียนภายในพื้นท่ี 4 เมตร x 4 เมตร
2. ใช้เชอื กฟางก้ันพื้นท่ีที่เลือกไว้
3. สำรวจสิ่งต่าง ๆ ภายในบริเวณทเี่ ลือก จดบันทกึ ช่ือ ปรมิ าณหรือจำนวน และแหล่ง
ทพ่ี บสง่ิ นนั้ ลงในตาราง
4. เขยี นแผนผงั บริเวณทส่ี ำรวจ พรอ้ มทง้ั แสดงตำแหนง่ ของส่ิงท่ีพบ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

12

แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่

กจิ กรรมท่ี 1.1 เรอ่ื ง สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั
สมาชิกในกลุ่มท่ี ............
1) .....................................................เลขท่ี.......... 2) ....................................................เลขที.่ .........
3) .....................................................เลขท.่ี ......... 4) ....................................................เลขที.่ .........
5) .....................................................เลขท่ี.......... 6) ....................................................เลขท.่ี .........

บนั ทกึ ผลการศึกษา

บริเวณท่สี ำรวจ....................................................................................................................................

กลมุ่ ชอ่ื จำนวน ลกั ษณะแหล่งท่ีอยู่
ส่งิ มชี ีวิต

ส่ิงไม่มชี ีวติ

สรปุ ผลการสำรวจ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………..………………………………………………………………………………………………………………………….

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

13

แผนผงั สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

14

คำถามท้ายกจิ กรรม

1. ในบรเิ วณที่สำรวจ นกั เรียนพบเหน็ ส่ิงมีชวี ิตอะไรบ้าง
............................................................................................................................. ........................
.......................................................................................................... ...........................................
............................................................................................................................. .......................
2. นักเรยี นพบเห็นสตั ว์อาศยั อยู่รวมกนั ในสภาพแวดล้อมทเ่ี ป็นกลมุ่ พชื หรือไม่ และมปี รมิ าณมาก

นอ้ ยเพียงใด
................................................................................................................................. ...............
.................................................................................................................. ..............................
............................................................................................................................. ........................
3. ในบริเวณต่างกนั มสี ิง่ แวดลอ้ มทเี่ หมอื นหรือตา่ งกันอย่างไร
..............................................................................................................................................
............................................................................................................................. ........................
............................................................................................................................. ........................
4. ถา้ บริเวณทส่ี ำรวจมสี ภาพแวดลอ้ มคลา้ ยกัน นกั เรียนพบเห็นสง่ิ มชี ีวติ ชนดิ เดียวกนั หรอื ไม่
อย่างไร
............................................................................................................................. ........................
................................................................................................... ..................................................
5. สิง่ มชี วี ติ และไม่มีชวี ิตท่มี ีความสัมพันธ์กนั ในบริเวณทส่ี ำรวจได้แก่อะไรบ้าง
ยกตวั อย่างมา 2 ชนิด
............................................................................................................. ........................................
............................................................................................................................. ........................
6. นอกจากระบบนเิ วศท่นี ักเรยี นสำรวจในโรงเรียนแลว้ นักเรียนคิดว่ามรี ะบบนิเวศอืน่ ๆ อกี
หรอื ไม่ อยา่ งไร
............................................................................................................................. ........................
.....................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ........................
7. ระบบนเิ วศทีส่ ำรวจจดั เปน็ ระบบนิเวศประเภทใด
............................................................................................................................. ....................
............................................................................................................................. ........................

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

15

บตั รแบบฝกึ เสรมิ การเรียนรู้ท่ี 1

ชอ่ื -สกลุ ....................................................................กลุม่ ท่ี.................ชัน้ /หอ้ ง....................
1. ใหน้ กั เรียนดภู าพ แลว้ พิจารณาจากหวั ข้อตอ่ ไปนี้

ภาพ 1 ภาพ 2
1.1 มีกลุม่ สง่ิ มีชวี ิตอะไรบ้าง

ภาพ 1............................................................................................................................. ..
ภาพ 2................................................................................................................................
1.2 แหลง่ ที่อยู่มลี ักษณะอย่างไร
ภาพ 1............................................................................................................................. ..
ภาพ 2................................................................................................................................
1.3 สงิ่ แวดล้อมอ่นื ๆ ภายในระบบนเิ วศท่เี ก่ียวขอ้ งกบั การดำรงชวี ติ ของสิ่งมีชีวิต
มีอะไรบ้าง
ภาพ 1...............................................................................................................................
ภาพ 2............................................................................................................................. ...

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

16

2. ให้นักเรียนสรปุ ความสัมพันธข์ องส่ิงต่าง ๆ ในระบบนเิ วศตามแผนภาพต่อไปนี้

ระบบนเิ วศ

หมายถงึ หมายถงึ หมายถงึ
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
............. ............. .............

3. ระบบนิเวศ หมายถงึ ......................................................................................................................
. ............................................................................................................................. .........................
. ......................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...........................

4. การจำแนกประเภทของระบบนเิ วศตามลักษณะแหลง่ ท่ีอยู่สามารถแบง่ ไดก้ ีป่ ระเภทอะไรบา้ ง
............................................................................................................................. .........................
. ......................................................................................................................................................
............................................................................................................................. ...........................

5. นกั เรยี นคิดวา่ พชื ควรมลี กั ษณะใดบา้ งทเี่ หมาะสมต่อการดำรงชีวติ ในระบบนเิ วศป่าชายเลน
............................................................................................................................. ..........................
............................................................................................................................. ............................

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

17

6. ให้นกั เรียนดภู าพระบบนิเวศทีก่ ำหนดให้ แลว้ เติมคำตอบใหต้ รงกับภาพ
6.1
ชอื่ ระบบนเิ วศ
....................................................................

ยกตัวอยา่ งสิง่ มชี วี ติ ทอี่ าศยั อยู่ มา 3 ชนิด
....................................................................
.....................................................................

6.2
ช่ือระบบนิเวศ
....................................................................

ยกตัวอยา่ งสง่ิ มชี วี ติ ที่อาศัยอยู่ มา 3 ชนดิ
....................................................................
.....................................................................

6.3
ชื่อระบบนเิ วศ
....................................................................

ยกตัวอยา่ งสง่ิ มีชีวติ ทีอ่ าศยั อยู่ มา 3 ชนิด
....................................................................
.....................................................................

6.4
ชอื่ ระบบนเิ วศ
....................................................................

ยกตวั อยา่ งสิ่งมีชีวิตท่ีอาศัยอยู่ มา 3 ชนดิ
....................................................................
.....................................................................

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

18

เกมแผ่นป้ายใบ้คำ

คำชี้แจง ใหน้ กั เรยี นแต่ละกลุ่มเปดิ แผ่นปา้ ย กลมุ่ ละ 1 แผ่นปา้ ย พร้อมตอบคำถามว่าแผ่นป้ายที่
กำหนดให้ เป็นระบบนเิ วศประเภทใด

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

19

แผนผังความคิด

คำช้แี จง ให้นกั เรยี นสรปุ แนวความคิดเรื่อง ระบบนเิ วศ มาสร้างแผนผงั ความคิดของกลุ่ม
(10 คะแนน)

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

20

ชือ่ กล่มุ ……………………………………………………………………เลขท่ี ...............ชนั้ ...................

บตั รแบบทดสอบทา้ ยกจิ กรรม ชุดที่ 1 ระบบนเิ วศ

คำชแี้ จง ใหน้ กั เรียนเลือกคำตอบท่ีเห็นว่าถูกที่สดุ เพยี งข้อเดยี ว แลว้ เขียนเคร่ืองหมาย 
ลงในชอ่ งตัวเลอื กในกระดาษคำตอบ

1. ส่ิงมีชีวิตในขอ้ ใดต่อไปนี้จดั เป็นกล่มุ ส่ิงมชี ีวิต

ก. นกเอย้ี ง 7 ตวั บนกง่ิ ไม้

ข. ปลวกจำนวนมากมายในรงั

ค. ปลาและกุง้ ใต้กอบัว

ง. ปลาหางนกยงู 20 ตวั ในอ่างน้ำ

2. บริเวณทกี่ ลุ่มส่งิ มีชีวติ อาศัยอยู่เรยี กวา่ อะไร Key code: 2509knqih9v
ก. บา้ นมนุษย์

ข. แหลง่ ท่ีอยู่

ค. ท่ีพักอาศยั

ง. รังนก

3. พืชและสัตวม์ ากมายหลายชนิดอาศยั อยู่รว่ มกนั ในทแ่ี ห่งหนงึ่ ลกั ษณะเช่นนเ้ี รยี กวา่ อะไร

ก. ชนดิ ของสง่ิ มีชวี ติ

ข. สภาพแวดลอ้ ม

ค. กลุ่มส่งิ มชี วี ิต

ง. ระบบนเิ วศ

4. ข้อใดคือความหมายของระบบนเิ วศ

ก. สถานทีซ่ ่ึงมีส่ิงมีชวี ติ อาศัยอยู่

ข. สง่ิ ต่าง ๆ ทอี่ ยู่ร่วมกับสงิ่ มีชีวิต

ค. กลุม่ ของสิ่งมีชีวิตทอ่ี ยูร่ ่วมกันในแต่ละแหง่

ง. ความสัมพันธ์ระหวา่ งสิง่ มีชีวิตต่างๆ ทีอ่ ยูร่ ่วมกันในแหล่งที่อยู่

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

21

5. ขอ้ ใด ไม่ จดั เปน็ ระบบนเิ วศ

ก. สนามคอนกรตี หน้าเสาธง

ข. บอ่ นำ้ ทม่ี ีสงิ่ มชี ีวติ อยเู่ ต็ม

ค. สนามหญ้าและสระน้ำหนา้ โรงเรยี น

ง. อุทยานแหง่ ชาติและป่าสงวน

6. ระบบนเิ วศทใี่ หญ่ทีส่ ุด คือ

ก. ขอนไม้ ข. ทงุ่ หญา้

ค. ทะเล ง. โลกของสิ่งมชี ีวติ

7. สงิ่ มชี ีวิตใดเปน็ สง่ิ มชี วี ติ ในระบบนเิ วศป่าชายเลน

ก. ประดู่

ข. แสม

ค. ตะแบก

ง. ตะบูน

8. ระบบนเิ วศใดมีความอุดมสมบรู ณแ์ ละความหนาแนน่ ของสิง่ มชี วี ติ น้อยทส่ี ดุ

ก. ระบบนเิ วศใต้ทะเลลึก

ข. ระบบนเิ วศชายหาด

ค. ระบบนเิ วศริมฝั่งแมน่ ำ้

ง. ระบบนเิ วศป่าชายเลน

9. ข้อใดเปน็ ลักษณะเฉพาะของระบบนิเวศในทะเล

ก. มอี ณุ หภูมิคงท่ีในชว่ งวันหน่ึง ๆ

ข. มีอุณหภมู ิไมค่ งที่ในช่วงวนั หนึง่ ๆ

ค. มคี วามหลากหลายของสงิ่ มชี วี ติ มาก

ง. มคี วามช้ืนเป็นองค์ประกอบหลกั ของระบบนิเวศ

10. ช่วงรอยต่อระหวา่ งแหล่งนำ้ จืดกับแหลง่ นำ้ เคม็ มาบรรจบกนั เรียกวา่ อะไร

ก. แหล่งนำ้ กรอ่ ย

ข. แหล่งน้ำจดื

ค. แหล่งนำ้ เค็ม

ง. แหลง่ นำ้ นง่ิ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

22

บตั รเฉลยกิจกรรมกลมุ่

กจิ กรรมท่ี 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั

แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่

แนวคำตอบ ตวั อย่างบนั ทึกผลการศึกษา

บรเิ วณทีส่ ำรวจ ดา้ นทิศตะวันออกของโรงอาหาร

กลมุ่ ชอ่ื จำนวน ลกั ษณะแหล่งท่ีอยู่
บนพ้นื ดนิ
สิ่งมีชีวติ ต้นกา้ มปู จำนวนมาก บนพ้นื ดิน,ใตด้ ิน
บนพ้ืนดิน,ใตด้ ิน
ไสเ้ ดอื น 2 ตวั บนตน้ กา้ มปู
บนพื้นดนิ ,ใตด้ ิน
มดดำ จำนวนมาก

แมงมุม 1 ตวั

ไข่มด จำนวนมาก

สิ่งไม่มชี วี ิต ก่งิ ไมแ้ ห้ง 7 ก่งิ บนพนื้ ดิน
หิน 12 ก้อน บนพน้ื ดิน
ดนิ จำนวนมาก บนพ้ืนดนิ
ใบไมแ้ ห้ง 20 บนพน้ื ดนิ
ถงุ พลาสติก 6 ใบ บนพื้นดนิ ,บนตน้ ก้ามปู

(อยู่ในดุลยพินิจของครูผสู้ อนขนึ้ อยู่กับระบบนเิ วศทีน่ ักเรยี นเลอื กสำรวจ)

แนวคำตอบ สรุปผลการสำรวจ

ในระบบนิเวศทสี่ ำรวจในแต่ละแหง่ มกั จะพบทงั้ สิ่งทมี่ ีชวี ิตและไม่มีชวี ิตอยู่ร่วมกันเสมอ
จำนวนและชนดิ ของสงิ่ มีชีวติ ในแต่ละแห่งจะแตกตา่ งกันไปตามลกั ษณะบรเิ วณที่อยู่อาศัย
และมกั พบว่าในบริเวณเดียวกันจะมีสิง่ มชี วี ติ ทีเ่ ปน็ ทงั้ พชื และสตั วอ์ าศัยอย่รู ว่ มกันเสมอ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

23

เฉลยคำถามทา้ ยกจิ กรรม

1. ในบรเิ วณที่สำรวจ นักเรยี นพบเหน็ สิง่ มีชีวิตอะไรบา้ ง (อยู่ในดลุ ยพินจิ ของครูผูส้ อน)

แนวคำตอบ มด แมลง ไส้เดือน หญ้า ต้นไม้ใหญ่ ดอกไม้ ผเี ส้อื

2. นกั เรยี นพบเห็นสตั วอ์ าศยั อยู่รวมกนั ในสภาพแวดลอ้ มท่เี ป็นกลุม่ พชื หรอื ไม่ และมปี ริมาณมาก

น้อยเพียงใด (อยู่ในดลุ ยพินิจของครผู ้สู อน)

แนวคำตอบ พบเห็น (ปรมิ าณข้ึนอย่กู บั ระบบนเิ วศท่ีนกั เรียนเลือกสำรวจ)

3. ในบรเิ วณต่างกนั มสี ิ่งแวดลอ้ มทเ่ี หมือนหรือต่างกนั อยา่ งไร

แนวคำตอบ แตกต่างกนั เพราะ สภาพแวดลอ้ มในบริเวณที่แตกตา่ งกัน
จะมีสิ่งไม่มีชวี ติ และมชี ีวตอาศัยอย่แู ตกตา่ งกนั

4. ถา้ บริเวณท่สี ำรวจมีสภาพแวดลอ้ มคลา้ ยกนั นักเรยี นพบเห็นสง่ิ มชี วี ติ ชนดิ เดียวกนั หรอื ไม่
อย่างไร

แนวคำตอบ พบเห็น เพราะ สภาพแวดลอ้ มทคี่ ล้ายกันทำให้ส่งิ มีชีวติ ชนดิ

เดียวกนั สามารถปรบั ตัวอาศยั อยไู่ ด้ง่ายกว่า สภาพแวดลอ้ ม

ท่แี ตกต่างกัน

5. สง่ิ มชี วี ติ และไม่มชี วี ิตท่ีมีความสัมพันธก์ นั ในบรเิ วณทส่ี ำรวจไดแ้ ก่อะไรบา้ ง ยกตัวอย่าง

มา 2 ชนิด

แนวคำตอบ มอสและหนิ ใบไม้แห้งกบั แมลง ปลากบั นำ้ ไส้เดอื นกบั ดิน

6. นอกจากระบบนเิ วศท่ีนกั เรยี นสำรวจในโรงเรียนแลว้ นกั เรยี นคดิ วา่ มีระบบนเิ วศอื่น ๆ อกี
หรอื ไม่ อย่างไร

แนวคำตอบ มี ได้แก่ ระบบนิเวศน้ำจดื ระบบนิเวศทางทะเล

ระบบนิเวศปา่ ชายเลน ระบบนิเวศป่าไม้

7. ระบบนเิ วศทน่ี ักเรยี นสำรวจจดั เปน็ ระบบนเิ วศประเภทใด (อยู่ในดุลยพนิ จิ ของครูผสู้ อน)

แนวคำตอบ ระบบนิเวศบนบก หรือ ระบบนิเวศในน้ำ
(ข้นึ อยู่กบั ระบบนเิ วศทีน่ ักเรียนเลอื กสำรวจ)

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

24

บัตรเฉลยแบบฝกึ เสรมิ การเรยี นรู้ที่ 1

1. ให้นักเรียนดภู าพ แลว้ พจิ ารณาจากหวั ข้อต่อไปนี้

1.1มีกลุ่มสงิ่ มีชวี ติ อะไรบา้ ง

แนวคำตอบ ภาพ 1 ปลา ภาพ 2 ช้าง ตน้ ไม้ หญ้า

1.2 แหลง่ ทีอ่ ยู่มีลักษณะอย่างไร

แนวคำตอบ ภาพ 1 น้ำ ภาพ 2 ป่า

1.3 สงิ่ แวดล้อมอ่ืน ๆ ภายในระบบนเิ วศทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การดำรงชวี ิตของส่งิ มีชวี ิตมีอะไรบา้ ง

แนวคำตอบ ภาพ 1 อากาศ แสง น้ำ ดิน แรธ่ าตุ
ภาพ 2 อากาศ แสง นำ้ ดนิ แร่ธาตุ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

25

2. ใหน้ ักเรียนสรุปความสมั พันธข์ องสงิ่ ต่าง ๆ ในระบบนิเวศตามแผนภาพต่อไปน้ี
แนวคำตอบ

ระบบนิเวศ

กลุ่มส่ิงมีชีวติ แหล่งทีอ่ ยู่ สิง่ แวดล้อม

หมายถึง หมายถึง หมายถึง
กลุ่มของส่งิ มชี วี ติ ต่าง ๆ บรเิ วณทสี่ ่ิงมีชวี ติ อาศยั อยู่ องค์ประกอบท่ีไม่มีชวี ิตซง่ึ
เชน่ ต้นไม้ นก กระรอก งู เช่น เปน็ แหลง่ ทีอ่ ยอู่ าศัย มีความสัมพนั ธแ์ ละ
กวาง ทอ่ี าศัยอยู่บริเวณ บนบกมีสภาพเปน็ ป่าหรอื เก่ยี วขอ้ งกบั ระบบนเิ วศ
เดยี วกนั แหล่งทอ่ี ยูใ่ นหนองน้ำ เชน่ ดนิ นำ้ อากาศ แสง

3. ระบบนเิ วศ หมายถงึ

แนวคำตอบ ระบบท่ีกลุ่มสงิ่ มชี ีวติ อาศัยในแหลง่ ท่อี ยู่เดียวกัน มคี วามสัมพนั ธ์
ซึ่งกนั และกนั และมคี วามสัมพันธร์ ะหวา่ งกลมุ่ สิ่งมชี วี ติ เหล่านั้น
กบั สภาพแวดล้อม

4. การจำแนกประเภทของระบบนเิ วศตามลักษณะแหลง่ ที่อย่สู ามารถแบ่งไดก้ ี่ประเภทอะไรบา้ ง

แนวคำตอบ สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คือ ระบบนิเวศบนบก
และระบบนเิ วศในนำ้

5. นกั เรียนคดิ ว่าพชื ควรมีลกั ษณะใดบา้ งทีเ่ หมาะสมต่อการดำรงชวี ติ ในระบบนเิ วศป่าชายเลน

แนวคำตอบ ตน้ แสม ต้นโกงกาง ต้นลำพู มีรากค้ำจนุ ชว่ ยในการพยงุ ลำตน้
มรี ากสำหรบั หายใจ โผลพ่ น้ ดินขน้ึ มา มใี บอวบน้ำเพราะมีเน้ือเย่ือ
กกั เก็บน้ำในใบ ผลของโกงกางมรี ากงอกออกมาเม่ือหล่นลงสู่พื้นดนิ
ก็จะเจริญไดท้ นั ที

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

26

6. ให้นักเรียนดูภาพระบบนิเวศที่กำหนดให้ แลว้ เตมิ คำตอบใหต้ รงกบั ภาพ

6.1 แนวคำตอบ ชือ่ ระบบนเิ วศ ระบบนเิ วศน้ำจืด

ยกตวั อย่างส่งิ มชี ีวิตทอ่ี าศยั อยู่ มา 3 ชนดิ

บวั ปลา สาหร่าย กงุ้ หอย (อยูใ่ นดลุ ยพนิ ิจของครูผูส้ อน)

6.2 แนวคำตอบ ชอ่ื ระบบนิเวศ ระบบนเิ วศปา่ พรุ

ยกตวั อย่างส่งิ มีชวี ติ ทอ่ี าศยั อยู่ มา 3 ชนดิ

ตน้ หมากแดง ต้นอินทนิลฯลฯ (อยู่ในดุลยพินิจของครูผูส้ อน)

6.3 แนวคำตอบ ช่ือระบบนิเวศ ระบบนเิ วศป่าชายเลน

ยกตวั อยา่ งสง่ิ มีชีวติ ที่อาศยั อยู่ มา 3 ชนิด

ปลาตีน ปูเสฉวน ตน้ โกงกาง ฯลฯ (อยู่ในดลุ ยพนิ ิจของครผู ู้สอน)

6.4 แนวคำตอบ ชือ่ ระบบนเิ วศ ระบบนเิ วศปา่ ไม้

ยกตัวอยา่ งสิง่ มีชวี ิตทอ่ี าศัยอยู่ มา 3 ชนิด

ช้าง เถาวว์ ลั ย์ ต้นประดู่ ฯลฯ (อย่ใู นดลุ ยพนิ ิจของครูผู้สอน)

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

27

เฉลยเกมแผ่นป้ายใบค้ ำ

คำช้ีแจง ให้นักเรียนแตล่ ะกลุ่มเปดิ แผน่ ป้าย กลุ่มละ 1 แผน่ ป้าย พรอ้ มตอบคำถามว่าแผน่ ปา้ ยที่
กำหนดให้ เป็นระบบนเิ วศประเภทใด

ระบบนเิ วศทางทะเล ระบบนิเวศทางทะเล

ระบบนเิ วศป่าชายเลน ระบบนิเวศปา่ ไม้

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

28

จืด ระบบนเิ วศแหลง่ น้ำจืด
ระบบนเิ วศแหลง่ นำ้ จดื

ทะเล ระบบนิเวศป่าชายเลน
น

ระบบนเิ วศป่าไม้

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

29

เฉลยแผนผังความคดิ

คำชี้แจง ให้นักเรยี นสรุปแนวความคดิ เรื่อง ระบบนเิ วศ มาสร้างแผนผังความคดิ ของกลุ่ม

ระบบนิเวศ

ความหมาย ประเภท

ความสมั พันธ์ของสิ่งมชี วี ิต ใชแ้ หล่งทอี่ ยู่เปน็ เกณฑแ์ บง่ เปน็ 2
อาศยั ในแหลง่ ทีอ่ ยเู่ ดยี วกัน ประเภท
มคี วามสมั พนั ธซ์ ึ่งกันและกัน
และมีความสมั พันธร์ ะหวา่ ง - ระบบนเิ วศบนบก
- ระบบนเิ วศในน้าํ
กลุม่ สิ่งมีชีวิตเหลา่ นั้นกบั
สภาพแวดล้อม ใช้องคป์ ระกอบภายในระบบนิเวศ เป็น
เกณฑ์ แบ่งเปน็
4 ประเภท

- ระบบนิเวศในทะเล
- ระบบนเิ วศป่าไม้
- ระบบนเิ วศปา่ ชายเลน
- ระบบนิเวศในน้ําจดื

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

30

บัตรเฉลยแบบทดสอบทา้ ยกจิ กรรม
ชดุ ท่ี 1 ระบบนเิ วศ

1. ค 2. ข 3. ค 4. ง 5. ก
6. ง 7. ข 8. ก 9. ค 10. ก

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

31

บรรณานกุ รม

ถนัด ศรีบญุ เรือง และคณะ. หนงั สอื เรยี น สาระการเรียนรพู้ ้นื ฐาน วทิ ยาศาสตร์ ม.๓. กรงุ เทพฯ :
อักษรเจริญทัศน,์ 2553.
. สมั ฤทธมิ์ าตรฐานวิทยาศาสตร์ ม.3 เล่ม 1กรงุ เทพฯ : อักษรเจริญทัศน,์ 2553.

บัญชา แสนทวี และคณะ. ว 411 วทิ ยาศาสตรส์ ิ่งแวดล้อม ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย.
กรุงเทพฯ : วฒั นาพานิช, 2547.

ประดบั นาคแกว้ และคณะ. หนังสอื เรียนสาระการเรยี นรู้พนื้ ฐาน กลุ่มสาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์
ม.3 ช่วงชน้ั ท่ี 3. กรุงเทพฯ : แมค็ , 2548.

ปรชี า สุวรรณพนิ จิ และคณะ. ชีวิตกับสิง่ แวดลอ้ ม ม.3. กรุงเทพฯ : ฐานบณั ฑติ , มปป.
พมิ พนั ธ์ เดชะคปุ ต์ และคณะ. หนังสือเรยี นสาระการเรยี นรูพ้ น้ื ฐาน กลุ่มสาระการเรยี นรู้

วิทยาศาสตร์วิทยาศาสตร์ ม.3. กรุงเทพฯ : สำนกั พมิ พพ์ ัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จำกดั ,
2548.
ราชบัณฑติ สถาน. ศัพท์วิทยาศาสตร์ องั กฤษ -ไทย ไทย – องั กฤษ ฉบับราชบณั ฑติ ยสถาน.
พมิ พค์ ร้งั ที่ 5 (แก้ไขเพม่ิ เติม). กรงุ เทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2546.
วชิ าญ เลิศลพ และคณะ. กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ ช่วงชนั้ ที่ 3 (ม.1-ม.3) ครบทกุ สาระ. กรุงเทพฯ :
ประสานมิตร, 2545.
ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และคณะ. สอื่ การเรยี นรแู้ ละเสรมิ สร้างทักษะตามมาตรฐานการเรียนรู้
กลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ม.3 ช่วงชน้ั ท่ี 3. กรงุ เทพฯ : สำนกั พิมพ์นิยมวทิ ยา,
2548.
. วิทยาศาสตร์ พนั ธกุ รรมและความหลากหลายของส่ิงมีชิวติ ช่วงชัน้ ท่ี 3 (ม.1-3).
กรุงเทพฯ : นยิ มวิทยา, 2547
ศึกษาธิการ, กระทรวง, กรมวิชาการ. การจัดสาระการเรยี นรูก้ ลุม่ สาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์
ตามหลักสตู รการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศักราช 2544. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภา
ลาดพร้าว, 2546.
ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, สถาบนั . หนังสือเรียนรายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี เลม่ 2 ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 ตามมาตรฐานการเรยี นรแู้ ละตัวชี้วดั
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลาง
การศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพค์ ุรสุ ภาลาดพรา้ ว, 2563.

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

32

บรรณานกุ รม (ต่อ)

ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, สถาบัน.ค่มู ือครูหนงั สือเรยี นรายวิชาพ้นื ฐาน
วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เลม่ 2 ชัน้ มธั ยมศึกษา ปที ี่ 3 ตามมาตรฐานการเรียนรู้และ
ตวั ช้วี ดั กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศกึ ษาข้ันพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค์ ุรสุ ภาลาดพรา้ ว,
2563.
. บทเรียนออนไลน์ วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ตามมาตรฐานการเรียนรู้และ
ตัวช้วี ัด กลุม่ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสตู ร
แกนกลางการศกึ ษาขั้นพน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551. ค้นเมื่อวนั ท่ี 30 เมษายน 2563.
จาก https://proj14.ipst.ac.th/

สสวท. พจนานุกรม วทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลย.ี ค้นเมอ่ื 17 พฤษภาคม 2563.
จาก http://escivocab.ipst.ac.th/index.php?

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102