01-ส่วนหน้าชุดที่ 1

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

คำนำ

ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชวี ภาพ
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ว23102 ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี 3 เล่มนีจ้ ัดทำขนึ้ เพ่ือใช้เปน็ แนวทาง
ในการจดั การเรยี นรู้ของครู หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 7 เรื่อง ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ
กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 เพื่อให้การจดั กิจกรรมการเรียนร้เู ป็นไป
ตามลำดับข้ันตอน และบรรลุวัตถปุ ระสงค์ ตลอดทัง้ สามารถจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ไดอ้ ย่างมี
ประสิทธิภาพ ท้งั นเ้ี พราะว่าชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ เปน็ นวตั กรรมและเทคโนโลยีทางการสอนอีก
อย่างหนึ่งในปจั จุบัน ท่มี สี ่วนช่วยให้กจิ กรรมการเรียนรบู้ รรลเุ ป้าหมาย

ชดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ ชุดที่ 1 ระบบนเิ วศ เลม่ นี้สำเรจ็ ลงด้วยดี โดยได้รับคำแนะนำ
จากผเู้ ชี่ยวชาญด้านเนื้อหา นายกนกพล ศรพี ั้ว ครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการพิเศษ โรงเรียนเทศบาล
2“เชิงชุมอนุชนวทิ ยา” นางวารณุ ี บรุ ีมาตร ครู วิทยฐานะ ครเู ช่ยี วชาญ โรงเรยี นมัธยมศกึ ษาเทศบาล
3 “ยุติธรรมวิทยา” ผู้เช่ยี วชาญด้านส่ือนวัตกรรม นางนภาพร ศรมี รกต ศึกษานเิ ทศก์ วทิ ยฐานะ
ศึกษานเิ ทศก์เช่ยี วชาญ นายกำแพง ไชยมาตรย์ ศกึ ษานเิ ทศก์ วิทยฐานะ ศึกษานเิ ทศก์เชีย่ วชาญ
ผูเ้ ช่ียวชาญดา้ นหลกั สตู รและการสอน นายนนทชัย เวยสาร ผอู้ ำนวยการสถานศึกษา วิทยฐานะ
ผอู้ ำนวยการเชีย่ วชาญ โรงเรยี นธาตทุ องอำนวยวิทย์ และขอขอบคณุ นายสุทัศน์ สวุ รรณโน
ผู้อำนวยการสถานศึกษา ครใู นกลุม่ สาระการเรียนร้วู ทิ ยาศาสตร์ และคณะครูในโรงเรียนเดื่อศรีไพร
วัลย์ ทีค่ อยใหก้ ารสนับสนนุ ทุกท่าน จึงขอบคุณมา ณ โอกาสนี้

สวรรยา ผิวบญุ เรือง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

สารบัญ

คำนำ ............................................................................................................................ ก
สารบญั ......................................................................................................................... ข
คำชีแ้ จง ........................................................................................................................ ค
การดำเนนิ การจัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ ............................................................................ ง
ส่วนประกอบ ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์............................................................................ ฉ
การเตรียมการล่วงหนา้ ................................................................................................. ช
บทบาทและหน้าที่ของครู ............................................................................................. ช
บทบาทนกั เรียน ............................................................................................................ ซ
การจัดช้ันเรยี น ............................................................................................................. ซ
การประเมนิ ผลการเรยี นรู้................................................................................................ ฌ
แผนการจดั การเรยี นรู้ ................................................................................................... 1
สื่อประกอบชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ........................................................................... 12

บัตรคำสง่ั ที่ 1 เรื่อง ระบบนเิ วศ ............................................................................. 13
บตั รความรทู้ ่ี 1 เร่อื งรจู้ ักระบบนเิ วศ ....................................................................... 14
บตั รความรู้ท่ี 2 เรอ่ื งประเภทของระบบนเิ วศ .......................................................... 16
บตั รกิจกรรมกลมุ่ กิจกรรมท่ี 1.1 สำรวจระบบนเิ วศรอบ ๆ ตัว ............................... 23
บัตรแบบฝกึ เสรมิ กิจกรรมการเรยี นร้ทู ี่ 1 ................................................................. 27
เกมแผ่นป้ายใบ้คำ ................................................................................................... 30
แผนผงั ความคดิ ........................................................................................................ 31
บตั รแบบทดสอบทา้ ยกิจกรรม ................................................................................. 32
เฉลยแนวคำตอบชุดกจิ กรรมวิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ................................ 34
บรรณานกุ รม ............................................................................................................. 43

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

คำชแ้ี จง

ชุดกจิ กรรมวิทยาศาสตร์ หนว่ ยการเรยี นรู้ ระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชวี ภาพ

กล่มุ สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ สำหรับนกั เรียนช้นั มัธยมศึกษาปีที่ 3 ชดุ น้ี ใช้เวลาเรียนท้ังสิ้น 18

ช่ัวโมง ประกอบด้วยชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์จำนวน 6 ชุด ดงั นี้

ชดุ ท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ จำนวน 3 ชวั่ โมง

ชดุ ที่ 2 เรื่อง องคป์ ระกอบของระบบนิเวศ จำนวน 3 ชว่ั โมง

ชดุ ท่ี 3 เรอื่ ง ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งสงิ่ มีชีวติ กับสิง่ แวดลอ้ ม จำนวน 3 ช่ัวโมง

ชดุ ที่ 4 เรอื่ ง วฏั จกั รของสารในระบบนเิ วศ จำนวน 3 ช่วั โมง

ชดุ ที่ 5 เรอ่ื ง ประชากร จำนวน 3 ชว่ั โมง

ชุดท่ี 6 เรือ่ ง การใช้ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละปญั หาสิง่ แวดล้อม จำนวน 3 ชั่วโมง

กิจกรรมการเรียนรทู้ ่ีใชป้ ระกอบชดุ กิจกรรมวิทยาศาสตรท์ ้ัง 6 ชุด ลว้ นแล้วแตเ่ ป็นกจิ กรรม
การเรียนร้ทู ีเ่ นน้ ผูเ้ รียนเป็นสำคัญท้งั ส้ิน โดยกจิ กรรมในแตละชว่ั โมง จะใหนกั เรยี นสามารถเรยี นรู
ดวยตนเอง นกั เรยี นมสี วนรวมในกจิ กรรมโดยการฝกปฏบิ ัติและทํากจิ กรรม ฝกทกั ษะการคิดและ
การอภิปรายแสดงความคิดเหน็ ฝกทักษะกระบวนการในการทํางานกลุม ฝกกระบวนการสืบคนขอมลู
การคนควา ฝึกการใช้เทคโนโลยี เพื่อนำไปสกู่ ารวเิ คราะห สงั เคราะหขอมลู ท่ีไดโดยนํามาเขยี นสรปุ
ความรู้ และสงเสรมิ ปฏิสัมพันธอันดรี ะหวางครูกบั นกั เรยี น นกั เรยี นกับนักเรยี น มกี ารแลกเปล่ียน
ความคิดเห็นซ่ึงกนั และกัน มีการชวยเหลือกนั ระหวางนักเรียนเกงและนักเรยี นที่ออน ตลอดจน
การฝกตนเองใหมวี นิ ัย และมีความรบั ผิดชอบรวมกันในการทํางาน

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

การดำเนินการจัดกจิ กรรมการเรียนรู้
หนว่ ยการเรียนรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ

1. ทดสอบกอ่ นเรยี นด้วยแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิท์ างการเรียน หนว่ ยการเรียนรู้
ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชวี ภาพ กล่มุ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ สำหรับนกั เรยี นช้นั
มัธยมศึกษาปที ่ี 3 จำนวน 40 ขอ้ ใช้เวลา 1 ช่วั โมง แล้วบันทกึ คะแนนท่ีไดจ้ ากการทดสอบเป็น
คะแนนกอ่ นเรียน

2. ทดสอบก่อนเรยี นทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรด์ ้วยแบบทดสอบวัดทักษะ
กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ กลุ่มสาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ สำหรับนักเรียนช้ันมธั ยมศกึ ษา
ปที ี่ 3 จำนวน 40 ขอ้ ใช้เวลา 1 ช่วั โมง แล้วบนั ทึกคะแนนท่ไี ด้จากการทดสอบเปน็ คะแนน
ก่อนเรียน

3. ดำเนนิ การจดั กิจกรรมการเรียนรู้โดยใชช้ ดุ กจิ กรรมวิทยาศาสตร์ หนว่ ยการเรียนรู้
ระบบนเิ วศและความหลากหลายทางชวี ภาพ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ สำหรับนักเรียนชน้ั
มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 3 จำนวน 6 ชุด ใช้เวลา 18 ชว่ั โมง ตามลำดบั โดยจัดกิจกรรมการเรียนรูต้ าม
ขนั้ ตอนท่ีระบุไว้ในแผนการจัดการเรียนรู้ แบง่ ออกเป็น 5 ข้นั ตอนดงั นี้

3.1.ขน้ั สร้างความสนใจ
3.1.1 เป็นการนำเข้าส่บู ทเรียน หรือเรื่องทีส่ นใจ โดยการที่ครแู ละนักเรียนจะร่วมกนั

อภปิ ราย และสนทนาถงึ เรอื่ งท่ีจะศึกษา นำเทคโนโลยีเขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการตอบคำถามของนักเรียน
3.1.2 โดยครูอาจจะทบทวนเน้อื หาทีเ่ รียนแลว้ โดยการตงั้ คำถามหรือกระตุ้นให้

นกั เรียนสร้างคำถาม กำหนดประเดน็ ทจ่ี ะศึกษา
3.2 ขั้นสำรวจและค้นหา
3.2.1 โดยใหน้ ักเรยี นทำความเขา้ ใจในประเด็นหรือคำถามท่ีสนใจจะศกึ ษา
3.2.2 การวางแผนกำหนดแนวทางการสำรวจและคน้ หาข้อมูลในเร่อื งทจ่ี ะศึกษา
3.2.3 ลงมือปฏิบตั ิเพื่อเกบ็ รวบรวมข้อมลู ในแหลง่ การเรียนรูต้ า่ งๆ เพ่ือให้ได้มาซง่ึ

ขอ้ มลู อย่างเพยี งพอท่ีจะใช้
3.3 ข้นั อธบิ ายและลงข้อสรุป
3.3.1 นำข้อมูลท่ีได้ไปศึกษาและเกบ็ รวบรวมข้อมูลมาวเิ คราะห์ แปลผล และสรุปผล

เช่น การบรรยายสรปุ สรา้ งแบบจำลอง สรา้ งตารางสรุปผล

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

3.4 ขนั้ ขยายความรู้
3.4.1 การนำความร้ทู สี่ ร้างข้ึน หรือความร้ทู ใ่ี หม่ทจี่ ะศึกษามาเชอ่ื มโยง และเพ่ิมเติม

จากความรู้เดิม เพ่ือให้ผู้เรียนเกิดความเขา้ ใจ และทำให้เกดิ ความรูก้ ว้างขวางข้ึน เช่น การศกึ ษาจาก
ใบความรู้ หรือเอกสารประกอบต่าง ๆ เพิ่มเติม

3.5 ขัน้ ประเมิน
3.5.1 การประเมนิ ผลการเรียนการสอน เพ่ือให้ทราบว่าผ่านเกณฑท์ ่ีตงั้ ไวห้ รอื ไม่ เช่น

การสงั เกตจากการอภปิ รายภายในกลุ่ม การอภิปรายสรุปผลหนา้ ชั้นเรยี น
3.5.2 ประเมินจากการปฏบิ ัตจิ ากการปฏบิ ัติกิจกรรมของนักเรยี น เชน่ การปฏบิ ตั ิ

กิจกรรมการทดลอง
3.5.3 ตรวจผลงานจากทำบตั รกจิ กรรมของนักเรียน
3.5.4 ประเมนิ จากแบบทดสอบท้ายกจิ กรรม

4. เมอื่ สิน้ สุดการจัดกิจกรรมการเรยี นรโู้ ดยใชช้ ุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ หน่วยการเรียนรู้
ระบบนิเวศและความหลากหลายทางชวี ภาพ กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์ สำหรับนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 3 ครบท้งั 6 ชุดแล้ว ทดสอบหลงั เรียนด้วยแบบทดสอบวัดผลสมั ฤทธทิ์ างการเรยี น
ชุดเดิม จำนวน 40 ขอ้ ใช้เวลา 1 ช่วั โมง แล้วบันทกึ คะแนนท่ไี ดจ้ ากการทดสอบเป็นคะแนนหลังเรยี น
และแบบทดสอบวดั ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ชดุ เดิม จำนวน 40 ขอ้ ใชเ้ วลา 1 ชั่วโมง

5. นกั เรียนตอบแบบวดั จติ อนุรักษส์ ิ่งแวดล้อมท่ีมตี อการเรียนรูดว้ ยชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์
หน่วยการเรยี นรู้ ชวี ติ และระบบนเิ วศส่งิ แวดลอ้ ม กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ชนั้ มัธยมศกึ ษา
ปที ี่ 3 จาํ นวน 30 ขอ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

ส่วนประกอบคู่มือการใชช้ ุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์
ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนเิ วศ จำนวน 3 ชวั่ โมง

ประกอบด้วยส่วนตา่ ง ๆ ดงั น้ี
1. การเตรยี มตัวลว่ งหนา้
2. บทบาทและหน้าท่ขี องครู / บทบาทนักเรยี น
3. การจัดชั้นเรียน
4. การประเมนิ ผลการเรียนรู้
5. เอกสารเสริมความร้สู ำหรับครู
6. แผนการจดั การเรียนรู้
7. สอ่ื ส่งิ พิมพ์ และเว็บไซตต์ ่าง ๆ ทางอินเทอร์เน็ตทเ่ี กี่ยวข้อง
8. ภาพแสดงประเภทของระบบนเิ วศ
9. ส่อื วีดีทัศนเ์ รอื่ งระบบนิเวศ
10. อุปกรณ์การทดลองของแต่ละกจิ กรรมในการจดั การเรียนรู้แต่ละครง้ั
11. ชุดกิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ หนว่ ยการเรยี นรู้ ระบบนิเวศและความหลากหลายทาง

ชีวภาพ
ชดุ ที่ 1 ระบบนิเวศ

12.1 บัตรคำสงั่ ที่ 1 เร่อื ง ระบบนเิ วศ
12.2 บัตรความรทู้ ี่ 1 เรอ่ื ง รูจ้ กั ระบบนเิ วศ
12.3 บัตรความรทู้ ี่ 2 เรื่อง ประเภทของระบบนิเวศ
12.4 บตั รกจิ กรรมกล่มุ กจิ กรรมท่ี 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตัว
12.5 บัตรแบบฝกึ เสริมการเรยี นรู้ท่ี 1
12.6 เกมแผ่นปา้ ยใบค้ ำ
12.7 แผนผงั ความคิด
12.8 บัตรแบบทดสอบท้ายกิจกรรม
12.9 เฉลยแนวคำตอบชดุ กิจกรรมวิทยาศาสตร์ ชดุ ท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนเิ วศ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

การเตรยี มการล่วงหน้า

1. ระบบนเิ วศรอบ ๆ ตวั ทน่ี ักเรียนสำรวจควรเลอื กบริเวณท่อี ยูใ่ นโรงเรียน
2. นักเรียนจัดเตรยี มอุปกรณ์ในการสำรวจใหพ้ ร้อม
3. ครจู ัดเตรยี มคอมพวิ เตอร์และโทรทัศน์สำหรบั ฉายสื่อวีดที ัศน์ เรอื่ งระบบนิเวศ

บทบาทและหน้าทขี่ องครู

ครมู บี ทบาทหนา้ ท่ี ดังนี้
1.ก่อนทำกจิ กรรม
1.1 ศกึ ษาคูม่ ือครูเกยี่ วกับการใช้ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ใหเ้ ขา้ ใจก่อนทำ

กิจกรรม
1.2 ศึกษาแผนการจัดการเรียนรแู้ ละข้ันตอนการจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอนให้

เข้าใจก่อนทำการสอน
1.3 ศึกษาเน้ือหาทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ชดุ กิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ใหเ้ ข้าใจก่อนทำการสอน
1.4 ตรวจนบั ซอ่ มแซมวัสดุอุปกรณ์ในชดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ให้เพยี งพอต่อ

จำนวนนักเรยี น และพร้อมต่อการใชง้ าน
1.5 จัดและแบ่งกล่มุ นักเรียน

2.ระหวา่ งทำกจิ กรรม
2.1 กำหนดขนั้ ตอนการดำเนินกจิ กรรมในแต่ละข้นั ตอนอย่างชดั เจน
2.2 แนะนำให้นักเรียนทกุ คนมีสว่ นรว่ มในการทำกิจกรรมมากที่สดุ
2.3 ให้ความช่วยเหลอื แนะนำและช้แี นะนักเรียนในระหว่างทำกิจกรรม

3. หลงั ทำกจิ รรม
3.1 ประเมินผลการทำกิจกรรม
3.2 ตรวจ นับ ซ่อมแซมชดุ กิจกรรมการเรียนการสอนและเกบ็ ให้เรยี บร้อย

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

บทบาทนกั เรียน

1. ปฏิบตั กิ จิ กรรมตามลำดับขั้นตอน อา่ นคำช้แี จงจากบตั รคำสง่ั เพื่อจะได้ทราบวา่ จะปฏบิ ตั ิ
กิจกรรมอะไรและอย่างไร

2. พยายามทำแบบทดสอบ ตอบคำถาม อภิปรายกบั เพ่ือน ๆ ภายในกลุ่มเดียวกนั เกย่ี วกบั
เนือ้ หาทเ่ี รียนอย่างเต็มความสามารถ

3. มีวินยั มคี วามตรงตอ่ เวลา และมีความรบั ผิดชอบ
4. เม่ือพบปัญหา หรือเกิดความสงสัยในเนอ้ื หาส่วนใดส่วนหน่งึ สามารถขอรบั คำปรึกษา
หรือคำแนะนำจากครไู ด้
5. ใช้อปุ กรณอ์ ย่างระมดั ระวัง ทำความสะอาด และเก็บอุปกรณ์ใหเ้ รียบร้อยทุกครง้ั
6. ประเมนิ และปรับปรุงตนเองจากการทำกิจกรรมและแบบทดสอบทา้ ยกจิ กรรม

การจดั ชนั้ เรยี น

ในการจดั ช้นั เรยี นขณะที่ใช้ชดุ กิจกรรมวิทยาศาสตร์นกั เรยี นจะทำกิจกรรมเปน็ กลมุ่
กลุ่มละ 4-5 คน จำนวนกลุ่มขน้ึ อยกู่ ับจำนวนนักเรียนในชั้นเรียน เมอ่ื ทำการสอบวดั ผล
สัมฤทธิ์หลงั เรยี น วัดทักษะกระบวนการวิทยาศาสตร์ นกั เรียนจะตอ้ งแยกออกจากกลมุ่ และ
จัดห้องสอบเปน็ รายบุคคล

แผนผังการจัดช้นั เรียน

ประตู กระดานดำ +โทรทัศน์

ตู้ โต๊ะครู อ่างน้ำ
เกบ็
เอก กลุ่มท่ี กล่มุ ท่ี กลมุ่ ที่ อ่าง
สาร ล้าง
มือ

กล่มุ ที่ กลมุ่ ที่ กลุม่ ท่ี

ต้สู ารเคมี
เก็บ

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

การประเมนิ ผลการเรียนรู้

1. ประเมินจากผลงานนักเรียน
2. ประเมินผลจากทักษะกระบวนการ
3. ประเมนิ ผลดา้ นคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์
4. ประเมนิ ทักษะนักเรยี นศตวรรษที่ 21

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

บตั รคำสง่ั ท่ี 1
เรื่อง ระบบนเิ วศ

คำชีแ้ จง : ใหน้ ักเรียนศึกษาและปฏบิ ตั ิตามหวั ข้อต่อไปน้ี
1. แบ่งกลมุ่ ออกเป็น 6 กลมุ่ กลุม่ ประมาณ 4-5 คน
2. ตวั แทนแตล่ ะกลุ่มออกมารบั ชดุ กจิ กรรมวทิ ยาศาสตร์ หนว่ ยการเรียนรู้

ชวี ติ กบั ระบบนเิ วศสิ่งแวดล้อม ชุดที่ 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ และอุปกรณ์ จากครูผสู้ อน
3. ศึกษาบตั รเนื้อหาท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ
4. ศึกษาบัตรกิจกรรมที่ 1.1 เร่อื ง สำรวจสภาพแวดล้อมรอบ ๆ ตวั ปฏิบัตกิ จิ กรรมดงั น้ี
4.1 เลือกบรเิ วณใดบริเวณหนึง่ ของโรงเรยี นภายในพ้นื ท่ี 4 เมตร x 4 เมตร
4.2 ใชเ้ ชอื กฟางก้ันพ้นื ท่ีทเ่ี ลือกไว้
4.3 สำรวจส่งิ ตา่ ง ๆ ภายในบริเวณท่เี ลือก จดบันทกึ ชือ่ ปริมาณหรือจำนวน และ

แหล่งทพ่ี บสิง่ นัน้ ลงในตาราง
4.4 เขยี นแผนผังบรเิ วณที่สำรวจ พรอ้ มทง้ั แสดงตำแหน่งของสิง่ ทพ่ี บ

5. บนั ทึกรายงานผลการสำรวจ ตัวแทนกลุม่ นำเสนอผลการปฏิบตั กิ ิจกรรมหน้าช้นั เรยี น
6. นำผลการปฏิบัติกจิ กรรมของแต่ละกลุ่มมาเปรยี บเทียบกันวา่ ผลเหมือนหรือแตกตา่ งกนั
อย่างไร แล้วอภปิ รายผล ร่วมกัน
7. นักเรียนแตล่ ะกลุ่มทำบตั รแบบฝึกเสรมิ การเรียนรู้
8. แตล่ ะกลมุ่ นำอุปกรณ์และชุดกิจกรรมท่ีอยู่ในสภาพเรยี บร้อยสง่ ครผู ู้สอน

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

บตั รความรู้ที่ 1 เรือ่ ง รจู้ ักระบบนเิ วศ

สภาพแวดลอ้ มตามธรรมชาติในแต่ละท้องถนิ่ มีความแตกต่างหลากหลาย เชน่
บางบริเวณมแี ม่นำ้ ลำธาร คลอง ชายทะเล ปา่ ชายเลน และท่ีราบ เปน็ ต้น และในแต่ละบริเวณ
มักพบสิ่งมีชวี ติ มากมายหลายชนดิ อาศยั อยูร่ ่วมกัน ต้องพึง่ พาอาศัยซ่งึ กันและกนั เสมอ ประกอบดว้ ย
กลุ่มสง่ิ มชี ีวิต แหล่งทอ่ี ยู่ และส่งิ แวดล้อม

กลุม่ ส่ิงมชี ีวติ (community) หมายถึง สิ่งมชี ีวิตต้งั แต่ 2 ชนดิ (สปชี สี )์ ขึ้นไปอาศัยอยู่
ร่วมกนั และมีความสมั พนั ธก์ ัน เชน่ ปลากบั พืชในน้ำ

แหล่งที่อยู่ (habitat) หมายถึง สถานทีท่ ่ีมสี ง่ิ มชี ีวิตอาศยั อยู่ตามธรรมชาติ เช่น ใต้ขอนไม้
เปน็ แหลง่ ที่อยู่ของมด กิง้ กือ เห็ด ฯลฯ สระนำ้ เป็นแหลง่ ที่อยขู่ องปลา จอก แหน เป็นต้น

แหล่งที่อยู่ในนำ้ ได้แก่ แหล่งน้ำจดื ทะเล มหาสมุทร
แหลง่ ท่ีอยู่บนบก ไดแ้ ก่ ทร่ี าบลมุ่ ทรี่ าบสูง ท่งุ หญ้า ปา่ ทะเลทราย
สงิ่ แวดล้อม (environment) หมายถึง สิ่งต่าง ๆ ท่ีอย่ลู ้อมรอบตวั ของสงิ่ มชี ีวิต รวมท้งั
ภาวะการณต์ ่าง ๆ ที่มีอิทธิพลตอ่ การเจริญเตบิ โต และการดำรงชวี ิตของสิ่งมชี ีวติ น้นั

ส่งิ แวดล้อม กลมุ่ สิ่งมีชีวิต
(environment) (community)

ระบบนเิ วศ

(Ecosystem)

แหลง่ ที่อยู่
(habitat)

ความสัมพันธใ์ นระบบนเิ วศ

คำถาม

ความสัมพันธ์ของสง่ิ ตา่ ง ๆ ในระบบนิเวศที่ต้องพงึ่ พาอาศยั กันและกนั ประกอบด้วย

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
กลุ่มสงิ่ มชี วี ติ แหลง่ ที่อยู่ และส่งิ แวดล้อม

ระบบนิเวศ (Ecosystem) หมายถึง ความสมั พนั ธ์ของส่งิ มชี ีวติ อาศัยในแหล่งทอี่ ยู่
เดียวกนั มคี วามสมั พนั ธซ์ ึง่ กันและกัน และมีความสมั พันธ์ระหวา่ งกล่มุ สิง่ มชี วี ติ เหล่านั้นกบั
สภาพแวดล้อม

ระบบนิเวศอาจมขี นาดเล็กหรือใหญ่ก็ได้ ขน้ึ อยู่กบั ลักษณะของสิ่งมีชีวติ และแหลง่ ท่ีอยู่
อาศัยของสงิ่ มชี ีวติ เช่น แอง่ น้ำเปน็ ระบบนเิ วศขนาดเลก็ ที่อาจซอ้ นอยูใ่ นป่าซึง่ เป็นบรเิ วณระบบ
นเิ วศขนาดใหญ่ ระบบนิเวศขนาดใหญ่ประกอบด้วยระบบนเิ วศตา่ ง ๆ กันจำนวนมาก ในแตล่ ะ
ระบบนิเวศจะมีท้ังพชื และสัตว์อาศยั อยูร่ ่วมกนั และมีความสมั พนั ธก์ ัน เรียกวา่ โลกของส่ิงมีชีวิต
(biosphere)

แนวปะการัง ลำธาร

นาข้าว ชมุ ชนเมอื ง
ภาพประกอบ ระบบนเิ วศต่าง ๆ

ทีม่ า : http://www.trueplookpanya.com/true/knowledge_detail.php?mul_content_id=1754
คำถาม วนั เข้าถึงข้อมลู 5 พฤษภาคม 2563

ระบบนิเวศ หมายถึง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
ระบบนเิ วศ (Ecosystem) หมายถงึ ความสัมพนั ธข์ องสิง่ มีชีวิตอาศัย

ในแหลง่ ที่อย่เู ดยี วกนั มีความสัมพันธ์ซึ่งกนั และกนั และมีความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกลมุ่
สิ่งมชี วี ติ เหลา่ น้ันกบั สภาพแวดล้อม

บัตรความรู้ที่ 2 เรอ่ื ง ประเภทของระบบนเิ วศ

ประเภทของระบบนเิ วศ
ระบบนิเวศแตล่ ะระบบมคี วามแตกต่างกันขึน้ อยู่กับลักษณะแหลง่ ที่อยู่ ซง่ึ มีความสำคัญอย่างย่งิ

ตอ่ การดำรงชวี ติ หากใช้แหล่งทีอ่ ยู่เปน็ เกณฑ์ในการแบ่งประเภทของระบบนเิ วศ สามารถแบ่งได้
2 ประเภท คือ

1. ระบบนิเวศบนบก (Terrestrial Ecosystem) หมายถึง ลักษณะของระบบนเิ วศทก่ี ล่มุ
สิง่ มชี วี ิตภายในระบบอาศยั อยบู่ นพื้นดนิ เชน่ ระบบนเิ วศบนขอนไม้ ระบบนิเวศในทงุ่ หญ้า ระบบ
นเิ วศในปา่

ปา่ ไม้ ท่งุ หญ้า ป่าชายเลน

ทะเลทราย ชมุ ชนเมือง แปลงผัก

ภาพประกอบ ระบบนเิ วศบนบก

ท่มี า : http://www.livetogether.org/content
คำถาม วันเข้าถึงข้อมูล 10 พฤษภาคม 2563

ถา้ ใช้แหลง่ ท่ีอยู่เปน็ เกณฑ์ในการแบ่งระบบนิเวศสามารถแบ่งได้กี่ประเภท อะไรบา้ ง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ

2 ประเภท ได้แก่ ระบบนิเวศบนบก กบั ระบบนเิ วศในน้ำ

2. ระบบนิเวศในนำ้ (Aquatic Ecosystem) หมายถึง ความสัมพันธ์ระหวา่ งกลมุ่ สิ่งมีชีวติ ที่อยู่
ในนำ้ และระหวา่ งสิ่งมีชีวติ กับส่งิ แวดลอ้ มในนำ้ เช่น ระบบนิเวศในสระนำ้ ระบบนเิ วศในทะเล
ระบบนเิ วศในตปู้ ลา

แมน่ ้ำ ทะแล พน้ื ทีช่ ่มุ น้ำ

ลำธาร ตู้ปลา เขอ่ื น
ภาพประกอบ ระบบนเิ วศในน้ำ

ท่ีมา : http://www.healthcorners.com/new_read_travel.php?category=sourcetour&id=221
วนั เขา้ ถงึ ข้อมลู 13 พฤษภาคม 2563

นอกจากแหล่งที่อยอู่ าศัยแล้ว สามารถใช้องคป์ ระกอบภายในระบบนิเวศ แบง่ ระบบนิเวศ
ออกเป็นประเภทตา่ ง ๆ ซ่ึงในท่ีนจี้ ะไดก้ ลา่ วถงึ ระบบนเิ วศที่สำคญั ดังนี้

1. ระบบนเิ วศแหล่งน้ำจืด
เป็นแหลง่ อาศัยของสัตว์น้ำและพชื น้ำ เปน็ แหล่งอาหารที่สำคัญของมนุษย์และสัตวต์ า่ ง ๆ

เป็นแหล่งทใี่ ห้น้ำในการอุปโภค บรโิ ภค และทำการเกษตร ส่ิงมชี วี ติ ในแหล่งนำ้ จดื เช่น จอก
สาหร่าย แหน หอย กุ้ง ปลาตา่ งๆ การดำรงชวี ติ ของส่ิงมีชวี ติ ในแหลง่ น้ำจดื ตอ้ งมีการปรบั ตัวในด้าน
การปรับเปล่ยี นอุณหภูมิของแหลง่ น้ำ แสง ปรมิ าณกา๊ ซออกซิเจน ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ปริมาณ
แรธ่ าตุ ความขุ่นใสของน้ำ ความเรว็ และความแรงของกระแสนำ้ และปรบั ตัวใหเ้ ขา้ กบั ส่ิงมชี วี ิตชนดิ
อน่ื ๆ ไดด้ ี ระบบนิเวศแหลง่ นำ้ จืดแบ่งได้ 2 ชุมชน ดงั นค้ี ือ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

ชมุ ชนในแหล่งนำ้ นิ่ง ประกอบดว้ ย พืชมรี ากยึดอยู่ในพื้นดินใต้ท้องน้ำ เชน่ พวก กก
บัว กระจดู นอกจากนี้ ยงั มีแพลงก์ตอนพืช และพืชลอยนำ้ ตา่ งๆ สาหร่าย ไดอะตอม แหน จอก
และสิง่ มชี ีวติ ที่เกาะอยู่ตามตน้ ไม้ หรอื ใบไม้ ของพืชนำ้ เชน่ หอยโข่ง หอยขม ไฮดรา
พลานาเรยี

ชุมชนในแหล่งนำ้ ไหล ได้แก่
➢ เขตน้ำไหลเชย่ี ว เป็นบริเวณท่กี ระแสน้ำไหล กน้ ลำธารสะอาด ไมม่ กี าร

สะสมของตะกอนใต้นำ้ เหมาะกับการดำรงของสง่ิ มีชวี ิตพวกทสี่ ามารถเกาะตดิ กับวัตถใุ ต้น้ำได้ หรอื
คบื คลานไปมาได้สะดวก หรือ พวกทส่ี ามารถวา่ ยน้ำท่สี ้คู วามแรงของกระแสน้ำได้ จะไม่พบ
แพลงกต์ อน

➢ เขตนำ้ ไหลเอ่ือย เปน็ บรเิ วณท่ีมคี วามลกึ และความเรว็ ของกระแสนำ้
ลดลง มกี ารตกตะกอนของอนุภาคใต้น้ำ การทบั ถมของตะกอนมาก เหมาะกับพวกทขี่ ุดรูอยแู่ ละพวก
ที่ว่ายน้ำไปมา ได้อยา่ งอิสระ รวมทง้ั แพลงก์ตอนดว้ ย

ภาพประกอบ ระบบนิเวศแหลง่ น้ำจืด
ทมี่ า : http://www.gotoknow.org/media/folders/56550

วันเขา้ ถึงข้อมูล 14 พฤษภาคม 2563
คำถาม

ระบบนเิ วศแหล่งนำ้ จดื แบง่ เป็นกชี่ ุมชน อะไรบ้าง

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
2 ชุมชน ได้แก่ ชมุ ชนในแหลง่ น้ำนงิ่ และชมุ ชนในแหลง่ นำ้ ไหล

2. ระบบนเิ วศในทะเล
เปน็ แหลง่ ทรพั ยากรธรรมชาติท่ใี หญ่ทส่ี ุด ทะเลและมหาสมุทรมีอาณาเขตกวา้ งใหญ่ไพศาล

และติดต่อกนั ตลอด ทำใหส้ ่ิงมชี ีวิตในแต่ละแห่งไมเ่ หมือนกันข้นึ อยกู่ ับ อณุ หภูมิ ระดบั ความเคม็ และ
ระดบั ความลึก กระแสน้ำในมหาสมุทรมีการหมุนเวียนเชอ่ื มต่อกนั กระแสนำ้ ที่เคลอ่ื นท่ีจากส่วนลกึ จะ
พาเอาแรธ่ าตทุ ี่อยกู่ ้นทะเลขึน้ มาสผู่ ิวนำ้ ทำใหแ้ พลงกต์ อนพืชไดร้ บั อาหารอุดมสมบูรณ์ทะเลมีคล่ืน
และนำ้ ขึน้ นำ้ ลง ทำใหม้ ผี ลต่อการดำรงชีวติ ของสง่ิ มชี วี ิตบรเิ วณชายฝัง่ นำ้ ทะเลมีความเค็ม ความเคม็
นี้เกิดจากเกลือแร่ทลี่ ะลายอยู่จะแตกตัวในรปู ของไอออน ซึ่งสว่ นใหญ่เปน็ ไอออนของโซเดียม (Na+)
และไอออนของคลอรนี (Cl-) สง่ิ มีชีวิตสว่ นใหญ่ในทะเลมีการปรบั ตวั โดยมคี วามเข้มข้นของเกลอื แร่
ภายในรา่ งกายใกล้เคยี งกบั นำ้ ทะเล ส่วนพวกที่มคี วามเขม้ ข้นของเกลอื แรภ่ ายในร่างกายตำ่ กว่า
ภายนอกจะมีการปรบั ตัวโดยการเพ่ิมประสิทธภิ าพในการขับเกลือออกใหไ้ ด้มาก ทะเลมีธาตอุ าหาร
ต่างกัน จงึ เปน็ ตัวกำหนดจำนวนประชากรในท้องทะเล

สิง่ มีชีวิตในทะเล มที งั้ แพลงก์ตอนพชื และสตั ว์ เชน่ ไดอะตอม กุ้งเคย ตวั อ่อนของเพรยี งหนิ
และยงั มีพวกสาหร่าย เชน่ สาหร่ายสเี ขยี ว สาหร่ายสีเขียวแกมนำ้ เงนิ ส่งิ มีชวี ิตทวี่ ่ายนำ้ เป็นอสิ ระ เชน่
พวกปลาต่างๆ เต่า หมกึ ปลาวาฬ ปลาโลมา สิ่งมชี วี ติ หน้าดนิ พบอยู่ทว่ั ไป เช่น ฟองน้ำ ปะการัง
เพรยี งหิน หอยนางรม ดอกไม้ทะเล ปลงิ ทะเล ดาวทะเล หอยแครง พลับพลงึ ทะเล ระบบนเิ วศ
ในทะเลมี 3 ชมุ ชน ดังน้ี

ชุมชนหาดทราย เปน็ บรเิ วณท่ีไม่เหมาะกบั การอาศัยของส่ิงมีชีวิตในทะเลทั่วไป
เพราะมี สภาพแวดลอ้ มทีร่ นุ แรง สงิ่ มีชวี ิตจงึ มีการปรบั ตวั คือ มีผิวเรียบ ลำตวั แบนราบกบั พ้ืนทราย
เพ่อื สะดวกแก่การแทรกตัวหนีลงทราย เชน่ หอยตา่ ง ๆ เหรียญทะเล ลดขนาดของส่วนตา่ ง ๆ
ของรา่ งกายลง เพ่ือต้านทานกับทรายท่ถี ูกคลน่ื ซดั เปน็ ประจำ เช่น ปู ทนความแหง้ แล้งได้ดเี คลอื่ นไหว
ไดอ้ ย่างรวดเร็ว เพอ่ื สามารถหลบหลีกศตั รูได้อยา่ งรวดเร็วชอบฝงั ตัวหรอื ขุดรูอย่ใู นทราย

ชมุ ชนหาดหนิ เปน็ บริเวณที่ประกอบไปด้วยหินเป็นส่วนใหญ่ สิง่ มชี วี ติ มกี ารปรบั ตัว
คอื มีความคงทน และทนทานตอ่ การเปล่ยี นแปลงอุณหภมู ิ โดยจะมีสารเคลือบพวกเจลลาติน
รกั ษาความช้นื และป้องกันการระเหยของน้ำสามารถดดู ซึมน้ำเอาไวใ้ ช้เวลาน้ำลงได้ เช่น
พวกไลเคนมีสารหมุ้ ตวั เพื่อชว่ ยในการแลกเปล่ียนก๊าซได้ดี

คำถาม
ระบบนเิ วศในทะเลแบง่ ได้ก่ชี มุ ชน อะไรบา้ ง

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
3 ชุมชน ไดแ้ ก่ ชุมชนหาดทราย ชุมชนหาดหนิ ชุมชนุ แนวปะการัง

ชุมชนแนวปะการัง ประกอบดว้ ยปะการงั หลายชนิด มีรูปร่างต่าง ๆ กนั
ประกอบด้วยแคลเซยี มคารบ์ อเนต (CaCO3) ซง่ึ การสร้างปะการังจะมีมากหรือน้อยขน้ึ อยกู่ บั
อุณหภูมิและแสงสว่าง บริเวณทม่ี แี สงมากจะมีปะการังมาก เพราะปะการัง สว่ นใหญเ่ จรญิ ไดด้ ี
เมอื่ อยู่รวมกับสาหรา่ ย ปะการังสบื พันธไ์ุ ดโ้ ดยการแตกหน่อเชอ่ื มติดกัน

หาดทราย หาดหนิ แนวปะการัง

ภาพประกอบ ระบบนเิ วศในทะเล

ท่ีมา : http://www.technicchan.ac.th/?name=news&file=readnews_dep&id=533

วนั เข้าถงึ ข้อมลู 10 พฤษภาคม 2563

3. ระบบนเิ วศปา่ ชายเลน
เปน็ แหลง่ อาศัยและขยายพนั ธส์ุ ัตว์นำ้ เป็นตัวกลางทำใหเ้ กิดความสมดุลระหวา่ งทะเลกบั บก

แหลง่ พันธ์ไุ ม้ต่างๆ ท่ีมีความสำคญั ทางเศรษฐกจิ แหล่งอาหารทอ่ี ุดมสมบรู ณ์ เป็นฉากกำบังลม
ปอ้ งกนั การชะลา้ งท่รี นุ แรงที่เกิดจากลมมรสมุ และเป็นเสมือนกำแพงปอ้ งกันการพงั ทลายของดิน ราก
ของพนั ธไุ์ มช้ ่วยกรองส่งิ ปฏกิ ูลต่าง ๆ ในนำ้

ป่าชายเลน เกดิ จากการทับถมของตะกอนบริเวณปากแม่น้ำ ประกอบไปด้วยทราย โคลน
และดนิ บรเิ วณท่ตี ิดกบั ปากแมน่ ำ้ เปน็ ดนิ เหนยี ว ถัดไปเปน็ ดินรว่ นและบริเวณที่ลกึ เข้าไปจะมที ราย
มากขนึ้ นอกจากนี้ บริเวณตา่ งๆ ของป่าชายเลนยังแตกตา่ งในดา้ นของความเป็นกรด-เบส ความเค็ม
รวมทง้ั ความสมบูรณ์ของดนิ ซ่ึงวดั ได้จากปรมิ าณของไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรัส (P)
โปแตสเซียม (K)

คำถาม
ลกั ษณะของพชื ในระบบนิเวศปา่ ชายเลนมีลกั ษณะอย่างไร

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
มีรากคำ้ จนุ เพื่อช่วยพยุงลำตน้ ไม่ใหล้ ม้ โครงสร้างของใบสามารถเกบ็ สะสมนำ้

ได้มาก และป้องกนั การสูญเสียน้ำ

ลกั ษณะของส่ิงมีชวี ิตในป่าชายเลน พืชจะมีรากคำ้ จนุ เพ่ือชว่ ยพยุงลำต้นไม่ใหล้ ้ม เม่ืออยู่ใน
ดินเลน เมลด็ พืชจะงอกต้ังแต่อย่บู นต้นแม่ มีโครงสรา้ งของใบท่ที ำให้สามารถเก็บสะสมนำ้ ได้มาก
และมีโครงสรา้ งทป่ี ้องกันการสญู เสียน้ำโดยการคายน้ำ

สงิ่ มีชีวิตทอ่ี าศยั ตามชายฝงั่ ป่าชายเลน ได้แก่ โกงกาง แสมดำ โปรง่ ขาว โปรางหนู รังกะแท้
ชะคราม ตะบูน ตนี เป็ดทะเล ตาต่มุ ทะเล ปรงทะเล เทยี นทะเล ชลู ลำพู ลำแพน ถัว่ ขาว ผักบุ้งทะเล
ปู หอยต่างๆ ปลาตนี ปูเสฉวน ปูแสม ทากทะเล หอยข้นี ก ก้งุ ดดี ขัน ปูกา้ มดาบ

สัตวใ์ นดิน ไดแ้ ก่ ไสเ้ ดอื นทะเล หอยฝาเดียว

ภาพประกอบ ระบบนิเวศป่าชายเลน
ท่มี า : http://radio.prd.go.th/satun/ewt_news.php?nid=619&filename=index

วันเข้าถงึ ข้อมลู 17 พฤษภาคม 2563
4. ระบบนเิ วศป่าไม้

เป็นแหล่งรวมพนั ธไุ์ ม้และสัตว์ป่าต่างๆ ชว่ ยกำบังลมพายุ แหลง่ ต้นนำ้ ลำธาร ทำให้ฝนตกตาม
ฤดูกาล ช่วยควบคมุ อณุ หภูมบิ นโลก ช่วยรักษาความชุ่มชืน้ ของผวิ ดิน และอากาศ ผลติ กา๊ ซ
ออกซิเจน (O2) และใชก้ ๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) แหล่งสะสมป๋ยุ ธรรมชาติ ลดความรนุ แรงของ
น้ำปา่ และการพงั ทลายของหน้าดนิ ท่เี กดิ จากกระแสน้ำไหลบา่

คำถาม
จงยกตัวอย่างระบบนิเวศปา่ ไม้ในประเทศไทยมา 3 ประเภท

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

คำตอบ
ปา่ พรุ ปา่ สนเขา ปา่ ดบิ ชื้น

ลักษณะของปา่ ไม้และสังคมสิ่งมีชวี ิตในปา่ ของประเทศไทย เชน่
ปา่ พรุ (Freshwater Swamp Forest) พบตามท่ลี มุ่ ในภาคใต้
เป็นปา่ ทม่ี ีนำ้ จืดขงั อยู่ตลอดปี และ น้ำมคี วามเปน็ กรดสงู
ลักษณะของปา่ แน่นทบึ พันธไ์ุ ม้ส่วนใหญ่เป็นไม้ขนาดเลก็ เช่น
หวาย หมากแดง เปน็ ตน้

ปา่ สนเขา (Coniferous Forest Biomes) เป็น
ป่าเขยี วตลอดปี ประกอบด้วยพืชพรรณพวกท่ีมใี บเรียวเล็ก
เรยี วยาว ข้ึนอยา่ งหนาแนน่ มียอดปกคลมุ ทึบตลอดปี ไม่มี
การผลัดใบ แสงผา่ นลงมาถึง พน้ื ดนิ น้อย ดนิ เปน็ กรด ขาด
ธาตุอาหาร สิง่ มชี ีวิตทพ่ี บ เช่น แมวป่า หมาปา่ หมี เมน่
กระรอก และนก

ปา่ ดิบชน้ื (Tropical Rain Forest Biomes) เป็น
ปา่ ที่มีฝนตกตลอดปี พชื เป็นพวกใบกวา้ งไมผ่ ลดั ใบ
ปกคลุมหนาแน่น มีอุณหภูมแิ ละความชืน้ พอเหมาะต่อการ
เจรญิ เตบิ โตของพชื ประกอบด้วยไมย้ ืนตน้ นานาชนิด พ้ืนดิน
มีตน้ ไม้ขึน้ กระจัดกระจาย เพราะไดร้ บั แสงไม่เพยี งพอ พนั ธุ์
ไม้ท่ีพบ ได้แก่ ไมย้ าง ไม้ ตะเคยี น บริเวณพนื้ ดนิ เป็นพวก
เฟริ น์ หวาย ไม้ไผแ่ ละเถาวัลย์
ภาพประกอบ ระบบนิเวศป่าไม้
ท่ีมา : http://www.thaitravelhealth.com/blog/archives/1338
วันเขา้ ถึงข้อมลู 12 พฤษภาคม 2563

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

บัตรกิจกรรมกลมุ่

กจิ กรรมที่ 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั

สาระสำคัญ
ระบบนิเวศ (Ecosystem) หมายถงึ ระบบทกี่ ลุม่ สิ่งมีชีวติ อาศัยในแหล่งท่ีอยูเ่ ดยี วกนั

มีความสัมพนั ธซ์ ง่ึ กันและกัน และมคี วามสัมพนั ธ์ระหว่างกลมุ่ ส่ิงมชี วี ติ เหลา่ น้ันกบั สภาพแวดล้อม

จุดประสงค์กจิ กรรม

1. ทำกจิ กรรมและสรุปผลการทำกจิ กรรมเรื่อง สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตัวได้
2. ระบุชนิดและจำนวนของสงิ่ มชี ีวิตกับสงิ่ ไม่มีชวี ติ ในระบบนเิ วศทีส่ ำรวจได้
3. บอกเหตุผลของความแตกตา่ งท้งั ชนิดและจำนวนของส่งิ มชี วี ติ และไม่มชี ีวติ ใน

ระบบนเิ วศที่สำรวจได้

อปุ กรณ์
1. ปากคีบ
2. แว่นขยาย
3. ตลบั เมตร
4. เชือกฟาง

วิธที ำกจิ กรรม
1. เลือกบรเิ วณใดบรเิ วณหนึง่ ของโรงเรยี นภายในพื้นที่ 4 เมตร x 4 เมตร
2. ใช้เชอื กฟางก้นั พื้นทท่ี ี่เลอื กไว้
3. สำรวจส่ิงตา่ ง ๆ ภายในบริเวณท่ีเลอื ก จดบันทกึ ชื่อ ปรมิ าณหรือจำนวน และแหล่ง
ทพ่ี บสิง่ นัน้ ลงในตาราง
4. เขยี นแผนผังบริเวณท่ีสำรวจ พร้อมทั้งแสดงตำแหนง่ ของสิ่งท่ีพบ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่

กิจกรรมท่ี 1.1 เรอ่ื ง สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตัว
สมาชิกในกลุ่มท่ี ............
1) .....................................................เลขท.่ี ......... 2) ....................................................เลขท.่ี .........
3) .....................................................เลขท.ี่ ......... 4) ....................................................เลขท่ี..........
5) .....................................................เลขท่ี.......... 6) ....................................................เลขท่ี..........

บันทกึ ผลการศึกษา

บริเวณทีส่ ำรวจ....................................................................................................................................

กลมุ่ ชื่อ จำนวน ลักษณะแหล่งท่ีอยู่
ส่งิ มชี ีวิต

สิง่ ไมม่ ีชีวิต

สรุปผลการสำรวจ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………..………………………………………………………………………………………………………………………….

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

แผนผงั สำรวจระบบนเิ วศรอบ ๆ ตวั

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

คำถามท้ายกิจกรรม

1. ในบรเิ วณท่สี ำรวจ นักเรียนพบเห็นส่งิ มีชีวิตอะไรบา้ ง
............................................................................................................................. ........................
.......................................................................................................... ...........................................
............................................................................................................................. .......................
2. นกั เรยี นพบเหน็ สัตว์อาศยั อยู่รวมกนั ในสภาพแวดล้อมท่ีเป็นกลุม่ พชื หรือไม่ และมีปริมาณมาก

นอ้ ยเพยี งใด
............................................................................................................................. ...................
.............................................................................................................. ..................................
............................................................................................................................. ........................
3. ในบริเวณต่างกนั มีส่งิ แวดลอ้ มท่เี หมือนหรือต่างกนั อยา่ งไร
........................................................................................................................................... ...
............................................................................................................................. ........................
............................................................................................................................. ........................
4. ถา้ บริเวณท่สี ำรวจมีสภาพแวดล้อมคล้ายกนั นกั เรยี นพบเห็นส่งิ มีชวี ติ ชนิดเดยี วกนั หรอื ไม่
อยา่ งไร
............................................................................................................................. ........................
............................................................................................... ......................................................
5. สง่ิ มชี วี ิตและไม่มชี ีวติ ท่ีมคี วามสัมพนั ธก์ นั ในบริเวณทส่ี ำรวจไดแ้ ก่อะไรบ้าง
ยกตวั อยา่ งมา 2 ชนิด
............................................................................................................................. ........................
.......................................................................................................... ...........................................
6. นอกจากระบบนเิ วศที่นักเรยี นสำรวจในโรงเรยี นแล้ว นกั เรยี นคดิ ว่ามรี ะบบนเิ วศอืน่ ๆ อีก
หรอื ไม่ อยา่ งไร
.......................................................................................................... ...........................................
............................................................................................................................. ........................
.....................................................................................................................................................
7. ระบบนิเวศที่สำรวจจัดเปน็ ระบบนเิ วศประเภทใด
............................................................................................................................. ....................
............................................................................................................................. ........................

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

บตั รแบบฝกึ เสรมิ การเรียนรูท้ ี่ 1

ช่อื -สกุล....................................................................กล่มุ ท.่ี ................ช้นั /หอ้ ง....................
1. ใหน้ ักเรียนดูภาพ แล้วพิจารณาจากหวั ข้อตอ่ ไปน้ี

ภาพ 1 ภาพ 2
1.1 มกี ลุ่มสง่ิ มีชวี ิตอะไรบ้าง

ภาพ 1...............................................................................................................................
ภาพ 2............................................................................................................................. ...
1.2 แหล่งท่ีอยมู่ ีลักษณะอย่างไร
ภาพ 1............................................................................................................................. ..
ภาพ 2................................................................................................................................
1.3 ส่ิงแวดล้อมอ่นื ๆ ภายในระบบนเิ วศท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การดำรงชีวิตของสิ่งมชี ีวิต
มีอะไรบ้าง
ภาพ 1............................................................................................................................. ..
ภาพ 2................................................................................................................................

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

2. ใหน้ กั เรยี นสรุปความสัมพันธข์ องสิง่ ตา่ ง ๆ ในระบบนเิ วศตามแผนภาพต่อไปนี้

ระบบนิเวศ

หมายถึง หมายถงึ หมายถึง
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
................................ ................................ ................................
............. ............. .............

3. ระบบนิเวศ หมายถึง......................................................................................................................
. ........................................................................................................................... ...........................
. ............................................................................................................................. .........................
........................................................................................................................................................

4. การจำแนกประเภทของระบบนิเวศตามลักษณะแหล่งที่อยสู่ ามารถแบง่ ไดก้ ่ปี ระเภทอะไรบ้าง
......................................................................................................................................................
. ............................................................................................................................. .........................
............................................................................................................................. ...........................

5. นักเรยี นคิดว่าพชื ควรมีลกั ษณะใดบ้างท่เี หมาะสมต่อการดำรงชวี ิตในระบบนเิ วศป่าชายเลน
.................................................................................................................................... ...................
................................................................................................. ........................................................

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

6. ให้นักเรียนดูภาพระบบนิเวศท่กี ำหนดให้ แล้วเติมคำตอบใหต้ รงกบั ภาพ
6.1
ชื่อระบบนิเวศ
....................................................................

ยกตัวอย่างสงิ่ มชี วี ิตท่อี าศยั อยู่ มา 3 ชนิด
....................................................................
.....................................................................

6.2
ช่อื ระบบนิเวศ
....................................................................

ยกตัวอยา่ งสงิ่ มีชวี ติ ทีอ่ าศยั อยู่ มา 3 ชนิด
....................................................................
.....................................................................

6.3
ชื่อระบบนเิ วศ
....................................................................

ยกตัวอยา่ งส่งิ มีชีวติ ทีอ่ าศยั อยู่ มา 3 ชนดิ
....................................................................
.....................................................................

6.4
ชือ่ ระบบนเิ วศ
....................................................................

ยกตวั อยา่ งส่ิงมีชวี ติ ท่ีอาศัยอยู่ มา 3 ชนดิ
....................................................................
.....................................................................

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

เกมแผ่นปา้ ยใบค้ ำ

คำชีแ้ จง ใหน้ กั เรยี นแตล่ ะกลมุ่ เปดิ แผน่ ปา้ ย กล่มุ ละ 1 แผน่ ป้าย พรอ้ มตอบคำถามว่าแผ่นปา้ ยท่ี
กำหนดให้ เปน็ ระบบนเิ วศประเภทใด

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

แผนผงั ความคดิ

คำช้แี จง ใหน้ กั เรยี นสรปุ แนวความคิดเรือ่ ง ระบบนเิ วศ มาสร้างแผนผงั ความคดิ ของกลุ่ม
(10 คะแนน)

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เร่อื ง ระบบนิเวศ ว23102

ชื่อกลมุ่ ……………………………………………………………………เลขท่ี ...............ชนั้ ...................

บตั รแบบทดสอบทา้ ยกจิ กรรม ชุดท่ี 1 ระบบนิเวศ

คำชี้แจง ให้นักเรยี นเลือกคำตอบที่เหน็ วา่ ถกู ทสี่ ุดเพยี งข้อเดียว แลว้ เขียนเคร่ืองหมาย 
ลงในชอ่ งตัวเลือกในกระดาษคำตอบ

1. สิ่งมีชวี ติ ในข้อใดต่อไปนีจ้ ดั เป็นกลุ่มสงิ่ มชี วี ติ
ก. นกเอย้ี ง 7 ตวั บนก่ิงไม้
ข. ปลวกจำนวนมากมายในรัง
ค. ปลาและกุ้งใตก้ อบวั
ง. ปลาหางนกยงู 20 ตัวในอ่างนำ้

2. บรเิ วณที่กลุ่มส่งิ มชี วี ติ อาศัยอยูเ่ รียกวา่ อะไร
ก. บ้านมนุษย์
ข. แหลง่ ทอ่ี ยู่
ค. ทพี่ กั อาศัย
ง. รังนก

3. พชื และสตั วม์ ากมายหลายชนดิ อาศัยอยู่รว่ มกนั ในทีแ่ ห่งหนง่ึ ลักษณะเช่นนี้เรยี กวา่ อะไร
ก. ชนดิ ของส่ิงมีชีวติ
ข. สภาพแวดล้อม
ค. กล่มุ สงิ่ มีชวี ิต
ง. ระบบนิเวศ

4. ข้อใดคือความหมายของระบบนเิ วศ
ก. สถานทซ่ี ง่ึ มีสง่ิ มีชีวติ อาศยั อยู่
ข. สิง่ ตา่ ง ๆ ทีอ่ ย่รู ่วมกับสิ่งมีชีวิต
ค. กลมุ่ ของสงิ่ มีชีวิตทีอ่ ยรู่ ่วมกันในแตล่ ะแห่ง
ง. ความสมั พันธ์ระหวา่ งสิ่งมีชวี ติ ต่างๆ ทอ่ี ยูร่ ่วมกนั ในแหล่งที่อยู่

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

5. ข้อใด ไม่ จดั เป็นระบบนเิ วศ

ก. สนามคอนกรตี หน้าเสาธง

ข. บ่อนำ้ ท่มี สี ิง่ มีชวี ิตอยูเ่ ต็ม

ค. สนามหญ้าและสระน้ำหน้าโรงเรียน

ง. อุทยานแหง่ ชาติและป่าสงวน

6. ระบบนิเวศท่ีใหญ่ทีส่ ุด คอื

ก. ขอนไม้ ข. ทุง่ หญ้า

ค. ทะเล ง. โลกของสิง่ มชี วี ติ

7. สิง่ มชี วี ิตใดเปน็ ส่งิ มชี วี ติ ในระบบนเิ วศปา่ ชายเลน

ก. ประดู่

ข. แสม

ค. ตะแบก

ง. ตะบนู

8. ระบบนิเวศใดมีความอุดมสมบูรณแ์ ละความหนาแนน่ ของสง่ิ มชี วี ติ นอ้ ยทส่ี ดุ

ก. ระบบนิเวศใต้ทะเลลึก

ข. ระบบนเิ วศชายหาด

ค. ระบบนเิ วศรมิ ฝง่ั แม่นำ้

ง. ระบบนเิ วศป่าชายเลน

9. ขอ้ ใดเป็นลกั ษณะเฉพาะของระบบนิเวศในทะเล

ก. มอี ณุ หภมู ิคงที่ในช่วงวนั หน่งึ ๆ

ข. มีอณุ หภูมิไมค่ งที่ในช่วงวนั หน่ึง ๆ

ค. มีความหลากหลายของส่ิงมชี วี ิตมาก

ง. มีความชืน้ เปน็ องคป์ ระกอบหลกั ของระบบนิเวศ

10. ช่วงรอยตอ่ ระหวา่ งแหล่งน้ำจดื กับแหล่งนำ้ เคม็ มาบรรจบกนั เรียกว่าอะไร

ก. แหลง่ นำ้ กรอ่ ย

ข. แหลง่ นำ้ จืด

ค. แหล่งน้ำเค็ม

ง. แหลง่ น้ำน่งิ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

บตั รเฉลยกิจกรรมกลมุ่

กิจกรรมที่ 1.1 สำรวจระบบนิเวศรอบ ๆ ตวั

แบบรายงานผลการทำกิจกรรมกลมุ่

แนวคำตอบ ตวั อยา่ งบันทึกผลการศึกษา

บรเิ วณทส่ี ำรวจ ดา้ นทิศตะวันออกของโรงอาหาร

กลมุ่ ชือ่ จำนวน ลักษณะแหล่งท่ีอยู่
บนพื้นดิน
ส่ิงมีชีวติ ตน้ ก้ามปู จำนวนมาก บนพื้นดนิ ,ใต้ดนิ
บนพน้ื ดนิ ,ใตด้ นิ
ไส้เดอื น 2 ตวั บนตน้ ก้ามปู
บนพื้นดิน,ใต้ดิน
มดดำ จำนวนมาก

แมงมุม 1 ตัว

ไขม่ ด จำนวนมาก

สงิ่ ไมม่ ีชีวิต ก่งิ ไมแ้ หง้ 7 กิง่ บนพน้ื ดนิ
หิน 12 ก้อน บนพน้ื ดิน
ดนิ จำนวนมาก บนพ้ืนดนิ
ใบไม้แห้ง 20 บนพื้นดนิ
ถงุ พลาสติก 6 ใบ บนพนื้ ดนิ ,บนตน้ กา้ มปู

(อยใู่ นดลุ ยพนิ ิจของครผู ้สู อนขน้ึ อยู่กับระบบนิเวศท่ีนกั เรยี นเลือกสำรวจ)

แนวคำตอบ สรปุ ผลการสำรวจ

ในระบบนิเวศทส่ี ำรวจในแต่ละแห่ง มักจะพบท้งั สงิ่ ทีม่ ีชีวิตและไมม่ ีชีวติ อยูร่ ว่ มกนั เสมอ
จำนวนและชนิดของส่งิ มชี ีวติ ในแตล่ ะแห่งจะแตกต่างกนั ไปตามลกั ษณะบริเวณทอี่ ยู่อาศัย
และมกั พบวา่ ในบรเิ วณเดยี วกันจะมีส่ิงมชี วี ิตทเ่ี ปน็ ท้งั พืชและสัตว์อาศัยอยู่รว่ มกันเสมอ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม

1. ในบริเวณทสี่ ำรวจ นักเรียนพบเห็นส่ิงมชี ีวิตอะไรบา้ ง (อยูใ่ นดุลยพินิจของครผู สู้ อน)

แนวคำตอบ มด แมลง ไส้เดือน หญา้ ต้นไม้ใหญ่ ดอกไม้ ผเี สอ้ื

2. นักเรยี นพบเห็นสัตวอ์ าศยั อยู่รวมกนั ในสภาพแวดล้อมที่เป็นกลุม่ พืชหรอื ไม่ และมีปริมาณมาก

น้อยเพยี งใด (อยู่ในดลุ ยพินจิ ของครูผู้สอน)

แนวคำตอบ พบเหน็ (ปรมิ าณข้นึ อยู่กบั ระบบนิเวศทน่ี ักเรียนเลือกสำรวจ)

3. ในบริเวณต่างกันมสี ิง่ แวดล้อมท่ีเหมือนหรือตา่ งกนั อยา่ งไร

แนวคำตอบ แตกต่างกนั เพราะ สภาพแวดลอ้ มในบริเวณที่แตกต่างกัน
จะมีส่ิงไมม่ ชี วี ติ และมีชีวตอาศัยอยแู่ ตกต่างกัน

4. ถา้ บรเิ วณทส่ี ำรวจมีสภาพแวดลอ้ มคล้ายกนั นักเรียนพบเหน็ สง่ิ มชี วี ิตชนิดเดียวกนั หรือไม่
อย่างไร

แนวคำตอบ พบเหน็ เพราะ สภาพแวดล้อมที่คลา้ ยกันทำให้สิ่งมชี ีวติ ชนดิ
เดียวกนั สามารถปรบั ตัวอาศัยอยไู่ ดง้ ่ายกว่า สภาพแวดลอ้ ม
ทแี่ ตกตา่ งกัน

5. สงิ่ มีชวี ติ และไม่มีชีวิตทม่ี คี วามสมั พันธ์กนั ในบรเิ วณท่สี ำรวจได้แก่อะไรบ้าง ยกตัวอยา่ ง
มา 2 ชนดิ

แนวคำตอบ มอสและหนิ ใบไม้แหง้ กับแมลง ปลากับน้ำ ไสเ้ ดือนกับดนิ

6. นอกจากระบบนเิ วศท่ีนักเรียนสำรวจในโรงเรียนแล้ว นักเรยี นคิดวา่ มีระบบนิเวศอนื่ ๆ อีก
หรอื ไม่ อยา่ งไร

แนวคำตอบ มี ไดแ้ ก่ ระบบนเิ วศนำ้ จดื ระบบนเิ วศทางทะเล

ระบบนเิ วศป่าชายเลน ระบบนิเวศป่าไม้

7. ระบบนเิ วศทนี่ ักเรยี นสำรวจจดั เปน็ ระบบนิเวศประเภทใด (อย่ใู นดุลยพนิ ิจของครผู ู้สอน)

แนวคำตอบ ระบบนเิ วศบนบก หรือ ระบบนิเวศในนำ้
(ขน้ึ อยู่กบั ระบบนิเวศท่นี ักเรียนเลือกสำรวจ)

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

บตั รเฉลยแบบฝกึ เสรมิ การเรยี นร้ทู ี่ 1

1. ใหน้ ักเรียนดภู าพ แลว้ พิจารณาจากหวั ข้อต่อไปนี้

1.1มีกลุ่มสิง่ มีชวี ติ อะไรบา้ ง

แนวคำตอบ ภาพ 1 ปลา ภาพ 2 ชา้ ง ตน้ ไม้ หญา้

1.2 แหล่งทอ่ี ยู่มลี ักษณะอย่างไร

แนวคำตอบ ภาพ 1 น้ำ ภาพ 2 ป่า

1.3 ส่งิ แวดลอ้ มอ่นื ๆ ภายในระบบนเิ วศท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การดำรงชวี ติ ของสิ่งมชี วี ติ มีอะไรบา้ ง

แนวคำตอบ ภาพ 1 อากาศ แสง น้ำ ดิน แร่ธาตุ
ภาพ 2 อากาศ แสง น้ำ ดนิ แรธ่ าตุ

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102

2. ใหน้ ักเรยี นสรปุ ความสมั พันธ์ของสิ่งต่าง ๆ ในระบบนิเวศตามแผนภาพต่อไปน้ี
แนวคำตอบ

ระบบนเิ วศ

กลมุ่ สง่ิ มีชีวติ แหลง่ ที่อยู่ สง่ิ แวดล้อม

หมายถึง หมายถึง หมายถึง
กลมุ่ ของส่ิงมีชวี ิตตา่ ง ๆ บริเวณท่สี งิ่ มีชีวติ อาศัยอยู่ องคป์ ระกอบที่ไม่มชี ีวติ ซง่ึ
เช่น ต้นไม้ นก กระรอก งู เช่น เป็นแหล่งทอี่ ย่อู าศยั มีความสมั พนั ธ์และ
กวาง ท่ีอาศัยอยบู่ รเิ วณ บนบกมสี ภาพเป็นป่าหรือ เกี่ยวขอ้ งกับระบบนิเวศ
เดยี วกนั แหลง่ ท่อี ย่ใู นหนองน้ำ เชน่ ดนิ นำ้ อากาศ แสง

3. ระบบนิเวศ หมายถึง

แนวคำตอบ ระบบท่ีกลุ่มสิ่งมีชีวติ อาศัยในแหล่งทอี่ ยู่เดยี วกัน มคี วามสัมพันธ์
ซง่ึ กนั และกนั และมคี วามสัมพนั ธ์ระหว่างกลุ่มสง่ิ มีชวี ติ เหลา่ นัน้
กบั สภาพแวดล้อม

4. การจำแนกประเภทของระบบนเิ วศตามลักษณะแหล่งที่อยู่สามารถแบง่ ได้ก่ปี ระเภทอะไรบา้ ง

แนวคำตอบ สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คือ ระบบนเิ วศบนบก
และระบบนเิ วศในนำ้

5. นักเรยี นคิดว่าพืชควรมลี ักษณะใดบ้างทเี่ หมาะสมต่อการดำรงชีวิตในระบบนเิ วศป่าชายเลน

แนวคำตอบ ตน้ แสม ตน้ โกงกาง ต้นลำพู มีรากคำ้ จุนชว่ ยในการพยงุ ลำตน้
มีรากสำหรับหายใจ โผลพ่ น้ ดินขึน้ มา มใี บอวบน้ำเพราะมีเนอื้ เยื่อ
กักเก็บน้ำในใบ ผลของโกงกางมีรากงอกออกมาเมื่อหลน่ ลงสู่พน้ื ดิน
ก็จะเจรญิ ได้ทันที

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

6. ใหน้ กั เรยี นดภู าพระบบนิเวศท่กี ำหนดให้ แลว้ เตมิ คำตอบใหต้ รงกับภาพ

6.1 แนวคำตอบ ชื่อระบบนิเวศ ระบบนิเวศน้ำจืด

ยกตวั อย่างสิ่งมชี วี ิตที่อาศัยอยู่ มา 3 ชนิด

บัว ปลา สาหร่าย กุ้ง หอย (อยูใ่ นดุลยพินจิ ของครูผู้สอน)

6.2 แนวคำตอบ ชื่อระบบนิเวศ ระบบนเิ วศปา่ พรุ

ยกตวั อย่างสง่ิ มชี ีวติ ที่อาศัยอยู่ มา 3 ชนดิ

ตน้ หมากแดง ตน้ อินทนิลฯลฯ (อยู่ในดลุ ยพินจิ ของครูผู้สอน)

6.3 แนวคำตอบ ช่ือระบบนเิ วศ ระบบนิเวศป่าชายเลน

ยกตวั อยา่ งสงิ่ มชี ีวติ ทอี่ าศัยอยู่ มา 3 ชนิด

ปลาตีน ปเู สฉวน ต้นโกงกาง ฯลฯ (อยใู่ นดุลยพินิจของครูผู้สอน)

6.4 แนวคำตอบ ชอ่ื ระบบนิเวศ ระบบนเิ วศปา่ ไม้

ยกตวั อยา่ งส่ิงมชี วี ติ ทีอ่ าศัยอยู่ มา 3 ชนิด

ช้าง เถาวว์ ลั ย์ ตน้ ประดู่ ฯลฯ (อยใู่ นดุลยพนิ ิจของครผู ู้สอน)

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรื่อง ระบบนิเวศ ว23102

เฉลยเกมแผน่ ป้ายใบ้คำ

คำช้ีแจง ให้นักเรียนแต่ละกลมุ่ เปิดแผน่ ปา้ ย กลุ่มละ 1 แผน่ ปา้ ย พร้อมตอบคำถามวา่ แผ่นป้ายท่ี
กำหนดให้ เปน็ ระบบนเิ วศประเภทใด

ระบบนเิ วศทางทะเล ระบบนิเวศทางทะเล

ระบบนิเวศปา่ ชายเลน ระบบนิเวศป่าไม้

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

จืด ระบบนิเวศแหลง่ นำ้ จืด
ระบบนเิ วศแหลง่ นำ้ จดื

ทะเล ระบบนเิ วศปา่ ชายเลน
น

ระบบนิเวศป่าไม้

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรอื่ ง ระบบนิเวศ ว23102

เฉลยแผนผังความคดิ

คำชี้แจง ให้นักเรยี นสรปุ แนวความคดิ เรอื่ ง ระบบนเิ วศ มาสร้างแผนผังความคิดของกลุ่ม

ระบบนิเวศ

ความหมาย ประเภท

ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวติ ใชแ้ หล่งท่ีอยูเ่ ป็นเกณฑแ์ บง่ เปน็ 2
อาศยั ในแหลง่ ท่ีอยู่เดียวกัน ประเภท
มคี วามสัมพนั ธซ์ ึ่งกันและกัน
และมคี วามสมั พันธร์ ะหว่าง - ระบบนเิ วศบนบก
- ระบบนิเวศในนํา้
กลุม่ สิง่ มีชีวิตเหลา่ น้ันกบั
สภาพแวดล้อม ใช้องค์ประกอบภายในระบบนเิ วศ เปน็
เกณฑ์ แบง่ เป็น
4 ประเภท

- ระบบนเิ วศในทะเล
- ระบบนเิ วศปา่ ไม้
- ระบบนเิ วศป่าชายเลน
- ระบบนเิ วศในน้าํ จืด

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

บัตรเฉลยแบบทดสอบทา้ ยกจิ กรรม
ชุดท่ี 1 ระบบนเิ วศ

1. ค 2. ข 3. ค 4. ง 5. ก
6. ง 7. ข 8. ก 9. ค 10. ก

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เรือ่ ง ระบบนิเวศ ว23102

บรรณานกุ รม

ถนัด ศรบี ญุ เรือง และคณะ. หนงั สอื เรยี น สาระการเรียนรู้พ้ืนฐาน วิทยาศาสตร์ ม.๓. กรงุ เทพฯ :
อักษรเจรญิ ทัศน,์ 2553.
. สัมฤทธิม์ าตรฐานวิทยาศาสตร์ ม.3 เล่ม 1กรุงเทพฯ : อักษรเจรญิ ทัศน,์ 2553.

บัญชา แสนทวี และคณะ. ว 411 วิทยาศาสตรส์ งิ่ แวดล้อม ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย.
กรงุ เทพฯ : วัฒนาพานิช, 2547.

ประดบั นาคแกว้ และคณะ. หนังสือเรยี นสาระการเรียนรู้พืน้ ฐาน กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ม.3 ช่วงชัน้ ท่ี 3. กรุงเทพฯ : แมค็ , 2548.

ปรีชา สวุ รรณพินจิ และคณะ. ชวี ติ กบั สง่ิ แวดล้อม ม.3. กรุงเทพฯ : ฐานบณั ฑิต, มปป.
พมิ พันธ์ เดชะคปุ ต์ และคณะ. หนังสือเรียนสาระการเรียนร้พู ืน้ ฐาน กลุ่มสาระการเรียนรู้

วทิ ยาศาสตร์วิทยาศาสตร์ ม.3. กรงุ เทพฯ : สำนกั พมิ พ์พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จำกัด,
2548.
ราชบณั ฑิตสถาน. ศัพทว์ ิทยาศาสตร์ องั กฤษ -ไทย ไทย – องั กฤษ ฉบับราชบณั ฑิตยสถาน.
พมิ พค์ รง้ั ท่ี 5 (แก้ไขเพมิ่ เติม). กรุงเทพฯ : ราชบณั ฑิตยสถาน, 2546.
วิชาญ เลิศลพ และคณะ. กิจกรรมวทิ ยาศาสตร์ ช่วงช้นั ท่ี 3 (ม.1-ม.3) ครบทกุ สาระ. กรุงเทพฯ :
ประสานมติ ร, 2545.
ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และคณะ. ส่ือการเรยี นร้แู ละเสริมสร้างทกั ษะตามมาตรฐานการเรยี นรู้
กล่มุ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ม.3 ช่วงชัน้ ท่ี 3. กรุงเทพฯ : สำนกั พิมพ์นยิ มวทิ ยา,
2548.
. วิทยาศาสตร์ พนั ธกุ รรมและความหลากหลายของส่ิงมีชวิ ติ ช่วงชัน้ ที่ 3 (ม.1-3).
กรุงเทพฯ : นยิ มวทิ ยา, 2547
ศึกษาธิการ, กระทรวง, กรมวิชาการ. การจัดสาระการเรยี นรู้กล่มุ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์
ตามหลกั สูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พ์ครุ ุสภา
ลาดพรา้ ว, 2546.
ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, สถาบัน. หนงั สือเรยี นรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี เล่ม 2 ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3 ตามมาตรฐานการเรียนร้แู ละตวั ชวี้ ัด
กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์ (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสตู รแกนกลาง
การศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ครุ ุสภาลาดพร้าว, 2563.

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดท่ี 1 เร่ือง ระบบนิเวศ ว23102

บรรณานุกรม (ตอ่ )

ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, สถาบนั .คู่มอื ครูหนังสือเรยี นรายวิชาพื้นฐาน
วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เล่ม 2 ชัน้ มัธยมศกึ ษา ปที ี่ 3 ตามมาตรฐานการเรยี นรู้และ
ตัวชี้วดั กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ทิ ยาศาสตร์ (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พค์ ุรสุ ภาลาดพร้าว,
2563.
. บทเรยี นออนไลน์ วทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ตามมาตรฐานการเรียนร้แู ละ
ตวั ช้ีวดั กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551. คน้ เม่ือวันที่ 30 เมษายน 2563.
จาก https://proj14.ipst.ac.th/

สสวท. พจนานกุ รม วทิ ยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี. คน้ เมอ่ื 17 พฤษภาคม 2563.
จาก http://escivocab.ipst.ac.th/index.php?

ชุดกิจกรรมการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์ ชุดที่ 1 เรอ่ื ง ระบบนิเวศ ว23102