100 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 สอนครั้งที่ 5-6 เรื่อง โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน เวลาเรียนรวม 126 ชั่วโมง ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ สอนครั้งที่5-6 ชื่อเรื่อง โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ จำนวน 14 ชั่วโมง หัวข้อเรื่อง 1. โครงสร้างของเครื่องยนต์(Engine Construction) 2. ชนิดของเครื่องยนต์(The Type of Engine) 3. ส่วนประกอบของเครื่องยนต์(Engine Components) สาระสำคัญ เครื่องยนต์(Engine) คืออุปกรณ์ที่ใช้สำหรับเปลี่ยนพลังงานความร้อนให้เป็นพลังงานกล เพื่อใช้ในการ ขับเคลื่อน เครื่องยนต์ที่นิยมในปัจจุบันเป็นเครื่องยนต์เผาไหม้ภายในซึ่งเป็นอุปกรณ์ ที่เปลี่ยนพลังงานความร้อนที่ เกิดจากการเผาไหม้เชื้อเพลิงภายในกระบอกสูบแล้วเปลี่ยนเป็นพลังงานกลที่ตัวของเครื่องยนต์โดยส่งผ่านกำลัง งานไปยังส่วนประกอบ เช่น ลูกสูบ ก้านสูบ เพลาข้อเหวี่ยง และส่งต่อไปยังล้อเพื่อให้เกิดการขับเคลื่อนของรถยนต์ สมรรถนะหลัก สมรรถนะประจำหน่วย แสดงความรู้เกี่ยวกับ - หน้าที่ส่วนประกอบของเครื่องยนต์และจำแนกชนิดของเครื่องยนต์ได้อย่างถูกต้อง - กำหนดชื่อชิ้นส่วนของเครื่องยนต์ถูกต้องตามหลักการในตำราเรียนและคู่มือ สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรียนรู้) สมรรถนะทั่วไป (ทฤษฏี) 4.1 แสดงความรู้เกี่ยวกับโครงสร้างของเครื่องยนต์ 4.2 แสดงความรู้เกี่ยวกับชนิดของเครื่องยนต์ 4.3 แสดงความรู้เกี่ยวกับส่วนประกอบของเครื่องยนต์ สมรรถนะที่พึงประสงค์ (ทฤษฏี) 4.1 บอกโครงสร้างของเครื่องยนต์ได้ถูกต้อง 4.2 บอกชนิดของเครื่องยนต์ได้ถูกต้อง 4.3 อธิบายส่วนประกอบของเครื่องยนต์ได้ถูกต้อง สมรรถนะทั่วไป (ปฏิบัติ) 4.1 สามารถบอกหน้าที่ส่วนประกอบของเครื่องยนต์และจำแนกชนิดของเครื่องยนต์ได้อย่าง ถูกต้อง
101 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน เวลาเรียนรวม 126 ชั่วโมง ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ สอนครั้งที่5-6 ชื่อเรื่อง โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ จำนวน 14 ชั่วโมง กิจกรรมการเรียนการสอน ในการจัดการเรียนการสอนรายวิชางานเครื่องยนต์แก๊สโซลีนได้กำหนดกิจกรรมการเรียนการสอน ให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้โดยใช้วิธีการจัดการเรียนรู้ฐานสมรรถนะเชิงรุก (Active Learning Competency Based) ด้านเทคนิคการจัดการเรียนการสอนแบบ MAIP โดยมีขั้นตอนในการดำเนินกิจกรรมการเรียนการสอน ดังนี้ กิจกรรมการเรียนการสอน (สอนครั้งที่ 2 ) เวลา 7 ชั่วโมง/สัปดาห์ 1. ผู้สอนชี้แจงรายละเอียดเกี่ยวกับจุดประสงค์รายวิชา สมรรถนะรายวิชา และคำอธิบายรายวิชา การ วัดและประเมินผลการเรียนรายวิชา คุณลักษณะอันพึงประสงค์ของรายวิชา และข้อตกลงในการจัดการเรียน การสอนในรายวิชา 2. ผู้สอนกล่าวนำเกี่ยวกับโครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ว่ามีส่วนประกอบอะไรบ้าง 3. ผู้สอนถ่ายทอดความรู้ใน เรื่อง โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ 4. ผู้สอนแสดงใบงานเรื่องโครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์และอธิบายขั้นตอนวิธีการในการ ปฏิบัติงานตามใบงาน 5. ผู้สอนให้ผู้เรียนปฏิบัติงานตามใบงานเรื่องโครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ 6. ผู้สอนประเมินผลการปฏิบัติงานของผู้เรียนและให้ผู้เรียนสรุปสาระสำคัญของเรื่องที่เรียนประจำ สัปดาห์ สื่อการสอน 1.เอกสารประกอบการสอน 2.เอกสารประกอบการเรียน 3.สื่อนำเสนอ PowerPoint งานที่มอบหมาย/กิจกรรม ให้นักเรียนทำแบบฝึกเสริมทักษะตามใบงานท้ายหน่วยการเรียนที่ 4 การวัดและประเมินผล วัดผล/ประเมินผล วิธีการ เครื่องมือ เกณฑ์ ๑.สมรรถนะที่พึง ประสงค์ - ทำแบบฝึกเสริมทักษะ ท้ายหน่วย - แบบฝึกเสริมทักษะ ท้ายหน่วย - ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 60 ๒.คุณลักษณะอันพึง ประสงค์ (Attitude) - ประเมินคุณลักษณะ อันพึงประสงค์ - แบบประเมิน คุณลักษณะอันพึง ประสงค์ - ผ่านเกณฑ์ร้อยละ 80
102 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน เวลาเรียนรวม 126 ชั่วโมง ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ สอนครั้งที่5-6 หน่วยที่ 4 โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ จำนวน 14 ชั่วโมง เนื้อหา โครงสร้างของเครื่องยนต์(Engine Construction) โครงสร้างของเครื่องยนต์ คือส่วนประกอบที่สำคัญซึ่งนำมาคลุมเข้าด้วยกันให้เป็นรูปร่างของเครื่องยนต์ โครงสร้างของเครื่องยนต์จะประกอบด้วยส่วนประกอบที่เคลือบที่ซึ่งติดตั้งอยู่ภายในเสื้อสูบและฝาสูบนอกจากนี้จะ เป็นชิ้นส่วนที่อยู่กับที่ซึ่งติดตั้งอยู่ภายนอกเป็นส่วนใหญ่ โครงสร้างของเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ดังรูปที่ 1 รูปที่ 1 โครงสร้างของเครื่องยนต์(Engine Construction) ชนิดของเครื่องยนต์(The Type of Engine) การจำแนกชนิดของเครื่องยนต์นั้นมีวิธีการจำแนกได้หลายแบบ เช่น การจำแนกตามจำนวนสูบและการ จัดวางกระบอกสูบ การจัดวางลิ้น ชนิดของเชื้อเพลิง จังหวะการทำงาน ตามการระบายความร้อน เป็นต้น แต่ใน ปัจจุบันนิยมเรียกชนิดของเครื่องยนต์ดังนี้ 1.เครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ (Overhead valves หรือ OHV) เครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ ลิ้นไอดีและลิ้นไอเสียจะติดตั้งที่ฝาสูบซึ่งอยู่ด้านบนของลูกสูบ เราจึงเรียกชื่อ เครื่องยนต์ชนิดนี้ว่าเครื่องยนต์โอเวอร์เฮดวาล์วหรือ OHV เพลาลูกเบี้ยวจะติดตั้งอยู่ภายในเสื้อสูบ (Cylinder black) และถูกขับด้วยโซ่หรือเฟืองจากเพลาข้อเหวี่ยง (Crankshaft) ลูกเบี้ยวจะบังคับการทำงานของลิ้นโดยส่ง
103 ถ่ายกำลังไปยังลูกกระทุ้ง (Tappets) และก้านกระทุ้ง (Push rods) เพื่อทำให้กระเดื่องกดลิ้น (rocker arms) ที่ อยู่บนฝาสูบกดลิ้นให้เปิด ลักษณะของเครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ ดังรูปที่ 2 รูปที่ 2 เครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ (Overhead valves หรือ OHV) 2.เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ (Overhead Camshaft หรือ OHC) เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ เพลาลูกเบี้ยวจะติดตั้งอยู่ที่ฝาสูบและถูกขับโดยโซ่ หรือสายพานจาก เพลาข้อเหวี่ยง ลูกเบี้ยวจะบังคับการทำงานของลิ้นโดยส่งถ่ายกำลังไปยัง ลูกถ้วยกดลิ้นหรือกระเดื่องกดลิ้น และ ลิ้น เครื่องยนต์แบบนี้มีข้อดีกว่าแบบลิ้นเหนือสูบคือช่วยลดความล่าช้าในการเปิดลิ้นขณะเครื่องยนต์มีความเร็วรอบ สูงได้ดี บางครั้งเราจะเรียกชื่อเครื่องยนต์ ชนิดนี้ตามการติดตั้งเพลาลูกเบี้ยวว่าเครื่องยนต์โอเวอร์แคมชาร์ฟ หรือ OHC ในปัจจุบันนิยมออกแบบเครื่องยนต์ในลักษณะนี้ซึ่งสามารถแบ่งออกได้อีก 2 แบบ คือ เครื่องยนต์แบบ เพลาลูกเบี้ยวเดี่ยวเหนือสูบ (Single Overhead Camshaft หรือ SOHC) และเครื่องยนต์แบบเพลาลูกเบี้ยวคู่ เหนือสูบ (Double Overhead Camshaft หรือ DOHC) เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ ดังรูปที่ 3 รูปที่ 3 เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ (Overhead Camshaft หรือ OHC)
104 ส่วนประกอบของเครื่องยนต์(Engine Components) รูปที่ 4 ส่วนประกอบของเครื่องยนต์ ส่วนประกอบของเครื่องยนต์จะประกอบด้วย 1. สายพานไทม์มิ่ง (Timing belt) สายพานไทม์มิ่ง หรือ สายพานราวลิ้น Timing Belt (ไทม์มิ่ง เบลท์) สายพานไทม์มิ่ง มีหน้าที่กำหนดการ ทำงานของจังหวะเครื่องยนต์ คือ จังหวะดูด จังหวะอัด จังหวะระเบิด และจังหวะคายให้เกิดมีความสมดุล เมื่อ เครื่องยนต์ทำงานจะมีการระเบิดในกระบอกสูบ ทำให้เพลาข้อเหวี่ยง และมู่เล่ ที่ติดอยู่กับเพลาข้อเหวี่ยงหมุนฉุด ให้ สายพานไทม์มิ่ง หมุนตาม และส่งพลังงานไปที่เพลาลูกเบี้ยวอยู่เหนือฝาสูบ ที่มีหน้าที่เปิด และปิดวาล์วไอดี และวาล์วไอเสีย ให้เกิดการทำงานอย่างต่อเนื่อง รูปที่ 5 สายพานไทม์มิ่ง (Timing belt) 2. เฟืองและเพลาลูกเบี้ยว (Camshaft gear and Camshaft) ส่วนปลายสุดของแคมชาฟท์นั้นจะมีเฟืองเพลาลูกเบี้ยว ซึ่งจะถูกขับให้หมุนโดยเพลาข้อเหวี่ยง เฟืองของ เพลาลูกเบี้ยวจะใหญ่กว่าเฟืองข้อเหวี่ยงสองเท่า จึงทำให้เพลาลูกเบี้ยวนั้นมีการหมุน 1รอบ แต่เพลาข้อเหวี่ยง หมุน 2 รอบ หน้าที่ของแคมชาฟท์นั้น คือบังคับการปิด-เปิด ของลิ้นให้เป็นไปตามจังหวะของเครื่องยนต์
105 รูปที่ 6 เพลาลูกเบี้ยว (Camshaft) 3. เพลาลูกเบี้ยว (Camshaft) เพลาลูกเบี้ยวมีหน้าที่เปลี่ยนทิศทางการเคลื่อนที่จากการหมุนเป็นการเคลื่อนที่ทางตรง และควบคุมการ ปิด-เปิดของลิ้นให้สัมพันธ์กับการทำงานของเครื่องยนต์ เพลาลูกเบี้ยวเป็นเพลาตรงและมีลูกเบี้ยว (Cam) อยู่บน เพลามีขนาดเล็กและแบริ่งก็มีขนาดเล็ก เพลาลูกเบี้ยวทำด้วยเหล็ก ส่วนลูกเบี้ยวทำให้แข็งเพื่อให้ผิวหน้าของลูก เบี้ยวทนต่อการสึกหรอ เพลาข้อเหวี่ยงเป็นตัวขับเพลาลูกเบี้ยวโดยผ่านเฟืองโซ่ หรือสายพาน รูปที่ 7 เพลาลูกเบี้ยว (Camshaft) 4. กระเดื่องกดลิ้นไอดี-ไอเสีย (Intake rocker arms and Exhaust rocker arms) ทำหน้าที่ปิด – เปิดลิ้นไอดีและลิ้นไอเสีย ตามจังหวะการทำงานของเครื่องยนต์โดยสวมอยู่บนเพลาราวลิ้น ที่เพลาจะมีรูน้ำมันสำหรับหล่อลื่นกระเดื่อง รูปที่ 8 กระเดื่องกดลิ้นไอดี-ไอเสีย (Intake rocker arms and Exhaust rocker arms) 5. เพลากระเดื่องกดลิ้น (rocker arms shafts) ทำหน้าที่ เป็นที่รองรับชุด กระเดื่องกดลิ้นไอดีและไอเสียเครื่องยนต์ ที่รับกำลังจากการหมุนของ เครื่องยนต์ ทำให้ลูกเบี้ยวเตะลูกกระทุ้งลิ้น และลูกกระทุ้งเตะกระเดื่องกดลิ้นตามลำดับ ทำให้ลิ้นไอดีและเสียของ เครื่องยนต์เปิด-ปิด โดยมุมของลูกเบี้ยวจะเป็นตัวบังคับให้ลิ้นทำงานตามจังหวะของเครื่องยนต์
106 รูปที่ 9 เพลากระเดื่องกดลิ้น (rocker arms shafts) 6. ลูกกระทุ้ง (Cam follower) ลูกกระทุ้ง เป็นตัวกลาง ถ่ายทอดแรงกระทำจากเพลาลูกเบี้ยว (Camshaft) ที่อยู่ภายในห้องเสื้อสูบ ไปยัง ก้านกระทุ้ง เพื่อกระตุ้น ให้วาล์วไอดี หรือไอเสีย ด้านบนเสื้อสูบ ทำการเปิด หรือปิด รูปที่ 10 ลูกกระทุ้ง (Cam follower) 7. ลิ้น (Valve) ลิ้นทำหน้าที่ปิดและเปิดไอดีและไอเสียโดยการควบคุมของเพลาลูกเบี้ยว เพื่อควบคุมการบรรจุไอดีและขับ ไล่ก๊าซไอเสียของเครื่องยนต์ 4 จังหวะ ลิ้นมีชื่อเรียกตามการทำงาน เช่น ลิ้นไอดี(Intake valve) มีหน้าที่เปิดให้ อากาศ (สำหรับเครื่องยนต์ดีเซล) หรือส่วนผสมระหว่างอากาศกับน้ำมันเชื้อเพลิง (ไอดี) จากท่อร่วมไอดีเข้า กระบอกสูบในจังหวะดูด และต้องปิดในจังหวะอัดและจังหวะกำลัง ส่วนลิ้นไอเสีย (Exhaust valve) ทำหน้าที่เปิด ให้ก๊าซไอเสียที่เกิดจากการเผาไหม้ไหลออกไปจากกระบอกสูบในจังหวะคาย โดยปกติลิ้นไอดีจะมีขนาดโตกว่าลิ้น ไอเสียเพื่อให้มีพื้นที่ในการบรรจุอากาศหรือไอดีได้มากที่สุด ลิ้นไอดีผลิตมาจากเหล็กกล้าผสมคาร์บอนหรือ
107 เหล็กกล้าผสม ส่วนลิ้นไอเสียจะต้องทำมาจากวัสดุที่ทนความร้อนสูงจำพวก เหล็กกล้าผสมซิลิคอนและโครเมียม เหล็กกล้าผสมนักเกิลและโครเนียม เป็นต้น ลิ้นติดตั้งอยู่บนฝาสูบด้วยชิ้นส่วนต่างๆ รูปที่ 11 ลิ้นไอดี(Intake valve) และ ลิ้นไอเสีย (Exhaust valve) 8. สปริงลิ้น (Valve spring) สปริงลิ้นจะเป็นตัวทำให้ลิ้นปิดสนิทกับบ่าลิ้นได้อย่างรวดเร็ว สปริงลิ้นจะต้องมีค่าความเป็นสปริงคงที่เพื่อ ป้องกัน การเต้นในขณะที่เครื่องยนต์มีความเร็วสูง รูปที่ 12 สปริงลิ้น (Valve spring) 9. กลไกส่งกำลังขับเพลาลูกเบี้ยว ลูกเบี้ยวรับกำลังขับมาจากเพลาข้อเหวี่ยง เฟืองเพลาข้อเหวี่ยงจะประกอบติดอยู่ปลายหนึ่งของเพลาข้อ เหวี่ยง ส่วนเฟืองของเพลาลูกเบี้ยวก็จะยึดติดอยู่กับปลายด้านหนึ่งของเพลาลูกเบี้ยว จำนวนฟันของเฟืองเพลาลูก เบี้ยวจะมีจำนวนมากเป็น 2 เท่าของเฟืองเพลาข้อเหวี่ยง กล่าวคือเพลาข้อเหวี่ยงหมุน 2 รอบ เพลาลูกเบี้ยวจะ หมุน 1 รอบ เพลาลูกเบี้ยวจะควบคุมการปิด-เปิดของลิ้นให้สัมพันธ์กับการเคลื่อนที่ของลูกสูบ กลไกส่งกำลังขับ เพลาลูกเบี้ยวมีอยู่ 3 แบบ ดังนี้ 9.1 แบบโซ่ไทม์มิ่ง (Timing chain) กลไกขับเพลาลูกเบี้ยวแบบโซ่ไทม์มิ่งแบบนี้ใช้ในเครื่องยนต์ที่ใช้ เพลาลูกเบี้ยวอยู่เหนือฝาสูบ เพลาลูกเบี้ยว จะถูกขับโดยโซ่ไทม์มิ่ง และจะถูกหล่อลื่นด้วยน้ำมันเครื่อง ความตึงของโซ่จะถูกปรับตัวโดยตัวตั้งโซ่และมีตัวดันโซ่ คอยช่วยลดการสะเทือนของโซ่ เพลาลูกเบี้ยวที่ใช้โซ่เป็นตัวขับนี้จะทำงานเงียบกว่าแบบเฟืองไทม์มิ่ง จึงทำให้เป็นที่ นิยมใช้
108 รูปที่ 13 แบบโซ่ไทม์มิ่ง (Timing chain) 9.2 แบบเฟืองไทม์มิ่ง (Timing gear) กลไกขับเพลาลูกเบี้ยวแบบเฟืองไทม์มิ่ง ใช้กับเครื่องยนต์ที่มีกลไกลิ้นอยู่เหนือฝาสูบซึ่งเพลาลูกเบี้ยวอยู่ใน เสื้อสูบ การส่งกำลังขับแบบนี้การทำงานจะเกิดเสียงดังมากกว่าโซ่ไทม์มิ่ง ปัจจุบันไม่นิยมใช้ รูปที่ 14 แบบเฟืองไทม์มิ่ง (Timing gear) 9.3 แบบสายพานไทม์มิ่ง (Timing belt) กลไกขับเพลาลูกเบี้ยวแบบสายพานไทม์มิ่งการส่งกำลังขับแบบนี้จะมีการทำงานที่เงียบกว่าแบบโซ่ และ ไม่ต้องการการหล่อลื่นหรือการปรับตั้งความตึง อีกทั้งสายพานยังมีน้ำหนักน้อยกว่าวิธีการขับลิ้นแบบอื่น ปัจจุบัน นิยมใช้ในเครื่องยนต์ รูปที่ 15 แบบสายพานไทม์มิ่ง (Timing belt)
109 10. ล้อช่วยแรง (Flywheel) ล้อช่วยแรงจะติดตั้งอยู่ตรงส่วนปลายของเพลาข้อเหวี่ยง ล้อช่วยแรงทำมาจากเหล็กหล่อพิเศษ หรือเหล็ก เหนียว โดยกลึงผิวหน้าให้เรียบตรงด้านที่ยึดกับชุดคลัตซ์ล้อช่วยแรง ทำหน้าที่ หมุนไปกับเพลาข้อเหวี่ยงเพื่อทำให้ เครื่องยนต์เดิน เรียบอย่างสม่ำเสมอ และเก็บพลังงานจากการหมุน เพื่อรับกำลังงานมาจาก เครื่องยนต์ผ่านชุด คลัตช์ไปยังเกียร์รถยนต์ รูปที่ 16 ล้อช่วยแรง (Flywheel) 11. เพลาข้อเหวี่ยง (Crankshaft) เพลาข้อเหวี่ยงทำหน้าที่ เปลี่ยนการเคลื่อนที่ขึ้น - ลง ของลูกสูบ เป็น การหมุนรอบตามแนววงกลม และ ถ่ายทอดกำลังงานไปยังระบบส่งกำลังของ รถยนต์ รูปที่ 17 เพลาข้อเหวี่ยง (Crankshaft) 12. ลูกสูบ (Piston) ลูกสูบจะติดตั้งอยู่ภายในกระบอกสูบ โดยการเคลื่อนที่ขึ้น - ลง เป็นการ ถ่ายทอดแรงและการเคลื่อนที่ซึ่ง เกิดจากการเปลี่ยนแปลงกำลังดันที่กระทำบนหัว ลูกสูบ ทำให้ลูกสูบเลื่อนตัวลงและขึ้นภายในกระบอกสูบ รูปที่ 18 ลูกสูบ (Piston)
110 13. แหวนลูกสูบ (Piston ring) แหวนลูกสูบ มีลักษณะเป็นวงกลมและจะตัดแยกออกจากกันเพื่อให้มีปากแหวน (Ring joint) สำหรับ ประกอบลงบนหัวลูกสูบและเข้าไปในร่องแหวนลูกสูบ (Ring grooves) ได้ เมื่อประกอบเข้ากับลูกสูบขนาดเส้น ผ่านศูนย์กลางภายนอกของแหวนลูกสูบจะใหญ่กว่าลูกสูบเล็กน้อย แหวนลูกสูบมีคุณสมบัติในการยืดและหดตัว ทำ ให้ขยายตัวเพื่อที่จะให้แนบสนิทกับผนังกระบอกสูบ แหวนลูกสูบผลิตด้วยเหล็กหล่อพิเศษชุบโครเมียม ซึ่งเป็น โลหะที่ทนต่อการสึกหรอสูง โดยปกติแหวนลูกสูบจะมีจำนวนสามถึงสี่ตัวต่อลูกสูบหนึ่งลูก แหวนลูกสูบแบ่งออกได้ 2 ชนิด คือ รูปที่ 19 แหวนลูกสูบ (Piston ring) 13.1 แหวนอัน (Compression ring) โดยทั่วไปแหวนอัดของลูกสูบหนึ่งลูกจะมีแหวนอัดสองตัว คือแหวนอัดตัวบน และแหวนอัดตัวที่สอง แหวนอัดทำหน้าที่ป้องกันการรั่วของส่วนผสมอากาศและเชื้อเพลิงในจังหวะอัด ป้องกันก๊าซที่เกิดจากห้องเผาไหม้ ในจังหวะจุดระเบิดไม่ให้ลงสู่ห้องอ่างน้ำมันเครื่อง และถ่ายเทความร้อนจากลูกสูบไปสู่ผนังกระบอกสูบ แหวนอัด จะมีลักษณะเป็นเทเปอร์ ดังนั้นขอบล่างจะสัมผัสกับผนังกระบอกสูบได้อย่างดีและยังช่วยกวาดน้ำมันเครื่อง ส่วนเกินออกจากผนังกระบอกสูบได้อย่าง มีประสิทธิภาพ การทำงานของแหวนอัด รูปที่ 20 แหวนอัน (Compression ring) 13.2 แหวนกวาดน้ำมัน (Oil Control ring or Oil ring) แหวนกวาดน้ำมันจะทำให้เกิดฟิล์มน้ำมันที่จำเป็นต่อการหล่อลื่อผิวระหว่างลูกสูบและผนังกระบอกสูบ แหวนกวาดน้ำมันทำหน้าที่จำกัดปริมาณน้ำมันเครื่องจากการทำงานไม่ให้มากเกินไปและป้องกันน้ำมันไม่ให้หลุด เข้าไปในห้องเผาไหม้โดยการกวาดน้ำมันเครื่องส่วนเกินให้ลงไปในอ่างน้ำมันเครื่องในขณะลูกสูบเคลื่อนที่ลง แหวน
111 กวาดน้ำมันมีอยู่ด้วยกันสองชนิดคือ แหวนกวาดน้ำมันแบบรวมและแบบสามชิ้น ซึ่งแบบสามชิ้นนั้นเป็นที่นิยมใช้ มากกว่า ลักษณะและการทำงานของแหวนกวาดน้ำมัน รูปที่ 21 แหวนกวาดน้ำมัน (Oil Control ring or Oil ring) 14. สลักลูกสูบ (Piston pin) สลักลูกสูบ ทำหน้าที่เชื่อมต่อระหว่างลูกสูบกับก้านสูบ สลักลูกสูบเป็นชิ้นส่วนถ่ายทอดกำลัง จากลูกสูบในจังหวะกำลังไปยังก้านสูบและเพลาข้อเหวี่ยง สลักลูกสูบผลิตมาจากเหล็กกล้าชุบแข็ง ตรง กลางเจาะรูกลวงเพื่อลดน้ำหนัก 15. รูปที่ 22 สลักลูกสูบ (Piston pin) 15. ก้านสูบ (Connecting rod) ก้านสูบจะยึดอยู่กับลูกสูบกับเพลาข้อเหวี่ยง ปลาด้านหนึ่ง (ปลายเล็ก) จะยึดอยู่กับสลักลูกสูบ และอีก ปลายด้านหนึ่ง (ปลายใหญ่) ยึดอยู่กับข้อของเพลาข้อเหวี่ยง ก้านสูบทำหน้าที่ถ่ายทอดกำลังจากลูกสูบไปสู่เพลาข้อ เหวี่ยง ปลายด้านใหญ่ของก้านสูบที่ยึดกับข้อเหวี่ยงจะหมุนด้วยความเร็วสูงทำให้เกิดอุณหภูมิ เพื่อป้องกันมิให้เกิด การชำรุดจากความร้อนภายในปลายใหญ่จึงมีแบริ่งซึ่งหล่อลื่นด้วยน้ำมันและบางส่วนของน้ำมันนี้จะพุ่งออกจากรู น้ำมันเข้าไปภายในลูกสูบ เพื่อให้ระบายความร้อนลูกสูบก้านสูบผลิตมาจากวัสดุที่แข็งแรงเพื่อให้ทนต่อแรงดึง เช่น เหล็กคาร์บอนปานกลางผสมโครเมียม เหล็กผสมไทเทเนียม เป็นต้น รูปที่ 23 ก้านสูบ(Connecting rod)
112 16. เพลาข้อเหวี่ยง (Crankshaft) เพลาข้อเหวี่ยงมาหน้าที่รับกำลังจากลูกสูบโดยผ่านก้านสูบแล้วเปลี่ยนการเคลื่อนที่เป็นแนวตรงเป็นการ เคลื่อนที่ในทางหมุนที่เพลาข้อเหวี่ยง และถ่ายทอดกำลังไปยังคลัตช์ระบบส่งกำลังและล้อรถยนต์เพลาข้อเหวี่ยงทำ จากเหล็กกล้าที่มีคาร์บอนสูงซึ่งมีความทนต่อการสึกหรอสูงข้อหลักของเพลาข้อเหวี่ยงถูกรองรับด้วยแบริ่งในแต่ละ ข้อหลักจะมีแขนเพลาข้อเหวี่ยงประกอบอยู่ และมีน้ำหนักถ่วงประกอบอยู่เพื่อลดแรงความไม่สมดุลของการหมุน ของเพลาข้อเหวี่ยงในขณะที่เครื่องยนต์ทำงานเพลาข้อเหวี่ยงจะมีรูน้ำมันเพื่อใช้ส่งน้ำมันหล่อลื่อให้กับข้อหลัก แบ ริ่งก้านสูบ ลักษณะของเพลาข้อเหวี่ยง รูปที่ 24 เพลาข้อเหวี่ยง (Crankshaft) 17. แบริ่งหรือรองลื่น (Bearings) แบริ่งมีหน้าที่รองรับข้อเพลาข้อเหวี่ยงและข้อหลัก และต้องหล่อลื่นด้วยน้ำมันเพื่อป้องกันการติดตายและ ลดดารสูญเสียทางความฝืด แบริ่งประกอบด้วยเปลือกนอกที่เป็นโลหะและผิวหน้าของแบริ่งซึ่งสัมผัสอยู่กับเพลาข้อ เหวี่ยงจะใช้วัสดุที่ทำผิวหน้าแตกต่างกันไป โดยทั่วๆ ไปแล้วผิวหน้าจะทำมาจากโลหะสีขาว โลหะเคลเมต หรือ อะลูมิเนียม เปลือกโลหะจะมีสันล็อกสำหรับกดเข้ากับร่องเพื่อป้องกันแบริ่งไม่ให้หมุนตามเพลา แบริ่งที่ใช้ใน เครื่องยนต์ เช่น แบริ่งหลัก (Main bearings) แบริ่งก้านสูบ (Connecting rod bearings) และแบริ่งกัน รุน (Thrust washer) เป็นต้น รูปที่ 25 แบริ่งหรือรองลื่น (Bearings) 18. ล้อช่วยแรง (Flywheel) ล้อช่วยแรงทำมาจากเหล็กหล่อจะยึดติดกับเพลาข้อเหวี่ยงด้วยโบลต์ที่ด้านท้าย มีหน้าที่ทำให้เพลาข้อ เหวี่ยงหมุนด้วยความเร็วสม่ำเสมอ และยังคายพลังงานให้กับเพลาข้อเหวี่ยง เพื่อขับลูกสูบในจังหวะอื่นๆ ที่ไม่ใช่ จังหวะกำลัง ที่ขอบของล้อช่วยแรงจะทำฟันเฟืองไว้เพื่อช่วยการติดเครื่องยนต์โดยเฟืองของมอเตอร์สตาร์ทจะมา ขบกับเฟืองของล้อช่วยแรง ผิวด้านหลังของล้อช่วยแรงเจียระไนให้เรียบเพราะเป็นส่วนหนึ่งของการส่งต่อกำลัง (เกียร์ธรรมดา) โดยแผ่นคลัตช์จะกดอยู่ด้านหลังของล้อช่วยแรงในขณะเครื่องยนต์ทำงานลูกสูบจะถ่ายทอดกำลัง
113 ให้กับเพลาข้อเหวี่ยงเพียงจังหวะกำลังเท่านั้นนอกจากจังหวะนี้แล้วในจังหวะอื่นๆ กำลังจะสูญเสียไปเนื่องจากแรง เฉื่อยกับความฝืด ล้อช่วยแรงจะยังคงแรงการหมุน (แรงเฉื่อย) ในระหว่างจังหวะอื่นๆ ไว้ได้ทำให้เครื่องยนต์ทำงาน ได้อย่างราบเรียบ ในรถยนต์ที่ใช้เกียร์อัตโนมัติล้อช่วยแรงนี้จะเป็นชุดทอร์คคอนเวอร์เตอร์ รูปที่ 26 ล้อช่วยแรง (Flywheel) 19. เสื้อสูบ (Cylinder block) เสื้อสูบ เสื้อสูบ (Cylinder block) เป็นชิ้นส่วนที่สำคัญของเครื่องยนต์ ซึ่งเสื้อสูบนี้จะทำหน้าที่ในการ รองรับชิ้นส่วนต่าง ๆ ของเครื่องยนต์ทั้งหมด วัสดุที่ใช้ผลิตเสื้อสูบจะทำจากโลหะประเภทเหล็กหล่อแกรไฟต์ขาว (GG25) เหล็กหล่อผสมแกรไฟต์นี้จะมีคุณสมบัติพิเศษในการลดความฝืดและการสึกหรอได้ดี แต่ในปัจจุบันได้มีการ ผลิตเสื้อสูบที่ทำจากโลหะประเภทอะลูมิเนียม อัลลอยซึ่งมีคุณสมบัติในการระบายความร้อนได้ดีและมีน้ำหนักเบา ซึ่งจะดีกว่าเสื้อสูบเหล็กหล่อ กระบอกสูบที่บรรจุในเสื้อสูบจะต้องผ่านกรรมวิธีชุบแข็งพิเศษเพื่อลดการสึกหรอและ ความฝืดให้น้อยลง และที่เสื้อสูบนี้ยังถูกออกแบบให้มีห้องสำหรับบรรจุเพลาข้อเหวี่ยงและช่องทางเดินของน้ำหล่อ เย็น เพื่อให้น้ำหล่อเย็นไหลผ่านหล่อเย็นรอบ ๆ กระบอกสูบ รูปที่ 27 เสื้อสูบ (Cylinder block) 20. ฝาสูบ (Cylinder head) ฝาสูบที่ใช้กับเครื่องยนต์แก๊สโซลีน สามารถแบ่งตามลักษณะของการ ระบายความร้อนได้เป็น 2 ชนิด คือ 20.1 ฝาสูบที่ใช้กับเครื่องยนต์ที่หล่อเย็นด้วยน้ำ จะถูกออกแบบให้บรรจุช่องทางเดินของน้ำหล่อเย็นไว้ที่ ฝาสูบ เพื่อให้น้ำหล่อเย็นไหลหมุนเวียนจากเสื้อสูบผ่านฝาสูบระบายความร้อนได้อย่างต่อเนื่อง ปัจจุบันฝาสูบชนิด นี้ส่วนใหญ่จะทำจากโลหะประเภทอะลูมิเนียม อัลลอย (aluminum alloy) แต่ยังมีฝาสูบที่ทำจากเหล็กหล่อบ้าง เช่นกัน 20.2 ฝาสูบที่ใช้กับเครื่องยนต์ที่หล่อเย็นด้วยอากาศ ส่วนมากจะทำมาจากโลหะประเภท อะลูมิเนียม อัล ลอย ซึ่งมีคุณสมบัติในการระบายความร้อนได้ดีและมีน้ำหนักเบา ที่ฝาสูบจะมีครีบ (fin) อยู่รอบๆซึ่งจะทำหน้าที่ใน การระบายความร้อนให้กับเครื่องยนต์ส่วนเครื่องยนต์ดีเซลซึ่งมีอัตราส่วนการอัดภายในกระบอกสูบที่สูงกว่า เครื่องยนต์แก๊สโซลีน ดังนั้นฝาสูบจึงต้องทำจากเหล็กหล่อชนิดพิเศษที่มีโครงสร้างแข็งแรงทนทานต่อแรงดันที่เกิด
114 จากการเผาไหม้ในกระบอกสูบและการสั่นสะเทือน อย่างไรก็ตามฝาสูบที่ใช้กับเครื่องยนต์ดีเซลจะต้องมีสตัดที่ใช้ ยึดฝาสูบกับเสื้อสูบที่มากกว่าเครื่องยนต์แก๊สโซลีน รูปที่ 28 ฝาสูบ (Cylinder head) 21. พูลเล่ย์เพลาข้อเหวี่ยง Pulley & Crankshaft Drive มูเล่ย์เพลาข้อเหวี่ยงทำหน้าที่ส่งผ่านกำลังจากเครื่องยนต์ผ่านสายพานไปยังอุปกรณ์ต่างๆ ในเครื่องยนต์ รูปที่ 29 พูลเล่ย์เพลาข้อเหวี่ยง Pulley & Crankshaft Drive 22. ลูกรอกดันสายพาน (Belt tensioner) ลูกรอกตั้งสายพาน เป็นอุปกรณ์ที่ช่วยปรับสภาวะแรงดึงของสายพานในรถยนต์ ให้คงที่และมีความ เหมาะสมต่อการทำงาน ในสภาวะการทำงานจริงของเครื่องยนต์ จะพบว่า ความเร็วรอบในการหมุนจะมีการ เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ซึ่งบางครั้งจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว หรือบางครั้งก็มีการลดลง สาเหตุดังกล่าวเกิดขึ้นจาก การควบคุมของผู้ขับรถยนต์ และจากการทำงานของเครื่องยนต์ที่มีความเร็วรอบไม่คงที่ ดังกล่าวจะส่งผลต่อ สายพาน โดยที่ตัวสายพานจะเกิดการตึงและหย่อนไปตามการเปลี่ยนแปลงของความเร็วรอบที่ เครื่องยนต์ทำงาน สภาวะที่เกิดขึ้นกับสายพานนี้ จะส่งผลให้อายุการใช้งานสั้นลง ลูกรอกตั้งสายพาน สามารถที่จะชดเชยและลด ความตึงของสายพานให้คงที่ และยังเป็นอุปกรณ์ที่ช่วยลดเสียงดังที่เกิดขึ้นกับสายพานอีกด้วย- คุณสมบัติพิเศษโครงสร้างผลิตจากวัสดุที่มีค่าความยืดหยุ่นตัวสูง- มีน้ำหนักเบา- สามารถปรับตั้งความตึงของสายพานได้โดย อัตโนมัติ- อุปกรณ์ซีล ผลิตจากยางสังเคราะห์ชนิดพิเศษ สามารถใช้งานได้ในสภาวะที่ต้องสัมผัสกับฝุ่นและละออง น้ำ
115 รูปที่ 30 ลูกรอกดันสายพาน (Belt tensioner) 23. ปะเก็นฝาสูบ (Cylinder head gasket) ปะเก็นฝาสูบ ติดตั้งอยู่ระหว่างเสื้อสูบและฝาสูบ มีหน้าที่ป้องกันก๊าซที่เกิดจากการเผาไหม้รั่ว ป้องกันการ รั่วซึมของน้ำ และป้องกันอากาศจากภายนอกเข้าไป ปะเก็นฝาสูบต้องรับกำลังดันเนื่องจากการระเบิด และความ ร้อนที่เกิดจากการเผาไหม้ ดั้งนั้นจึงต้องผลิตมาจากโลหะอ่อนๆ โลหะใยหิน ทองแดง เหล็กใยหิน แอสเบสทอส เป็นต้น เมื่อถอดฝาสูบออกจากเสื้อสูบจะต้องเปลี่ยนปะเก็นใหม่ รูปที่ 31 ปะเก็นฝาสูบ (Cylinder head gasket) 24. ท่อร่วมไอดี(Intake manifold) ท่อร่วมไอดี เป็นส่วนประกอบของเครื่องยนต์ที่ทำหน้าที่เป็นท่อทางนำไอดี เข้าสู่ห้องเผาไหม้ ท่อร่วมไอดี ของเครื่องยนต์ที่ใช้คาร์บูเรเตอร์จ่ายน้ำมันเชื้อเพลิงจะแตกต่างจากท่อร่วมไอดีของเครื่องยนต์แบบฉีดน้ำมันเข้าไป ในการจ่ายน้ำมันของคาร์บูเรเตอร์อากาศจะเข้ามาผสมกับน้ำมัน (ไอดี) ในคาร์บูเรเตอร์แล้วไหลเข้าท่อร่วมไอดีไป ยังห้องเผาไหม้ ส่วนระบบฉีดน้ำมันนั้นอากาศจะไหลผ่านเรือนลิ้นเร่งไปยังท่อร่วมไอดีเพียงอย่างเดียวและจะไป ผสมกับละอองน้ำมันที่ช่องไอดีก่อนที่เข้าห้องเผาไหม้ รูปที่ 32 ท่อร่วมไอดี(Intake manifold)
116 25. ท่อร่วมไอเสีย (Exhaust manifold) ท่อร่วมไอเสีย จะติดตั้งอยู่ตรงข้ามหรือข้างเดียวกันกับท่อร่วมไอดี มีลักษณะคล้ายท่อร่วมไอดี ท่อร่วมไอ เสียทำหน้ารวบรามก๊าซไอเสียจากช่องไอเสียของเครื่องยนต์โดยผ่านท่อหลายท่อแล้วมารวมเป็นท่อเดียวไปยัง อุปกรณ์บำบัดไอเสีย ท่อพักไอเสีย และปล่อยออกสู่บรรยากาศโดยทั่วๆไปแล้วท่อร่วมไอเสียผลิตมาจากเหล็กหล่อ รูปที่ 33 ท่อร่วมไอเสีย (Exhaust manifold) 26. อ่างน้ำมันเครื่อง (Oil pan) อ่างน้ำมันเครื่องทำหน้าที่เก็บน้ำมันเครื่องเพื่อสำรองไว้สำหรับเครื่องยนต์และยังช่วยให้น้ำมันเครื่องเย็น ลงในขณะเครื่องยนต์กำลังทำงาน อ่างน้ำมันเครื่องจะติดตั้งอยู่ด้านล่างของเสื้อสูบ โดยมีปะเก็นเหลวหรือปะเก็น ยางหรือปะเก็นกระดาษกั้นอยู่ระหว่างกลางและยึดด้วยโบลต์ น้ำมันเครื่องจะถูกปั๊มน้ำมันเครื่องดูดขึ้นไปหล่อลื่อ ชิ้นส่วนต่างๆภายในเครื่องยนต์ก่อนที่จะกลับลงมาในอ่างน้ำมันเครื่องอีกครั้ง อ่างน้ำมันเครื่องโดยทั่วไปผลิตมาจาก แผ่นเหล็กอัดขึ้นรูปในเครื่องยนต์บางแบบอาจผลิตมาจากเหล็กหล่อหรืออะลูมิเนียมหล่อ ภายในอ่างจะมีแผ่นกั้น เพื่อรักษาน้ำมันเครื่องให้อยู่ที่ก้นอ่างในขณะรถขึ้นทางชันหรือกันน้ำมันกระเด็นออกเมื่อมีการเหยียบเบรก กะทันหัน ทำให้ปั๊มน้ำมันสามารถที่จะส่งน้ำมันไปหล่อลื่นได้ตลอดเวลา และที่ส่วนล่างสุดของอ่างน้ำมันเครื่องจะมี โบลต์สำหรับไว้ถ่ายน้ำมันเครื่อง รูปที่ 34 อ่างน้ำมันเครื่อง (Oil pan) 27. ปั๊มน้ำมันเครื่องและกรอน้ำมันเครื่อง (Oil pump and oil filter) ปั๊มน้ำมันเครื่องจะทำหน้าที่ดูดน้ำมันเครื่องและส่งไปยังกรองน้ำมันเครื่อง ก่อนที่จะไปหล่อคลื่นชิ้นส่วน ภายในเครื่องยนต์ ปั๊มน้ำมันเครื่องที่ใช้สำหรับเครื่องยนต์มีอยู่ 3 แบบ ได้แก่ แบบเฟือง (Gear pump) แบบโร เตอร์(Rotor pump) และแบบจันทร์เสี้ยว(Crescent pump) ในปัจจุบันนิยมใช้แบบจันทร์เสี้ยว
117 รูปที่ 35 ปั๊มน้ำมันเครื่อง (Oil pump) 28. กรองน้ำมันเครื่อง (oil filter) กรองน้ำมันเครื่อง จะทำหน้าที่กรองเศษคราบเขม่าหรือเศษวัสดุที่ติดมามากลับน้ำมันเครื่องกรอกที่ใช้งาน ในระบบหล่อลื่นเครื่องยนต์มี 2 แบบ ได้แก่ แบบกรองทั้งหมด (Full-flow filter type) และแนบเปลี่ยนเฉพาะไส้ กรอง (Filter element replacement) รูปที่ 36 กรองน้ำมันเครื่อง (oil filter) คำศัพท์ท้ายหน่วย Engine = เครื่องยนต์ Intake manifold = ท่อร่วมไอดี Throttle body = เรือนลิ้นเร่ง Spark plug = หัวเทียน Water pump = ปั๊มน้ำ Fan = ใบพัดลม Timing belt = สายพานไทม์มิ่ง Fanbelt = สายพานพัดลม Oil filter = กรองน้ำมันเครื่อง Oil pan = อ่างน้ำมันเครื่อง Crankcase = ห้องเพลาข้อเหวี่ยง Cylinder block = เสื้อสูบ Piston = ลูกสูบ
118 Cylinder =กระบอกสูบ Camshaft = เพลาลูกเบี้ยว Intake valve = ลิ้นไอดี Exhaust valve = ลิ้นไอเสีย Valve spring = สปริงลิ้น Flywheel = ล้อช่วยแรง Crankshaft = เพลาข้อเหวี่ยง Connecting rod = ก้านสูบ Cylinder head = ฝาสูบ Pulley = พูลเลย์ Glow plug = หัวเผา Injection nozzle = หัวฉีด Fuel pipe = ท่อน้ำมัน Oil pump = ปั๊มน้ำมันเครื่อง Distributor = จานจ่าย Push rod = ก้านกระทุ้ง Tappet = ลูกกระทุ้ง Piston ring = แหวนลูกสูบ Compression ring = แหวนอัด Bearings = แบริ่งหรือรองลื่น Main bearings = แบริ่งหลัก Thrust washer = แบริ่งกันรุน Timing gear = เฟืองไทม์มิ่ง Timing chain = โซ่ไทม์มิ่ง Exhaust pipe = ท่อไอเสีย Spark plug connector = ปลั๊กหัวเทียน Camshaft gear = เฟืองเพลาลูกเบี้ยว Crankshaft gear = เฟืองเพลาข้อเหวี่ยง Belt tensioner = ลูกรอกดันสายพาน Exhaust manifold = ท่อร่วมไอเสีย Rocker cover = ฝาครอบกระเดื่องกดลิ้น Spark plug cable = สายหัวเทียน Gear pump = ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบเฟือง
119 Vibration damper = อุปกรณ์ต้านการสั่น Timing belt cover = ฝาครอบสายพานไทม์มิ่ง Cylinder head gasket = ปะเก็นฝาสูบ Intake rocker arms = กระเดื่องกดลิ้นไอดี Oil pressure switch = สวิตซ์แรงดันน้ำมันเครื่อง Exhaust rocker arms = กระเดื่องกดลิ้นไอเสีย Rocker arms shafts = เพลากระเดื่องกดลิ้น Rotor pump = ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบโรเตอร์ Crescent pump = ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบจันทร์เสี้ยว Connecting rod bearings = แบริ่งก้านสูบ Oil Control ring or Oil ring = แหวนกวาดน้ำมัน Overhead valves หรือ OHV = เครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ Throttle position sensor = ตัวตรวจจับตำแหน่งลิ้นเร่ง Full-flow filter type = กรองน้ำมันเครื่องแบบกรองทั้งหมด Variable speed fan drive = พัดลมแบบความเร็วเปลี่ยนแปลง Fuel pressure regulator = ตัวควบคุมแรงดันน้ำมันเชื้อเพลิง Overhead Camshaft หรือ OHC =เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ Filter element replacement = กรองน้ำมันเครื่องแบบเปลี่ยนเฉพาะไส้กรอง Construction and Components Engine = โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ Single Overhead Camshaft หรือ SOHC = เครื่องยนต์แบบเพลาลูกเบี้ยวเดี่ยวเหนือสูบ Double Overhead Camshaft หรือ DOHC = เครื่องยนต์แบบเพลาลูกเบี้ยวคู่เหนือสูบ รายการเอกสารอ้างอิงเพิ่มเติม - ข้อมูลเพิ่มเติมจากอินเตอร์เน็ต เรื่อง โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ สื่อมัลติมีเดีย YouTube - https://youtu.be/zd64pGNLjVY : ส่วนประกอบของเครื่องยนต์ - https://youtu.be/TFoFbxCeftg : ส่วนประกอบต่างๆภายในเครื่องยนต์
120 ใบแบบฝึกหัด รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ ตอนที่ 1 คำสั่ง ให้นักเรียนจับคู่คำศัพท์ให้ถูกต้อง Engine เครื่องยนต์ Intake manifold ท่อร่วมไอดี Throttle body เรือนลิ้นเร่ง Spark plug หัวเทียน Water pump ปั๊มน้ำ Fan ใบพัดลม Timing belt สายพานไทม์มิ่ง Fanbelt สายพานพัดลม Oil filter กรองน้ำมันเครื่อง Oil pan อ่างน้ำมันเครื่อง Crankcase ห้องเพลาข้อเหวี่ยง Cylinder block เสื้อสูบ Piston ลูกสูบ Cylinder กระบอกสูบ Camshaft เพลาลูกเบี้ยว Intake valve ลิ้นไอดี Exhaust valve ลิ้นไอเสีย Valve spring สปริงลิ้น Flywheel ล้อช่วยแรง Crankshaft เพลาข้อเหวี่ยง Connecting rod ก้านสูบ Cylinder head ฝาสูบ Pulley พูลเลย์
121 ใบแบบฝึกหัด รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ ตอนที่ 1 คำสั่ง ให้นักเรียนจับคู่คำศัพท์ให้ถูกต้อง Glow plug หัวเผา Injection nozzle หัวฉีด Fuel pipe ท่อน้ำมัน Oil pump ปั๊มน้ำมันเครื่อง Distributor จานจ่าย Push rod ก้านกระทุ้ง Tappet ลูกกระทุ้ง Piston ring แหวนลูกสูบ Compression ring แหวนอัด Bearings แบริ่งหรือรองลื่น Main bearings แบริ่งหลัก Thrust washer แบริ่งกันรุน Timing gear เฟืองไทม์มิ่ง Timing chain โซ่ไทม์มิ่ง Exhaust pipe ท่อไอเสีย Spark plug connector ปลั๊กหัวเทียน Camshaft gear เฟืองเพลาลูกเบี้ยว Crankshaft gear เฟืองเพลาข้อเหวี่ยง Belt tensioner ลูกรอกดันสายพาน Exhaust manifold ท่อร่วมไอเสีย Rocker cover ฝาครอบกระเดื่องกดลิ้น Spark plug cable สายหัวเทียน Gear pump ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบเฟือง
122 ใบแบบฝึกหัด รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ ตอนที่ 1 คำสั่ง ให้นักเรียนจับคู่คำศัพท์ให้ถูกต้อง Vibration damper อุปกรณ์ต้านการสั่น Timing belt cover ฝาครอบสายพานไทม์มิ่ง Cylinder head gasket ปะเก็นฝาสูบ Intake rocker arms กระเดื่องกดลิ้นไอดี Oil pressure switch สวิตซ์แรงดันน้ำมันเครื่อง Exhaust rocker arms กระเดื่องกดลิ้นไอเสีย Rocker arms shafts เพลากระเดื่องกดลิ้น Rotor pump ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบโรเตอร์ Crescent pump ปั๊มน้ำมันเครื่องแบบจันทร์เสี้ยว Connecting rod bearings แบริ่งก้านสูบ Oil Control ring or Oil ring แหวนกวาดน้ำมัน Overhead valves หรือ OHV เครื่องยนต์ลิ้นเหนือสูบ Throttle position sensor ตัวตรวจจับตำแหน่งลิ้นเร่ง Full-flow filter type กรองน้ำมันเครื่องแบบกรองทั้งหมด Variable speed fan drive พัดลมแบบความเร็วเปลี่ยนแปลง Fuel pressure regulator ตัวควบคุมแรงดันน้ำมันเชื้อเพลิง Overhead Camshaft หรือ OHC เครื่องยนต์เพลาลูกเบี้ยวเหนือสูบ Filter element replacement กรองน้ำมันเครื่องแบบเปลี่ยนเฉพาะไส้กรอง Construction and Components Engine โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ Single Overhead Camshaft หรือ SOHC เครื่องยนต์แบบเพลาลูกเบี้ยวเดี่ยวเหนือสูบ Double Overhead Camshaft หรือ DOHC เครื่องยนต์แบบเพลาลูกเบี้ยวคู่เหนือสูบ
123 ใบแบบฝึกหัด รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ ตอนที่ 2 คำสั่ง ให้นักเรียนบอกส่วนประกอบของเครื่องยนต์ให้ถูกต้อง
124 แบบฝึกหัด รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ ตอนที่ 2 คำสั่ง ให้นักเรียนบอกส่วนประกอบของเครื่องยนต์ให้ถูกต้อง
125 แบบทดสอบ รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด 1. OHV ย่อมาจากอะไร ก. Overhead valves ข. Overhead Camshaft ค. Double Overhead valves ง. Single Overhead Camshaft 2. DOHC ย่อมาจากอะไร * ก. Overhead valves ข. Double Overhead Camshaft ค. Overhead valves ง. Single Overhead Camshaft 3. ข้อใดคือวัสดุที่ใช้ผลิตเสื้อสูบ * ก. อะลูมิเนียมผสม เหล็กหล่อสีเทา ข. อะลูมิเนียมผสม เหล็กหล่อผสมแกรไฟต์ ค. เหล็กหล่อสีเทา เหล็กหล่อผสม ง. เหล็กหล่อสีเทา แอสเบสทอส 4. ปลอกสูบเปียกนิยมใช้กับเครื่องยนต์ชนิดใด ก. เครื่องยนต์ขนาดเล็ก ข. จักรยานยนต์ ค. เครื่องสูบน้ำขนาดเล็ก ง. เครื่องยนต์ขนาดใหญ่ 5. ปะเก็นฝาสูบมีหน้าที่ ก. ป้องกันแก๊สภายในกระบอกสูบและน้ำหล่อเย็นรั่วซึม ข. ป้องกันแก๊สภายในกระบอกสูบรั่ว ค. ป้องกันน้ำมันเครื่องรั่วซึม ง. ป้องกันอากาศเข้ากระบอกสูบ
126 แบบทดสอบ(ต่อ) รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 10 นาที ------------------------------ คำสั่ง จงเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุด 6. แหวนอันมีหน้าที่ ก. ป้องกันแก๊สรั่วลงห้องเพลาข้อเหวี่ยง ข. ป้องกันน้ำมันหล่อลื่นเข้าห้องเผาไหม้ ค. กวาดล้างน้ำมันหล่อลื่นลงสู่ห้องเพลาข้อเหวี่ยง ง. ประคองลูกสูบให้อยู่ในแนวเส้นตรง 7. เพลาลูกเบี้ยวมีหน้าที่ ก. ควบคุมการปิด – เปิดน้ำมัน ข. ควบคุมการปิด – เปิดของลิ้น ค. ป้อนน้ำมันหล่อลื่น ง. ปรับส่วนผสมน้ำมันกับอากาศ 8. เพลาลูกเบี้ยวจะส่งกำลังไปขับชิ้นส่วนใด ก. ลูกกระทุ้ง ข. ส่วนล่าง ค. สปริงลิ้น ง. ก้านกระทุ้ง 9. อ่างน้ำมันหล่อลื่นอยู่ส่วนใดของเครื่องยนต์ ก. ส่วนบน ข. ส่วนล่าง ค. ส่วนกลาง ง. ด้านข้าง 10. ฟันเฟืองที่อยู่รอบๆ ล้อช่วยแรงมีไว้เพื่ออะไร * ก. เพื่อให้มอเตอร์สตาร์ทขบ ข. เพื่อเพิ่มความแข็งแรง ค. เพื่อใช้ขับชุดคลัตช์ ง. เพื่อให้เกิดความสมดุล
127 1. ก 2. ข 3. ข 4. ง 5. ก 6. ง 7. ก 8. ก 9. ข 10. ก ใบเฉลยแบบทดสอบ รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 5 นาที ------------------------------ แบบเฉลยแบบทดสอบ ตอนที่1 ค าสั่งจงท าเครื่องหมายกากบาท (X) ค าตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงข้อเดียว
128 ใบงานที่ 4.1 รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ เวลา 6 ชั่วโมง ------------------------------ 1. จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม เพื่อให้นักเรียนสามารถ 1.1 บอกชื่อและหน้าที่ส่วนประกอบของเครื่องยนต์ได้อย่างถูกต้อง 1.2 จำแนกชนิดของเครื่องยนต์ได้อย่างถูกต้องสามารถใช้หลักการทำงานเครื่องยนต์เบนซิน 4 จังหวะ ใช้ ในชีวิตประจำวันได้อย่างถูกต้อง 1.3 ปฏิบัติงานด้วยความรอบคอบ และความปลอดภัย 2. สมรรถนะ แสดงความรู้เกี่ยวกับหน้าที่ส่วนประกอบของเครื่องยนต์และจำแนกชนิดของเครื่องยนต์ได้อย่าง ถูกต้อง 3. เครื่องมือ วัสดุ และอุปกรณ์ 3.1 เครื่องยนต์ในแผนกวิชาช่างยนต์ 3.2 ปากกาสีต่างๆ 3.3 ไม้บรรทัดหรือไม้โปรแทกเตอร์ 3.4 ผ้าสำหรับทำความสะอาด 4. ลำดับขั้นการปฏิบัติงาน 4.1 ขั้นตอนแรกแยกเครื่องยนต์แก๊สโซลีนระบบเชื้อเพลิงแบบคาร์บูเรเตอร์ กับ เครื่องยนต์แก๊สโซลีนควบคุม ด้วยอิเล็กทรอนิกส์(ระบบน้ำมันเชื้อเพลิงแบบใช้หัวฉีด) 4.1.1 เลือกเครื่องยนต์ทั้งเครื่องยนต์แก๊สโซลีนระบบเชื้อเพลิงแบบคาร์บูเรเตอร์ กับ เครื่องยนต์แก๊สโซลี นควบคุมด้วยอิเล็กทรอนิกส์(ระบบน้ำมันเชื้อเพลิงแบบใช้หัวฉีด) ที่มีในแผนกวิชาช่างยนต์จำนวน 4 เครื่อง และ จัดรวมกันที่บริเวณปฏิบัติงาน 4.1.2 ติดเครื่องหมายที่เครื่องยนต์โดยใส่หมายเลขตั้งแต่ 1 – 4 ไว้ที่เครื่องยนต์แต่ละเครื่อง 4.1.3 ให้นักเรียนระบุว่าเครื่องยนต์แต่ละเครื่องเป็นเครื่องยนต์แก๊สโซลีน แบบใดบ้าง วาดภาพสเก็ตสิ่งที่ บ่งบอกและเขียนเหตุผลในการเลือก ลงในตารางด้านล่าง ที่ เครื่องยนต์แก๊สโซลีน ระบบเชื้อเพลิงแบบ คาร์บูเรเตอร์ เครื่องยนต์แก๊สโซลีน แบบใช้หัวฉีด เหตุผล 1 …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… ……………………………………………………………………
129 ที่ เครื่องยนต์แก๊สโซลีน ระบบเชื้อเพลิงแบบ คาร์บูเรเตอร์ เครื่องยนต์แก๊สโซลีน แบบใช้หัวฉีด เหตุผล 2 …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 3 …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 4 …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 5 …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 4.2 ขั้นตอนที่สอง ให้นักเรียนหมุนหาจังหวะการทำงานของเครื่องยนต์แก๊สโซลีน จากการเลือกเครื่องยนต์ ที่ได้ กำหนดไว้ สูบที่ จังหวะการทำงาน อธิบาย 1 ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. 2 ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………..
130 สูบที่ จังหวะการทำงาน อธิบาย 3 ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. 4 ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. 5. สรุปผลการปฏิบัติงาน ............................................................................................................................. ............................................... ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ 6. การประเมินผล: ประเมินตามแบบประเมินผลการปฏิบัติงาน 7. เอกสารอ้างอิง/เอกสารค้นคว้าเพิ่มเติม หนังสือเรียนงานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ของศูนย์ส่งเสริมอาชีวศึกษา ธิติ ธาตีนรานนท์ ,วัฒนา อันสุริย์ .งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน .กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริม อาชีวะ , 2547. อำพล ซื่อตรง . งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ , 2548.
131 ใบงานที่ 4.2 รหัสวิชา 20101-2001 ชื่อวิชา งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ชื่อหน่วย โครงสร้างและส่วนประกอบของเครื่องยนต์ หัวข้อเรื่อง/งาน กำหนดชื่อชิ้นส่วนของเครื่องยนต์ เวลา 6 ชั่วโมง ------------------------------ 1. จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม เพื่อให้นักเรียนสามารถ 1.1 บอกและกำหนดชื่อชิ้นส่วนของเครื่องยนต์ได้อย่างถูกต้อง 1.2 อธิบายขยายความหลักการทำงานชิ้นส่วนเครื่องยนต์แก๊สโซลีนได้อย่างถูกต้อง 1.3 ปฏิบัติงานด้วยความรอบคอบ และความปลอดภัย 2. สมรรถนะ กำหนดชื่อชิ้นส่วนของเครื่องยนต์ถูกต้องตามหลักการในตำราเรียนและคู่มือ 3. เครื่องมือ วัสดุ และอุปกรณ์ 3.1 เครื่องยนต์แก๊สโซลีน 3.2 ปากกาสีต่างๆ 3.3 ไม้บรรทัดหรือไม้โปรแทกเตอร์ 3.4 โต๊ะปฏิบัติงาน 3.5 ผ้าสำหรับทำความสะอาด 3.6 เครื่องมือช่างยนต์ 4. ลำดับขั้นการปฏิบัติงาน 4.1 ขั้นตอนแรก เตรียมเครื่องมือและอุปกรณ์ 4.1.1 เตรียมพื้นที่บริการ เครื่องมืออุปกรณ์และวัสดุ 4.1.2 ตรวจสอบความสมบูรณ์ของชิ้นส่วนเครื่องยนต์ 4.2 ขั้นตอนที่สอง ถอดชิ้นส่วนเครื่องยนต์ 4.2.1 ถอดชิ้นส่วนต่างๆ ของเครื่องยนต์แล้ว อธิบายหน้าที่ของชิ้นส่วนต่างๆ พอสังเขป ลงในตาราง ด้านล่าง ที่ รายการ ทำหน้าที่ 1 ท่อร่วมไอดี ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................
132 ที่ รายการ ทำหน้าที่ 2 ท่อร่วมไอเสีย ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 3 คาร์บูเรเตอร์ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 4 อ่างน้ำมันเครื่อง ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 5 ฝาสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 6 ก้านสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................
133 ที่ รายการ ทำหน้าที่ 7 เพลาข้อเหวี่ยง ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 8 แหวนลูกสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 9 สลักลูกสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 10 ลิ้นไอดี / ลิ้นไอเสีย ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 11 เพลาลูกเบี้ยว ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................
134 ที่ รายการ ทำหน้าที่ 12 ล้อช่วยแรง ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 13 ลูกสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 14 สปริงลิ้น ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 15 กระเดืองกดลิ้น ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ 16 ฃ เสื้อสูบ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................
135 4.3 ขั้นตอนที่สาม การประกอบชิ้นส่วนเครื่องยนต์ 4.3.1 ประกอบชิ้นส่วนเครื่องยนต์ 4.3.2 ทำความสะอาดเครื่องยนต์ เครื่องมือ และบริเวณปฏิบัติงาน 5. สรุปผลการปฏิบัติงาน ............................................................................................................................. ................................................ ........................................................................................................................................................ .................... ............................................................................................................................. ................................................ 6. การประเมินผล: ประเมินตามแบบประเมินผลการปฏิบัติงาน 7. เอกสารอ้างอิง/เอกสารค้นคว้าเพิ่มเติม หนังสือเรียนงานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน ของศูนย์ส่งเสริมอาชีวศึกษา ธิติ ธาตีนรานนท์ ,วัฒนา อันสุริย์ .งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน .กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริม อาชีวะ , 2547. อำพล ซื่อตรง . งานเครื่องยนต์แก๊สโซลีน. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ , 2548.