ธุรกิจ

ลกั ษณะของกจิ การสหกรณ์

• 1. เป็นการร่วมทุนของบุคคลต้งั แต่ 10 คนข้ึนไป โดยไม่จากดั จานวน
• 2. เป็นการร่วมมือกนั เพอ่ื แกไ้ ขความเดือดร้อนของบุคคลที่มีปัญหาทางดา้ น

เศรษฐกิจและสงั คม โดยไม่คานึงถึงสินทรัพย์
• 3. ผสู้ มคั รเขา้ เป็นสมาชิกตอ้ งเป็นไปดว้ ยความสมคั รใจ ไม่ใช่การบงั คบั เพราะ

สหกรณ์ดาเนินงานในรูป “โดยสมาชิกเพอ่ื สมาชิก”
• 4. สมาชิกทุกคนมีสิทธิเท่าเทียมกนั ในการดาเนินงานสหกรณ์ เพราะการ

ดาเนินงานเป็ นไปในรู ปแบบประชาธิปไตยสมาชิกแต่ละคนมีสิทธิออกเสียงได้
• 5. มีวตั ถุประสงคเ์ พ่ือช่วยเหลือตนเอง และช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั ในหมู่สมาชิก

โดยไม่คานึงถึงผลกาไร
• 6. การจดั ต้งั มีการจดทะเบียนตามพระราชบญั ญตั ิการสหกรณ์ ไม่ไดอ้ ยใู่ นบงั คบั

ของประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์

51

ประเภทของสหกรณ์

• กิจการสหกรณ์มีหลายประเภท แต่ละประเภทมีลกั ษณะการ
ก่อต้งั และการดาเนินงานแตกต่างกนั โดยในประเทศไทยได้
แบ่งประเภทของสหกรณ์ตามประกาศของนายทะเบียน
สหกรณ์เกี่ ยวกับเร่ื องการจัด ประเภทสหกรณ์ตาม
กฎกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ออกตามความใน
พระราชบญั ญตั ิสหกรณ์ พ.ศ. 2511 เม่ือวนั ที่ 28 พฤศจิกายน
2516 กาหนดประเภทสหกรณ์ท่ีรับจดทะเบียนรวมมี 6
ประเภท ดงั น้ี

52

ประเภทของสหกรณ์ (ต่อ)

• 1. สหกรณ์การเกษตร
• 2. สหกรณ์การประมง
• 3. สหกรณ์นิคม
• 4. สหกรณ์ร้านคา้
• 5. สหกรณ์บริการ
• 6. สหกรณ์ออมทรัพยห์ รือสหกรณ์ธนกิจ

53

1. สหกรณ์การเกษตร

• เป็ นสหกรณ์ท่ีมีสมาชิกประกอบด้วยเกษตรกร มีหน้าที่ในการ
จดั หาและให้บริการแก่สมาชิกในดา้ นการผลิตการเกษตร เช่น การ
จัดหาเงินทุน การจัดหาวัสดุ เคร่ื องมือและอุปกรณ์ต่าง ๆมา
จาหน่ายให้สมาชิกในราคาถูก การรวบรวมผลิตผลออกจาหน่าย
และการแปรรูปผลิตผลออกจาหน่ายใหไ้ ดร้ าคาดี

54

2. สหกรณ์การประมง

• จดั ต้งั ข้ึนในกลุ่มผปู้ ระกอบอาชีพประมง ซ่ึงส่วนใหญ่ อยใู่ นจงั หวดั
ชายทะเลทาหนา้ ที่เกี่ยวกบั การส่งเสริมและประกอบ อาชีพดา้ นการ
ประมง รวมถึงการจดั หาเงินทุนแลอุปกรณ์เก่ียวกบั การประมงจาหน่าย
ใหแ้ ก่สมาชิกในราคา ถูก และการจดั การดา้ นการตลาดเพ่ือใหส้ ามารถ
จาหน่ายผลิตผลใหไ้ ดร้ าคาดี จดั ต้งั ข้ึนคร้ังแรกเมื่อ พ.ศ. 2492 ที่อาเภอ
พรหมพราม จงั หวดั พิษณุโลก มีช่ือวา่ “สหกรณ์ประมงพษิ ณุโลก จากดั ”
เป็นสหกรณ์ประมงน้าจืด เดิมสหกรณ์ประมงไดร้ วมอยกู่ บั สหกรณ์
การเกษตร ปัจจุบนั ไดแ้ ยกสหกรณ์ประมงออกจากสหกรณ์การเกษตร
เพราะวา่ เป็นอาชีพท่ีแตกต่างกนั นบั วา่ เป็นการใหค้ วามสาคญั แก่อาชีพ
ประมงเป็นอยา่ งมาก

55

3. สหกรณ์นิคม

• เป็ นสหกรณ์ท่ีมีหน้าท่ีเกี่ยวกบั การจดั หาหรือจดั สรรท่ีดินให้แก่
สมาชิกในการ ประกอบอาชีพ รวมถึงการจดั หาและอานวยความ
สะดวกในการประกอบอาชีพให้แก่สมาชิก เช่น การจดั หาเงินทุน
อุปกรณ์การผลิตและเคร่ืองมือการผลิตมาจาหน่าย ตลอดจนการ
จดั หาน้าและการจดั การดา้ นการตลาดใหอ้ ีกดว้ ย

56

4. สหกรณ์ร้านค้า

• เป็นสหกรณ์ที่จดั ต้งั ข้ึนเพอื่ ใหบ้ ริการดา้ นการจดั หาสินคา้ อปุ โภค
บริโภค จาหน่ายใหแ้ ก่สมาชิกในราคายตุ ิธรรม ส่วนใหญ่จะต้งั อยู่
ในเขตชุมชนท่ีมีประชาชนหนาแน่น ในสถาบนั ศึกษา และ
หน่วยงานอ่ืน ๆ

57

5. สหกรณ์บริการ

• เป็ นสหกรณ์ท่ีให้บริการแก่สมาชิกในด้านสาธารณูปโภคต่าง ๆ
เช่น สหกรณ์ไฟฟ้า สหกรณ์ แท็กซี่ รถรับจ้าง สหกรณ์การ
เคหสถาน เป็ นตน้ โดยมีวตั ถุประสงค์เพ่ือจดั หาบริการอย่างใด
อยา่ งหน่ึงท่ีสมาชิกตอ้ งการ และจะเรียกเก็บค่าบริการท่ีสหกรณ์จดั
น้นั จากสมาชิกตามส่วนที่แต่ละคนใชป้ ระโยชน์ เม่ือสมาชิกหมด
ความจาเป็ นที่จะใช้บริการอาจเลิกได้ เช่น สหกรณ์การไฟฟ้า
เม่ือใดท้องที่น้ันมีไฟฟ้าใช้ สมาชิกก็หมดความจาเป็ นท่ีจะใช้
บริการของสหกรณ์ สหกรณ์กจ็ ะเลิกได้

58

6. สหกรณ์ออมทรัพย์หรือสหกรณ์ธนกจิ

• เป็ นสหกรณ์ท่ีสมาชิกร่วมกนั จดั ต้งั ข้ึนเพ่ือส่งเสริมการออมเงินใน
หมู่สมาชิก เพ่ือให้สมาชิกได้กู้ยืมเงินในยามจาเป็ นด้วยอัตรา
ดอกเบ้ียต่า ตลอดจนใหบ้ ริการทางการเงินแก่สมาชิก โดยมีเงินปัน
ผลคืนตามส่วนให้อีดว้ ย สหกรณ์ประเภทน้ีไดร้ ับความนิยมและ
จัดต้ังข้ึนในหมู่ผู้มีรายได้ประจาเช่น ข้าราชการ ครู ตารวจ
รัฐวสิ าหกิจต่าง ๆ

59

5.รัฐวสิ าหกิจ (state enterprise)

• รัฐวสิ าหกจิ หมายถึง องคก์ ารของรัฐบาล หน่วยงานธุรกิจท่ีรัฐบาลเป็น
เจา้ ของหรือบริษทั หา้ งหุน้ ส่วนนิติบุคคลที่ส่วนราชการหรือหน่วยงาน
ธุรกิจของรัฐบาลมีทุนรวม อยดู่ ว้ ยเกินกวา่ ร้อยละ 50 มีการบริหารงานอยู่
ระหวา่ งระบบราชการและระบบธุรกิจ สาเหตุท่ีรัฐบาลเขา้ ดาเนินงาน
รัฐวสิ าหกิจ

• 1. เพื่อประโยชนข์ องส่วนรวม กิจการบางประเภทเป็นสิ่งจาเป็นและมี
ความสาคญั ต่อส่วนรวม ถา้ เอกชนดาเนินการอาจทาใหป้ ระชาชนไม่ได้
รับการบริ การที่ดีและเป็ นธรรม

• 2. เพ่ือป้องกนั การผกู ขาด การใหเ้ อกชนดาเนินการโดยใหม้ ีการแขง่ ขนั
เสรี ผผู้ ลิตรายยอ่ ยอาจสู้ผผู้ ลิตรายใหญ่ไม่ไดท้ าใหเ้ กิดการผกู ขาดทาให้
ประชาชน ถูกเอาเปรียบได้

60

5.รัฐวสิ าหกิจ (state enterprise) ต่อ

• 3. กิจการบางประเภทตอ้ งอาศยั การลงทนุ ท่ีสงู มาก เชน่ การผลติ ไฟฟา้
ตอ้ งลงทนุ สรา้ งเข่ือน อา่ งเก็บนา้ เคร่อื งมือเคร่อื งจกั ร และกาลงั คน
จานวนมาก ซง่ึ เอกชนไมส่ ามารถดาเนินการได้

• 4. เพ่ือหารายไดเ้ ขา้ รฐั รฐั บาลจาเป็นตอ้ งหารายไดเ้ ขา้ รฐั นอกจากการ
เก็บภาษีอากรเพ่ือนาไปใชจ้ า่ ยในการทานบุ ารุง และพฒั นาประเทศชาติ

• 5. เพ่ือความม่นั คงของประเทศ ในยามสงครามสินคา้ บางชนิดมีความ
จาเป็นตอ่ สว่ นรวม เพ่ือเป็นการปอ้ งกนั การขาดแคลนในยามฉกุ เฉิน รฐั
จาเป็นตอ้ งเขา้ มาดาเนินการเอง ไดแ้ ก่ กิจการเก่ียวกบั การผลติ เชือ้ เพลงิ
ยารกั ษาโรค เป็นตน้

• 6. เพ่ือเป็นการสง่ เสรมิ เอกลกั ษณ์ วฒั นธรรมและเผยแพรช่ ่ือเสยี งของ
ประเทศชาติ เชน่ การทอ่ งเท่ียวแหง่ ประเทศไทย
61

การจัดต้งั รัฐวสิ าหกจิ ทาได้ 4 ลกั ษณะ คือ

• 1. จดั ตงั้ โดยพระราชบญั ญตั ิ โดยมีทนุ ทงั้ สนิ้ เป็นของรฐั เชน่
องคก์ ารโทรศพั ทแ์ หง่ ประเทศไทย การรถไฟแหง่ ประเทศไทย การท่าเรือ
แหง่ ประเทศไทย ฯลฯ

• 2. จดั ตงั้ โดยพระราชกฤษฎีกา โดยมีทนุ ทงั้ สนิ้ เป็นของรฐั เช่น องคก์ าร
อตุ สาหกรรมป่ าไม้ องคก์ ารสวนยาง องคก์ ารสวนสตั ว์ ฯลฯ

• 3. จดั ตงั้ ตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ โดยรฐั บาลเป็นเจา้ ของ
ทงั้ สนิ้ หรอื ถือหนุ้ เกินกวา่ รอ้ ยละ 50 เชน่ บรษิ ัทการบนิ ไทย บรษิ ัทไมอ้ ดั
ไทย บรษิ ัทขนสง่ จากดั ฯลฯ

• 4. จดั ตงั้ ตามมตคิ ณะรฐั มนตรี เชน่ สานกั งานสลากกินแบง่ รฐั บาล
โรงงานยาสบู สถานธนาคารนเุ คราะห์ ฯลฯ

62

6. บริษทั ข้ามชาติ

• ปัจจุบนั โลกเจริญกา้ วหนา้ อย่างมาก การติดต่อดาเนินงานธุรกิจ
กระทากนั ไดอ้ ย่างกวา้ งขวางท่วั โลก เช่น บริษัทมิตซูบิชิ จากดั ท่ี
เป็นผู้ผลิตรถยนต์ และเคร่ืองใช้ไฟฟ้า มีสาขาการผลิตและ
จาหน่ายกระจายอย่ทู กุ ประเทศท่วั โลก ซ่งึ แตล่ ะแห่งอาจทาหนา้ ท่ี
เฉพาะอย่าง เป็นตน้ บริษัทขา้ มชาติ หมายถึง องคก์ รการผลิต
อย่างหน่ึงท่ีมีทุนจากต่างประเทศเป็นส่วนใหญ่ ซ่ึงอาจก่อใหเ้ กิด
ทัง้ ผลดีและผลเสียต่อประเทศท่ีไดร้ บั การลงทุนจากการจัด ตั้ง
บรษิ ัทดงั กลา่ ว จาแนกผลดงั กลา่ วออกไดด้ งั นี้

63

6. บริษทั ข้ามชาติ (ต่อ)

• 1. ผลดีของบริษทั ขา้ มชาติ ทาใหป้ ระเทศที่ไดร้ ับการลงทุนมีเงิน
ลงทุนเขา้ ประเทศมากข้ึนมีการจา้ งแรงงานของประชาชนใน
ประเทศเพิม่ ข้ึนและไดร้ ับเทคโนโลยใี หม่ ๆ ท่ีทนั สมยั นามาใช้
พฒั นาประเทศเพม่ิ ข้ึน

• 2. ผลเสียของบริษทั ขา้ มชาติ ทรัพยากรของประเทศท่ีไดร้ ับการ
ลงทุนลดลง เสียดุลการชาระเงินในระยะเวลายาว เนื่องจาก
ประเทศที่ลงทุนจะนาเงินออกจากประเทศผรู้ ับลงทุน เมื่อการ
ดาเนินงานมีผลกาไร

64

7.กจิ การแฟรนไชส์ (Franchise)

• ตามรูปศพั ท์ แฟรนไชส์ หมายถึง สมั ปทาน ดงั น้นั กิจการแฟรนไชส์ อาจ
เรียกอีกอยา่ งวา่ ธุรกิจสมั ปทาน คือธุรกิจที่เกิดจากความสมั พนั ธ์ระหวา่ บุคคล
2 กลุ่มข้ึนไปหรือมากกวา่ ซ่ึงมีบทบาทและหนา้ ท่ีรับผดิ ชอบต่างกนั แต่จะ
ส่งเสริมซ่ึงกนั และกนั ในระบบธุรกิจโดยมีวตั ถุประสงคจ์ ะกระจายสินคา้
หรือบริการไปสู่ผบู้ ริโภคอยา่ งมีประสิทธิภาพในปัจจุบนั ธุรกิจแฟรนไชส์เป็น
ท่ีนิยมมาก มีกิจการหลายกิจการท่ีกาเนิดจากธุรกิจแฟรนไชส์ เพราะการ
ดาเนินงานในธุรกิจประเภทน้ี จะมีบริษทั แม่คอยแนะนาใหค้ วามช่วยเหลือ
เป็นผเู้ ตรียมใบอนุญาต เทคนิคการผลิต การบริหารงาน ขายใหก้ บั ผซู้ ้ือแฟรน
ไชส์หรือผซู้ ้ือสมั ปทาน เพ่ือซ้ือสุทธิในการเป็นเจา้ ของ และดาเนินงานใน
ลกั ษณะเดียวกบั ท่ีบริษทั แม่ไดว้ างรูปแบบไว้ ซ่ึงธุรกิจท่ีเป็นบริษทั แม่ส่วน
ใหญ่จะเป็นธุรกิจท่ีประสบผลสาเร็จ มีแนวทางในการปฏิบตั ิท่ีมีประสิทธิภาพ
จึงเป็นท่ีสนใจของบุคคลทวั่ ไปท่ีมีความตอ้ งการจะเป็นเจา้ ของธุรกิจดงั กล่าว
ดงั น้นั จากลกั ษณะของธุรกิจแฟรนไชส์จึงมีผเู้ กี่ยวขอ้ งกบั ธุรกิจประเภทน้ี 2
ฝ่ าย คือ

65

กจิ การแฟรนไชส์ (Franchise) (ต่อ)

• 1. แฟรนไชซอร์ (Franchisors) หรือเจา้ ของธุรกิจ คือผใู้ ห้
สมั ปทาน

• 2. แฟรนไชซี (Franchisees) คือ ผขู้ อรับสมั ปทาน
ปัจจุบนั ธุรกิจแฟรนไชส์ในประเทศไทย มีท้งั ส่วนท่ีเป็นสาขาจาก
ต่างประเทศ เช่น กิจการจาหน่ายสินคา้ ประเภทจานด่วน (Fast
Food) ไดแ้ ก่ เคเอฟซี แมคโดนลั ด์ พิซซ่าฮทั ฯลฯ กิจการ
จาหน่ายสินคา้ สะดวกซ้ือ ไดแ้ ก่ เซเวน่ -อีเลฟเวน่ ไทเกอร์มาร์ต
สตาร์ชอร์ป ฯลฯ และธุรกิจแฟรนไชส์ที่กาเนิดโดยคนไทยเอง เช่น
เลมอนฟาร์ม ลูกชิ้นแชมป์ ชายส่ีบะหม่ีเก๊ียว ขา้ วมนั ไก่เจมส์ ฯลฯ

66

ประเภทของธุรกจิ แฟรนไชส์

• ธุรกิจแฟรนไชส์หรือธุรกิจแบบสมั ปทานมี 2 ประเภท คือ
• 1. ธุรกิจแฟรนไชส์หรือแบบสมั ปทานที่ใชส้ ินคา้ และชื่อการคา้
• 2. ธุรกิจแฟรนไชส์หรือแบบสมั ปทานท่ีใชร้ ูปแบบทางธุรกิจ

67

1. ธุรกจิ แฟรนไชส์หรือแบบสัมปทานทใี่ ช้สินค้าและชื่อการค้า

• เป็นรูปแบบธุรกิจที่ผผู้ ลิตหรือผจู้ าหน่าย หรือผใู้ หส้ มั ปทาน
หรือแฟรนไชซอร์ใหส้ ิทธิแก่ผรู้ ับสมั ปทานหรือตวั แทนจาหน่าย
หรือแฟรนไชซี ในการจาหน่ายสินคา้ หรือผลิตภณั ฑใ์ ดผลิตภณั ฑ์
หน่ึงของผใู้ หส้ มั ปทาน โดยผรู้ ับสมั ปทานจะไดร้ ับช่ือสินคา้
เครื่องหมายการคา้ หรือสินคา้ จากผใู้ หส้ มั ปทาน โดยถือเสมือนวา่
เป็นผจู้ าหน่ายในสายผลิตภณั ฑเ์ ดียวกบั ผใู้ หส้ มั ปทาน เช่น ตวั แทน
จาหน่ายน้าอดั ลมโคคา-โคลา สถานี
บริการน้ามนั เซลล์ ตวั แทนจาหน่ายรถยนตฟ์ อร์ด เป็นตน้

68

2. ธุรกจิ แฟรนไชส์หรือแบบสัมปทานทใี่ ช้รูปแบบทางธุรกจิ

• เป็ นรูปแบบธุรกิจที่ผูใ้ ห้สัมปทานให้สิทธิแก่ผูร้ ับสัมปทานในการ
ขายสิ นค้าหรื อบริ การโดยใช้เคร่ื องหมายการค้าของผู้
ให้สัมปทาน ถือว่าเป็ นการใช้เครื่องหมายการคา้ ร่วมกนั ในการ
ดาเนินธุรกิจ มกั จะเป็นระบบการดาเนินธุรกิจของผใู้ ห้สัมปทานที่
ประสบความสาเร็จสูง เช่น พิซซ่าฮทั เคเอฟซี เซเว่น-อีเลฟเว่น
โดยการดาเนิ นธุรกิจประเภทน้ี จะถูกกาหนดลักษณะการ
ดาเนินงานให้เป็ นไปในแนวคิดเดียวกนั ระหว่างผูใ้ ห้สัมปทานกบั
ผรู้ ับสัมปทาน ท้งั ดา้ นกลยทุ ธ์ แผนการตลาด มาตรฐานการปฏิบตั ิ
งานและการควบคุมคุณภาพ เป็นตน้

69