บทความ - ฉากอิโรติกบนผนังสิมคุณค่าที่มากกว่ากามารมณ์

ฉากอโิ รติกบนผนังสิมคุณค่าทม่ี ากกว่ากามารมณ์

บทความโดย วรี พล คาสุวรรณ

รหสั นักศกึ ษา 585220002-8

สาขาวจิ ยั ศิลปะและวฒั นธรรม
คณะศิลปกรรมศาสร์
มหาวทิ ยาลยั ขอนแก่น

สิม มีความหมายอยา่ งเดียวกนั กบั โบสถ์ หรือ อุโบสถ ของทางภาคกลาง ดว้ ยการออกเสียงที่กร่อน
มาจากคาวา่ สีมา ซ่ึงหมายถึงขอบเขตหรืออาณาเขตท่ีกาหนดข้ึนเฉพาะการใชใ้ นกิจของสงฆ์ สิม แมจ้ ะไม่
ใหญ่โตอลงั การเมื่อเทียบกบั โบสถใ์ นภูมิภาคอ่ืนแตก่ ็นบั วา่ เป็นผลงานการรังสรรคข์ องช่างพ้นื บา้ นอีสาน
อยา่ งแทจ้ ริง ที่สะทอ้ นออกมาจากภูมิปัญญาและสจั ธรรมชีวติ ของผคู้ นบนถ่ินท่ีราบสูงไดเ้ ป็นอยา่ งดี (วโิ รฒ
ศรีสุโร,2536)นอกจากรูปแบบทางสถาปัตยกรรมแลว้ ฮูปแตม้ ที่เป็นส่วนประดบั ตกแตง่ อาคารในสิมยงั ได้
สะทอ้ นคติความเช่ือ ความศรัทธา และวถิ ีชีวติ ของอีสานไดเ้ ป็นอยา่ งดีเช่นกนั

ฮูปแตม้ หรือภาพจิตรกรรมฝาผนงั เป็นคติในการสร้างเพื่อความงามท่ีมีมานาน ตามที่ปรากฏใน
เน้ือความลาพระเวสส์ โดยเน้ือความกล่าวถึงการราพนั รักท่ีพระเวสสนั ดรมีตอ่ พระนางมทั รีวา่ หากนางมทั รี
ตายจะสร้างโลงบรรจุศพและจะตกแตง่ ดว้ ยลวดลายและรูปเขียนตา่ งๆ แสดงใหเ้ ห็นวา่ คนอีสานนิยมใชฮ้ ู
ปแตม้ ตกแตง่ วตั ถุและอาคารต่างๆ

ลกั ษณะของฮูปแตม้ ในผนงั สิมอีสานจะวาดรูปไวท้ ่ีผนงั สิมท้งั ดา้ นในและดา้ นนอก เน่ืองจากขนาด
ของสิมอีสานมีขนาดเลก็ ทาใหพ้ ้ืนที่ในการวาดรูปดา้ นในไม่เพียงพอต่อการวาดรูปเล่าเร่ือง นอกจากน้ีการ
วาดรูปไวท้ ่ีผนงั สิมดา้ นนอกยงั ทาใหค้ นที่ไม่สามารถเขา้ ไปร่วมศาสนาพธิ ีดา้ นในสิมไดช้ มเพือ่ ระหวา่ งรอ
ผนงั สิมจึงทาหนา้ ที่อีกอยา่ งคลา้ ยกบั สมุดภาพ นิยายภาพเล่มใหญข่ องชุมชน(นิวตั กองเพยี ร,2549) ส่วนมาก
จะเป็นภาพเก่ียวกบั พุทธประวตั ิ ทศชาดก เวสสันดร ภาพพระบฏ พระมาลยั นิทานพ้นื บา้ นเรื่องต่างๆ เช่น
สินไชย สุริวงศ์ พระลกั พระราม อรพมิ ราหูอมจนั ทร์ การแบ่งพ้นื ที่ในฮูปแตม้ ผนงั รีดา้ นในหรือดา้ นนอกที่
ไมต่ ิเสา มกั แบ่งโดยเส้นทึบ บางภาพจะใชเ้ ส้นแบง่ เป็นพ้ืนดินหรือภูเขา ไมใ่ ชเ้ ส้นสินเทาอยา่ งรูปวาดของ
ช่างหลวง ฮูปแตม้ จะมีลกั ษณะสองมิติ แบนเรียบ การแสดงระยะใกลไ้ กลมกั จะวางรูปคาบเก่ียวกนั หรือ
ซอ้ นกนั มีการสร้างบรรยากาศดว้ ยสีสนั นอ้ ยมากเพราะขาดแคลนสี ช่างแตม้ จะใหค้ วามสาคญั กบั ขนาดและ
รูปร่างมากกวา่ สี จะเห็นไดจ้ ากช่างแตม้ จะใชข้ นาดหรือสดั ส่วนรูปเนน้ ใหเ้ กิดความสนใจมากกวา่ สีสนั ซ่ึง
บางคร้ังขนาดและสดั ส่วนอาจไม่เป็นไปตามความจริง หากเอาเกณฑก์ ารวาดรูปแบบตะวนั ตกมาเป็นกรอบ

เราก็อาจจะรู้สึกวา่ ช่างแตม้ วาดรูปเหมือนเดก็ วาด ความคิดเช่นน้ีจะปิ ดก้นั การเขา้ ถึงความงามท่ีง่าย ใสซ่ือ
และจริงใจ อนั เป็นลกั ษณะเด่นของศิลปะพ้นื บา้ น (สุมาลี เอกชนนิยม,2548) จากที่กล่าวมาขา้ งตน้ ทาใหเ้ ห็น

วา่ ฮูปแตม้ น้นั เป็ นไปตามรู้สึกวา่ งามที่มีอยใู่ นตวั ช่าง ส่วนใหญจ่ ะเป็นภาพเล่าเร่ืองที่ช่างแตม้ รู้ขอ้ เทจ็ จริงจาก
ประสบการณ์ของช่างเอง หรือตามความประสงคข์ องเจา้ อาวาสหรือเจา้ ของสถานท่ีน้นั ๆ ซ่ึงเน้ือหาในฮู
ปแตม้ เหล่าน้ีจะเป็นเรื่องสง่ั สอนศีลธรรม แสดงเร่ืองราวความเช่ือ ความศรัทธาในพระพทุ ธศาสนา และจะ
สามารถพบเห็นภาพวถิ ีชีวติ ทอ้ งถิ่นมาเป็นส่วนเสริมเน้ือหาหลกั หรือที่เรียกกนั วา่ ภาพกาก และเป็นท่ีน่า
แปลกใจท่ีสิมบางวดั จะพบเจอภาพกากที่มีลกั ษณะเป็นภาพเชิงสังวาส หรือภาพอีโรติก ปรากฏในงานพทุ ธ

ศิลป์ บนผนงั สิมซ่ึงถือวา่ เป็นสถานท่ีศกั สิทธ์ควรแก่การเคารพ

อิโรติกอาร์ต หรือศิลปะเชิงสังวาส สาหรับคาวา่ "เชิงสงั วาส" น้นั เป็นการถอดคาโดยประยรู อุลุ
ชาฎะ หรือ น. ณ ปากน้า ศิลปิ นแห่งชาติสาขาทศั นศิลป์ (จิตรกรรม) โดยแปลมาจากภาษาองั กฤษวา่ Erotic
Art ซ่ึงเป็นภาพวาดที่แสดงถึงการร่วมประเวณี หรือภาพที่ส่ือออกไปในทางน้นั นิวตั ิ กองเพยี ร ไดเ้ ขียน
หนงั สือเร่ือง "เชิงสงั วาส กามรูปในภาพเขียนตามประเพณีที่มีเก่ียวกบั วรรณคดีไทย" กล่าวถึงเรื่องภาพวาด
เชิงสงั วาสในงานจิตรกรรมไทยไวว้ า่ ไมว่ า่ งานศิลปะแบบไหน นายช่างไทยก็มกั มีอารมณ์อนั บรรเจิด
เพริศพริ้ง ทางานศิลปะและคิดฝันถึงความงามความสนุกสนานไปดว้ ยเพ่ือผอ่ นคลายอารมณ์และอาภรณ์ที่
ร้อยรัดร่างกาย เร่ืองสองแง่สามง่ามตลกโปกฮาถือเป็ นเร่ืองบนั เทิงในการพูดคุยหรือเพิ่มสีสนั ใหแ้ ก่งาน
ศิลปกรรม เรื่องเพศรสดูเหมือนจะเป็ นเรื่องเอกเอาไวพ้ ดู คุย ซ่อนเร้นไวก้ บั งานศิลปะ
(http://www.manager.co.th)

ฮูปแตม้ อีโรติกบนผนงั สิมน้นั หากจะหาดูกนั จริงๆแลว้ ก็มีเกือบจะทวั่ ไปในภาคอีสาน มกั จะพบกบั
ภาพท่ีมกั จะแอบบอยตู่ ามซอกมุม แอบอยตู่ ามขอบ หรือสุมทุมพมุ่ ไม้ หรือในมุมที่ไมส่ าคญั ดงั ตวั อยา่ งใน

สิมตา่ งๆ ในจงั หวดั ขอนแก่น ท่ีจะนาเสนอดงั ต่อไปน้ี

สิมวดั สนวนวารีพฒั นาราม ต้งั อยูภ่ ายในวดั สนวนวารีพฒั นารามหมู่ที่ 1 บา้ นหัวหนอง ตาบลหวั
หนอง อาเภอบา้ นไผ่ จงั หวดั ขอนแก่น เป็ นฮูปแตม้ วรรณกรรมอีสาน เรื่อง สินไซ จะปรากฏภาพอิโรติกทาง

ดา้ นห้องแรกของผนงั ดา้ นทิศเหนือ เป็ นฉากที่ 6 ด่านนารีผล เป็ นตน้ ไมท้ ่ีพระอินทร์ปลูกไวส้ าหรับสมณะ

ดาบส ฤาษี วิทยาธร ผพู้ อใจในชีวติ แบบ

โลกียม์ าเท่ียวเชยชมไดอ้ ยา่ งสนุกสนาน

สินไซไม่ไดต้ ่อสู้กบั นารีผล แต่กลบั ได้

ต่อสู้กับหมู่วิทยาธรแทน ซ่ึงหมายถึง

อารม ณ์ อ ย่างอื่ น เช่ น ค วาม อ ยาก

(ตณั หา) การยดึ มน่ั ถือมน่ั ในสิ่งท่ีไดเ้ สพ

(อุปาทาน) จะทาให้หนา้ มืดตามวั ลุ่มหลง หรือช่วยเสริมแต่งกามารมณ์ใหม้ ีกาลงั เขม้ แข็งมากข้ึน จนยากจะ
ถอดออกจากใจ การชนะวิทยาธรของสินไซจึงเปรียบเหมือนการชนะอานาจภายนอกที่จะคอยส่งเสริม
สนบั สนุนใหล้ ุ่มหลงในกิเลส ในกาม

สิมวดั มชั ฌิมวทิ ยาราม ต้งั อยหู่ มู่ท่ี ๔ บา้ นลาน ตาบลบา้ นลาน อาเภอบา้ นไผ่ จงั หวดั ขอนแก่น จะ
ปรากฏภาพอิโรติก ทางผนงั ดา้ นทิศใต้ และทิศตะวนั ตก เป็นลกั ษณะภาพกากที่กระจายอยใู่ นฉากต่างๆ ท่ีไม่

ส่วนเก่ียวขอ้ งกบั เน้ือเร่ืองหลกั ที่เป็น
เร่ืองราวของพระเวสสนั ดรชาดก
สนั นิษฐานวา่ ช่างแตม้ มีจุดประสงคใ์ ห้
ผพู้ บเห็นมองเรื่องการสงั วาสเป็นเรื่อง
ธรรมดา และลดละกิเลสไปในที่สุด
หากแต่สังเกตดีๆ แลว้ จะพบการขดู
ทาลายภาพเหล่าน้ีจากชาวบา้ น อาจจะ
เป็นเพราะความเขินอายหรือคิดวา่ เป็น
ภาพอนาจาร

สิมวดั สระบวั แกว้ บา้ นวงั คูณ ตาบลหนองเมก็ อาเภอหนองสองหอ้ ง จงั หวดั ขอนแก่น ปรากฏภาพอิ
โรติก ในผนงั ดา้ นนอก กระจายปะปนไปทว่ั มีท้งั เป็นเน้ือหาหลกั และภาพประกอบเน้ือหา รวมท้งั ภาพกาก
สนั นิษฐานวา่ ช่างแตม้
ตอ้ งการใหเ้ กิดรสวรรณกรรม
ท่ีถึงอารมณ์ตามการดาเนิน
ของเรื่องราวหลกั แต่ก็ยงั เชื่อ
วา่ ภาพอิโรติกท่ีปรากฏยงั คง
เป็นกสุ โลบายในการสอน
เรื่องเพศศึกษา และการลดละ
กิเลสแก่ผพู้ บเห็น

ถึงอยา่ งไรกต็ ามใน
ปรากฏการณ์น้ียงั เป็นท่ีถกเถียงวพิ ากษว์ จิ ารณ์กนั มา
อยา่ งต่อเนื่อง ในแง่คุณคา่ ทางศิลปะในภาพเชิง
สงั วาส หรือเป็ นเพียงแค่ภาพอนาจาร ผศ.พิเชษฐ
สุนทรโชติ ไดก้ ล่าวถึงเรื่องน้ีใน Art of Life ไวว้ า่
นอกจากการใหค้ วามสาคญั ท่ีเก่ียวกบั เร่ืองของการจดั

วางทา่ ทางในเรือนร่างกายมนุษย์ รวมถึงแนวคิดหรือ
เจตนาของผสู้ ร้างสรรคท์ ี่ควรแสดงจุดมุ่งหมายไปใน
เชิงความงามทางศิลปะท่ีไม่ขดั แยง้ ต่อศีลธรรมอนั ดี
งามแลว้ ผลงานศิลปะเหล่าน้นั จะตอ้ งจดั พ้ืนที่ให้
เหมาะสมกบั กาลเทศะซ่ึงหมายถึงจดั วางในพ้นื ที่หรือ
สถานที่ เนื่องมาจากรสนิยมของผชู้ มงานมีวงจากดั
คือมีประสบการณ์ในการรับรู้คุณค่าทางศิลปะที่
แตกตา่ งกนั เช่นภาพเชิงสงั วาสของมนุษยช์ ายหญิง
เป็นตน้ (ผศ.พิเชษฐ สุนทรโชติ 2554) จากคากล่าว

ขา้ งตน้ จะเห็นสถานที่ และการจดั วางองคป์ ระกอบน้นั มีความสาคญั ต่อการสื่อความหมาย
อยา่ งไรก็ตามศิลปะภาพเปลือยในบริบทของสังคมไทยศิลปิ นผสู้ ร้างงานจะเป็ นส่วนหน่ึงท่ีมี

บทบาทสาคญั และมีส่วนรับผดิ ชอบต่อสังคมในการนาเสนอผลงานศิลปะที่มีคุณคา่ เพื่อยกระดบั จิตใจของ
ผชู้ มใหเ้ กิดปัญญา ในการคน้ หาความงามของศิลปะภาพเปลือยท่ีไมเ่ พยี งแต่การนาเอาเรือนร่างกายมนุษยม์ า
เป็นสื่อในการแสดงออกเท่าน้นั แต่ควรแฝงไวด้ ว้ ยความหมายและสาระท่ีเป็นประโยชนเ์ พ่อื ใหผ้ ลงานศิลปะ
น้นั ไดท้ าหนา้ ท่ีเป็นศิลปะที่ดี เพื่อใชเ้ ป็นเคร่ืองมือในการพฒั นายกระดบั จิตใจของผชู้ มใหส้ ูงยงิ่ ข้ึนตอ่ ไป
(ผศ.พเิ ชษฐ สุนทรโชติ 2554) ดงั ตวั อยา่ งภาพเปลือยท่ีจะนาเสนอเปรียบเทียบดงั ตอ่ ไปน้ี

ท้งั 2 ภาพน้ีเป็นภาพเปลือยที่เผยใหเ้ ห็นสดั ส่วนของ
หญิงสาว ท้งั ตวั แบบไร้ส่วนใดปิ ดบงั หากแต่อารมณ์
ของภาพน้ีมิไดส้ ่ือถึงทางกามารมณ์แต่อยา่ งใด แต่
กลบั ใหค้ วามรู้สึกนุ่มนวล อบอุน่ น่าพิศวง จากสี
แสง และเส้นที่เกิดในรูปภาพ
รูปจาก http://bestowebnude.tumblr.com/

ภาพจาก http://www.deviantart.com/art/A-Short-Silence-142674803

ท้งั 2 ภาพน้ี แมจ้ ะไมเ่ ผให้เห็นเรือนร่างของหญิง
สาว ตลอดท้งั ตวั แตใ่ นตาแหน่งการจดั วาง ทา่ ทาง
ของนางแบบ แสงสี เป็ นไปในลกั ษณะยวั่ ยวนให้
เกิดกามารมณ์ แมม้ ีอาภรณ์ปิ ดบงั กต็ าม

ภาพจาก http://godsartnudes.com/gallery/Teen-Girl/78797#.VneIrPl96t9
จากตวั อยา่ งท่ีนาเสนอ ถึงแมภ้ าพในบางสิมอาจจะสื่อถึงเร่ืองเพศท่ีชดั เจนหากลองพิจารณานาดูแลว้
จากสถานท่ี และตาแหน่งในการจดั วาง ฮูปแตม้ อีโรติกไมใ่ หค้ วามสาคญั หรือเป็ นจุดเด่น หาไม่ไดม้ ี
วตั ถุประสงคเ์ ร่งเร้าให้เกิดอารมณ์กาหนดั ในเชิงอานาจาร หรือไม่เคารพสถานท่ีศกั สิทธ์ิแต่อยา่ งใด อาจ
หมายถึงการแฝงปริศนาธรรมเพือ่ ใหผ้ พู้ บเห็นลดกิเลสความตอ้ งการในดา้ นน้นั หรือเพียงใหม้ องเรื่องอีโร
ติกน้นั เป็ นเพยี งเร่ืองธรรมดา เรื่องธรรมชาติเทา่ น้นั เอง ตามประสบการณ์และรสนิยมของผพู้ บเห็น หรือ
อาจจะเป็ นการบูชาเพ่ือหวงั อานิสงส์ใหม้ ีมีทายาทสืบสกลุ และเป็นทายาทท่ีดี ความคิดเรื่องเพศในสงั คม
อีสานน้นั เร่ิมข้ึนเมื่อใดน้นั ไม่มีปรากฏแน่ชดั ในสังคมชาวบา้ นมองเรื่องการสงั วาสเป็นเร่ืองอุดมสมบูรณ์
และเป็นเร่ืองธรรมชาติ (อภิลกั ษณ์ เกษมผลกลู ,2550) ดงั จะเห็นการใชส้ ญั ลกั ษณ์การสังวาสปรากฏในฮู
ปแตม้ รูปบูชาในสถานท่ีศกั ด์ิสิทธ์ิ หรือแมแ้ ตใ่ นบทเพลงพ้ืนบา้ นตา่ งๆ

อา้ งอิง
วโิ รฒ ศรีสุโร,สิมอีสาน ,2536
นิวตั ิ กองเพียร,สิมอีสาน ฮูบแตม้ และบุญผะเหวด,2549

สุมาลี เอกชนนิยม,ฮูบแตม้ ในสิมอีสาน :: งานศิลป์ สองฝ่ังโขง.2548

ผศ.พิเชษฐ สุนทรโชติ,ศิลปะภาพเปลือย สตรีสาร, 2554