เวียนเทียนกลางน้ำ

หลักสูตรรายวิชาเลือก



สาระการพัฒนาสังคม

ระดับประถมศึกษา















วิชา ประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา


รหัสวิชา สค 1300152



จำนวน 1 หนวยกิต ( 40 ชั่วโมง )








ศนยการศกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอเมืองพะเยา
ู
ึ
ึ
สำนักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศกษาตามอัธยาศัยจังหวัดพะเยา

คำนำ


ี่
ี
จังหวัดพะเยามีประเพณการเวียนเทียนที่แตกตางไปจากทอื่น นั่นก็คอการ“เวียนเทียนกลางน้ำ” ในกวาน
ื
พะเยาเกี่ยวพันกับการสรางกวานพะเยาในป พ.ศ. 2482 โดยหลังจากกรมประมงไดกนประตูน้ำเพื่อกักเก็บน้ำจน
ั้
็
เกิดเปนกวานพะเยาและ มพนที่ขนาดใหญขึ้นมา ทำใหชุมชนและวัดจำนวนมากในพื้นทกักเกบน้ำตองจมลงอยู ใต
ี่
ื้
ี
น้ำ เมื่อวันเวลาผานพนจนมาถึงป พ.ศ. 2526 ไดมการคนพบพระพทธรูปหินทราย ปางมารวิชัยที่มีอายุเกาแกกวา
ุ
ี
ิ

ุ
ึ
้
500 ป ขนในกวานพะเยาตอนชวงน้ำลด ชาวบานเรียก พระพทธรูปองคนี้วา “หลวงพอศลา”(กวานพะเยา) หรือ
“พระเจากวาน” พรอม อัญเชิญมาประดิษฐานที่ “วัดศรีอโมงคคำ”
ุ
ตอมาในป พ.ศ. 2550 หลังจากการปรับแตงบูรณะ ”วัดติโลกอาราม” กลางกวานพะเยาเสร็จ ทางจังหวัด


ิ
ี
ิ
พะเยาจึงไดอัญเชิญหลวงพอศลากลับไปประดิษฐานในกวานพะเยาตามเดิม พรอมจัดงานกจกรรมเวียนเทยนกลาง

น้ำรอบองคหลวงพอศิลาและวัดติโลก อารามขึ้นเปนครั้งแรกในวันอาสาฬหบูชาปเดียวกน และปฏิบัติเปนประเพณ ี

ั
ในวันพระใหญ ไดแก วันมาฆบูชา วิสาขบูชา และอาสาฬหบูชาสืบตอเรื่อยมาจนถึงปจจุบัน
ั
ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธยาศยอำเภอเมืองพะเยาไดตระหนักถึงความสำคัญของ
ั
ี
ั
ี
ี
ั
การสืบทอดประเพณอนดีงามของชุมชน จึงไดนำเรื่องราวประเพณเวียนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยามาพฒนาเปน
้
หลักสูตรรายวิชาเลือก สาระพัฒนาสังคม ระดับประถมศึกษา ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดบการศึกษาขัน
ั
พืนฐาน พุทธศักราช 2551 และบรรจุไวในหลักสูตรสถานศึกษา เพอนำไปใชในการจัดการศึกษาในกบผูเรียน
้
ื
ั
่


ุ
่
ู

ั

ี
ี

เพอใหมความรูความเขาใจในประเพณีทองถิน เห็นคณคาและสืบทอดประเพณอนดีงามใหอยูคกับชุมชนตอไปศูนย
ื่
ึ
ึ
ื
การศกษานอกระบบและการศกษาตามอัธยาศยอำเภอเมองพะเยา ขอขอบคุณ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพะเยา
ั
ภูมปญญาทองถ่น ชุมชนวัดศรีอุโมงคคำทรับผิดชอบแหลงเรียนรู คณะครู กศน. คณะกรรมการสถานศกษา
ิ
ิ
่

ี

ึ

นายสุรพล วงคหวัน ผูอำนวยการ นางพรรณ ใหมประสิทธิกล รองผูอำนวยการ สำนักงานสงเสริมการศกษานอก
ึ
ี
ุ
ุ
ระบบและการศกษาตามอัธยาศัยจังหวัดพะเยา และอาจารยอญชลี ธรรมะวิธีกล ทีใหใหคำแนะนำ คำปรึกษา ใน
ึ
ั
่
การจัดทำหลักสูตรครั้งนี้ไดเสร็จสิ้นสมบูรณมา ณ โอกาสนี้ หวังวาเอกสารหลักสูตรรายวิชาเลือกฉบับนี จะเปน

้
ประโยชนตอผูบริหารสถานศึกษา ครูและผูเกี่ยวของ ในการนำไปใชในการจัดการศึกษาใหกับผูเรียน



( นายอดิสอน ขุยคำ )
ื
ผูอำนวยการ กศน.อำเภอเมองพะเยา
1 กรกฎาคม 2562

สารบัญ



หนา
คำนำ 1

สารบัญ 2
ิ
คำอธิบายรายวชา
มาตรฐานที่ 5.2 3


มาตรฐานการเรียนรูระดับ
ศึกษาและฝกทักษะ


การจัดประสบการณการเรียนรู
การวัดประเมินผล
รายละเอยดคำอธิบายรายวชา 4 - 6
ี
ิ
มาตรฐานการเรียนรูระดับ
หัวเรื่อง
ตัวชี้วัด

เนื้อหา
จำนวนชั่วโมง

ี
ี
หลักสูตรวิชาประเพณีเวยนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา
ความสำคัญ
จุดมุงหมาย
จุดประสงค 
เนื้อหา
ิ
ระยะเวลาเรียนและจำนวนหนวยกต
สือประกอบการเรียนและแหลงเรียนรู 
่
การวัดผลประเมินผล
ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ
โครงสรางหลักสูตร

คณะกรรมการจัดทำหลักสูตร

ิ
คำอธิบายรายวชา
ี
รหัสวชา สค 1300152 ชื่อรายวิชาประเพณีเวยนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา จำนวน 1 หนวยกิต

ิ
ระดับประถมศึกษา
ั
ี
มาตรฐานท 5.2 มความรู ความเขาใจ เห็นคุณคาและสืบทอดศาสนาวฒนธรรมประเพณีเพือการอยูรวมกันอยางสันติสุข
ี
่
่


ี
มาตรฐานการเรียนรูระดับ มความรู ความเขาใจเห็นคุณคาและสืบทอดศาสนาวัฒนธรรมประเพณีของทองถิ่นแลประเทศ
ไทย

ศึกษาและฝกทักษะ
1. ความรูเบื้องตนเกยวกบประเพณ ี
่
ี
ั
2. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของพิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
ี
3. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของประเพณเวียนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา
ี
4.พิธีการเวียนเทียนในวันสำคญทางพระพุทธศาสนา
ั
5.ประวัติกวานพะเยา
ี
6. การอนุรักษและการสืบทอดประเพณเวียนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา
ี

การจัดประสบการณการเรียนรู 
1. ศึกษาจากใบความรู 
ิ่
2. ศึกษาจากภูมิปญญาทองถน คือนางเรณู ใจสะอาด
3. ศึกษาจากสถานที่จริงในการเวียนเทียนกลางน้ำ คือ วัดติโลกอาราม

4. ทำใบงาน
5. ทำแบบทดสอบ

การวัดและประเมินผล

1. สังเกต การเขารวมกิจกรรมของผูเรียน
2. ตรวจใบงาน
3. ตรวจแบบทดสอบ

ี
รายละเอยดคำอธิบายรายวชา
ิ
ื
ิ
รหัสรายวิชา สค 13001 ชอรายวชา ประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา จำนวน 1 หนวยกต
่
ิ
ระดับประถมศึกษา


มาตรฐานการเรียนรูระดับ


ุ
มีความรู ความเขาใจเห็นคณคา และสืบทอด ศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี ของทองถิ่น และประเทศไทย

จำนวน
ที ่ หัวเรื่อง ตัวชี้วัด เนื้อหา
่
(ชวโมง)
ั
ั
1. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับ รูและเขาใจเกี่ยวกบ 1. ความหมายของ
ประเพณ ี ความหมาย ความสำคัญ ประเพณ ี 2
ความเปนมาของประเพณี 2 ความสำคัญของ
ในประเทศไทย ประเพณ ี

3. ความเปนมาของประเพณ ี
ของประเทศไทย

2. ประวัติความเปนมาและ รูและเขาใจเกี่ยวกับเปนมา ความเปนมาและความสำคัญ
ี
ความสำคัญของพิธีเวียน และความสำคัญของพิธี ของพิธีเวียนเทยนในวันสำคญ 2
ั
เทียนในวันสำคัญทาง เวียนเทียนในวันสำคัญทาง ทางพระพุทธศาสนา
พระพุทธศาสนา พระพุทธศาสนา


3. ประวัติความเปนมาและ 1.รูและเขาใจเกี่ยวกับ 1. ประวัติความเปนมาและ
ความสำคัญของประเพณ ี ประวัติความเปนมาของ ความสำคัญของประเพณ ี
เวียนเทียนกลางน้ำในกวาน ประเพณีเวียนเทียนกลาง เวียนเทียนกลางน้ำในกวาน 3
พะเยา น้ำในกวานพะเยา พะเยา

2. รูและเขาใจเอกลักษณ 2 เอกลักษณของประเพณี
ของประเพณีเวียนเทียน เวียนเทียนกลางน้ำในกวาน
กลางน้ำในกวานพะเยา พะเยา

จำนวน
ที ่ หัวเรื่อง ตัวชี้วัด เนื้อหา
(ชวโมง)
่
ั
4. พิธีการเวียนเทียนในวัน 1.รูและเขาใจ 1. ขั้นตอนการเวียนเทยน
ี
สำคัญทางพระพุทธศาสนา เกี่ยวกับขั้นตอนการ 10
เวียนเทียน 2 การเตรียมความพรอมใน
ื
2รูและเขาใจ การเวียนเทียน คอ
เกี่ยวกับการเตรียม การแตงกายที่เหมาะสม
ความพรอมในการเวียน การเตรียมเครื่องบูชา

เทียนและเครื่องบูชาเชน 2.1 ดอกไม 
ดอกไม ธูปเทียน 2.2 ธูปเทียน
3. รูและเขาใจการเวียน 2.3 หนังสือสวดมนต
เทียนในวันสำคัญ 3.การเวียนเทียนบูชาในวัน

-วันอาสาฬหบูชา สำคัญ
-วันมาฆบูชา 3.1 วันอาสาฬหบูชา
- วันวิสาขบูชา 3.2 วันมาฆบูชา

- วันอัฏฐมีบูชา 3.3 วันวิสาขบูชา
3.4 วันอัฏฐมีบูชา
5. ประเพณีการเวียนเทียน 5
ิ
กลางน้ำในกวานพะเยา 1.รูและเขาใจการเกด 1.การเกิดกวานพะเยา
กวานพะเยา 2.การคนพบพระพทธรูปหิน
ุ
2.รูและเขาใจการคนพบ ทราย ปางมารวิชัยในกวาน
พระพทธรูปหินทราย พะเยา
ุ
ปางมารวิชัยในกวาน 3.การอัญเชิญหลวงพอศิลากล

พะเยา ไปประดิษฐานในกวานพะเยา
ั
3.รูและเขาใจการอญเชิญ 4. ประเพณีเทียนกลางน้ำใน
ิ
หลวงพอศลากลไป กวานพะเยา

ประดิษฐานในกวานพะเยา
4. รู เขาใจ และทักษะการ
เวียนเทียนกลางน้ำใน
กวานพะเยา

จำนวน
ที ่ หัวเรื่อง ตัวชี้วัด เนื้อหา
(ชวโมง)
ั
่

6. การอนุรักษ และการสืบ 1.รูและเขาใจเกี่ยวกับการ การอนุรักษประเพณเวียน 18
ี
ทอดประเพณีเวียนเทียน อนุรักษประเพณีเวียน เทียนกลางน้ำในกวานพะเยา
กลางน้ำในกวานพะเยา เทียนกลางน้ำในกวาน ในหนึ่งปมีการเวียนเทียน 3
พะเยา ครั้ง
2 ตระหนักใน 1.พิธีเวียนเทียนกลางน้ำในวัน

ี
ความสำคัญ ของประเพณ อาสาฬหบูชา
เวียนเทยนกลางน้ำใน 2.พิธีเวียนเทียนกลางน้ำในวัน
ี
กวานพะเยา วันมาฆบูชา
3. จัดกจกรรมอนุรักษ 3. พิธีเวียนเทยนกลางน้ำใน
ี
ิ
ี
ประเพณเวียนเทียนกลาง วันวิสาขบูชา
น้ำในกวานพะเยา
ในวันอาสาฬหบูชา

วันมาฆบูชา
วันวิสาขบูชา

ี
ี
ู

หลักสตรวิชาประเพณีเวยนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา
ความสำคัญ

่
ี
ประเพณเวียนเทียนทวไปของไทยนั้นตางตองเดินเวียนเทียนกนรอบพระอโบสถ พระธาตเจดียหรือองค 
ั
ุ
ุ
ั

ี
่
ี
ี
ื
้
ี
พระพุทธรูปแตสำหลับสำหรับชาวเมองพะเยานันจะมีประเพณการเวียนเทยนทแตกตางไปจากท่อ่น นั่นก็คือการ
ื

“เวียนเทยนกลางน้ำ” ในกวานพะเยา อำเภอเมองพะเยามบึงน้ำขนาดใหญท่สำคัญในดินแดนลานนา เมอพระ
ื
ี
ี
ี
่
ื


ี
ิ
ี
อาทตยใกลลับขอบฟาผูคนจะนำดอกไมธูปเทยน บูชาจุดไฟสวางไสวลองเรือไปเวียนเทยนบูชาองคพระปฏิมากลาง

แมน้ำ 3 รอบประเพณเวียนเทยนกลางน้ำนันเก่ยวพันกับการสรางกวานพะเยาในป พ.ศ. 2482 โดยหลังจากกรม
ี
ี
้
ี

ื่
ื้
ิ
ึ้
็
ประมงไดกั้นประตูน้ำเพอกักเกบน้ำจนเกดเปนกวานพะเยาและ มีพนที่ขนาดใหญขนมา ทำใหชุมชนและวัดจำนวน


มากในพื้นทกักเกบน้ำตองจมลงอยู ใตน้ำ เมอวันเวลาผานพนจนมาถงป พ.ศ. 2526 ไดมการคนพบพระพทธรูปหิน
ึ
ื่

ี่
็
ี
ุ


ทราย ปางมารวิชัยทมีอายุเกาแกกวา 500 ป ขึ้นในกวานพะเยาตอนชวงน้ำลด ชาวบานเรียก พระพุทธรูปองคนี้วา
ี่

“หลวงพอศลา”(กวานพะเยา) หรือ “พระเจากวาน” พรอม อัญเชิญมาประดิษฐานที่ “วัดศรีอุโมงคคำ”
ิ


ตอมาในป พ.ศ. 2550 หลังจากการปรับแตงบูรณะ ”วัดตโลกอาราม” กลางกวานพะเยาเสร็จ ทางจังหวัด
ิ
พะเยาจึงไดอัญเชิญหลวงพอศลากลับไปประดิษฐานในกวานพะเยาตามเดิม พรอมจัดงานกจกรรมเวียนเทยนกลาง

ิ
ี

ิ
ึ
้
ั
้
ิ
ิ
ี
น้ำรอบองคหลวงพอศลาและวัดติโลก อารามขนเปนครังแรกในวันอาสาฬหบูชาปเดยวกน และปฏิบัตเปนประเพณ ี

ในวันพระใหญ ไดแก วันมาฆบูชา วิสาขบูชา และอาสาฬหบูชาสืบตอเรื่อยมาจนถึงปจจุบัน
ื
ี
ี
ั
ั
ดงนันการพฒนาหลักสูตรรายวิชาเลือกวิชาประเพณเวียนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา เพ่อนำมาใชในการ
้
ุ
ั
ึ
ั้
ึ
การจัดการศกษานอกระบบตามหลักสูตรการศกษานอกระบบระดับการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ระดับ
ื้
ึ
ึ
ประถมศกษา สาระการพฒนาสังคม ซงกำหนดใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ เห็นคุณคาและสืบทอดศาสนา
ึ่
ั

ิ
่
วัฒนธรรม ประเพณีเของทองถนและประเทศไทย

ุ
จุดมงหมาย
เพื่อใหผูเรียนมีความรูความเขาใจเห็นคณคา อนุรักษ และสืบทอดประเพณเวียนเทียนกลางน้ำในกวาน

ี
ุ
พะเยา
จุดประสงค
ี
ี
1. เพื่อใหมความรู ความเขาใจในประวัติความเปนมาและความสำคัญของประเพณและประเพณเวียน
ี
เทียนกลางน้ำในกวานพะเยา
ี
ี
2. เพื่อใหตระหนัก เห็นคุณคา อนุรักษและสืบทอดประเพณและประเพณเวียนเทยนกลางน้ำในกวานพะเยา
ี


เนื้อหา
1. ความรูพื้นฐานเกี่ยวกับประเพณ ี
2. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของพิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
3. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา
4.พิธีการเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพทธศาสนา
ุ
ี
5. ประเพณการเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา
6. การอนุรักษและการสืบทอดประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา

ิ
ระยะเวลาเรียนและจำนวนหนวยกต
่
จำนวน 40 ชัวโมง 1 หนวยกิต

สื่อประกอบการเรียนและแหลงเรียนรู.
1. ใบความรู

2. ภูมิปญญาทองถิ่น นางเรณู ใจสะอาด

3.แหลงเรียนรูประเพณีลอยกระทงกลางน้ำในกวานพะเยา

3.1 วัดติโลกอาราม
3.2 ชุมชนวัดศรีอุโมงคคำ


การวดผลประเมินผล
ั

1. สังเกต การเขารวมกจกรรมของผูเรียน
ิ
2. ตรวจใบงาน
3. ตรวจแบบทดสอบ


ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ
ี
1. ผูเรียนมีความรู ความเขาใจในประวัติความเปนมาและความสำคัญของประเพณและประเพณีเวียนเทียนกลาง
น้ำในกวานพะเยา

ุ
2. ผูเรียนตระหนัก เห็นคณคา อนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรมประเพณและประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวาน

ี
พะเยา

โครงสรางหลักสูตร

ี่
1. ความรูพื้นฐานเกยวกับประเพณ ี
2. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของพิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
3. ประวัติความเปนมาและความสำคัญของประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา
4.พิธีการเวียนเทียนในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา

5. ประวัติกวานพะเยา

6. การอนุรักษและการสืบทอดประเพณีเวียนเทียนกลางน้ำในกวานพะเยา

ใบความรู 1

ความรูพื้นฐานเกี่ยวกับประเพณี


ิ
คำวา ประเพณี หมายถง ขนบธรรมเนียม แบบแผน (พจนานุกรม ฉบับ ราชบัณฑตยสถาน, 2493 : 569) ประเพณ ี
ึ
(องกฤษ: tradition) เปนกิจกรรมทมีการปฏิบัติสืบเนื่องกันมา เปนเอกลักษณและมีความสำคัญตอสังคม เชน การแตง
ี่
ั
กาย ภาษา วัฒนธรรม ศาสนา ศิลปกรรม กฎหมาย คณธรรม ความเชื่อ ฯลฯ อันเปนบอเกิดของวัฒนธรรมของสังคมเชื้อชาติ
ุ
ตางๆ กลายเปนประเพณีประจำชาติและถายทอดกันมาโดยลำดับ หากประเพณีนั้นดีอยูแลวก็รักษาไวเปนวัฒนธรรมประจำ
็
ชาติ หากไมดีกแกไขเปลี่ยนแปลงไปตามกาลเทศะ ประเพณีลวนไดรับอิทธิพลมาจากสิ่งแวดลอมภายนอกที่เขาสูสังคม รับเอา


แบบปฏิบัติที่หลากหลายเขามาผสมผสานในการดำเนินชีวิต ประเพณีจึงเรียกไดวาเปน วิถีแหงการดำเนินชีวิตของสังคม
โดยเฉพาะศาสนาซึ่งมีอทธิพลตอประเพณไทยมากที่สุด วัดวาอารามตางๆ ในประเทศไทยสะทอนใหเห็นถึงอิทธิพลของพุทธ
ิ
ี
ั
ศาสนาที่มีตอสังคมไทย และชี้ใหเห็นวาชาวไทยใหความสำคญในการบำรุงพุทธศาสนาดวยศิลปกรรมที่งดงามเพอใชใน
่
ื
พิธีกรรมทางศาสนาตั้งแตโบราณกาล เปนตน
ื
- ประเพณี คอ ความประพฤติที่หมูชนหมูหนึ่งถอเปนธรรมเนียม หรือเปนแบบแผนสืบตอกันมาจนเปนพมพเดียวกัน ถาใคร
ิ
ื
ี
ในหมูประพฤตินอกแบบก็เปนการผิดประเพณี (เสฐียรโกเศศ, 2500/ประเพณไทย/บทนำ)
- ประเพณีเปนเรื่องของพิธีปฏิบัติสืบๆ มามีการเปลี่ยนแปลงแกไขคงไวบางประเพณีไทยแสดงถึงความสัญลักษณของชาติ

(แปลก สนธิรักษ, 2523: 193)


ี่
- โดยเนื้อหาสาระแลว ประเพณี คือ สิ่งทคนในสังคมสวนรวมสรางขึ้นใหเปนมรดกที่ผูเปนทายาทจะตองรับไวและปรับปรุง

ั้
แกไขใหดียิ่งๆ ขึ้นไป รวมทงการเผยแพร แกคนในสังคมอื่นอีกดวย
ประเภทของประเพณีประเพณีนั้นเราสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท คือ


1. จารีตประเพณี (Mores) คอ ประเพณีทตองประพฤติเปนเรื่องเกี่ยวกบศีลธรรมและจรรยาของสังคม ถอกันวามคุณคาตอ
ี่
ี
ั
ื
ื
บุคคลในสังคมนั้นๆ ใครฝาฝนหรือเฉยเมยถือวาเปนการละเมิดกฎของสังคม ผิดประเพณของสังคม ถอเปนความผิดความชั่วม ี
ี
ื
ี
โทษ เชน ประเพณการแตงงาน เปนตน
2. ขนบประเพณี (Institution) คือ ประเพณีที่วางเปนระเบียบไว จะเปนโดยตรงหรือโดยออมก็ตาม โดยตรง เชน เขียนเปน


กฎหรือระเบียบใหกระทำรวมกันมีขออางองเปนตัวบทกฎเกณฑ โดยออมหรือโดยปริยาย คือ รูกันเอง ถอสืบๆกันมา คนใน
ิ
ื

ถิ่นนั้นปฏิบัติกันอยางนั้นๆ เชน ประเพณทำบุณเลี้ยงพระของไทย เปนตน
ี

ี
ี
3. ธรรมเนียมประเพณ (Convention) คือ เรื่องเกี่ยวกับธรรมดาสามัญของสามัญชน ไมถือเอาผิดเอาถูก ไมมการลงโทษ
ื
ปรับไหมเหมอนจารีตประเพณี ไมมีระเบียบเครงครัดเหมือนขนบประเพณี ผูทำผิดประเพณีนี้ไมถอเปนเรื่องเสียหายหรือม ี
ื
ึ
ื
ู
โทษมากนัก เพียงแตถอวาผูผิดประเพณีเปนผูไรีการศกษา ขาดคุณสมบัติผูดี เชน การแตงกายไมถกกาลเทศะ การยืน การ
เดิน การนั่ง การนอน อันไมเหมาะสม เปนตน

ลกษณะของประเพณีไทย
ั

ประเพณีไทยแบงออกไดเปน 2 ลักษณะ คือ


ี
ี
ิ
1. ประเพณีสวนบุคล ไดแก ประเพณีเกี่ยวกับการแตงงาน ประเพณการเกด ประเพณการตาย ประเพณการบวช ประเพณ ี
ี
ี
การขึ้นบานใหม ประเพณทำบุญอายุ เปนตน
2. ประเพณีสวนรวม ไดแก ประเพณีทางศาสนาตางๆ เชนประเพณีการทำบุญเขาพรรษา ออกพรรษา ประเพณีตรุษ สารท

ลอยกระทง ประเพณเทศกาล และประเพณีวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เปนตน
ี

ที่มา บรรเทิง พาพิจิตร.ประเพณี วัฒนธรรมไทย และคติความเชื่อ.กรุงเทพมหานคร:โอเดียนสโตร,2532.

ใบความรู 2

ี
การเวยนเทียน
ี
การเวยนเทียน คือการเดินเวียนรอบปูชนียสถานสำคัญ เชน อุโบสถวิหาร หรือพระพุทธรูปเพื่อระลึกถงคณของพระ
ึ
ุ
รัตนตรัยในวันสำคัญ โดยใชเทียนธูปและดอกไมเปนเครื่องสักการบูชา ถือไวในมอแลวเดินเวียน 3 รอบ ขณะที่เดินรอบนั้นพึง
ื
ุ
ุ
ตั้งจิตใหสงบ พรอมสวดระลึกถึงพระพทธคุณ ดวยการสวดบท "อิติปโส" ระลึกถึงพระธรรมคณ ดวยการสวด สวากขาโต และ

ระลึกถึงพระสังฆคุณ ดวยการสวด สุปะฏิปนโน จนกวาจะเวียนจบ 3 รอบ
ื่
พิธีการเวียนรอบปูชนียวัตถ หรือปูชนียสถาน เพอเปนการแสดงความเคารพนั้น ไทยไดรับคตินี้มาจากอินเดียพรอมกับ
ุ
พระพุทธศาสนา โดยปรากฏหลักฐานการแสดงความเคารพโดยการเวียนเทียนในพระไตรปฎก ซึ่งใชคำวาเวียนประทกษิณา
ั
วัตร คือเวียนขวา 3 รอบ เปนเครื่องหมายถึงการแสดงออกซึ่งการเคารพบูชาตอสิ่งนั้นๆ อยางสูงสุด
ไทยไดรับคตินิยมนี้มาและปรับประยุกตใหเขากับพื้นฐานทางวัฒนธรรมของไทยโดยนำมาใชเปนการแสดงความบูชา
ี
ตอพระรัตนตรัยมาตั้งแตโบราณ มีหลักฐานปรากฏเปน "ฐานประทักษิณ" สำหรับการกระทำพิธีเวียนเทยน ในโบราณสถาน
ิ
ทางศาสนา มาตั้งแตสมัยทวารวดี รวมทั้งปรากฏขอความในพงศาวดารวามการกระทำพธีเวียนเทียนในวันสำคัญทางศาสนา
ี
ึ
สืบมาจนถงปจจุบัน
ี
การเวยนเทียน

ิ
วันสำคัญในทางพระพุทธศาสนา ที่พุทธศาสนิกชนนิยมประกอบพิธีกรรม มการบูชาเพอระลึกถึงคุณพระรัตนตรัยเปนพเศษ
ื่
ี
ิ่
ื
แตเดิมกำหนดไวสามวัน คอ วันวิสาขบูชา วันอัฏฐมีบูชา และวันมาฆบูชา ตอมาไดเพมวันอาสาฬบูชา เขามาอีกวันหนึ่ง รวม

เปนสี่วัน
ิ
วนวสาขบูชา
ั
คือวันเพญเดือนหก สำหรับปที่มีอธิกมาสเลื่อนไปเปนวันเจ็ดเพ็ญเดือน วันนี้เปนวันคลายวันที่พระพุทธเจาประสูติ ตรัสรู และ
็
ั
ปรินิพพาน ซงทั้งสามกาลสมยของพระพุงคตกอยูในวันเพญเดือนวิสาขะ ดวยเหตุนี้พุทธศาสนิกชนจึงนิยมทำการบูชาเปน
็
ึ่
พิเศษ เมื่อวันดังกลาวเวียนมาถึงทุกป และเรียกวันนี้วา วันวิสาขบูชา
วันอัฏฐมีบูชา
ุ
คือวันแรม ๘ ค่ำ เดือนหก หรือเดือนเจ็ด นับถัดจากวันวิสาขบูชาไปเจ็ดวัน เปนวันคลายวันถวายพระเพลิงพระพทธสรีระท ี่
ี
ี่
เมืองกุสินารา นับวาเปนวันทระลึกถึงพระพุทธองคอีกหนึ่งวัน พุทธศาสนิกชนจึงนิยมทำการบูชาพิเศษอกวันหนึ่ง

ู
วันมาฆบชา
็
คือวันเพญเดือนสาม ถาปใดมอธิกมาส ก็จะเลื่อนไปเปนวันเพ็ญเดือนสี่ เปนวันคลายวันทพระพุทธเจาทรงแสดง
ี่
ี
โอวาทปาติโมกข อันเปนหลักของพระพุทธศาสนา เปนครั้งแรกและครั้งเดียวเทานั้น ในทามกลางพระภิกษุสงฆจำนวน


๑,๒๕๐ รูป ซึ่งลวนเปนพระอรหันตขีณาสพ มาประชุมพรอมกันโดยมิไดนัดหมาย ในปแรกที่พระพุทธองคตรัสรู และเริ่ม
ประกาศพระศาสนาเปนเหตุการณที่นาอัศจรรย เรียกวา จาตุรงคสันนิบาต เพราะเปนการประชุมที่ประกอบดวยองคสี่ คือ
พระภิกษุสงฆทมาประชุม จำนวน ๑,๒๕๐ รูป เปนจำนวนที่พระพุทธองคไดในการมาประกาศพระศาสนาในกรุงราชคฤห
ี่

เปนครั้งแรกและปแรกที่ทรงตรัสรู ทานเหลานั้นลวนเปนพระอรหันตขีณาสพ ทานเหลานั้นลวนเปนเอหิภิกขุ ผูอุปสมบทมา
แตสำนักพระพุทธองค ทานเหลานั้นไดมาประชุมกันเองโดยมิไดนัดหมาย และวันที่ประชุมเปนวันเพ็ญเดือนมาฆะ
วันอาสาฬหบูชา

ั
็

คือวันเพญเดือนแปดกอนวันเขาปุริมพรรษา ๑ วัน เปนวันคลายวันที่พระพุทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนา ชื่อ ธัมมจักกปวัตตนุ
ื
สูตร โปรดปญจวัคคียที่ปาอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมองพาราณสี หลังจากทรงตรัสรูไดสองเดือน ผลแหงพระธรรมเทศนานี้

ื
ทำใหพระโกณทัญญะ หนึ่งในปจจวัคคียไดธรรมจักษุ คอไดดวงตาเห็นธรรม ทูลขออุปสมบทตอพระพุทธองค เปนพระอริย


ิ
ุ
สงฆองคแรกในพระพทธศาสนา วันนี้นอกจากจะเปนวันแหงพระธรรมแลว ยังเปนแหงพระสงฆดวย ทำใหเกดพระรัตนตรัย
ครบถวน จึงนับเปนวันสำคัญทางพระพทธศาสนา
ุ
ระเบียบพิธีการเวียนเทียน
การบูชาพิเศษในวันสำคัญทั้งสี่วันดังกลาวแลว คือ การเวียนเทียน นอกเหนือไปจากจากประชุมทำวัตร สวดมนต และฟง

ี
เทศนการเวียนเทยน คือการที่พุทธศาสนิกชน ถือดอกไมธูปเทียนจุดธูปเทียนแลวประนมมือเดินเวียนขวา ที่เรียกวา ทำ
ประทักษิณ รอบปูชนียวัตถุในวัด หรือในสถานที่แหงใดแหงหนึ่ง จำนวนสามรอบ สงใจระลึกถึงพระรัตนตรัยขณะเดินเวียน

เทียนอยู เสร็จแลวนำดอกไมธูปเทียนไปบูชาปูชนียวัตถุ ที่เดินเวียนรอบนั้น เปนการแสดงความเคารพอยางสูงดวยเครื่อง
สักการะบูชาพิธีเวียนเทียนในวันสำคัญทั้งสี่วัน มีระเบียบปฏิบัติเหมือนกัน ตางกันแตคำบูชากอนเวียนเทียนเมื่อถึงเวลา

ั้
กำหนด ทางวัดจะตีระฆังสัญญาณใหพุทธบริษัท ทงภิกษุสามเณร อุบาสก และอุบาสิกา ประชุมพรอมกันที่หนาพระอุโบสถ
ุ

ื่
หรือลานพระเจดีย อันเปนหลักของวัดนั้น ๆ พระภิกษอยูแถวหนา ถัดไปเปนสามเณร ทายสุดเปนอุบาสก อุบาสิกา เมอ
พรอมแลวทุกคนจุดเทียนและธูป จากนั้นถือดอกไมธูปเทียนประนมมอ หันหนาเขาหาปูชนียสถานที่จะเวียนนั้น วานะโมตัส
ื
สะ... พรอมกันสามจบ ตอจากนั้นวาคำถวายดอกไมธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย จากนั้นเดินดวยอาการประนม มอดอกไมธูป
ื

เทียน นั้นไปทางขวาของสถานที่ที่เวียน ระหวางเดินเวียนพงตั้งใจระลึกถึง พระพุทธคณ โดยนัยบท อิติปโส ภควา ในรอบ
ึ
ุ
ึ
ฺ
ุ
ุ
แรก ระลึกถงพระธรรมคณ โดยนัยบท สฺวากขาโต ภควตา ธมฺโม ฯลฯ ในรอบที่สอง และระลึกถึงพระสังฆคณ โดยนัยบท
ี่
ื่
สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ในรอบที่สามเมอครบสามรอบแลว นำดอกไมธูปเทียนไปวางบูชาไวตามที่ทไดเตรียมไว
ั้
ตอจากนั้นจึงเขาไปประชุมพรอมกันในพระอุโบสถ วิหาร หรือศาลาการเปรียญ เริ่มทำวัตรค่ำ และสวดมนตทงบรรพชิตและ
ี่
คฤหัสถ อยางพิธีกรรมวันธรรมสวนะธรรมดา เสร็จแลวมีเทศนพิเศษที่เกยวกับวันสำคัญนั้น ๆ ๑ กัณฑ เปนตน

ู
การเวียนเทียนคือการถือดอกไมธูปเทียนที่จุดแลวเวียนขวารอบปชนียวัตถุหรือปูชนียสถาน 3 รอบ
- โดยทวไปจะมพระธรรมเทศนาหรือปาฐกถาอธิบายพระสูตรที่สวดในวันนั้นหลังจากเสร็จเวียนเทียนแลว แตปรากฏวา
ี
่
ั
ชาวบานจะกลับเสียเปนสวนมาก ที่เหลือฟงอยูจะมก็แตพระภิกษุสามเณรและทายกทายิกาแกๆ ไมกคน เพอแกไข
ี่
ื่

ี

ขอบกพรองอันนี้ ทางวัดจึงควรจัดใหมีการแสดงธรรมหรือปาฐกถาธรรมกอนจะทำพิธีเวียนเทียน เปนการใหธรรมเปนทานแก 
ู
ชาวบานไดทั่วถึง ทั้งทำใหเขาไดรับประโยชนจากการฟงธรรมโดยไมรูสึกตัววาถกบังคับดวย
- เมื่อพรอมกันแลว หัวหนาสงฆจุดเทียนและธูป ทุกคนจุดตาม (บางแหงจุดทีหลัง) แลวหันหนาไปทางพระปฏิมาหรือปุชนีย
ี่
วัตถุปูชนียสถานทจะเวียน หัวหนาสงฆกลาวคำบูชาเปนวรรคๆ ตามแบบ ทุกคนวาตามดวยการเปลงเสียงไดยินชัดเจน

ุ
- ตอนั้น หัวหนาสงฆเดินประนมมือถือดอกไมธูปเทียนนำแถวเวียนประทักษิณ ทกคนเดินเรียงเปนแถวหนากระดาน แถว
ละ 2-3-4 คน แลวแตจะเหมาะ เวนระยะหางกันพอสมควร ตามหัวหนาไปชาๆ
ิ
- ระหวางเดินเวียนรอบที่หนึ่ง พึงตั้งใจระลึกถึงพระคณของพระพทธเจา ดวยบทวา อติป โส ภควา..... รอบที่สอง ระลึกถึง
ุ
ุ
ุ
พระธรรมคณดวยบทวา สวากขาโต ภควตา ธมโม.....รอบที่สาม ระลึกถึงพระสังฆคุณดวยบทวา สุปฏิปนโน ภควโต สาวก

สงโฆ.
- เมื่อครบสามรอบแลว นำดอกไมธูปเทียนไปวางหรือปกไว ณ ที่ที่ทางวัดจัดเตรียมไว แลวเขาไปยังสถานที่ประชุมอีกครั้ง
หนึ่ง กราบพระ 3 ครั้งแลวสวดบทแผเมตตา กรวดน้ำอทิศสวนบุญ กราบพระอีก 3 ครั้ง แลวกลับบานได
ุ

ใบความรู 3


ั
ประวติกวานพะเยา
ั
ื
จากหนังสือเรื่อง“เมองพะเยา” ซึ่งมีสุจิตต วงษเทศ เปนบรรณาธิการ ไดเขียนเกี่ยวกบประวัติกวานพะเยาไวพอ
ู
สรุปไดดังนี้ คอ กอนป พ.ศ. 2484 ในชวงฤดแลง กวานพะเยาจะมีสภาพเปนบึงยอมๆ และม บวก หนอง อยูรอบ ในฤด ู
ี
ื


ฝนน้ำในกวานจึงจะมีมาก ลึกประมาณ 1 ศอก ตอนกลางน้ำลึก 1 วา 3 ศอก ตามบริเวณรอบเปนปาไผและไมกระยาเลย
ื
กอนป พ.ศ. 2484 จะมีน้ำมากเฉพาะในฤดูฝน คอ ระหวางเดือนกรกฎาคมถึงพฤศจิกายนของทกๆ ป ปริมาณ
ุ
ี่
ี่
น้ำจะมีมากทสุด ทำใหบวกและหนองทอยูติดๆ กัน มีน้ำลนไหลบรรจบกันเปนผืนน้ำ กวางใหญสองผืน ผืนแรกเรียกวา
“กวานนอย” อยูทางทิศตะวันตกเปนรองลำรางน้ำขึ้นไปขาน้ำแมตุน และเยื้องไปหาชายบานสันเวียงใหม ตอนที่สอง
เรียกวา “กวานหลวง” อยูทางทิศตะวันออก ใกลกับลำน้ำแมอิงฝงขวา มีรองผานกลางเชื่อมติดกัน ชาวบานเรียกลำรางนี้
ั
วา “แมรองนอยหาง” บริเวณรอบกวานจะมี บวก หนอง อยูรอบๆ กวาน และมีลำรางน้ำเชื่อมติดตอกันตลอดกบแมน้ำ
ิ
อง เรียกวา “รองเหี้ย” ไหลเชื่อมกวานหลวงกับแมน้ำอิง รองน้ำ หนอง บวก บริเวณรอบกวาน และรองน้ำที่เปนแมน้ำลำ
ธารที่ไหลมาจากภูเขาเรียกลำหวย เมื่อพนฤดูฝนปริมาณน้ำจะลดลงเรื่อยๆ เหลืออยูแตลำคลองหรือแมน้ำที่ไหลลงสู
กวานนอย กวานหลวง และตาม บวก หนอง รองน้ำตางๆ เทานั้น สวนฝงกวานทางทิศใตและทิศเหนือน้ำจะแหงขอด ใน
พื้นที่รอบๆ กวานจะมชุมชนและวัด ตั้งอยูเปนจุดๆ มีระยะทางหางกันประมาณ 1-2 กิโลเมตร ชาวบานสามารถเดินจาก
ี
ชุมชนเหลานี้เลาะลัดไปตามแนวสันดิน เพื่อติดตอระหวางชุมชนตางๆ และเขาสูตัวเมืองพะเยา ชาวบานไดอาศัยน้ำจาก
หนอง ลำหวยตางๆ ในการอปโภคและบริโภค การหาปลาจากแหลงน้ำตางๆ จากลำหวย หนอง และบวกในบริเวณกวาน
ุ

ในการกอสรางทำนบ และประตูระบายน้ำกั้นลำน้ำอิงนั้น กรมประมงไดเล็งเห็นวา หนองกวานในชวงฤดูแลงจะแหงขอด
ี
่
ชาวบานจึงไดพากันมาจับสัตวน้ำโดยไมมีการควบคุม นอกจากนี้หนองยังมีความตื้นเขินทุกๆ ป เนื่องจากโคลนตมทถูกชะ

ื่
ลางมาจากการทำนาในบริเวณรอบๆ กวาน ดังนั้นเพอแกไขปญหาดังกลาว ในป 2482 กรมประมงจึงไดเริ่มดำเนินการ
กอสรางประตูระบายน้ำ บริเวณดานระวันตกเฉียงใตของอำเภอเมือง แลวเสร็จในป 2484 ทำใหน้ำทวมไรนา บานเรือน
ุ
วัด โบราณสถาน โบราณวัตถตางๆ เสียหายเปนจำนวนหลายันไร หนองน้ำธรรมชาติเปลี่ยนไปเปนอางเก็บน้ำขนาดใหญ
มีพื้นที่เฉลี่ย 17–18 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณกวา 12,000 ไร
หลวงพอพระธรรมวิมลโมลี มีความเห็นวา “กวาน” คอ “กวาน” เพราะกวานเอาน้ำจากหวยหนอง คลอง บึง
ื
่

และแมน้ำลำธารตางๆ มารวมไวในที่แหงเดียว ในภูมิภาคอื่นๆ เชน ตะวันออกเฉียงเหนือวา “กวาน” ความหมายหนึง
หมายถึง ศาลากลางบาน หอประชุม สถานที่เหลานี้เปนที่สาธารณประโยชนรวมกันคำวา “กวาน” ในชื่อ “กวานพะเยา
ิ่

” หมายถึงหนองน้ำหรือ บึงน้ำขนาดใหญ คำนี้มีใชในทองถนลานนา เฉพาะที่จังหวัดพะเยาแหงเดียวเทานั้น
ื
ู
สรุปวา “กวาน” มีความหมายกวางๆ วา เปนที่รวมศนยของสิ่งสำคัญของชุมชนและบานเมองอยางเดียวกับคำวา
“กวาน” อันเปนที่รวบรวมน้ำที่ไหลจากแหลงน้ำตางๆ และที่เรียกวา “กวาน” คือถือตามสำเนียงเสียงพูดของชาวพะเยา
สถานภาพกวานพะเยาในปจจุบันกวานพะเยา อยูในเขตอำเภอเมือง จังหวัดพะเยา เปนแหลงน้ำขนาดใหญที่สุดของ
ภาคเหนือตอนบน โดยกวานพะเยามีพื้นที่ตามกฎหมายที่ดิน 12,831 ไร 1 งาน 26.6 ตารางวาหรือประมาณ 20.53
ตารางกิโลเมตร กวานพะเยาตั้งอยูในเขตลุมน้ำอิง มีลักษณะคลายแองกะทะ โดยมีกวานพะเยาเปนกนกะทะ และมีลำน้ำ

ื
สายตางๆ จากเทอกเขาผีปนน้ำที่อยูทางดานตะวันตกของจังหวัดพะเยา รวมกับลำน้ำสายตางๆ ในเขตอำเภอแมใจไหล
ลงสูกวานพะเยา

ใบความรู 4


ประวัติวัดติโลกอารามกลางกวานพะเยาและการเวียนเทียนทางน้ำ

วัดเกาแกกลางกวานพะเยาที่ มีอายุราว ๕๐๐ กวาปแหงนี้ คือวัดติโลกอาราม เปนศาสนสถานเกาแกที่มมากอน
ี


กวานพะเยา ซึ่งจมอยูใตกวานพะเยายาวนานกวา ๖๘ ป ปจจุบันตัววัดยังจมอยูใตกวานพะเยามีเพียงยอดเจดียที่กอดวยอิฐ

ดินเผา เทานั้นที่โผลพนน้ำขึ้นมา ในวันที่ ๙ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๕๐ มีการคนพบแผนหินทราย ซึ่งเปนจารึกวัดติโลกอาราม
เปนแผนหินทราย จารึกดวยอกษรฝกขาม บอกเลาประวัติของวัดไวอยางชัดเจน โดยขอความบนแผนหินทรายระบุวา วัดนี้
ั
ถูกสรางขึ้นในรัชสมัยของพระเจาติโลกราช กษัตริยแหงอาณาจักรลานนา สรางขึ้นระหวางป พ.ศ. ๒๐๑๙ – ๒๐๒๙ ใชเวลา
ื่

ในการสรางกวา ๑๐ ป เพอเฉลิมพระเกียรติพระเจาติโลกราช เนื่องจากพระองคทรงเปนกษัตริยผูยิ่งใหญของอาณาจักร
่
ึ
ั
ี
ั
อกษรฝกขามทใชบันทก ถูกใชกนอยางแพรหลายในรัชกาลของพระเจาติโลกราช อักษรชนิดนี้นิยมสลักลงบนแผนหิน
ี่
ื
โดยเฉพาะในเมองพะเยา ถือวาเปนหนึ่งในเมองทมีจารึกหินทรายสมัยลานนามากที่สุด
ื
ุ

ในป พ.ศ. 2526 มีการคนพบพระพุทธรูปใตกวานพะเยา เปนพระพทธรูปหินทราย ปางมารวิชัย ศิลปะสกุลชางพะเยา
หนาตักกวาง 105 เซนติเมตร ชาวบานไดอัญเชิญพระพทธรูปขึ้นมาจากน้ำ จากนันทางจังหวัดพะเยาไดเชิญไปประดิษฐานไว
ุ
้
ึ
ั
ทีวัดศรีอุโมงคคำ จน ป พ.ศ. 2550 ไดมีการบูรณะสันธาตุบวกสี่แจงขนมา มีการต้งฐานบุษบกดวยอิฐดินเผา และไดมีการ
่
้
ี่
ุ
อัญเชิญพระพทธรูปหินทรายจากวัดศรีอโมงคคำมาประดิษฐานไวบนฐานบุษบกบริเวณลานซึ่งสรางขึ้นมาเหนือน้ำ ทวัดติโลก

ุ
ั
ี
อารามประเพณที่สำคญของวัดคอ การเวียนเทียน ซึ่งมีความแตกตางจากการเวียนเทยนในวัดอน ๆ เปนการเวียนเทยนกลาง
ื
ี
ี
ื่

น้ำ ผูทมาเวียนเทียน จะนั่งอยูบนเรือเพอทำการเวียนเทียนรอบลานอฐดนเผาและพระธาตท่โผลพนผิวน้ำ โดยในแตละปจะม ี
ื่
ิ

ี่
ิ
ี
ุ
ี
้
ั
การเวียนเทยนทงหมด 3 ครั้ง คือ วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา ซึ่งการเวียนเทียนกลางน้ำนี้ ถอเปนหนึ่งใน
ื

ี
ี
ิ
ิ
ั
่
่
ี
กจกรรมทสนับสนุนโดยการทองเทยวแหงประเทศไทยประเพณเวียนเทยนทวไปของไทยนันตางตองเดนเวียนเทยนกนรอบ
้
ี
ี
ั
่

พระอุโบสถ พระธาตุเจดียหรือองคพระพุทธรูปแตสำหลับสำหรับชาวเมืองพะเยานั้นจะมีประเพณีการเวียนเทียนที่แตกตางไป
ื
จากท่อ่น นั่นก็คือการ“เวียนเทยนกลางน้ำ” ในกวานพะเยา อ.เมือง บึงน้ำขนาดใหญท่สำคัญในดินแดนลานนา เม่อพระ
ื
ี

ี
ี


ี

อาทตยใกลลับขอบฟาผูคนจะนำดอกไมธูปเทยน บูชาจุดไฟสวางไสวลองเรือไปเวียนเทยนบูชาองคพระปฏิมากลางแมน้ำ 3
ิ


ี
รอบ
ั
่
ี
ี
้
ี
้
ประเพณเวียนเทยนกลางน้ำนันเกยวพนกบการสรางกวานพะเยาในป พ.ศ.2482 โดยหลังจากกรมประมงไดกน

ั
ั
ี
ี่
ั
ประตูน้ำเพอกกเก็บน้ำจนเกิดเปนกวานพะเยาและ มพื้นทขนาดใหญขึ้นมา ทำใหชุมชนและวัดจำนวนมากในพนทกักเก็บน้ำ
ี่
ื้
ื่
ื
ี
่
ตองจมลงอยู ใตน้ำ เมอวันเวลาผานพนจนมาถึงป พ.ศ. 2526 ไดมีการคนพบพระพทธรูปหินทราย ปางมารวิชัยท่มีอายุ
ุ

ึ
ุ
้


เกาแกกวา 500 ป ขนในกวานพะเยาตอนชวงน้ำลด ชาวบานเรียก พระพทธรูปองคนีวา “หลวงพอศิลา”(กวานพะเยา)
้
ี่
หรือ “พระเจากวาน” พรอมอญเชิญมาประดิษฐานท “วัดศรีอุโมงคคำ”ตอมาในป พ.ศ. 2550 หลังจากการปรับ แตงบูรณะ

ั

”วัดติโลกอาราม” กลางกวานพะเยาเสร็จ ทางจังหวัดพะเยาจึงไดอัญเชิญหลวงพอศิลากลับไปประดิษฐานในกวานพะเยา
ตามเดิม พรอมจัดงานกิจกรรมเวียนเทยนกลางน้ำรอบองคหลวงพอศลาและวัดตโลก อารามข้นเปนครั้งแรกในวัน
ิ

ี
ิ

ึ

ี
อาสาฬหบูชาปเดียวกัน และปฏิบัติเปนประเพณในวันพระใหญ ไดแก วันมาฆบูชา วิสาขบูชา และอาสาฬหบูชาสืบตอเรื่อ
ึ
จนถงปจจจุบัน

ใบงาน

1. ใหนักศกษาคนควาเรื่อง วันสำคญทางพระพทธศาสนา
ึ
ั
ุ

2. ใหนักศึกษาคนควาเรื่อง ประวัติความเปนมาของกวานพะเยาและประวัติวัดติโลกอาราม

3. ใหนักศกษาคนควาเรื่อง ประเพณีการเวียนเทียนทางน้ำกลางกวานพะเยา
ึ

แบบทดสอบกอนเรียน รายวชา “การเวียนเทียนทางน้ำในกวานพะเยา” สาระพัฒนาสังคม ระดับมัธยมศึกษาตอนตน
ิ
---

ู

ึ
คำสั่ง ใหนักศกษาเลือกคำตอบขอที่ถกที่สุดเพียงขอเดียว
1. จังหวัดพะเยาแยกจากจังหวัดเชียงรายเมื่อป พ.ศ. ใด
ก. พ.ศ. 2517

ข. พ.ศ. 2518


ค. พ.ศ. 2519

ง. พ.ศ. 2520


2. คำวา “แปดเปง” ตรงกับวันใด

ก. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6


ข. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 7

ค. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8

ง. วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 9


3. วัดอนาลโยทิพรามมีชื่อเรียกอกชื่อวาอไร
ี
ก. วัดดอยหลวง


ข. ดอยบุษราคม
ั
ค. วัดศรีโคมคำ


ง. วัดติโลกอาราม

4. วัดเกาแกกลางกวานพะเยาคือวัดใด

ก. วัดศรีโคมคำ


ข. วัดติโลกอาราม

ค. วัดศรีอุโมงคำ


ง. วัดผาธรรมนิมิต

5. วัดศรีโคมคำมีความสำคัญดานใด

ก. ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปที่มีชื่อเสียงของลานนา คือพระเจาลานตื้อหรือพระเจาแสนแซ 



ิ
ข. ที่ประดิษฐานพระแกวมรกต พระเจดียทรงพุมเขาบิณฑ พระพุทธรูปปางลีลา พพิธภัณฑ
ิ
ค. ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปหิน ทราย พระเจดียทรงระฆัง พระพุทธรูปปางลีลา พพิธภัณฑ 

ิ
ง. ที่ประดิษฐานพระพุทธรูปหิน ทราย พระเจดียทรงปราสาท พระพุทธรูปปางลีลา พพิธภัณฑ 



6. วัดผาธรรมนิมิตมีจุดเดนดานใด

ุ
ก. พระพทธรูปหิน ทราย
ข. สถานที่ปฏิบัติธรรม



ค. องคเจดียทรงระฆังเกาแกของลานนา

ุ
ิ
ง. อุทยานพทธศิลป ประตมากรรมพระพทธรูปแกะสลักบนหนาผา
ุ


7. วัดพระธาตุดอยจอมทองมพระเจดียเกาแกของลานนารูปทรงใด
ี

ก. ทรงระฆง
ั
ข. ทรงปรางค 

ค. ทรงปราสาท



ง. ทรงพุมขาวบิณฑ 



8. วัดหลวงราชสัณฐานเปนวัดเกาแกของจังหวัดพะเยา มความสำคัญดานใด
ี
ก. จิตรกรรมฝาผนัง


ุ
ข. พระพทธรูปหิน ทราย

ค. องคพระเจดียเกาแกของลานนา

ง. สถานที่ปฏิบัติธรรมและโรงเรียนสอนพุทธศาสนา




ี
9. วัดปาแดงบุญนาคมความสำคัญดานใด

ก. จิตรกรรมฝาผนัง

ุ
ข. พระพทธรูปหิน ทราย

ค. สถานที่ปฏิบัติธรรมและโรงเรียนสอนพุทธศาสนา

ุ
ง. พระเจดียศิลปะสุโขทัย พระพทธรูปไมแกนจันทร



10. วัดชียงทองมีจุดเดนดานใด


ก. จิตรกรรมฝาผนัง


ข. พิพิธภัณฑความทรงจำ

ุ
ค. พระพทธรูปหิน ทราย
ง. สถานที่ปฏิบัติธรรมและโรงเรียนสอนพุทธศาสนา

คณะกรรมการจัดทำหลักสูตร


ที่ปรึกษา

นายสุรพล วงคหวัน ผูอำนวยการ สำนักงานกศน. จังหวัดพะเยา

ี
นางพรรณ ใหมประสิทธิกล รองผูอำนวยการ สำนักงานกศน. จังหวัดพะเยา

ุ


ุ
นางอัญชลี ธรรมะวิธีกล ศึกษานิเทศกเชี่ยวชาญ สำนักงานกศน.
นายอดิสอน ขุยคำ ผูอำนวยการ กศน.อำเภอเมืองพะเยา
คณะกรรมการสถานศึกษา
คณะกรรมการบริหารหลักสูตรและวิชาการ

คณะทำงาน

นางนายา นนทะวงศ ครูชำนาญการ
ั
นายอำนวย ขยันขาย ครูอาสาสมคร
นายวุฒิภัทร เผาฟู ครูอาสาสมคร
ั
นางสาวรินทภศา ชัยวร ครูอาสาสมคร
ั
ั
นางกรชนก ตาปญโญ ครูอาสาสมคร
ั
นางกฤตกรณ ธนะเพทย ครูอาสาสมคร


ผูพิมพ/รวบรวมรูปเลม

ั
นายอำนวย ขยันขาย ครูอาสาสมคร