TUGASAN 1 NURUL SHALIA IDAYU BINTI RUSLI BMMB1104

BMMB1104 - KESUSASTERAAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU

Menerangkan dan Menghuraikan Konsep
dan Fungsi Kesusasteraan Melayu serta

Manifestasi Akal Budi Dalam Puisi
Tradisional

NURUL SHALIA IDAYU BINTI RUSLI (F2J)

Isi kandungan

Takrif kesusasteraan Melayu
Jenis kesusasteraan Melayu
Bentuk kesusasteraan Melayu
Ciri-ciri kesusasteraan Melayu
Fungsi kesusasteraan Melayu
Manifestasi akal budi dalam puisi tradisional
Pantun
Syair
Seloka
Gurindam

Takrif Kesusasteraan Melayu Yang kedua ialah Ali Ahmad (1994) yang
memandang lebih jauh dalam makna kesusasteraan
Kesusasteraan merupakan satu bidang yang dengan mendalami asal-usul perkataan sastera.
dianggap tidak akan pernah hilang dan pupus Menurut beliau, sastera merupakan perkataan yang
walaupun zaman berganti zaman malah ia terus berasal daripada bahasa Sanskrit iaitu “castra”
mekar untuk insan-insan yang mengisi yang disebut sebagai syastra yang bermaksud kitab
kekosongan jiwa mereka dengan sastera. Hal ini suci. Susastera pula memberi makna seni sastera
kerana kesusasteraan merupakan satu bidang atau seni bahasa dan secara amnya ia bermaksud
yang mempunyai kelainan dan keunikan persuratan. Tambahan ke dan an dalam perkataan
tersendiri berbanding dengan bidang-bidang susastera menyimpulkan maksud yang terdekat
yang lain. Bidang ini mampu mendatangkan iaitu kesenian persuratan yang bersifat indah dan
keindahan kepada masyarakat. Secara umumnya, halus.
kesusasteraan bermaksud hasil seni yang
disampaikan melalui bahasa. Namun, terdapat Berlainan pula dengan pandangan Hashim Awang
beberapa sarjana yang menyatakan takrif et. al yang menghuraikan maksud perkataan
kesusasteraan Melayu. kesusasteraan dan susastera. Mereka memecahkan
kata susastera kepada dua bahagian iaitu su dan
Antaranya ialah Hashim Awang (1987) yang sastera. Su membawa maksud lebih berfaedah,
mengatakan bahawa kesusasteraan merupakan indah dan baik manakala sastera bermaksud huruf
sebuah ciptaan seni yang disampaikan melalui atau buku. Jadi jika disambungkan perkataan
bahasa. Ia mungkin disebut sebagai sastera lisan kesusasteraan, maka ia membawa maksud
dan sastera tulisan. Sastera juga memiliki kumpulan buku-buku yang indah bahasanya dan
keindahan dalam aspek-aspek isi atau dalam daya baik isinya.
pengucapan.

Bukan itu sahaja, Muhammad Hj
Salleh (1995) turut mentakrifkan
perkataan kesusasteraan sebagai
karya-karya lisan serta tulisan yang
membawa unsur-unsur cereka serta
disampaikan melalui pelbagai
perkataan dan bahasa. Malah sebelum
zaman kemerdekaan, Pendeta Zaaba
telah mendefinisikan kesusasteraan
sebagai karangan atau persuratan.

Naratif Jenis Kesusasteraan Bukan Naratif

Melayu


Hasil karya yang Hasil karya yang
mengandungi tidak mengandungi
perkembangan plot.
plot. Bahan sastera ini
Karya sastera yang mengandungi lebih
menceritakan banyak ekspresi
sesuatu peristiwa pengarang
yang mempunyai berbanding dengan
unsur watak, masa naratif.
berlaku dan tempat Kesusasteraan
berlaku. jenis ini lebih
banyak dalam
bentuk puisi.

Naratif
(Prosa Tradisional)

Naratif Lisan Naratif Tulisan

Mitos Sastera sejarah
Legenda Sastera hikayat
Cerita rakyat Sastera panji
Sastera
kepahlawanan/epik

Naratif Puisi tradisional

Syair Bukan Naratif

Pantun
Gurindam
Nazam
Seloka
Endoi
Berzanji
Teromba
Talibun
Rejang

Bentuk Kesusasteraan
Melayu

Prosa tradisional Puisi moden
Prosa moden Puisi tradisional

1. Prosa Tradisional Yang seterusnya ialah ciri-ciri prosa tradisional
terdiri daripada :
Merupakan sejenis cerita rakyat yang merujuk - Penyebaran secara lisan
kepada cara kehidupan masyarakat. - Bersifat tradisional
Jenis-jenis prosa tradisional ialah : - Perkembangan secara perlahan-lahan dan
- Penglipur lara iaitu tentang istana di mana anak- terbatas pada kelompok tertentu
anak raja yang mempunyai kuasa sakti. - Bersifat dongeng dan khayalan
- Cerita jenaka seperti cerita rakyat. Contohnya - Pengarang kebiasaannya tidak diketahui
Pak Pandir, Pak Kaduk dan sebagainya.
- Cerita asal usul seperti asal usul sesuatu benda
atau cerita yang terdiri daripada watak haiwan,
tumbuhan dan manusia.
- Epik seperti prosa atau puisi dalam bentuk
naratif, kisah kepahlawanan tokoh dalam sejarah.
- Perkara yang dititikberatkan seperti alat-alat
kesaktian yang membantu tokoh, tokoh yang
penting dan mengagumkan, latar belakang yang
meliputi alam semesta dan memilik sifat yang
luar biasa.

3. Puisi Tradisional

2. Prosa Moden Jenis


Merupakan karya sastera yang dipengaruhi Peribahasa
oleh budaya Barat. Pantun
Ciri-ciri prosa moden ialah : Syair
- Tertulis Seloka
- Bersifat modes Nazam
- Diketahui pengarangnya. Gurindam
- Bersifat rasional. Teromba
- Bersifat dinamis
- Dipengaruhi kesusasteraan barat. Ciri-ciri
Contoh prosa moden ialah :
- Cerpen Ungkapan kata dan bahasa yang dipengaruhi
- Novel oleh muzik.
- Drama Digunakan sebagai pengajaran, keagamaan dan
hiburan.
Bentuk tertentu
Penggunaan bahasa yang baik
Bersifat lisan, diwarisi dan disebarkan melalui
tradisi lisan.
Baris, rima dan irama disusun membentuk pola
dan ikatan tertentu

4. Puisi Moden

Jenis

Sajak

Ciri-ciri

Disebarkan melalui tulisan
Berbentuk bebas
Penggunaan bahasa yang baik
Tidak mengikut pola tertentu
Digunakan dalam kehidupan seharian
Digunakan untuk menyampaikan sesuatu
dan melahirkan perasaan

Keindahan Mencerminkan
pengalaman

Fungsi Kesusasteraan
Melayu

Karya seni Pengalaman seni

1. Keindahan 2. Mencerminkan Pengalaman

Keindahan merujuk kepada gaya dan Pengalaman merujuk kepada tindak balas
lenggok yang digunakan dalam karya yang utuh daripada jiwa manusia. Perkara
sastera yang dapat menonjolkan tersebut disebabkan bukan hanya merujuk
keindahan sesbuah kakrya yang kegiatan fikiran tetapi juga merujuk kegiatan
dihasilkan. perasaan dan imaginasi.

Keindahan tersebut bergantung kepada Realiti merupakan sesuatu yang dapat
kesatuan unsur yang dapat membentuk merangsang atau menyentuh kesedaran
suatu susunan atau struktur karya manusia sama ada di dalam atau di luar
sehingga karya tersebut menjadi utuh. dirinya. Untuk gagasan, perasaan dan
gambaran pula, khayalan yang muncul
Hasil sesebuah karya boleh dikatakan merupakan kesedaran penulis untuk
indah sekiranya unsur-unsur yang mewujudkan pengalaman baharu.
tercatat dalam karya tersebut mencakupi
empat syarat iaitu keselarasan, Namun begitu, realiti pula merupakan
keseimbangan, keutuhan dan berfokus sesuatu perkara yang berada di luar diri
atau pusat penekanan sesuatu unsur. Jika seseorang. Sebagai contoh, perkara yang
keempat-empat unsur tersebut berada dialami oleh diri penulis sendiri atau
dalam sesebuah karya, maka ia sesuatu peristiwa yang berlaku di hadapan
merupakan sebuah karya yang indah. mata penulis.

3. Pengalaman Seni 4. Karya Seni

Pembaca boleh memahami dan merasai Berdasarkan ciri ini, terdapat tiga perkara yang
pemikiran dan perasaan pengkarya saat membezakan karya sastera dengan karya bukan
membaca hasil karya mereka. Namun, ia sastera. Antaranya ialah fiksyen, nilai-nilai estetik
masih tidak mencukupi jika pembaca dan gaya bahasa yang khusus.
hanya mampu memahami dan merasai
hati pengkarya. Fiksyen bermaksud karya sastera yang dihasilkan
melalui imaginasi pengkarya berdasarkan
Pembaca seharusnya mengambil pengalaman atau tindak balas yang berlaku
pengajaran terhadap nilai-nilai yang terhadap alam realiti. Berkaitan dengan nilai-nilai
terkandung dalam karya tersebut. Nilai estetik pula, ia membolehkan pengkarya
karya bukan sahaja terletak pada perkara meluahkan isi hati yang mendalam.
yang disampaikan tetapi juga pada acara
penyampaian karya tersebut. Sastera merupakan karya seni yang harus
mempunyai ciri-ciri seperti keselarasan,
keseimbangan, keutuhan dan penekanan. Hasil
karya sastera bukan sahaja mementingkan bentuk
ungkapan yang indah malah untuk mendapatkan
hasil karya yang bagus dan bermutu, ia juga perlu
menitikberatkan bentuk, isi, bahasa dan ekspresi.

Semua unsur ini tidak dapat berdiri sendirian tetapi
ia merupakan satu kesatuan yang tidak sewajarnya
dipisahkan.

Mengisi masa Alat pendidikan Pengayaan khazanah
lapang ilmu dan persuratan
Fungsi Kesusasteraan
Alat kawalan sosial Melayu bahasa Melayu
dalam kehidupan
seharian Nilai pendidikan

Memberi pengajaran Kepuasan estetik

1. Alat Pendidikan Di peringkat sekolah, Kesusasteraan Melayu
memainkan peranan yang penting iaitu
Siti Hajar Abdul Aziz mengatakan sebagai satu cabang ilmu yang boleh
bahawa alat pendidikan merupakan meresapi dan berkembang dalam pelbagai
fungsi kesusasteraan Melayu. ilmu selari dengan konsep bahasa merentas
Pengalaman yang dihadapi oleh kurikulum.
pengarang ini telah diterjemahkan
melalui kisah-kisah yang ditulis oleh Sementara di peringkat pengajian tinggi,
mereka sendiri yang merangkumi pelajar didedahkan dengan teknik penulisan
pelbagai aspek seperti sosiologi, ilmiah, penulisan kreatif dan rencana serta
ekonomi, agama dan politik. pelajar turut diberi pengetahuan tentang
dunia penyiaran dan penerbitan selaras
Pengalaman mereka ini dijadikan prosa dengan matlamat pembudayaan bahasa
atau puisi dan ditambah dengan unsur- Melayu melalui sistem pendidikan.
unsur moral, pengajaran atau ilmu
pengetahuan yang mengandungi nilai
yang tinggi yang mana boleh diambil
oleh pembaca dan ia menyebabkan
berlakunya pendidikan secara tidak
langsung.

2. Pengayaan Khazanah Ilmu dan Persuratan 3. Nilai Pendidikan
Bahasa Melayu
Yang seterusnya ialah nilai pendidikan.
Selain itu, sastera juga berfungsi sebagai Dalam Prosa Warisan, Aripin Said (1996)
pengayaan khazanah Ilmu dan persuratan mengatakan fungsi kesusateraan Melayu
bahasa Melayu yang perlu dipertingkatkan penting dari aspek nilai pendidikan.
kepada semua peringkat usia pembelajaran
dan pengajaran. Suasana kehidupan masyarakat kini lebih
mendorong kepada teknologi sehingga
Dengan cara ini, proses pembentukan jati kebijaksanaan penglipur lara telah berakhir.
diri dan cinta akan khazanah negara dapat Namun, masih terdapat masyarakat Melayu
dibentuk, dilentur dan diatur dengan sebaik yang menceritakan cerita rakyat kepada
mungkin. Proses ini merupakan proses yang anak-anak dan cucu-cucu mereka. Nilai
berterusan dan menjadi peranan utama pendidikan boleh didapati dalam cerita-cerita
dasar pentadbiran negara. tersebut.

Shahnon Ahmad (1997) mengatakan bahawa Contohnya cerita Mat Jenin. Dalam cerita
kesusasteraan berperanan sebagai satu tersebut, kita tidak boleh menjadi seperti Mat
cabang kesenian yang berteraskan cinta. Jenin yang hanya hidup berangan-angan.
Cinta ini bermaksud keindahan kepada Sebaliknya, kita perlu berusaha untuk
kebenaran. mendapatkan perkara yang kita mahu dan
bukannya berharap tanpa berusaha.

4. Kepuasan Estetik 6. Alat Kawalan Sosial Dalam Kehidupan Seharian

Kesusasteraan juga berfungsi untuk memberi Sastera secara umumnya boleh dikatakan
kepuasan estetik. Pengkarya akan berasa menjadi alat kawalan sosial dalam kehidupan
damai jika karya yang dihasilkan mampu seharian.
menyentuh perasaan pembaca, manakala
untuk pembaca pula mereka akan mendapat Melalui cerita rakyat dan sebagainya,
kepuasan apabila karya yang dibaca oleh masyarakat telah diberitahu tentang perkara
mereka mempunyai keindahan tersendiri. yang boleh dan tidak boleh dilakukan dalam
kehidupan mereka. Contohnya, seseorang
5. Memberi pengajaran akan mendapat balasan jika mereka derhaka
kepada ibu bapa mereka seperti cerita Si
Selain itu, ia turut berfungsi untuk memberi Tanggang.
pengajaran. Para pengkarya memberi
pengajaran dan nilai-nilai murni melalui karya Malah ada juga cerita-cerita yang
mereka yang telah dihasilkan. menyelesaikan masalah seperti Sang kancil.
Perlakuan ini boleh diikuti oleh masyarakat.
Sebagai contoh, Pantun Nasihat dan Seloka Walaupun masyarakat semakin berkembang
Pak Pandir. Karya-karya ini menjadi rujukan dan dipengaruhi dengan peredaran zaman,
untuk masyarakat dalam menjalani kehidupan namun, nilai moral yang terdapat dalam cerita-
mereka. cerita rakyat tetap sesuai dan boleh diambil
dan dicontohi oleh masyarakat.

7. Mengisi Masa Lapang Manifestasi Akal Budi Dalam Puisi Tradisional

Fungsi yang terakhir ialah mengisi masa Manifestasi bermaksud perbuatan
lapang. Ia juga boleh dikategorikan melahirkan, menjelaskan atau menyatakan
sebagai hiburan. Karya-karya sastera sesuatu perkara. Contohnya rasa kecewa.
seperti Seloka Pak Pandir bukan sahaja
memberi pengajaran yang bagus namun Akal budi pula mencerminkan pemikiran,
ia juga boleh memberi keseronokan sikap manusia dan perbuatan yang
kepada kita apabila kita membacanya. mendorong ke arah kebijaksanaan dan
kehalusan jiwa serta keindahan.
Malah pada zaman dahulu, cerita-cerita
rakyat ini akan diceritakan untuk Perbuatan pemikiran dan sikap seseorang itu
menghilangkan kebosanan. Mereka akan dapat diterjemahkan dalam pelbagai rupa,
berkumpul beramai-ramai untuk namun yang paling lazim ialah dalam bentuk
mendengar lebih banyak cerita-cerita penghasilan karya seni terutama dalam
rakyat. bentuk seni tampak dan seni sastera.

Jadi, akal budi dapat disimpulkan sebagai
kebijaksanaan dalam menyampaikan idea
dan pemikiran.

1. Pantun empat kerat – budi Maksud rangkap pantun

Akar keladi melilit selasih, Rangkap 1
Selasih tumbuh di hujung taman, Penulis mengatakan bahawa
Kalungan budi junjungan kasih, seseorang yang menerima budi dan
Mesra kenangan sepanjang zaman. jasa baik orang lain akan sentiasa
mengenangnya sepanjang masa.
Ambil galah jolok ramunia,
Kait mari sampai berdiri, Rangkap 2
Kita hidup atas dunia, Penulis memberitahu bahawa
Buat baik taburkan budi. semasa kita masih hidup di dunia,
kita digalakkan untuk berbuat baik,
Ambilkan saya buah delima, banyak menabur budi dan jasa
Masak sebiji di balik daun, kerana manusia akan dihormati
Budi tuan saya terima, sewaktu hidup dan akan dikenang
Jadi kenangan bertahun-tahun sesudah mati.

Rangkap 3
Penulis bermaksud budi baik yang
diberikan kepada seseorang akan
sentiasa diingat, dihargai dan
dikenang.

Aspek pemikiran pantun ini dapat Ketinggian sifat berbudi itu
dilihat melalui aspek tersirat iaitu diketengahkan oleh penulis supaya
pemilihan diksi bagi pambayang yang orang ramai sedar bahawa tidak rugi jika
berkaitan dengan unsur alam seperti kita menolong orang lain yang
ramunia, delima dan selasih. memerlukan bantuan.

Keempat-empat rangkap pantun ini Malah secara tidak langsung kita akan
mempunyai maksud yang sama iaitu berasa bahawa kita mampu untuk
penulis menekankan supaya kita menghulurkan pertolonngan walaupun
menabur budi kepada orang lain selagi bukan dalam bentuk wang atau
kita masih hidup. Hal ini bermakna kita sebagainya.
tidak boleh bersikap pentingkan diri
dan berpura-pura seperti tidak nampak Nilai ini dapat membentuk msayarakat
orang yang berada dalamkesusahan. yang suka berjasa kepada orang lain
walaupun orang yang tidaak dikenali.
Penulis turut berpesan supaya kita
bersungguh-sungguh dalam Kesimpulannya, kita perlulah sentiasa
melakukan sesuatu perkara. Hal ini berbudi kepada orang lain supaya kita
supaya kita tidak akan gagal dan akan sentiasa dikenang walaupun kita
sekaligus menyebabkan kita berasa sudah mati.
sedih dan kecewa atas kegagalan
tersebut.

2. Syair Kelebihan Ilmu Bagi yang duka ia penghibur,
Ia penerang bagi yang kabur;
Ilmu itulah gemala sakti, Ialah kandil di dalam kubur,
Sinarnya cerah cahaya sejati; Lamun dengannya beramal subur.
Asal puncanya lamun didapati,
Sukar bercerai sehingga mati. Ia penerang jalan ke syurga,
Ia pemuas tekak yang dahaga;
Harganya tidak dapat ternilaikan, Ialah sungai ia telaga,
Sebuah dunia belinya bukan; Laut yang luas ialah juga.
Kuasanya besar sukat digunakan,
Di laut di darat di rimba di pekan. Ialah alat sangat berguna,
Idaman orang yang bijaksana;
Masa seorang ialah taulan, Hamparnya luas amat saujana,
Teman berbeka, suluh berjalan; Tepinya ajal sempadannya fana.
Masa berhimpun ia pengenalan.
Hias penyata polan si polan.

Maksud rangkap syair Rangkap 4
Ilmu dapat menghiburkan hati yang sedih,
Rangkap 1 membantu seseorang memahami sesuatu perkara
Ilmu sangat bermanfaat kerana dapat dengan jelas, dan digunakan selepas seseorang
menjadikan panduan hidup. Apabila itu mati atau semasa di alam kubur. Hidup akan
memperoleh ilmu, sepanjang hayat ilmu itu menjadi lebih bahagia dengan adanya ilmu.
dapat dimanfaatkan.
Rangkap 5
Rangkap 2 Orang yang berilmu akan mendapat ganjaran
Ketinggian nilai ilmu tidak dapat ditukar pahala. Ilmu yang merangkumi seluruh kehidupan
walaupun dengan sebuah dunia. Faedah ilmu dapat membantu seseorang mencapai cita-
tidak terhad dan boleh dimanfaatkan di mana- citanya.
mana sahaja.
Rangkap 6
Rangkap 3 Ilmu ialah alat yang amat besar faedahnya. Orang
lmu menjadi penghias diri bagi seseorang, yang bijaksana sangat ingin memiliki ilmu.
menjadi sahabat dan menjadi teman yang Sesungguhnya bidang ilmu sangat luas dan tiada
memberikan panduan semasa mengembara. batasnya.
Dalam masyarakat ilmulah yang membezakan
seseorang daripada yang lain.

Berdasarkan maksud syair tersebut, penulis Walaupun kita mempunyai ilmu yang bnayak, kita
merupakan seorang yang mementingkan tidak boleh bersikap sombong dengan orang lain.
ilmu dalam kehidupan. Apabila orang lain bertanya kepada kita, kita
mestilah menjawab soalan tersebut dengan baik
Penulis menasihati kita agar menuntut ilmu dan betul.
selagi boleh. Hal ini kerana tidak had umur
dalam menuntut ilmu. Kesimpulannya, kehidupan kita akan menjadi
mudah apabila kita mempunyai banyak ilmu
Ilmu sangat penting untuk kita menjalani dalam diri kita.
kehidupan seharian. Tanpa ilmu kita akan
menjadi tidak tentu arah dan orang lain juga
mudah mengambil kesempatan ke atas
kelemahan diri kita.

Setiap ilmu yang kita belajar mempunyai
nilai tersendiri. Walaupun kita berasa ia
tidak berguna untuk kehidupan kita, namun
ia tetap merupakan ilmu.

3. Seloka Maksud seloka

Ada nasi dicurahkan Seloka ini menceritakan tentang Pak kaduk
Awak pulang kebuluran yang ditimpa nasib malang berkali-kali hanya
Mudik menongkah surut disebabkan oleh sikapnya sendiri. Walaupun
Hilir menongkah pasang; ayam Pak Kaduk menang dalam persabungan,
Ada isteri dibunuh tetapi kampungnya tergadai. Nasi yang ada
Nyaris mati oleh tak makan dibuang dan apabila balik, dia kelaparan
Masa belayar kematian angin kerana tiada makanan. Apabila Pak Kaduk
Sauh dilabuh bayu berpuput mudik, dia menongkah surut dan apabila
Ada rumah bertandang duduk menghilir pula dia menongkah air pasang.
Maksudnya dia melawan arus. Pak Kaduk
membunuh isterinya. Kemudian, dia hampir
mati kerana tiada makanan. Ketika Pak kaduk
hendak belayar, angin berhenti bertiup.
Apabila Pak Kaduk melabuhkan sauh, angin
mula bertiup semula. Pak Kaduk turut
menumpang di rumah orang walaupun
mempunyai rumah sendiri.

Berdasarkan Seloka Pak Kaduk, ia Terdapat juga unsur sindiran terhadap
merupakan puisi yang berbentuk bebas dan benda yang belum pasti seperti ada nasi
tidak terikat. Seloka ini mempunyai tujuh dicurahkan.
hingga sembilan suku kata dalam setiap
baris. Seloka ini mengajar kita untuk tidak
melakukan perkara yang sia-sia dan
Seloka ini hanya mengandungi satu mendatangkan kerugian.
rangkap. Setiap baris mempunyai tiga
hingga lima patah perktaan. Kita tidak boleh mudah terpedaya
dengan orang yang baru dikenali.
Seloka ini mengandungi unsur sindiran
tetapi tidak mengkritik secara terang-
terangan.

Sebagai contoh, sindiran terhadap orang
yang suka berjudi sehingga mengorbankan
harta, tanah dan kampung.

4. Gurindam Maksud rangkap gurindam

Cahaya olehmu akan sahabat, Rangkap 1
yang boleh dijadikan obat. Apabila kita mencari sahabat, kita
haruslah mencari yang selalu ada
Cahaya olehmu akan guru, bersama kita disetiap saat.
yang boleh tahukan tiap seteru.
Rangkap 2
Cahaya olehmu akan isteri, Apabila kita mencari seorang guru,
yang boleh menyerah diri. guru itu haruslah mampu membimbing
kita dengan pengalaman yang baik.
Cahaya olehmu akan kawan,
pilih segala orang yang setiakawan. Rangkap 3
Apabila kita mencari pasangann, kita
Cahaya olehmu akan abdi, perlulah memastikan pasangan kita rela
yang ada baik sedikit budi. berkorban.

Rangkap 4
Apabila kita mencari teman, kita
perlulah mencari teman yang setia.

Rangkap 5
Apabila kita mencari seseorang yang
dapat dipercayai, mereka ialah orang
yang baik budinya.

Gurindam ini merupakan gurindam dalam Jadi, semasa memilih kawan, kita perlu
bentuk terikat. memastikan bahawa dia ikhlas untuk berkawan
dengan kita sama ada semasa susah dan
Setiap baris berpasangan dan mempunyai senang.
irama.
Kesimpulannya, gurindam ini boleh
Gurindam ini menceritakan tentang mengingatkan kita untuk berhati-hati dalam
pergaulan. Apabila kita hendak mencari pergaulan. Jika kita tersilap langkah pasti
sahabat, kita perlulah mencari yang baik. kelak akan binasa.

Begitu juga dengan guru. Guru perlulah guru
sejati yang mampu mengajarkan kita tentang
baik dan buruk supaya kita dapat
membezakannya.

Gurindam ini seperti memberi peringatan
kepada kita sebelum memilih seseorang
untuk masuk ke dalam kehidupan kita.
Contohnya seperti kawan. Tidak semua
orang ikhlas berkawan dengan kita.

Sumber rujukan Md Hasri Rajali. (2014). Keunikan dan
Keistimewaan Kesusasteraan.
Abdul Rahman A Samad. (2019). Maksud
Manifestasi. https://www.academia.edu/8060073/KESUSASTER
AAN_MELAYU
https://makna.online/manifestasi/
Norazimah Zakaria. et. al. (2018). Akal Budi dan
Adisya Rehal. (2011). Kesusasteraan Cerminan Jati Diri Melayu
Melayu.
dalam Pantun. Jurnal Sultan Alauddin Sulaiman
https://www.academia.edu/8866503/KESUS Shah. Vol 4 Bil 2.
ASTERAAN_MELAYU
https://www.researchgate.net/publication/3248660
Harun Mat Piah. (2004). Puisi Melayu 95_Akal_Budi_dan
Tradisional : Nasihat dan Pengajaran.
_Cerminan_Jati_Diri_Melayu_dalam_Pantun
Dewan bahasa dan Pustaka.
Normi Mohd Dali. (2022). Kesusasteraan dan
Mako Deng. (2014). Fungsi Sastera. Kebudayaan Melayu. PDF.

https://www.academia.edu/35999639/Fungsi Nur Hafizah. (2008). Puisi-Tradisional.
_sastera
https://www.academia.edu/5863188/Puisi_tradisio
nal

SEKIAN
TERIMA
KASIH