journal_1_23

1

สวสั ดปี ีใหม่ ๒๕๖๑ : Happy New Year 2018

จลุ สารสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น
ก.07-231 ฉบบั ที่ 1 ปีท่ี 23 มกราคม - กมุ ภาพันธ์ พ.ศ. 2561 ISSN - 1685-7771

2

สวัสดีปีใหม่สมาชิกสวนพฤกษศาสตร์ ถ้อยแถลง 2
โรงเรียนทกุ ท่าน ยา่ งเข้าส่ปู ีที่ 23 แล้ว ส�ำหรับ แนะน�ำโรงเรยี นสมาชกิ ฯ 2
จุลสารฯฉบับต้อนรับปีใหม่น้ีได้น�ำภาพและ ขา่ วสมาชกิ ฯ 3 - 4
ข้อมูลจากงานประชุมวิชาการและนิทรรศการ ฐานทรัพยากรท้องถ่ิน 5
“ทรัพยากรไทย : ศกั ยภาพมากลน้ มใี ห้เห็น” มา Plants In Focus 6
ใหช้ มตามสัญญาทใี่ หไ้ ว้ ทั้งนยี้ ังคงมีขา่ วสารจาก สรรหามาฝาก 7
สมาชิกรวมถึงเนื้อหาสาระที่เข้มข้นชวนให้ติดตาม บทความจากผทู้ รงคณุ วฒุ ิ 8-9
อ่านเชน่ เดมิ และเนอื่ งในโอกาสวนั ขึ้นปใี หม่ 2561 ETC etera 10-11
น้ี ขอให้สมาชิกฯ ทกุ ท่านประสบแต่ความสุข นกในหมู่เกาะแสมสารและเส้นทางการดนู ก 12-13
สมหวังในทุกสง่ิ ดีท่ปี รารถนาครบั องคค์ วามรู้และภูมปิ ัญญาจากฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่น 14
แลว้ พบกนั ใหมฉ่ บับตอ่ ไป สวสั ดีครบั คยุ สบาย ๆ กบั ทีป่ รึกษา 15
พฤกษาวรรณศิลป์ 16

โรงเรียนขามแกน่ นคร ตำ� บลศลิ า อำ� เภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
สังกดั ส�ำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามธั ยมศกึ ษา เขต 25

สถานทต่ี งั้ เลขท่ี 100/1 หมู่ 15 ต�ำบลศลิ า อ�ำเภอเมือง
จังหวดั ขอนแกน่ 40000
ผบู้ ริหาร นายศุภกจิ สานุสัตย์ ต�ำแหนง่ ผู้อ�ำนวยการโรงเรยี น
วสิ ยั ทัศน์ นายนพดล สิงหศรี ต�ำแหนง่ รองผูอ้ �ำนวยการกลุ่มวิชาการ คน
ภายในปี 2562 โรงเรียนขามแกน่ นคร จดั การศึกษา
ผู้ประสานงาน นางพิกลุ รัตน์ บรรดาศกั ดไ์ิ พศาล
สมู่ าตรฐานสากล โดยยดึ หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ข้อมลู บคุ ลากร ผบู้ ริหาร 5 คน ขา้ ราชการครู 91 คน ครูอตั ราจา้ ง 11

ลูกจ้างประจ�ำ 8 คน ลกู จ้างช่วั คราว 11 คน
นกั เรียน 1,663 คน

ผลการด�ำเนนิ งาน
โรงเรยี นขามแกน่ นคร สงั กัดส�ำนกั งานเขตพนื้ ท่กี ารศึกษามัธยมศึกษา เขต 25 เขา้ รว่ มเป็นสมาชิกสวน

พฤกษศาสตร์โรงเรยี น โครงการอนุรกั ษ์พนั ธุกรรมพืชอันเน่อื งมาจากพระราชด�ำริ สมเดจ็ พระเทพรตั น-ราชสุ
ดาฯ สยามบรมราชกุมารี เม่อื ปี พ.ศ. 2547 รหัสสมาชิก 7-40000-009 โรงเรียนขามแกน่ นครตั้งอยใู่ นเขต
พื้นทีอ่ ำ� เภอเมอื ง จังหวัดขอนแกน่ ลักษณะพิเศษ คอื เปน็ โรงเรยี นในเขตตวั เมือง ท่มี คี วามรม่ ร่นื
อุดมสมบรู ณไ์ ปด้วยแมกไมน้ านาพรรณ สภาพโดยท่วั ไปเอือ้ ต่อการจดั การศกึ ษาเปน็ อย่างยงิ่ มีการจัดการ
เรยี นรู้บรู ณาการสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียนทง้ั 8 กลมุ่ สาระฯ กจิ กรรมพัฒนาผู้เรยี น (แนะแนว) และสาระ
สากล (รายวชิ า IS) เพื่อสร้างความตระหนัก และปลกู จิตส�ำนกึ ในการอนรุ ักษพ์ นั ธุกรรมพืชใหก้ บั นักเรยี น ครู
และบุคลากรทางการศึกษา ตลอดจนชุมชน ท้องถ่ิน และผู้ปกครองอย่างสมำ่� เสมอ

3

โครงการอนรุ ักษ์พนั ธกุ รรมพืชอนั เน่อื งมาจากพระราชดำ� ริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี (อพ.
สธ.) ร่วมกับจฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย จัดการประชมุ วชิ าการและนิทรรศการ ทรพั ยากรไทย : ศกั ยภาพมากลน้ มีใหเ้ ห็น ณ
ศูนยเ์ ครอื ขา่ ยการเรยี นรู้เพ่อื ภูมิภาค จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั ต�ำบลช�ำผกั แพว อ�ำเภอแก่งคอย จังหวดั สระบรุ ี ระหวา่ งวันท่ี
28 พฤศจิกายน – 5 ธันวาคม 2560 โดยมีสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน จ�ำนวน 96 แหง่ ได้ร่วมจดั นิทรรศการ และน�ำ
เสนอ ผลการดำ� เนนิ งานของโรงเรียนสมาชกิ สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน โดยรปู แบบนิทรรศการ แบ่งเป็น 4 สว่ น คอื

1. การด�ำเนนิ งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี นและ
งานฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่ สง่ ผลใหเ้ กดิ ความเบกิ บาน
สมดลุ และสมบรู ณ์
2. ผลท่ีได้จากการด�ำเนินงานสวนพฤกษศาสตร์
โ ร ง เ รี ย น ร ่ ว ม กั บ ง า น ฐ า น ท รั พ ย า ก ร ท ้ อ ง ถ่ิ น
ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น
3. การบรู ณาการพชื ศึกษา
4. การสาธติ

นทิ รรศการของโรงเรยี น

การเย่ียมชมนิทรรศการ การสาธิต

การประชุมวิชาการสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น ณ หอ้ งประชมุ อาคารสระบรุ ี 4 ชน้ั 2 มีการบรรยายพเิ ศษจาก
ผบู้ รหิ ารโครงการอนรุ กั ษพ์ ันธกุ รรมพชื อันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ� ริฯ การบรรยายพเิ ศษจากคณะปฏบิ ัตงิ านวิทยาการ อพ.สธ.
การเสวนาและการบรรยายจากสมาชิกสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน เกี่ยวขอ้ งกบั การด�ำเนนิ งานทั้งดา้ นบรหิ ารและการจดั การ
การดำ� เนนิ งาน 5 องค์ประกอบ ธรรมชาตแิ ห่งชวี ติ สรรพสิ่งล้วนพันเกีย่ ว ประโยชนแ์ ท้แก่มหาชน และฐานทรัพยากรท้องถ่นิ
(9 ใบงาน) ซ่ึงมีความสำ� คัญและน่าสนใจ เปน็ ประโยชน์กบั การด�ำเนินงานของโรงเรียนสมาชิกสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น

4
การน�ำเสนอผลงานบูรณาการ 5 องคป์ ระกอบ 3 สาระ และงานฐานทรพั ยากรทอ้ งถิ่น (9 ใบงาน)

ภาพการแสดงศิลปะพน้ื บา้ นบรู ณาการสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี นและฐานทรพั ยากรท้องถิน่

5

ฐานทรัพยากรทอ้ งถ่ิน ภูมิปัญญาไทย: สำ� หรับเด็ก
ขนมไทย: ขนมโค
เรยี บเรยี งโดย ดร.ปิยรัษฎ์ ปริญญาพงษ์ เจริญทรัพย์

ขนมสำ� หรบั เด็ก ๆ ที่สามารถช่วยพ่อแมท่ �ำได้ในชว่ งการปนั้ ขนม ทางภาคใต้ มีขนมทตี่ อ้ งนวดแป้งกันอยา่ งสนุกสนาน
ไดแ้ กข่ นมโค ซง่ึ ท�ำใหเ้ ด็กไดห้ ดั ใช้กลา้ มเนือ้ มัดเลก็ ใช้แทนแป้งโดว์ ที่ฝรง่ั แนะน�ำใหเ้ ด็ก ๆ ได้ใชม้ อื เพื่อฝึกกลา้ มเนื้อมดั เล็กของ
เด็ก ๆ การทำ� ขนมไทยจงึ เปน็ กุศโลบายในการให้เดก็ ไดช้ ว่ ยคุณพ่อคุณแม่ท�ำอาหาร เพ่ิมความใกลช้ ดิ กนั ในครอบครวั ฝึกความ
อดทนแล้วยังฝึกกลา้ มเนอื้ ไปในตัว ไม่ตอ้ งไปซือ้ แป้งโดวจ์ ากหา้ งสรรพสินคา้ มาเลน่ แลว้ ทงิ้ ไป

ขนมโค มสี ว่ นผสมคือ แปง้ ข้าวเหนียว ครงึ่ ถว้ ยตวง น้ำ� ตาลแว่นหนั่ เป็นชิ้นเล็ก ๆ มะพรา้ วทึนทกึ ขูด นำ� ไปน่งึ ประมาณ
5 นาที คลกุ เกลือใหม้ รี สเคม็ เล็กนอ้ ย เร่มิ ตน้ ดงั น้ี

1. ผสมนำ�้ ลงในแป้งทลี ะน้อย คอ่ ย ๆ นวดจนแป้งเนยี นเปน็ กอ้ น เหมอื นแปง้ โดว์ อย่าแฉะหรือแห้งเกินไป พักแปง้
ไว้ในอา่ งปดิ อยา่ งนอ้ ย 1 ชม. สามารถเก็บไว้ในต้เู ย็นได้ 1 คนื แล้วค่อยนำ� ออกมานวดก่อนปน้ั ชว่ งนีใ้ หเ้ ด็ก ๆ ช่วยนวดแป้งได้
อย่างสนกุ สนาน

2. ปัน้ แป้งเป็นกอ้ นเลก็ ๆ แล้วบบี ใหแ้ บนแผใ่ หใ้ ส่ไสน้ ำ�้ ตาลแวน่ เปน็ ไส้ คลึงใหก้ ลม และช่วงนใี้ หเ้ ดก็ ๆ ชว่ ยปนั้
เดก็ ๆ จะสนุกมาก

3. ต้งั น�้ำใหเ้ ดอื ดน้�ำใส่หม้อ ตัง้ ไฟปานกลางจนร้อน (ถ้ามีใบเตยใสล่ งไปต้มกบั น้ำ� จะไดก้ ล่ินหอมของใบเตย) นำ� แปง้ ขนม
ท่ปี ้นั เสรจ็ ไปต้ม พอขนมสกุ จะลอยข้ึน ช้อนเอาขนมทส่ี ุกไปคลกุ กับมะพร้าวขูดทเี่ ตรียมไว้

ขนมไทย: ขนมโค จงึ เป็นประโยชน์ส�ำหรับทกุ คนในครอบครัวจรงิ ๆ
เอกสารอา้ งองิ
ขอบคณุ รปู และเนอ้ื หาจาก
1. https://sites.google.com/site/rodpaktai/xahar-hwan/khnm-khimxd
2. https://th.wikipedia.org/wiki/
3. https://food.mthai.com/dessert/125321.html
4. https://steemkr.com/thai/@manindy1/mqrvm

6 ดาวกระจาย
เรียบเรยี งโดย ดร.ปิยรษั ฎ์ ปรญิ ญาพงษ์ เจรญิ ทรพั ย์

พรรณไมส้ ีเหลอื งสดใสตอ้ งปลูกเยอะ ๆ กลายเป็นไมป้ ระดับทีง่ ดงาม กลีบบอบบางแต่ดูแลว้ มเี สนห่ ์จรงิ ๆ ดาวกระจายมีหลาย
สี นิยมปลกู กนั เยอะ ๆ ให้ออกดอกเปน็ ฉากถา่ ยรปู ทส่ี วยดไู ม่เบอ่ื ดาวกระจาย เปน็ พรรณไม้ดอกชนดิ ลม้ ลุก เมอ่ื ออกดอกสกั พกั ตน้ กจ็ ะ
ตายไป ต้องนำ� เมล็ดมาปลกู ใหม่ ไปเรอ่ื ย ๆ ถ้าเปน็ พันธด์ุ ง้ั เดิมกจ็ ะใช้เมล็ดจากต้นเดิมโปรยหวา่ นไปก็จะออกดอกไดอ้ กี แต่ถา้ ซ้ือเมล็ด
พันธทุ์ ีพ่ ันธุ์ทป่ี รบั ปรุงแลว้ อาจจะปลูกจากเมล็ดตน้ เดิมได้แค่ครั้งเดยี ว เพราะถกู บรษิ ทั ผลิตเมลด็ พนั ธไุ์ ด้ปรับปรงุ ให้ปลกู ไดไ้ ม่กคี่ รั้ง
มิฉะนน้ั กจ็ ะไมไ่ ปซื้อพันธจ์ุ ากเขาอกี ถ้าน�ำเมล็ดจากตน้ เดมิ มาปลกู ต่อได้ ต้นดาวกระจายมีความสูงไมเ่ กินเมตรครงึ่ และอาจมหี ลายขนาด
มพี ันธเุ์ ตีย้ คอื สงู ไม่เกนิ เมตร และพนั ธ์ุสงู ซึง่ สูงกวา่ หนง่ึ เมตร ลกั ษณะของล�ำต้นเป็นเหลย่ี ม ต้งั ตรงและมขี นปกคลมุ ลกั ษณะของใบเปน็ ใบ
เดี่ยว เรียงตรงกันข้ามรูปหอก กวา้ งไมเ่ กนิ 6 ซม. มีปลายใบแหลม โคนใบสอบ ขอบใบหยกั เว้าลึกแบบขนนกมแี ฉกประมาณ 5-7 แฉก
สว่ นผวิ ใบด้านบนมสี ีเขียวเข้ม ปจั จุบันจะพบว่าดอกดาวกระจายมีหลายสี สดี อกมที ัง้ สเี หลือง สม้ หรอื สม้ อมแดง และสชี มพู ก�ำลัง
เป็นทีน่ ิยม ดาวกระจายออกดอกเป็นดอกเดยี่ วตามซอกใบปลายกง่ิ ถา้ เปน็ ดาวกระจายพนั ธุ์ดัง้ เดมิ จะไม่มกี ลีบดอกซอ้ น แตป่ จั จุบันมี
กลีบดอกซ้อนใหเ้ ห็นเยอะมาก กลีบเปน็ รปู ขอบขนาน มีปลายหยกั เลก็ นอ้ ย 2-3 หยกั กลีบดอกช้นั ในสีเหลอื งเปน็ หลอดกระจุกกลางดอก
ดอกบานเตม็ ที่กวา้ งประมาณ 5 ซม. ปลูกแลว้ สามารถออกดอกไดอ้ อกดอกตลอดทง้ั ปี หลังจากปลกู ประมาณหนง่ึ เดือนจะเริ่มออกดอก
แตล่ ะตน้ จะออกดอกประมาณสองถึงสามคร้ังและเมื่อดอกแกก่ จ็ ะมีผลตดิ อย่ทู ่ดี อกท่ีคอ่ ย ๆ แหง้ เหย่ี วไป ผลของดาวกระจายเปน็ ผลแห้ง
รปู กระสวยแคบท่ีปลายมขี นแขง็ และขยายพันธโ์ุ ดยการเพาะเมลด็

ดาวกระจายมชี อื่ วทิ ยาศาสตรว์ า่ Cosmos sulphureus Cav. อยใู่ นวงศเ์ ดยี วกนั กบั ตน้ ดาวเรอื งคอื วงศ์ Compositae มชี อ่ื เรยี ก
สามญั วา่ Cosmos, Mexican aster สำ� หรบั ชอื่ พนื้ เมอื งในประเทศไทยคอื ดาวกระจาย คำ� แพ คำ� เมอื งไหล คำ� องั วะ เปน็ ตน้

ดาวกระจายชอบแสงแดดตลอดวนั แตก่ ต็ อ้ งรดนำ้� ชอบดนิ รว่ นและระบายนำ้� ไดด้ ี ปลกู ไดท้ กุ ฤดกู าล นยิ มปลกู เปน็ กลมุ่ ๆ เมอ่ื
ออกดอกจะสวยงามมาก เนอื่ งจากเปน็ ไมล้ ม้ ลกุ ทมี่ อี ายตุ ง้ั แตป่ ลกู จนหมดอายุ ประมาณ 2 เดอื น กต็ อ้ งปลกู ใหม่
ประโยชนข์ องดาวกระจายนอกจากเปน็ ไมป้ ระดบั แลว้ ยงั มสี รรพคณุ สมนุ ไพรเชน่ สว่ นดอกใชร้ กั ษาพษิ ของแมลงโดยการขยดี้ อก
แลว้ ทา ถา้ นำ� ดอกมาตม้ ใชแ้ กท้ อ้ งเสยี

เอกสารอา้ งองิ
1.http://www.knowledge2u.com
2.https://www.nanagarden.com/shop/21404/

7

“น้ำไส้กล้วย”

สวัสดีค่ะเพ่ือน ๆ สมาชิก ฉบับน้ีนาไม้ผลที่คนไทยนิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย เป็นไม้ผลที่มีทุกฤดูกาล
ปราศจากสารพิษ มีประโยชนส์ ารพัดอย่าง สามารถนาทุกส่วนของพชื มาทาอาหารและใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ทั้งใบ
ดอก ก้านใบ ลาต้น ผล ต้นกล้วยน้าว้าค่ะ จัดเป็นพืชล้มลุก ลาต้นสูง ลาต้นท่ีอยู่เหนือพื้นดินมีรูปร่างกลมมีกาบใบหุ้ม
ซ้อนกัน ใบมีสีเขียวขนาดใหญ่ เรียกว่าใบตอง ส่วนก้านใบจะยาว และฉบับนี้สรรหามาฝากขอนา “น้ำไส้กล้วย” มา
ฝากสมาชิกค่ะ จะใช้ส่วนท่เี ป็นแกนไส้ในลาต้นกล้วยมาต้ม ทาน้าด่ืมสุขภาพค่ะ ด้วยสรรพคุณจากการดื่มน้าต้มไส้กล้วย
จะช่วยล้างพิษในตับ ไต ไส้พุง ท่ีสะสมอยู่ในร่างกาย โดยจะถูกขับออกมาทางปัสสาวะ ทาให้ระบบขับถ่ายปัสสาวะเป็น
ปกติ ชว่ ยละลายนิว่ ในไต ถุงนา้ ดี และต่อมลกู หมาก

ต้นกลว้ ยที่ออกเครอื แลว้ น้ำไส้กล้วย ใช้แกนต้นกล้วยท่ีออกเครือแล้ว (ต้นกล้วยท่ี
ต้นกลว้ ยทีย่ งั ไม่ออกเครอื ออกเครือหรือออกปลีจะมีแกนใน) ตามหลักการเก็บสมุนไพรทั่วไป
จะเก็บหลังออกดอกเพราะจะได้ตัวยาสงู กวา่
วิธีท้ำ
1. ลอกกาบกล้วยให้ถึงไส้แกนใน แล้วนาแกนในกล้วย มาห่ันเป็น

ท่อน ๆ ท่อนละครง่ึ กโิ ลกรัม
2. นามาหน่ึงท่อนเพื่อต้มน้า ห่ันเป็นชิ้นเล็ก ๆ (ท่อนที่เหลือมัด

ปากถุงเกบ็ ในตูเ้ ยน็ เพอื่ ทยอยนามาต้มดม่ื อกี )
3. ต้มน้า 2 ลิตรจนน้าเดือด นาแกนกล้วยครึ่งกิโลกรัมที่ห่ันแล้วใส่

ในนา้ ต้มให้เดอื ดตอ่ อีกประมาณ 10 นาที ด้วยไฟออ่ น ๆ
4. นา้ ที่ตม้ ได้ นามาด่ืมครั้งละ 1 แก้ว ก่อนทานอาหาร 30 นาที เช้า

กลางวัน เยน็
ผู้ที่มีปัญหา แน่นท้อง ท้องอืด ปวดท้อง ปวดเอว ถ่าย

ปัสสาวะกะปริบกะปรอย ปัสสาวะขุ่น ให้ดื่มต่างน้าท้ังวัน วันละ 2
ลิตร ก่อนอาหาร 30 นาที หลังอาหาร 40 นาที ดื่มทุกวันจนกว่าจะ
หายเป็นปรกติ (ใส่นา้ ตาล เกลือนดิ ๆ เมือ่ แช่เย็นจะมีสีและรสอร่อย
เหมอื นน้ารากบัว)

ชอ่ื วิทยำศำสตร์ : Musa x paradisiaca L.
ชือ่ สำมญั : Banana, Cultivated banana
วงศ์ : MUSACEAE
ชอ่ื อื่น : กล้วยมะลิอ่อง (จันทบรุ ี) ; กลว้ ยใต้ (เชียงใหม่,
เชียงราย) ; กล้วยอ่อง (ชัยภมู ิ) ; กลว้ ยตานีอ่อง (อุบลราชธานี)

อำ้ งองิ เครดิตหนงั สอื “50 สูตรสมนุ ไพรเด็ดเคล็ดไม่ลบั รกั ษาโรคได้ดว้ ยตัวเอง”

เล็กๆ น้อยๆ กบั กำรเกบ็ รกั ษำพรกิ ให้สด

เมอื่ ซ้อื พริกมาปรงุ อาหารแลว้ ใชไ้ มห่ มด ใหน้ าพริกไปล้างให้สะอาด
เด็ดก้านออก นากระดาษมาซบั นา้ ใหแ้ หง้ นาใส่กลอ่ งท่ปี ดิ ฝามิดชดิ โดยนา
กระดาษทิชชรู องรอบ ๆ กลอ่ งกอ่ นจงึ ใส่พริกไวใ้ นกล่อง แลว้ นาเข้าต้เู ย็น

8

เรยี บเรียงโดย เอคไคโนเดริ ม์
สเุ มตต์ ปุจฉาการ Echinodermata (12)
คมสัน หงภัทรคีรี

เรยี บเรียงจากหนังสือ เอคไคโนเดิรม์ บรเิ วณหมเู่ กาะสมิ ลิ ัน (ตอ่ จากฉบบั ทแ่ี ล้ว)

ปลงิ ทะเล (Class Holothuroidea)

รา่ งกายมีลกั ษณะเป็นรปู ทรงกระบอกยาวและสมมาตรในแนวรศั มตี ามแนวนอน ร่างกายแบ่งเป็น 2 สว่ น คือ
ส่วนหัว ประกอบด้วยหนวด (tentacle) และปาก ส่วนทา้ ยเป็นทวารหนกั ผนังล�ำตัวมีสปคิ ลุ (spicules) ซึง่ เป็นแผ่นโครงร่าง
แขง็ (skeletal plates) ฝังอย่ใู นช้ันกล้ามเนอื้ มีขนาดและรปู แบบต่าง ๆ กนั ซึง่ เปน็ ลักษณะส�ำคัญในการจ�ำแนกชนิด รา่ งกายมี
เทา้ ทอ่ กระจายอย่ทู ว่ั ล�ำตวั หรืออาจจะจำ� กัดอยเู่ ฉพาะด้านลา่ ง (Ventral) หรือในบางกล่มุ อาจจะไมม่ เี ท้าท่อเลย เท้าท่อบริเวณ
ปากจะเปล่ยี นรปู ร่างเป็นหนวดท่ใี ชใ้ นการหาอาหาร เทา้ ท่อที่อยดู่ า้ นหลงั (Dorsal) อาจจะเปลี่ยนรูปรา่ งเปน็ หนามเรยี กว่า
papillae เทา้ ทอ่ ดา้ นทอ้ ง เรียกว่า pedicel การเคลือ่ นทีข่ องปลงิ ทะเลเกดิ จากการยดื หดตวั อยา่ งชา้ ๆ ของกลา้ มเนอ้ื ลำ� ตัว
พรอ้ มกบั การท�ำงานของเทา้ ท่อ ลักษณะการกนิ อาหารมี 2 แบบคือ ใชห้ นวดจับกนิ แพลงคต์ อนหรอื ตะกอนท่ีแขวนลอยอยู่
ในน้�ำทะเล และกินดนิ ตะกอนตามพนื้ ท้องทะเล นอกจากน้ปี ลงิ ทะเลในกล่มุ Aspidochirotida สามารถใชเ้ ปน็ ตัวดัชนีบ่งช้ถี ึง
คณุ ภาพน�ำ้ ทะเลได้ แหล่งท่ีอยอู่ าศัยของปลงิ ทะเลมหี ลายแหล่งท่ีอยู่ ได้แก่ พน้ื ทราย ฝงั ตวั ตามพ้นื ทราย เกาะปะการงั ฟองนำ�้
และในแนวหญา้ ทะเล ขึ้นอยกู่ บั ลักษณะการกนิ อาหาร ปลงิ ทะเลดำ� รงชวี ิตเป็นสัตว์หนา้ ดนิ ท้งั หมด ปลงิ ทะเลมบี ทบาทความ
ส�ำคัญดา้ นเศรษฐกจิ และระบบนิเวศทางทะเล เปน็ ทที่ ราบกันดแี ล้ววา่ ปลงิ ทะเลสามารถนำ� มาแปรรปู เปน็ อาหารที่มีราคาแพง
และบางชนดิ น�ำมาสกัดเป็นยารักษาโรคได้ นอกจากน้ปี ลงิ ทะเลเปรียบเสมอื นกบั พนักงานท่ีคอยท�ำความสะอาดพืน้ ท้องทะเล
เปน็ การช่วยลดปรมิ าณสารอินทรยี ร์ วมท้งั เปน็ การปรับเปลยี่ นสภาพของสารอนิ ทรยี ์ให้อยใู่ นรูปทีส่ ง่ิ มีชวี ิตอ่ืน ๆ สามารถน�ำไป
ใชไ้ ด้สะดวกขนึ้ ปลิงทะเลท่ัวโลกมอี ยปู่ ระมาณ 1,145 ชนดิ 25 วงศ์ ในภมู ภิ าค Indo-West Pacific พบปลงิ ทะเล 286 ชนดิ
และในเขตภมู ภิ าคย่อยของภมู ิภาคนี้คอื East Indies อนั ประกอบดว้ ย ไทย สิงคโปร์ อินโดนเี ซยี และอนิ โดนีเซีย พบปลิงทะเล
141 ชนดิ และพบวา่ ปลิงทะเลทพ่ี บเฉพาะถนิ่ ในภมู ภิ าคยอ่ ยนี้มี 28 ชนดิ ในประเทศไทยพบปลงิ ทะเลประมาณ 98 ชนดิ

9

Holothuria (Halodeima) atra Jaeger, 1833
ชอ่ื สามัญภาษาไทย: ปลงิ ดำ�
ช่อื สามัญภาษาอังกฤษ: Black sea cucumber
ลักษณะ: รปู ร่างมีลกั ษณะเป็นทรงกระบอกยาว ลำ� ตวั มสี ดี ำ� สว่ นหวั มหี นวดรอบปากจ�ำนวน 20 เสน้ ผนงั ล�ำตัวคอ่ นข้างหนา
เมื่อสัมผัสจะรสู้ ึกแข็งแตย่ ืดหยุน่ สว่ นท้องคอ่ นข้างแบนและมแี ถวของเทา้ เทยี มเห็นไดช้ ัด จ�ำนวน 3 แถว สว่ นทางด้านหลงั
มีปมุ่ (papillae) ขนาดเลก็ กระจายตวั อย่างไมเ่ ปน็ ระเบียบ แตเ่ มือ่ สมั ผัสผวิ ล�ำตัวจะหดตวั มองดเู รียบ สปคิ ุลเปน็ แบบโตะ๊ ที่มี
แผ่นโต๊ะลดรูปลงไป ขาโต๊ะบริเวณปลายยอดเป็นหนามแหลม และแบบ rosette ทมี่ ลี กั ษณะคลา้ ยกบั แบบแท่งที่แตกแขนง
ขณะมีชวี ิตอยูช่ อบนำ� เอาเม็ดทรายมาปกคลมุ ร่างกาย
แหล่งทอี่ ยูอ่ าศยั : พบอาศยั ตามพนื้ ทรายระหว่างปะการัง
การแพร่กระจาย: พบทวั่ ไปบริเวณหม่เู กาะสมิ ลิ ัน

Holothuria (Halodeima) edulis Lesson, 1830
ชือ่ สามัญภาษาไทย: ปลิงทะเลสีชมพู
ชื่อสามัญภาษาองั กฤษ: Pink sea cucumber
ลกั ษณะ: รูปรา่ งมีลักษณะเป็นทรงกระบอกยาว ล�ำตัวสชี มพู สว่ นหวั มหี นวดรอบปากจำ� นวน 20 เสน้ ผนงั ล�ำตวั ค่อนข้างหนา
เมื่อสัมผสั จะรูส้ กึ แข็งแตย่ ืดหย่นุ
แหลง่ ทีอ่ ยอู่ าศัย: พบอาศัยตามพื้นทรายนอกแนวปะการัง
การแพรก่ ระจาย: เกาะปายงั

ติดตามตอนตอ่ ไปฉบบั หน้า

10

เรยี บเรยี งโดย พเ่ี จ
[email protected]

สวัสดคี ่ะ พี่นง่ั เขียนต้นฉบับเล่มนใี้ นเดือนกุมภาพนั ธ์ 2561 ซ่ึงเมอื่ ยอ้ นไป 4 ปที ่ีแลว้ พ่กี เ็ ขยี นบทความในทำ� นองเดียวกนั
คือเรอ่ื ง “มลภาวะในปักก่งิ ” โดยพ่ียังลงท้ายในบทความฉบับนัน้ วา่ “ประเทศไทยยังโชคดีทไ่ี ม่ต้องพบปัญหาฝุ่นควันอย่างรนุ แรงทกี่ อ่ ให้
เกดิ อนั ตรายต่อสุขภาพได”้ แต่ ใครจะคดิ หละคะ่ ว่าฉบับนี้พ่ตี ้องมาเขียนเก่ยี วกบั มลภาวะในกรุงเทพฯ เนอื่ งจากกรงุ เทพฯ เมอื งฟา้ อมร
ของเรา เรมิ่ มกี ารวดั คา่ มลพิษได้สูงจนกระทง่ั เป็นข่าวใหญม่ าต้ังแตป่ ลายเดือนมกราคม 2561 วนั ท่ีฟ้าเริม่ เป็นสหี มน่ ๆ จนผคู้ นสบั สนว่า
เป็นหมอกหรอื ควันน่ันแหละค่ะ ไหน ๆ ก็ไหน ๆ มาทวนความจ�ำเกี่ยวกบั ข้อมูลฝนุ่ ละออง PM2.5 และ PM10 กนั อกี ครงั้ นะคะ

ภาพหมอกควันทปี่ กคลุมทอ้ งฟ้าของกรุงเทพฯ กรงุ เทพมหานคร เปน็ เมอื งหลวงและเมอื งเศรษฐกจิ ท่ี
ภาพจากหนังสือพมิ พ์บางกอกโพสตอ์ อนไลน์ วนั ท่ี 10/ก.พ./2561 สำ� คัญ ตั้งอยู่ที่ภาคกลางตอนลา่ งของประเทศ มีพ้นื ทีท่ งั้ หมด
ประมาณ 1,568.7 ตารางกิโลเมตร (ข้อมูลจากเว็บไซต์ศูนย์ข้อมูล
กรุงเทพมหานคร) โดยมจี �ำนวนประชากรนบั ณ เดอื นธนั วาคม
2560 รวม 5,682,415 คน (ขอ้ มลู จากเวบ็ ไซตส์ �ำนักบรหิ ารการ
ทะเบยี น กรมการปกครอง) มคี วามหนาแน่นประชากรโดยเฉลยี่
3,629 คน/ตร.กม. (ข้อมูลปี 2557 โดยสำ� นักยุทธศาสตรแ์ ละ
ประเมินผล กรงุ เทพมหานคร) เน่อื งจากประชากรในกรุงเทพฯ นั้น
เพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็วและการเดินทางสัญจรท่ีมากข้ึนเป็นเงาตาม
ตวั แต่การจดั สรรและวางแผนระบบเมืองนั้นไม่ทันต่อการขยายตวั
จึงทำ� ใหพ้ ื้นทถ่ี นนของกรุงเทพฯ มีน้อยกวา่ ท่ีควรจะเป็น กล่าวคือ
มีเพยี ง 10% ของเมือง ในขณะที่เมอื งใหญเ่ ช่น โตเกียวมีพื้นท่ีถนน

23% และนิวยอร์คมพี น้ื ที่ถนน 38% และประชากรมีความต้องการใชร้ ถส่วนตัว และใช้เส้นทางรว่ มกบั รถขนสง่ มวลชน (ขอ้ มูลจาก
เวบ็ ไซต์ศูนย์ข้อมูลกรุงเทพมหานคร) โดยข้อมลู ลา่ สุดจำ� นวนรถทีจ่ ดทะเบยี นสะสมในกรุงเทพฯ ณ วนั ที่ 30 ธันวาคม 2560 รวม
9,778,661 คนั (ขอ้ มลู จากสำ� นกั งานรฐั บาลอิเล็กทรอนกิ ส์) จะเห็นไดว้ ่าส่งผลถึงการจราจรท่หี นาแน่น ซึ่งนอกจากจะส่งผลให้เกดิ ปัญหา
จราจรแลว้ ยงั ส่งผลถงึ ปรมิ าณของฝุ่นควนั ทอี่ อกมาจากการเผาผลาญเช้ือเพลงิ ของรถอีกดว้ ย

ตอนน้สี ภาพอากาศของกรงุ เทพฯ คอ่ นขา้ งจะอยใู่ นขนั้
น่าเป็นห่วง มีลักษณะคล้ายหมอกควันปกคลุมไปทัว่ กรุงเทพฯ ซง่ึ
อาจจะส่งผลต่อทัศนวสิ ัยในการเดินทาง แต่เหนือกว่านั้นคอื ส่งผล
ต่อสุขภาพอีกดว้ ย

หากไมส่ งั เกตหมอกควนั พวกนกี้ ด็ เู หมอื นหมอกธรรมดา
แตแ่ ทท้ ี่จริงแลว้ ในหมอกน้ันมฝี ุน่ ทีเ่ ป็นอันตรายอยคู่ ่ะ ฝุ่น PM10 ท่ี
พบปะปนในอากาศน้ันเป็นฝุ่นขนาดเลก็ กวา่ 10 μm ท่ีสามารถถูก
กกั ไวไ้ ด้ทม่ี ูกเมอื กในจมกู และลำ� คอของเรา แตฝ่ ุน่ ท่ีเปน็ อนั ตรายตอ่
สขุ ภาพอยา่ งย่งิ น้ันคอื ฝุ่นท่ีเรียกวา่ PM2.5 ซง่ึ เป็นฝนุ่ ทม่ี ีขนาดเล็ก
กวา่ 2.5 μm ซ่ึงสามารถแทรกเข้าในปอดและถุงลมในปอดไดเ้ ลยที ภาพจ�ำนวนรถท่ีหนาแนน่ สง่ ผลถงึ การจราจรทีต่ ิดขัด
เดยี ว โดยตัวฝนุ่ เองนน้ั ก็จะกวาดเอาสงิ่ ตา่ ง ๆ ติดตัวมาด้วยแลว้ มา และการเผาผลาญเชอื้ เพลงิ ยังสง่ ผลถึงปริมาณฝนุ่ ควนั

แปะตดิ อย่ใู นปอดและถงุ ลมในปอดของเรา เกดิ ปญั หาเกย่ี วกับโรค ภาพจาก The Nation Online วนั ท่ี 10/ต.ค./2556

ระบบทางเดินหายใจ ซึง่ ในบางกรณอี าจเป็นสว่ นที่ท�ำให้เกิดมะเรง็ คะ่ นอ้ ง ๆ จะสงั เกตว่าฝุน่ เหล่านล้ี อยอยู่ในอากาศไดน้ านมาก ดังนัน้
ทกุ คนควรจะต้องระมัดระวัง หมัน่ คอยเช็คสภาพอากาศจากเวบ็ ไซตเ์ ช่น aqicn.org/city/bangkok/ ใชห้ นา้ กากทสี่ ามารถกนั ฝุ่นไดด้ ี
และพยายามอย่าอยู่ท่ีกลางแจ้งหากไม่มีหน้ากากที่กนั ฝุ่นค่ะ พรอ้ มท้ังไมค่ วรให้เดก็ หรือคนชราอยู่ในที่ทีม่ ฝี ุ่นหรือหมอกควนั ค่ะ

11
ส�ำหรับท่มี าของฝุน่ เหลา่ นี้นน้ั กม็ าจากกจิ กรรมของมนุษยน์ เ่ี องคะ่ ไมว่ ่าจะมาจากการเผาผลาญเชื้อเพลิงต่าง ๆ การคมนาคม
ขนสง่ โรงงานอุตสาหกรรม จากแหล่งทีอ่ ยอู่ าศยั หรอื การเผาส่งิ ตา่ ง ๆ ในทโี่ ลง่ ส่วนการวัดดชั นีคุณภาพอากาศ [Air Quality Index :
AQI เป็นคา่ ที่คำ� นวณไดจ้ ากการวดั สิง่ เหล่าน้ใี นบรรยากาศท่ีสถานวี ดั อากาศต่าง ๆ ไมว่ า่ จะเป็น sulfur dioxide (SO2), nitrogen diox-
ide (NO2), ฝุ่นขนาดเลก็ กวา่ 10 μm (PM10), ฝุ่นขนาดเล็กกว่า 2.5 μm (PM2.5), carbon monoxide (CO), และ ozone (O3)] นัน้
โดยจากเว็บไซต์ www.airnow.gov นนั้ กไ็ ดส้ รปุ ดัชนีคุณภาพอากาศดังน้ีนะคะ

จากตารางแสดงดชั นคี ุณภาพของอากาศจะพบวา่
สีเขยี ว ตำ่� กวา่ 50 ระดบั : 1 ดี ทำ� กิจกรรมไดป้ กติ
สีเหลือง 51-100 ระดับ: 2 พอใช้ อาจมีผลต่อคนทีส่ ภาพร่างกายออ่ นแอ คนกล่มุ
นี้ควรต้องลดกจิ กรรมที่ต้องสมั ผสั อากาศที่มีหมอกควนั
สีสม้ 101-150 ระดบั : 3 ไมป่ ลอดภยั ส�ำหรบั คนท่ีมปี ญั หาดา้ นสุขภาพ เด็ก ผสู้ งู
อายุ และผมู้ ปี ัญหาเก่ยี วกบั ปอดและหัวใจ ควรลดกิจกรรม
สแี ดง 151-200 ระดับ: 4 ไมป่ ลอดภัย กลมุ่ เส่ยี งควรงดการทำ� กิจกรรม กล่มุ คน
ปกตคิ วรลดกิจกรรม
สมี ่วง 201-300 ระดบั : 5 ไม่ปลอดภยั อยา่ งมาก ทกุ คนควรงดกจิ กรรมทีจ่ ะตอ้ ง
ออกกลางแจง้ หรือสัมผสั หมอกควัน
สีแดงเขม้ มากกวา่ 300 ระดบั : 6 มลพษิ รนุ แรง มีผลต่อสขุ ภาพอย่างรนุ แรง ควรมี
ภาพจาก U.S. Consulate General Chiang Mai มาตรการออกมาจดั การ
Thailand Facebook 27 พฤษภาคม 2559

จากภาพขา้ งบน พี่ตดั มาจากเว็บ aqicn.org/city/bangkok/ คะ่ จะพบวา่ ณ วันท่ี 17 กมุ ภาพนั ธ์ 2561 เวลา 18:00 น.
นนั้ กรงุ เทพฯ มีดชั นอี ากาศเปน็ สีสม้ ทร่ี ะดับ 134 AQI คะ่ แสดงว่าเรมิ่ ไมป่ ลอดภยั ส�ำหรับคนทมี่ ีปญั หาสุขภาพนะคะ หนา้ กากอนามัย
ธรรมดาไมเ่ พยี งพอในการปอ้ งกนั จะตอ้ งใช้ชนิดทีป่ อ้ งกนั ฝุ่นละอองขนาดเลก็ ได้จรงิ ๆ นะคะ

ทางแกไ้ ขเพ่อื ให้เรายงั คงมีสภาพแวดล้อมที่ยงั อยอู่ าศัยได้ มาตรการเรง่ ดว่ นอาจจะต้องขอความรว่ มมือในการลดการปล่อย
ฝุ่นควันไมว่ ่าจะเป็นจากรถหรือโรงงาน ระยะยาวคอื ร่วมดว้ ยช่วยกันรักษาสภาพแวดลอ้ ม ปลกู ต้นไม้เพอื่ ให้เกดิ พน้ื ทส่ี เี ขยี วมาก ๆ และ
ปลกู จติ สำ� นกึ ของเราและเพอื่ น ๆ ใหช้ ว่ ยกันรกั ษ์สง่ิ แวดล้อมนะคะ ไดแ้ ตห่ วังวา่ สภาวะหมอกควนั พรอ้ มฝนุ่ PM2.5 แล PM10 จะ
คลคี่ ลายดว้ ยดีค่ะ
อ้างองิ
1) กรงุ เทพฯปจั จุบนั ศูนยข์ อ้ มูลกรงุ เทพมหานคร http://203.155.220.230/m.info/nowbma/ เขา้ ถึงขอ้ มูลวนั ท่ี 17 กุมภาพันธ์ 2561
2) ระบบสถิติทางทะเบยี น สำ� นกั บริหารการทะเบยี น กรมการปกครอง http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age_disp.php เข้าถงึ
ขอ้ มูลวันท่ี 17 กมุ ภาพนั ธ์ 2561
3) สถติ กิ รุงเทพมหานคร ปี 2557 กองยทุ ธศาสตร์บรหิ ารจัดการ สำ� นักยทุ ธศาสตรแ์ ละประเมินผล กรุงเทพมหานคร http://www.bangkok.
go.th/upload/user/00000130/Logo/statistic/stat2557(thai).pdf เข้าถงึ ขอ้ มูลวันท่ี 17 กุมภาพันธ์ 2561
4) ภาพรถในกรุงเทพฯ หนงั สอื พมิ พ์ The Nation Online วันท่ี 10/ ต.ค./2556 http://www.nationmultimedia.com/national/Half-baked-
solutions-will-not-ease-Bangkoks-traffi-30217071.html เข้าถึงขอ้ มลู วันที่ 17 กุมภาพนั ธ์ 2561
5) ภาพหมอกควนั ในกรุงเทพฯ หนงั สือพิมพ์บางกอกโพสตอ์ อนไลน์ วนั ที่ 10/ก.พ./2561 https://www.bangkokpost.com/news/gener-
al/1410218/experts-worry-about-ultra-fine-air-dust-hazard เข้าถงึ ขอ้ มลู วันท่ี 17 กมุ ภาพันธ์ 2561

12

นกในหมเู่ กาะแสมสารและเสน้ ทางการดูนก
(ตอนที่ 14)
รองศาสตราจารย์ ผุสตี ปรยิ านนท์

ต่อจากฉบบั ที่แลว้ รายละเอียดนกแตล่ ะชนิดบนเกาะแสมสาร

52. นกกระจด๊ี ขาสเี นือ้
ชอื่ สามัญ Pale-legged Leaf-Warbler
ช่อื วิทยาศาสตร์ Phylloscopus tenellipes

ชื่อสกุล Phylloscopus
ลกั ษณะและนสิ ยั กลุ่มนกชนิดน้ีเปน็ นกขนาดเล็ก (19 ซม.) เวลาเดินมกั จะกระดกหางข้นึ บรเิ วณดา้ นหลงั ของล�ำตัวมสี ีเทา
หางยาว คอมสี ีขาว และเพศผูม้ คี อสดี �ำ ทอ้ งมสี เี หลือง มักจะเดนิ หาแมลงบริเวณพื้นใกลแ้ หลง่ น�้ำ
สถานภาพ เปน็ นกอพยพพบบอ่ ยมาก

53. นกกระจี๊ดธรรมดา
ช่อื สามญั Inornate Warbler
ช่ือวิทยาศาสตร์ Phylloscopus inornatus

ชอ่ื สกุล Phylloscopus
ลักษณะและนสิ ัย นกชนิดน้มี ขี นาดเลก็ กวา่ กระจดี๊ ขาสีเน้อื เล็กนอ้ ย (11 ซม.) มลี กั ษณะคอื มีแถบปีกสขี าว 2 แถบ มคี ิว้ ขาว
ไม่มีแถบกลางกระหมอ่ ม และสะโพกไมม่ ีแถบสีเหลอื ง ท้องสขี าว จะงอยปากส้ันสเี หลืองปลายสีดำ� พบตามปา่ ฟื้นสภาพและ
ตามสวน
สถานภาพ เปน็ นกอพยพพบบอ่ ยมาก

54. นกพงคว้ิ ดำ�
ชอ่ื สามัญ Black-browed Reed-Warbler
ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Acrocephalus bistrigiceps

ช่อื สกลุ Acrocephalus
ลกั ษณะและนิสัย เป็นนกขนาดเลก็ (14 ซม.) ล�ำตวั ด้านหลงั มีสนี ำ�้ ตาลอมเขยี ว ค้ิวมแี ถบสเี นอ้ื และสีดำ� พาดจากหนา้ ผากไปยงั
กระหมอ่ ม อก และท้องสนี ำ�้ ตาลอมเขยี วจาง พบตามต้นกก และพืชน้�ำตามขอบของท่งุ นาทมี่ ีน้�ำขัง
สถานภาพ เปน็ นกอพยพพบบอ่ ยมาก

13
55. นกกระจบิ หญา้ สเี รียบ
ชือ่ สามญั Plain Prinia

ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ Prinia inornata
ช่อื สกลุ Prinia

ลกั ษณะและนสิ ัย เป็นนกขนาดเลก็ (15 ซม.) ตวั สนี ำ้� ตาล บรเิ วณด้านหลังจะมีสเี ข้มกว่าด้านทอ้ ง ลกั ษณะเดน่ คือมหี างยาว
ขนหางยาวไม่เทา่ กนั โดยมขี นคู่กลางยาวมากท่ีสดุ แลว้ ไล่ขน้ึ ไป ปลายขนหางด้านในมีสีขาว มีคิ้วสีขาว พบหากินทว่ั ไปใกล้แหลง่
น้�ำหรอื ตามปา่ ชายเลน
สถานภาพ เป็นนกประจำ� ถ่ินพบบอ่ ยมาก

56. นกกระจบิ คอด�ำ
ช่อื สามัญ Dark-necked Tailorbird
ชือ่ วิทยาศาสตร์ Orthotomus atrogularis

ช่ือสกุล Orthotomus
ลักษณะและนสิ ัย นกชนิดนี้มขี นาดไล่เลีย่ กบั นกกระจบิ ธรรมดา มีลักษณะทคี่ ลา้ ยกัน ต่างกนั ทนี่ กชนดิ น้ใี นเพศผูบ้ ริเวณคอมี
สดี �ำ และหน้าผากมสี นี ำ้� ตาลแดงเขม้ กวา่ ลำ� ตวั ด้านหลงั มีสเี ขียวอมเหลือง
สถานภาพ เป็นนกประจำ� ถิน่ พบบอ่ ยมาก

57. นกกางเขนบา้ น
ช่อื สามญั Oriental Magpie Robin
ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Copsychus saularis

ชอื่ สกุล Copsychus
ลกั ษณะและนสิ ยั เป็นนกท่ีมกั เปน็ ที่คนุ้ เคยพบตามบ้านเรอื นและสวน มขี นาดกลาง (23 ซม.) มลี �ำตัวดา้ นหลัง หวั อก และ
หางสดี �ำ ปีกมสี ีดำ� และมแี ถบยาวสีขาวบริเวณขนปีก นกเพศเมยี มีคอและอกสเี ทา ชอบกระโดดไปมาตามตน้ ไมห้ รอื ลงพ้นื เพื่อ
หากนิ หนอน นอกจากนั้นยังพบตามป่าชายเลน
สถานภาพ เปน็ นกประจำ� ถน่ิ พบบอ่ ยมาก

ติดตามตอนต่อไปฉบบั หนา้

14

ฐานทรัพอยงคา์คกอวงราคทม์ครอ้ว้แู างลมถะรภนิ่ ูแู้มล.ปิ .ะ.ัญ.ภญูมปิาจญั าญกฐาาจนาทกรฐัพายนาทกรรัพทย้อางกถรน่ิ ทอ้ งถ่นิ

เจา้ หนา้ ท่ีงานสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียน ([email protected])

โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดาริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม
ราชกุมารี (อพ.สธ.) ร่วมกับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดการประชุมวิชาการและนิทรรศการ ทรัพยากรไทย :
ศักยภาพมากล้นมีให้เห็น ณ ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพ่ือภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตาบลชาผักแพว
อาเภอแก่งคอย จังหวัดสระบุรี ระหว่างวันท่ี 28 พฤศจิกายน – 5 ธันวาคม พ.ศ.2560 โดยมีสมาชิกสวน
พฤกษศาสตร์โรงเรียน จานวน 96 แห่ง สมาชิกฐานทรัพยากรท้องถ่ิน จานวน 25 แห่ง และหน่วยงานร่วม
สนองพระราชดาริฯ จานวน 119 แห่ง เข้าร่วมจัดนิทรรศการและนาเสนอผลการดาเนินงาน โดยองค์กร
ปกครองสว่ นท้องถนิ่ ไดน้ าเสนอการบรหิ ารและการจัดการ การดาเนินงาน และผลการดาเนินงาน รวมทั้งมีการ
สาธิตภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ใหก้ บั ผู้ทเ่ี ข้ามาเย่ียมชมนิทรรศการได้เห็นถึงวิธีการแห่งภูมิปัญญา และประโยชน์ที่เกิด
ขึ้นกับคนในท้องถ่ิน ซ่ึงนอกจากการนาเสนอในรูปแบบของนิทรรศการ ประกอบการสาธิต แต่ละองค์กร
ปกครองส่วนท้องถิ่นยังมีการนาเสนอภูมิปัญญาหลากหลายสาขาในการประชุมวิชาการฐานทรัพยากรท้องถิ่น
เชน่ ภมู ปิ ัญญาสมุนไพรพ้ืนบา้ นรกั ษาช้าง โดย องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบลกืด้ ชา้ ง จงั หวดั เชยี งใหม่

ภูมปิ ัญญาธนาคารน้าใต้ดนิ โดย องคก์ ารบริหารส่วนตาบลยางขนี้ ก จังหวดั อบุ ลราชธานี
ภูมิปญั ญาสมนุ ไพรจากนา้ ผ้ึงรวง โดย องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลท่าขา้ ม จังหวัดสงขลา
ภมู ิปัญญาการท้าน้าสม้ โหนด โดย องค์การบรหิ ารส่วนตาบลราแดง จงั หวัดสงขลา
การเผยแพรอ่ งคค์ วามรู้ทางด้านภมู ปิ ญั ญาในการประชุมวิชาการครง้ั น้ี เปน็ การอนุรักษ์ พัฒนาและสืบ
สานภูมิปญั ญาบนฐานของความเปน็ วิถีชมุ ชน อันจะนาไปสู่การรักษาฐานทรพั ยากรอยา่ งยั่งยนื ตอ่ ไป

ภาพท่ี 1 – 3 การสาธติ ภูมิปัญญาจากทอ้ งถน่ิ ในการประชุมวชิ าการฐานทรพั ยากรท้องถ่ิน

ภาพที่ 4 – 6 การจดั แสดงนิทรรศการภูมปิ ัญญาจากฐานทรพั ยากรทอ้ งถนิ่

ภาพท่ี 7 - 9 การจัดแสดงนิทรรศการผลการดาเนินงานฐานทรพั ยากรท้องถน่ิ

15

โดย จนท. ก7 นายอาคม หาญสงคราม

ทีป่ รกึ ษาประสานงาน
สวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี นและฐานทรพั ยากรทอ้ งถ่ิน

ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือตอนกลาง

การเยยี่ มเยยี นสมาชกิ ทุกครั้งท่มี ีโอกาส
การเย่ยี มเยยี นโรงเรียนสมาชกิ สวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น และสมาชกิ ฐานทรัพยากรท้องถิ่น ถือเปน็ โอกาสทอง

ทจ่ี ะไดแ้ ลกเปลีย่ นเรยี นรูพ้ รอ้ มกบั การสรา้ งมติ รภาพและกลั ยาณมิตร จุดประกายการสร้างจติ สำ� นึกในการรกั และหวงแหน
ทรพั ยากร อีกทงั้ กระตุน้ และเสริมแรงสมาชกิ ใหม้ พี ัฒนาการและมงุ่ มน่ั ในการด�ำเนินงานสนองพระราชดำ� ริอย่างมีความสขุ
จนประสบความส�ำเรจ็

เร่อื งอยากเล่า
เม่ือวนั ที่ 20 พฤษภาคม 2560 เปน็ วนั พชื มงคล คณะที่ปรกึ ษาประสานงานโครงการอนรุ ักษพ์ ันธุกรรมพชื อนั เนื่อง-

มาจากพระราชดำ� ริฯ ขา้ ราชบริพารในพระองค์ ผูบ้ ริหารสถานศกึ ษาและหน่วยงาน คณุ ครู นักเรียน เกษตรกร ร่วมกัน
จัดนทิ รรศการน�ำเสนอผลการด�ำเนินงานที่ผ่านมาของโรงเรียนสมาชิกสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น และสมาชกิ ฐานทรพั ยากร
ทอ้ งถ่ิน วนั นัน้ พอมเี วลาว่างและรสู้ กึ ผอ่ นคลาย ดว้ ยสถานทบี่ ริเวณจัดงานเรยี บงา่ ย ผ้คู นย้ิมแย้มแจม่ ใสบรรยากาศสบาย
คลา้ ยอยใู่ นฟาร์มหรือบ้านสวนเกษตรทอี่ บอนุ่ น่าอยู่ พน้ื ที่โดยรอบ ร่มรนื่ ด้วยหมตู่ ้นไม้นอ้ ยใหญท่ ไี่ ดร้ ับการดแู ลอยา่ ง
ดี ดอก ใบ ดูสวยสะดุดตา ถนนกว้างสกั 5 – 6 เมตร สองขา้ งยงั หม่อู าคารส่ิงกอ่ สรา้ ง โรงสีขา้ ว โรงผลติ นม โรงบรรจุ
ผลติ ภัณฑ์ หอ้ งทดลอง เรอื นเพาะชำ� แปลงปลูกพชื ผกั ผลไม้ คอกววั นม บ่อปลานลิ แปลงนาขา้ ว ทกุ สง่ิ บนพ้ืนทจี่ ำ� กัด
ลงตวั เป็นระเบียบและเรยี บร้อย ท่ีน่ี คือ โครงการสว่ นพระองค์ สวนจิตรลดา พระราชวังดุสติ กรุงเทพมหานคร

16 วรรพณฤศกิลษป์ า
ดวงแกว้
โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 48 จังหวัดจันทบุรี ได้ดำ� เนิน
งานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น องค์ประกอบที่ 2 การรวบรวมพรรณ
ไมเ้ ขา้ ปลกู ในโรงเรยี น นักเรียนได้ร่วมกันปลูก “ดาหลา” ซ่งึ เปน็ พืช
ศกึ ษาของโรงเรยี น และไดศ้ กึ ษาคุณและสุนทรยี ภาพพรรณไม้ท่ปี ลกู
พบว่า สรรพสัตวใ์ ช้เป็นแหล่งท่ีอย่อู าศยั แหลง่ หาอาหาร และการ
ด�ำรงเผา่ พนั ธ์ุ โรงเรียนมีความรม่ ร่นื มีชีวติ ชีวา นักเรยี น ผปู้ กครอง
และครูได้ใชเ้ ปน็ แหลง่ พักผอ่ นหย่อนใจ และเป็นแหลง่ เรยี นร้ภู ายใน
โรงเรยี น จึงขอฝากผลงานการประพันธก์ ลอนแปดท่ีบรรยายความ
งดงาม ประโยชนข์ องดาหลา โดยเด็กชายปฐวี แสนสงิ ห์ นักเรยี นช้ัน
มัธยมศกึ ษาปีท่ี 2/1

ไมง้ ามนามดาหลา
ผปู้ ระพนั ธ์ เดก็ ชายปฐวี แสนสิงห์

ในแวน่ แควน้ แดนดนิ ถิ่นสยาม มไี มง้ าม หลายหลาก มากหนักหนา
สารพัด งามผดุ ผาด ดาษดา ย่วั ยวนตา พาเพลดิ เพลิน เจรญิ ใจ
เปน็ ไม้ป่า น่าชืน่ ชม สมสมยั
มไี ม้หนง่ึ นามระบอื ช่ือดาหลา สุดบรรยาย หลายขนาน เลา่ ขานมา
มีประโยชน์ มากไม่หยอก ทง้ั ดอกใบ งามพร้ิงพราว ไม่พลกิ แพลง แหง่ บุพผา
งามดาหลา บุพผาชาติ ประกาศไกล
ดอกก็สวย มีหลากสี ท้งั แดงขาว
ธรรมชาติ วาดสีสนั พรรณนา

ทรรศนะและข้อคดิ ตา่ ง ๆ ที่ปรากฏอยใู่ นบทความตา่ ง ๆ ของจลุ สารสวนพฤกษศาสตร์โรงเรยี น ถือเปน็ ความคดิ เห็นสว่ นตัวของผ้เู ขยี น
ไม่จ�ำเปน็ ต้องเป็นความคดิ เห็นของ อพ.สธ. และ อพ.สธ. ไมร่ บั ผิดชอบใด ๆ ตอ่ บทความท่ีถูกสง่ เข้ามา และหากมีการละเมิดสิทธเิ กดิ ข้ึน บทความ
ใด ๆ ทีต่ พี มิ พใ์ นจุลสารสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น สงวนสิทธิ์ตามพระราชบญั ญตั ลิ ขิ สทิ ธิ์ พ.ศ. 2537 การน�ำสว่ นหนึง่ สว่ นใดของจลุ สาร
สวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรียนไปใช้ตอ้ งไดร้ ับอนญุ าตจากบรรณาธกิ ารจลุ สารสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน
บรรณาธิการ : นายพรชยั จุฑามาศ
ผู้เชย่ี วชาญดา้ นสมนุ ไพร : ศ.ดร.พเยาว์ เหมอื นวงษ์ญาติ
กองบรรณาธิการฝ่ายบรหิ าร : นางสาวพเยาว์ ศิรสิ มั พนั ธ์
กองบรรณาธกิ ารฝ่ายวชิ าการ : ดร. ปิยรษั ฎ์ ปริญญาพงษ์ เจริญทรัพย์ นางสาวศิรกิ ลุ เกษา
กองบรรณาธกิ ารฝา่ ยประสานงาน : นางอรศิ รา บาโรส นางสาวผสุ ดี ทันจติ ต์ นางสาวณัฐนรี ทองแกว้
กองบรรณาธิการฝ่ายประสานงานสมาชิกสวนพฤกษศาสตรโ์ รงเรยี น : นางสาวปทั มาวรรณ ราศรี นางสาวแพรวพรรณ พัทธยตุ ิ นางกุณฑล จนั ทวงศ์
นางสาวกชกร เดชากจิ ไพศาล
กองบรรณาธกิ ารฝ่ายพมิ พ์/เวบ็ ไซต์ : นายขจรศักดิ์ วรประทีป นายภัทรชัย จฑุ ามาศ
ผลิตท่ี : ฝา่ ยผลิตส่ือกราฟกิ โครงการอนรุ ักษ์พนั ธกุ รรมพชื อนั เน่ืองมาจากพระราชด�ำริ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกมุ ารี (อพ.สธ.)

สวนจติ รลดา เขตดสุ ิต กรุงเทพฯ 10303
กรณีตอ้ งการสอบถามขอ้ สงสัยหรือขอ้ มูลเพิ่มเติม ติดต่อไดท้ ่ี : หัวหนา้ สำ� นกั งานโครงการอนุรักษ์พนั ธุกรรมพืชอันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ� รฯิ (อพ.สธ.)

โครงการอนุรกั ษพ์ นั ธุกรรมพชื อันเน่อื งมาจากพระราชดำ� ริฯ สวนจติ รลดา ถ.ราชวถิ ี เขตดุสติ กรุงเทพฯ 10303
โทร. 0 2282 0665 ต่อ 100, 0 2282 1850 โทรสาร 0 2282 0665
http://www.rspg.or.th email : [email protected], [email protected]