บุคคลสำคัญในวงการนาฏศิลป์เเละการละครไทย คุณหญิงเทศ สุวรรณภารต

บุคคลสำคัญในวงการนาฏศิลป์เเละการละครไทย

คุณหญิงนัฏกานุรักษ์
เทศ สุวรรณภารต

อัจฉริยะศิลปิน
ยอดครูแห่งโขนละคร

สารบัญ หน้า

เรื่อง ก
1
สารบัญ 2
ประวัติส่วนตัว 3-6
การศึกษา 7-9
ความสามารถ 10-12
ผลงาน 13

ตัวอย่างผลงาน
แหล่งที่มา

1

ประวัติส่วนตัวคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

คุณหญิงเทศเป็นบุตรของนายเนียมและนางเมือง
การสาสนะ เกิดเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ 2421 ตรงกับ
วันเสาร์แรม 4 ค่ำเดือน 9 ปีขาล คุณหญิงเทศมีพี่น้อง

ร่วมบิดามารดาคือ นายเขียน นางโหมด นางแม้น

คุณหญิงเทศและครอบครัว

คุณหญิงเทศสมรสกับพระยานัฏกานุรักษ์เมื่ออายุ 32 ปี
สามีมีบรรดาศักดิ์เป็นขุนนัฏกานุรักษ์เเละมีบุตรด้วยกัน 3
คน นอกจากจะมีชีวิตสมรสที่ราบรื่นคุณหญิงเทศก็ได้รับ

ราชการในกรมมหรสพตลอดมา คุณหญิงเทศได้เข้าไป
เป็นครูละครหลวงและแสดงละครถวายตัวในบทต่างๆ

2

การศึกษาของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

คุณหญิงเทศ เริ่มศึกษาวิชานาฏศิลป์ในละครวังบ้านหม้อ
เมื่ออายุ ๑๐ ปี เป็นศิษย์หม่อมคร้าม (ชำนาญารรำตัว
ยักษ์) หม่อมเข็ม (ชำนาญการรำตัวพระ) และได้รับความรู้
ด้านอื่นๆ จากหม่อมของเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์อีก
หลายท่าน

3

ความสามารถของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

สามีของท่านผู้ที่มีบทบาทในการจัดวางท่ารำเพลงหน้า
พาทย์องค์พระพิราพ และเป็นครูสอนโขนคนสำคัญของ
วงการนาฏศิลป์ไทย ตัวคุณหญิงเทศเองก็เป็นผู้มีความรู้
ในกระบวนรำหน้าพาทย์อย่างยิ่งอีกท่านหนึ่ง รวมทั้งเป็น
ผู้ต่อท่ารำเพลงองค์พระพิราพให้ลูกศิษย์ในสายวิชาของ
ท่านด้วย อาทิ ครูสมยศ เปี่ยมลาภ, ครูเวนิช เชียรวงศ์
การที่ครูผู้หญิงสามารถรำโขนได้จนถึงวิชาสูงสุดนี้ไม่
ธรรมดาแน่ การปรากฏชื่อคุณหญิงเทศเป็นนักร้องร่วม
กับหม่อมเจริญนั้น ถือว่าเป็นการพิสูจน์ความสามารถอีก
ด้านหนึ่งของท่านว่านอกจากจะรำได้ดีแล้ว ยังขับร้องได้
ดีจนเป็นที่ยกย่องบนหน้าฉลากแผ่นเสียงได้

4

ความสามารถของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

เรื่องน่าสนใจอีกด้านคือ ทั้งหม่อมเจริญและคุณหญิงเทศ
มีชื่อถูกระบุเอาไว้ในบท “ศิลปการแต่งหน้า” พระนิพนธ์
ของสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศฯ ทั้งส่วนของสาส์น
สมเด็จและ “สูตรการแต่งหน้าละคอนดึกดำบรรพ์” ซึ่ง
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ พระธิดาของพระองค์ท่าน
ทรงประทานอธิบายเสริมเอาไว้ในบท “สังคีตวาทิตวิธี
วิจารณ์” หนังสือชุมนุมบทละคอนและบทคอนเสิร์ต ซึ่ง
กรมศิลปากรจัดพิมพ์ต่อมา

5

ความสามารถของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศฯได้ทรงยกตัวอย่างของ
วิธีการสังเกตลักษณะใบหน้า ปาก คิ้ว ขาตะไกร โหนก
แก้ม ของหม่อมเจริญและคุณหญิงเทศ ซึ่งโดยพื้นฐาน
ไม่ใช่คนสวยนัก โดยทรงหาวิธีแก้ไขการแต่งหน้าตัวละคร
โดยบันทึกเทคนิควิธีการไว้อย่างละเอียด เพื่อให้ผู้อื่นช่วย
เขียนแทนได้ เป็นการสะท้อนพระอัจริยภาพการเป็น
Makeup Artist ที่น่าสนใจอย่างยิ่ง และหากแก้ไขได้ตามที่
ทรงวินิจฉัยไว้ ทั้งสองท่านก็คงจะกลายเป็นคนงามเพราะ
แต่งขึ้นมากทีเดียว

6

ความสามารถของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

โดยคุณหญิงนัฏกานุรักษ์ มีความรู้ในกระบวนนำ
หน้าพาทย์อย่างยิ่งและมีความรู้ความสามารถ
หลายด้าน โดยแสดงโขน รับบทเป็นรามสูร แสดง
ละครดึกดำบรรพ์ รับบทเป็นเจ้าเงาะ ระตูจรกา และ
นางศูรปนักขา

7

ผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

ในสมัยรัชกาลที่ 6 และ 7
เป็นครูสอนโขน-ละคร
หลวง ในกรมมหรสพ

เข้ารับราชการกราศิลปากรใน
โรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์
จนถึง พ.ศ. 2488

8

ผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

ผลงานเพลงหน้าพาทย์ในสายสืบทอดของคุณหญิง
นัฏกานุรักษ์ มีชื่อเพลงจำนวนทั้งสิ้น 45 เพลง โดย

แบ่งตามลักษณะการใช้หน้าทับต่างๆ ดังนี้

1. ประเภทหน้าทับตระ จำนวน 20 เพลง ได้แก่ ตระกริ่ง ตระ
เชิญเหนือ-เชิญใต้ ตระ ไตรตรึงษ์ ตระเทวาประสิทธิ์ ตระ
นารายณ์เต็มองค์ ตระนารายณ์บรรทมสินธุ์ ตระนิมิต 3 ชั้น
ตระประสิทธิ์ ตระพระปัญจสิงขร ตระพระพรหม ตระพระ
พิราพประทานพร ตระพระพิฆเนศวร์ ตระพระฤๅษีกไลยโกฏ
ตระพระ วิษณุกรรม ตระพระอิศวร ตระพระอุมา ตระมงคล
จักรวาล ตระมัฆวาน ตระสันนิบาต และตระหญ้าปากคอก

2. ประเภทหน้าทับเสมอ จำนวน 16 เพลงได้แก่ ดำเนิน
พราหมณ์ ต้นเสมอ เทพดาเนิน พราหมณ์เข้า พราหมณ์
ออก เสมอข้ามสมุทร เสมอเข้าที่ เสมอเข้าเฝ้า เสมอเถร
เสมอผี เสมอพราหมณ์เสมอ มาร เสมอลิง เสมอฤๅษีแดง
เสมอฤๅษีมาร และเสมอสามลา

9

ผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

ผลงานเพลงหน้าพาทย์ในสายสืบทอดของคุณหญิง
นัฏกานุรักษ์ มีชื่อเพลงจำนวนทั้งสิ้น 45 เพลง โดย

แบ่งตามลักษณะการใช้หน้าทับต่างๆ ดังนี้

3. ประเภทหน้าทับเข้าม่าน/ปฐม จำนวน 1 เพลง คือ เชิดฉิ่ง
ศรทนง

4. ประเภทหน้าทับชำนาญ จำนวน 2 เพลง คือ ตระบองกัน
และชำนาญ

5. ประเภทหน้าทับพิเศษ จำนวน 6 เพลง ได้แก่ คุกพาทย์ คุก
พาทย์พระขรรค์ นางเดิน บาทสกุณี 16 ไม้ พระพิราพเต็ม
องค์ และราดาบเชือดหม

10

ตัวอย่างผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

เพลงเขมรสุดใจ (ชั้นเดียว) เเละ เพลงหน้าพาทย์ คุกพาทย์
รำโดย ชาญนิพนธ์ พูนชำ

https://youtu.be/sR5Zdd7Kat8

11

ตัวอย่างผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

เพลงหน้าพาทย์ ตระนิมิตร
https://youtu.be/sR5Zdd7Kat8

12

ตัวอย่างผลงานของคุณหญิงนัฏกานุรักษ์

เพลงหน้าพาทย์ บาทสกุณี 16 ไม้
รำโดย สุรัตน์ จงดา

https://youtu.be/-WYijNWqlMY

13

แหล่งที่มา

https://th-
th.facebook.com/882880278493234/posts
/884309261683669/

http://changrum.com/คุณหญิงเทศ/

https://anyflip.com/zbxpr/meed/basic

ผู้จัดทำ

นางสาวพิมพ์ชนก ถาจอหอ เลขที่ 29 ม.6/8