สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์๑๙

สัททุลวิกกีฬิต ฉันท์ ๑๙

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

“สัททูลวิกกีฬิตฉันท์” หรือ“สัททุลลวิกกีฬิตฉันท์” เป็นชื่อที่เรียก
ตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “สัททูลวิกกีฬิต
คาถา” เป็นอติธิติฉันท์ ฯ “สัททูลวิกกีฬิตะ” แปลว่า “คาถาที่ออกเสียง
เหมือนการกระโดดของเสือดาว”

เป็นคาถา ๔ บาท ๆ ละ ๑๙ คำ มีสูตรว่า “อกฺกสฺเสหิ ยติ มฺสชา
สตตคา, สทฺทูลวิกฺกีฬิตํ” แปลว่า “คาถาที่มี ม คณะ ส คณะ ช คณะ ส
คณะ ต คณะ ต คณะ และครุลอย มีจังหวะหยุด ๑๒ และ ๗ พยางค์
ชื่อว่า“สัททูลวิกกีฬิตคาถา”

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดย
กำหนดนำมาเพียง ๑ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๓ วรรค รวม ๑๙ คำ
เพราะรวมทั้งบทมี ๑๙ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๙” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า
คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒,
และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่
จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

แผนผัง

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)
ครุ-ลหุ แต่ละวรรคจะมีลักษณะ คือ
ครุ-ครุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ
ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ .......................................... ลหุ-ครุ
โดยแต่ละวรรค จะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น
๓+๓+๒+๔
๒ + ๓ …….…….. ๒
โดยคำแรกของวรรค ๑ และวรรค ๒ นั้นให้ทอดเสียงยาวหน่อย

เพื่อช่วยหูผู้ฟัง

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)
- สัมผัสภายในบท -
คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒
ส่วนวรรคที่สามเป็นอิสระ
- สัมผัสระหว่างบท -
หากแต่งมากกว่า ๑ บท
ให้คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๑

ของบทต่อไป

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

- ตัวอย่างคำประพันธ์ - นคร

อะไร

จอมทัพมาคธราษฎร์ธยาตรพยุหกรี
ธาสู่วิสาลี

โดยทางอันพระทวารเปิดนรนิกร
ฤๅรอต่อรอน

ถอดความได้ว่า

จอมทัพแห่งแคว้นมคธกรีธาทัพเข้าเมืองเวสาลีทางประตูเมืองที่เปิด
อยู่โดยไม่มีผู้คนหรือทหารต่อสู้ประการใด




โวหารภาพพจน์ : พรรณนาโวหาร

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

เบื้องนั้นท่านคุรุวัสสการทิชก็ไป มคธ
นำทัพชเนนทร์ไท และโดย

เข้าปราบลิจฉวิขัตติย์รัฐชนบท
สู่เงื้อมพระหัตถ์หมด

ถอดความได้ว่า

ขณะนั้นวัสสการพราหมณ์ผู้เป็นอาจารย์ก็ไปนำทัพของกษัตริย์แห่ง
มคธเข้ามาปราบกษัตริย์ลิจฉวี อาณาจักรทั้งหมดก็ตกอยู่ในเงื้อม
พระหัตถ์

โวหารภาพพจน์ : พรรณนาโวหาร

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

ไป่พักต้องจะกะเกณฑ์นิกายพหลโรย ประยุทธ์
แรงเปลืองระดมโปรย ณเดิม

ราบคาบเสร็จธเสด็จลุราชคฤหอุต
คมเขตบุเรศดุจ

ถอดความได้ว่า

โดยที่กองทัพไม่ต้องเปลืองแรงในการต่อสู้ ปราบราบคาบ
แล้วเสด็จยังราชคฤห์เมืองยิ่งใหญ่ดังเดิม

โวหารภาพพจน์ : พรรณนาโวหาร , อุปมาโวหาร

สัททุลวิกกีฬิตฉันท์ ๑๙

เรื่องต้นยุกติก็แต่จะต่อพจนเติม ประสงค์
ภาษิตลิขิตเสริม ตริดู ฯ

ปรุงโสตเป็นคติสุนทราภรณจง
จับข้อประโยชน์ตรง

ถอดความได้ว่า

เนื้อเรื่องแต่เดิมจบลงเพียงนี้ แต่ประสงค์จะแต่งสุภาษิตเพิ่ม
เติมให้ได้รับฟังเพื่อเป็นคติอันทรงคุณค่านำไปคิดไตร่ตรอง

โวหารภาพพจน์ : สาธกโวหาร

สมาชิก

๑. นางสาวเบญญาภา ผดุงกลิ่น เลขที่๑๖
เลขที่๒๐
๒. นางสาวพัชริดา ใจชั้นกลาง เลขที่ ๒๖
เลขที่ ๒๗
๓. นางสาวมัญฑิรา ผ่านแผ้ว

๔. นางสาวพิชยา จันทร์เต็ม

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖/๑