การเปลี่ยนสภาพที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสำหรับพลเมืองใช้ร่วมกันจากการใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่งเป็นอีกอย่างหนึ่ง

คำนำ

การเปล่ียนสภาพทดี่ ินอันเป็นสาธารณสมบัตขิ องแผน่ ดินสาหรับพลเมืองใชร้ ่วมกัน จากการใช้
เพ่ือสาธารณประโยชน์อย่างหน่ึง เป็นอีกอยา่ งหนึ่ง เป็นการนาที่ดินสาธารณประโยชน์ทร่ี าษฎรได้ใช้รว่ มกันเพ่ือ
วัตถุประสงค์ที่จะให้ประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกันอย่างหน่ึง และหมดความจาเป็นในการใช้ประโยชน์ร่วมกัน
หรือท่ีดินดังกล่าวไม่มีสภาพการใช้ประโยชน์ร่วมกันตอ่ ไปแลว้ โดยนาไปปรับปรุงหรือพัฒนาเพ่อื ให้ราษฎรได้ใช้
ประโยชน์ร่วมกันตามวัตถุประสงค์เป็นอีกอย่างหน่ึง เดิมไม่มีระเบียบปฏิบัติกาหนดไว้ ต่อมาได้มีระเบียบ
กระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการเปลี่ยนสภาพที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน
จากการใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหนึ่ง พ.ศ. 2543 กาหนดขั้นตอนวิธีปฏิบัติในเร่ือง
ดังกล่าว แต่ก็ยังมีผู้ท่ีไม่เข้าใจแนวทางการดาเนินการส่งผลให้เกิดปัญหาในทางปฏิบัติรวมถึงได้มีการตอบ
ขอ้ หารอื ในเรอ่ื งดังกล่าวไว้หลายฉบบั

สานักจัดการท่ีดินของรัฐพิจารณาแล้วเห็นว่า การดาเนินการเปล่ียนสภาพที่ดินอันเป็น
สาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน จากการใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหน่ึง
นั้น เป็นการดาเนินการเพ่ือให้เกิดประโยชน์แก่ประชาชนโดยส่วนรวมสามารถใช้ประโยชน์ในที่ดินดังกล่าวได้อย่างมี
ประสิทธิภาพและเกิดประโยชน์สูงสุด จึงได้ดาเนินการจัดทาองค์ความรู้ เร่ือง “การเปล่ียนสภาพท่ีดินอันเป็น
สาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน จากการใช้เพ่ือสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหน่ึง”
ข้นึ เพื่อให้ผู้ทีเ่ ก่ยี วข้องไม่ว่าจะเป็นบคุ ลากรของกรมที่ดินหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานท่เี ก่ยี วข้อง
รวมถึงประชาชนท่ัวไปท่ีสนใจได้ศึกษาเรียนรู้ทาความเข้าใจในแนวทางการดาเนินการดังกล่าว เพ่ือให้
สามารถดาเนินการได้โดยถูกต้องตามระเบียบกฎหมายและเกิดประโยชน์แก่ประชาชนโดยส่วนรวมต่อไป
ตามมติทป่ี ระชุมของคณะกรรมการจดั การความรขู้ องกรมทด่ี นิ ประจาปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

สานกั จดั การทดี่ ินของรัฐ
กองฝึกอบรม
กรมท่ดี ิน กระทรวงมหาดไทย

สำรบัญ หน้ำ

เร่อื ง 1

 การเปลยี่ นสภาพท่ดี ินอันเป็นสาธารณสมบัตขิ องแผน่ ดนิ สาหรับพลเมืองใชร้ ่วมกัน 1
จากการใชเ้ พือ่ สาธารณประโยชน์อย่างหน่ึง เปน็ อีกอย่างหนงึ่ 2
2
 ความหมาย 3
 ระเบียบและหนังสือเวยี นทเ่ี กี่ยวข้อง 5
 ความเปน็ มา
 แนวทางการดาเนนิ การ 7
 ขัน้ ตอนการเปลีย่ นสภาพ 8
 ตอบข้อหารอื 9
 จังหวัดตาก
 จังหวัดสมทุ รสาคร 16
 กรมการปกครอง
33
ภำคผนวก
 ภาคผนวก ก
- (ระเบยี บกฎหมายทเ่ี กีย่ วข้อง)
 ภาคผนวก ข
- (ตัวอย่างการจดั ทาโครงการ)



-๑-

การเปลีย่ นสภาพที่ดินอนั เป็ นสาธารณสมบตั ิของแผน่ ดินสาหรบั พลเมืองใช้
รว่ มกนั จากการใชเ้ พ่ือสาธารณประโยชนอ์ ยา่ งหน่ึง เป็ นอีกอยา่ งหนึ่ง

๑. ความหมาย

การเปลีย่ นสภาพท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผน่ ดนิ สาหรับพลเมอื งใชร้ ่วมกนั จากการใช้เพื่อ
สาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหน่ึง หมายถึง การนาท่ีดินสาธารณประโยชน์ที่ราษฎรได้ใช้
รว่ มกันเพื่อประโยชน์อย่างหนึ่ง ซึ่งหมดความจาเป็นในการใชป้ ระโยชน์ร่วมกันอย่างน้ัน หรือที่ดินดังกล่าว
ไม่มีสภาพการใช้ประโยชน์ร่วมกันต่อไป โดยนาไปปรับปรงุ หรอื พัฒนาเพื่อให้ราษฎรได้ใช้ประโยชน์ร่วมกัน
เป็นอีกอย่างหน่ึง โดยคานึงถึงประโยชน์สาธารณะ และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต อาทิเช่น
ถมลาราง หรือคลองสาธารณประโยชน์ท่ีต้ืนเขินให้เป็นทางสาธารณประโยชน์ หรือนาท่ีทาเลเลี้ยงสัตว์
มาพัฒนาเปน็ สวนสาธารณประโยชน์ เปน็ ตน้

แนวทางในการพิจารณาว่ากรณีใดจะเป็นเร่ืองของการเปล่ียนสภาพที่ดิ นอันเป็นสาธารณสมบัติ
ของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน จากการใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหน่ึง หรือ
จะเป็นเร่ืองของการปรับปรุงพัฒนา น้ัน จะต้องพิจารณาจากวัตถุประสงค์ของการใช้ประโยชน์ร่วมกันว่า
หากเปน็ การใชต้ ามวัตถุประสงค์เดิม แต่มีการปรบั ปรุงพฒั นาให้ดีข้ึน กจ็ ะเป็นเรื่องของการปรบั ปรุงพัฒนา
แต่หากเป็นการทาให้วัตถุประสงค์ของการใช้ประโยชน์ร่วมกันเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม โดยประชาชน
ยังคงสามารถใช้ประโยชน์ร่วมกันได้เหมือนเดิม แต่วัตถุประสงค์เปล่ียนแปลงไปจากเดิมก็จะเป็นเรื่องของ
การเปลี่ยนสภาพท่ีดนิ ยกตวั อยา่ งเช่น เดิมเป็นทีท่ าเลเลยี้ งสัตว์ มีวตั ถุประสงคเ์ พ่ือใหน้ าสัตว์เข้ามาเลี้ยงใน
พ้ืนที่ดังกล่าว หากจะมีการสร้างถนนเพ่ือให้ประชาชนใช้สัญจร หรือมีการขุดบ่อเพื่อทาเป็นแก้มลิง
ก็จะต้องทาเป็นเร่ืองของการเปลี่ยนสภาพท่ีดนิ แต่ถา้ มีทางสาธารณประโยชน์อยู่เดิมแล้ว ตอ้ งการลาดยาง
ทางดังกล่าวให้ประชาชนใช้ได้ดีขึ้น แต่ยังคงวัตถุประสงค์เดิมก็เป็นการปรับปรุงพัฒนา ส่วนในการ
ดาเนินการอาจจะมีการก่อสร้างอาคารถาวรวัตถุต่าง ๆ ในที่ดินนั้น ก็ถือเป็นองค์ประกอบของโครงการ
ยังคงเป็นเรื่องของการเปล่ียนสภาพท่ีดินอยู่ เช่น เดิมเป็นหนองน้า ต่อมามีสภาพตื้นเขิน เทศบาลจึง
ปรับปรุงเป็นอาคารอเนกประสงค์ และลานอเนกประสงค์ได้เป็นสถานที่ออกกาลังกาย โดยที่ประชาชน
ยังคงเขา้ ไปใช้ประโยชนร์ ว่ มกนั ได้อยู่ แตว่ ตั ถุประสงค์เปล่ียนไป ก็จะเป็นเรื่องการเปล่ยี นสภาพที่ดิน

-๒-

๒. ระเบียบ หนงั สือเวียนที่เกย่ี วขอ้ ง
๒. 1. ระเบียบกระทรวงมหาดไทยวา่ ดว้ ยการเปล่ียนสภาพทดี่ ินอนั เป็นสาธารณสมบตั ิของแผน่ ดินสาหรับ

พลเมอื งใชร้ ่วมกัน จากการใช้เพ่ือสาธารณประโยชน์อยา่ งหนึ่ง เปน็ อกี อย่างหน่งึ พ.ศ. 2543
2. หนังสอื กระทรวงมหาดไทย ที่ 1850/2499 ลงวันท่ี 24 มกราคม 2499
3. หนังสือกระทรวงมหาดไทย ท่ี นว 12576/2501 ลงวันท่ี 15 สิงหาคม 2501
4. หนังสือกระทรวงมหาดไทย ท่ี มท 0309/ว 794 ลงวนั ที่ 20 มิถนุ ายน 2522
5. หนังสอื กระทรวงมหาดไทย ท่ี มท 0409/ว 1395 ลงวนั ที่ 20 ธนั วาคม 2528

๓. ความเป็ นมา

เดิมการเปล่ียนสภาพการใช้ประโยชน์ท่ีดินสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหนึ่ง
กระทรวงมหาดไทยได้วางทางปฏิบตั ไิ ว้ตามหนงั สือกระทรวงมหาดไทย ท่ี นว 12576/2501 ลงวันท่ี 15
สิงหาคม 2501 เร่ืองการปฏิบัติเกี่ยวกับท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน
หนังสือกระทรวงมหาดไทย ที่ มท 0409/ว 139 ลงวันท่ี 25 ตุลาคม 2528 กาหนดแนวทางปฏิบัติใน
เรื่องดังกล่าวไว้ แตเ่ น่ืองจากทางปฏิบตั ิตามหนังสอื กระทรวงมหาดไทยฉบบั นี้ได้ใชม้ านานมากแล้วประกอบ
กับได้กาหนดเฉพาะแนวทางการอนุญาตให้ทบวงการเมืองเปล่ียนสภาพการใช้ที่ดินสาธารณป ระโยชน์จาก
การใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหนึ่ง เป็นอีกอย่างหน่ึงเท่าน้ัน มิได้กาหนดหลักเกณฑ์ขั้นตอนวิธีการ
ปฏิบัติในการย่ืนคาขอ การสอบสวน การพิจารณาอนุญาตไว้ จึงทาให้การอนุญาตให้ทบวงการเมือง
ดาเนินการไม่เป็นแนวทางเดียวกันเกิดผลกระทบถึงพลเมืองท่ีอยู่ใกล้เคียง กรมที่ดินจึงเสนอ
กระทรวงมหาดไทยให้พิจารณากาหนดหลักเกณฑ์ วิธีปฏิบัติในการดาเนินการไว้ โดยใช้ชื่อว่า "ระเบียบ
กใชร้ระว่ ทมรกวนั งจมาหกากดารไทใชย้เพวอื่ ่าสดา้วธยากรณารปเรปะลโี่ยยนชนส์อภยา่าพงทห5ี่นด-ิึ่งน2อเ-ปันน็ เปอ็กีนอสยาา่ ธงาหรนณึง่ สพม.บศ.ัต2ิข5อ4งแ3ผ"่นดินสาหรับพลเมือง

-๓-

๔. การดาเนินการ

4.1 ที่ดินท่ีจะนามาดาเนินการจะต้องเป็นที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมือง
ใช้ร่วมกนั ซง่ึ หมดความจาเป็นในการใชป้ ระโยชนร์ ่วมกนั แลว้ หรือท่ดี นิ ดังกลา่ วไมม่ ีสภาพการใชป้ ระโยชน์ร่วมกนั

4.2 ผู้ขอจะต้องเป็นทบวงการเมืองที่ประสงค์จะดาเนินการจะต้องมีวัตถุประสงค์เพ่ือดาเนินการ
ปรับปรุงหรือพัฒนาท่ีดินดังกล่าวเพ่ือเปล่ียนสภาพให้พลเมืองได้ใช้ประโยชน์ร่วมกัน จากประเภทหน่ึงเป็นอีก
ประเภทหนึ่ง และมคี วามพรอ้ มด้านงบประมาณด้วย โดยจะต้องย่ืนคาขอเป็นหนังสอื ต่อผู้วา่ ราชการจังหวัดซึ่ง
ท่ีดนิ ตั้งอยู่ พร้อมเอกสารหลกั ฐานดังน้ี

(1) โครงการและเหตุผลความจาเป็นท่ีจะตอ้ งดาเนินการ
(2) รายละเอียดงบประมาณท่ีจะใชด้ าเนินการ
(3) รูปแผนท่ีและเนื้อท่ีตามหลักวิชาการแผนที่ ในกรณีท่ีท่ีดินดังกล่าวได้มีการออกหนังสือ
สาคัญสาหรับที่หลวงให้ใช้รูปแผนที่ด้านหลังหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง แสดงอาณาเขตแล ะเน้ือที่
ทจ่ี ะดาเนนิ การ
(4) แผนผังรายละเอียดการใช้ประโยชน์ในท่ีดิน สาเนาระวางแผนท่ี สาเนาระวางแผนที่ภาพถ่าย
ทางอากาศหรือสาเนาระวางรูปถ่ายทางอากาศ แล้วแต่กรณี หมายสีแสดงอาณาบริเวณท่ีจะดาเนินการ
พรอ้ มภาพถ่ายท่ดี นิ ท่จี ะดาเนนิ การ
(5) สาเนาแผนทีภ่ มู ปิ ระเทศมาตราส่วน 1 : 50,000 แสดงตาแหนง่ ที่ต้ังค่าพกิ ดั ของทด่ี นิ

4.3 เมอื่ จังหวดั ได้รบั คาขอแลว้ ให้ดาเนนิ การดงั น้ี
(1) แต่งต้ังคณะกรรมการเพ่ือสอบสวนข้อเท็จจริงเกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของท่ีดิน

ว่าได้สงวนหวงห้ามไว้หรือไม่ เมื่อใด ผู้ใดประกาศสงวนหวงห้าม อาศัยบทกฎหมายใด มีหลักฐานอย่าง
ใดบ้าง ราษฎรได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันตั้งแต่เมื่อใด ราษฎรได้เลิกใช้ประโยชน์ร่วมกันมาต้ังแต่เม่ือใด
เพราะเหตุใด ปัจจุบันสภาพท่ีดินเป็นอย่างไร มีผู้ครอบครองทาประโยชน์ท้ังที่ชอบและมิชอบด้วยกฎหมาย
หรอื ไม่ ให้แสดงให้ปรากฏในแผนที่ทีด่ ิน และขอคว-า3ม-เห็นคณะกรรมการฯ ดังกล่าว ว่าสมควรเปล่ยี นสภาพ
การใชป้ ระโยชน์ในทดี่ นิ หรอื ไม่ อย่างไร

(2) ขอทราบความเห็นด้านสิ่งแวดล้อม ผังเมืองและการจราจรจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
รวมทงั้ ความเหน็ ขององค์กรปกครองทอ้ งถนิ่ อาทิ องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบล เทศบาลตาบล เป็นตน้

(3) ขอทราบความเห็นของอาเภอ และผู้มีอานาจหน้าท่ีดูแลรักษาพ้ืนที่ดังกล่าว เพื่อให้ความเห็น
ว่าสมควรท่จี ะอนุญาตให้ทบวงการเมอื ง ดาเนนิ การเปลย่ี นสภาพการใชป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั ของราษฎรหรือไม่

(4) ขอทราบความเห็นของราษฎรในพ้ืนที่/ราษฎรท่ีได้เคยใช้ประโยชน์ร่วมกัน ว่าจะมี
ขอ้ ขดั ขอ้ ง หรือไม่ และมีความคิดเห็นต่อการเปลย่ี นสภาพการใชท้ ีด่ นิ อย่างไร

(5) จังหวัดรายงานความเห็นของคณะกรรมการตามคาส่ังของจังหวัด ความเห็นของหน่วยงาน
ต่าง ๆ ท่ีเกี่ยวข้องและความเหน็ ของราษฎรในพืน้ ท่ี/ราษฎรที่เคยใช้ประโยชน์ร่วมกนั พรอ้ มแสดงความเห็น
ไปให้กรมทดี่ ินเพ่ือนาเสนอกระทรวงมหาดไทยพจิ ารณาต่อไป

-๔-

๔. การดาเนินการ (ต่อ)

4.4 เม่ือกระทรวงมหาดไทยได้รับเร่ืองราวการเปล่ียนสภาพการใช้ประโยชน์อย่างหนึ่ง

เป็นอีกอย่างหนึ่งแล้ว ให้นาเสนอคณะกรรมการตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการเปล่ียนสภาพ

ท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน จากการใช้เพื่อสาธารณประโยชน์อย่างหน่ึง

เป็นอีกอย่างหน่ึง พ.ศ. 2543 เพ่ือพิจารณาว่า โครงการดังกล่าวมีความจาเป็นและเหมาะสมท่ีจะให้

ดาเนนิ การหรือไม่ประการใด ซ่ึงคณะกรรมการดงั กลา่ ว ประกอบด้วย

(1) ปลดั กระทรวงมหาดไทย เปน็ ประธาน

(2) อธบิ ดีกรมการปกครองหรอื ผู้แทน เป็นกรรมการ

(3) อธบิ ดกี รมทด่ี นิ หรือผู้แทน เป็นกรรมการ

(4) อธิบดกี รมโยธาธิการและผังเมอื ง หรือผู้แทน เปน็ กรรมการ

(5) เลขาธิการสานักนโยบายและแผนทรพั ยากร เปน็ กรรมการ

ธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม หรอื ผแู้ ทน

(6) ผแู้ ทนองค์กรปกครองส่วนทอ้ งถน่ิ ท่เี ก่ยี วข้อง เป็นกรรมการ

(7) ผู้อานวยการสานกั จดั การทด่ี ินของรฐั เป็นกรรมการและเลขานุการ

(8) ผู้อานวยการสว่ นจัดการท่ีดินของรัฐ เป็นกรรมการและผู้ช่วยเลขานกุ าร

4.5 ให้นามติท่ีประชุมของคณะกรรมการตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการเปล่ียนสภาพ
ท่ีดินฯ พ.ศ. 2543 ข้อสังเกตต่าง ๆ (ถ้ามี) เสนอรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยเพื่อพิจารณาอนุมัติ
หรือไม่อนมุ ัติ หรือจะส่ังการเป็นอื่น

4.6 เมื่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยพิจารณามีความเห็นเป็นประการใดแล้ว ให้กรมที่ดิน
แจ้งจงั หวดั ทราบ และให้จังหวดั แจง้ ผขู้ อทราบตอ่ ไป

-๕-

ขน้ั ตอนการเปล่ียนสภาพท่ีดินสาธารณประโยชนจ์ ากการใช้
เพ่ือสาธารณประโยชนอ์ ยา่ งหนึ่ง เป็ นอีกอยา่ งหน่ึง

ทบวงการเมืองผขู้ อแจง้ ความประสงค์ต่อ จ.ท้องที่ที่ท่ีดินต้ังอย่ขู อเปล่ียนสภาพฯ

1 โดยจัดทาโครงการ เหตผุ ล ความจาเป็ น(โดยดาเนินการตามระเบี ยบกระทรวงมหาดไทย

ว่าดว้ ยการเปลีย่ นสภาพท่ีดินฯ พ.ศ. 2543 )

แต่ งตั้งค ณ ะก รรม ก าร ขอทราบความเห็นจาก ขอทราบความเห็นของ
ส่ วนราชการต่ างๆ ที่ อาเภอ องคก์ รปกครอง
ต า ม ค าสั่งของจังหวัดเพ่ื อ เกี่ยวขอ้ ง เช่น สิง่ แวดลอ้ ม สว่ นทอ้ งถิ่นราษฎรในพ้ืนท่ี/
ผงั เมือง และการจราจร ราษฎรที่เคยใชป้ ระโยชน์
2 ส อ บ ส วน ข้ อ เ ท็ จ จ ริ ง รว่ มกนั
เก่ี ย ว กับ ป ร ะวัติ ค ว า ม

เป็ นมาของท่ีดิน

3 จ.พิจารณาสรปุ ขอ้ เท็จจรงิ และใหค้ วามเห็น พรอ้ มสง่ เอกสารที่เก่ียวขอ้ งให้

กรมที่ดิน

กรมท่ีดินตรวจสอบเอกสารขอ้ เท็จจริงเกี่ยวกบั ท่ีดิน และความเห็นของส่วน

4 ราชการท่ีเก่ียวขอ้ ง อย่ใู นหลกั เกณฑ์ท่ีจะดาเนินการไดเ้ สนอคณะกรรมการ

ซ่ึงมี ปลดั .มท เป็ นประธาน และผแู้ ทนจากสว่ นราชการต่างๆ

5 คณะกรรมการมีมติใหด้ าเนินการ หรอื ไม่ไหด้ าเนินการ หรอื มีมติเป็ นอยา่ งอื่น
6 กรมท่ีดินนามติของคณะกรรมการ เสนอ รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทย
7 รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทยพิจารณาอนมุ ตั ิ หรอื สงั่ การเป็ นอยา่ งอ่ืน

8 กรมท่ีดินแจง้ ใหจ้ งั หวดั ทราบ
9 จงั หวดั แจง้ ผขู้ อทราบ

ตอบขอ้ หารอื

-๗-

ประเด็นหารอื จงั หวดั ตาก

ประเดน็ หำรือ

องค์การบริหารส่วนตาบลยกกระบัตรขอรับการสนับสนุนงบประมาณจากสานักงานทรัพยากรน้า
ภาค ๑ จัดทาโครงการขุดสระเก็บน้าเพื่อการเกษตรสระเขียว-สระแดง ได้จัดทาโครงการอนุรักษ์ฟื้นฟูอ่างเก็บน้า
สองแควหลวง-สระแดง (อ่างพวง) ในที่ดินตามหลักฐานหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง จึงขอทราบแนวทางการ
พิจารณาอนญุ าต

ตอบขอ้ หำรอื

การพิจารณาเกี่ยวกับการขอใช้ประโยชน์ท่ีดินสาธารณประโยชน์ ขอให้ปฏิบัติตามหนังสือกรมที่ดิน
ด่วนท่ีสุด ที่ มท ๐๕๑๑.๓/ว ๒๙๔๖๖ ลงวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๕๘ เร่ือง ซักซ้อมความเข้าใจการดาเนิน
โครงการตามมาตรการส่งเสริมความเป็นอยู่ระดับตาบล ประกอบกับหนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนท่ีสุด
ที่ มท ๐๕๑๑.๓/ว ๖๔๔๙ ลงวันท่ี ๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๙ เร่อื ง ซักซ้อมความเข้าใจในการใช้ทด่ี ินสาธารณประโยชน์
เพอ่ื ปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาอทุ กภยั และภยั แล้ง ดงั น้ี

๑. กรณีท่ีดินตามหลักฐานหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงยังคงมีสภาพเป็นที่สาธารณสมบัติของแผ่นดิน
สาหรับพลเมืองใช้ร่วมกันเป็นทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์อยู่ การจะนาที่ดินสาธารณประโยชน์มาดาเนินการขุดสระน้า
ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อกักเก็บน้าไว้ใช้ในฤดูแล้งให้กับราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกัน สามารถดาเนินการขอเปลี่ยน
สภาพท่ดี นิ ได้ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย

๒. กรณีท่ีดินดังกล่าวได้รับอนุญาตให้เปลี่ยนสภาพการใช้ประโยชน์ร่วมกันเป็นแหล่งกักเก็บน้าตาม
ระเบียบแล้ว และโครงการมีวัตถุประสงค์เพื่อดาเนินการปรับปรุงหรือพัฒนาท่ีดินโดยไม่มีผลกระทบต่อการใช้
ประโยชน์ร่วมกันของประชาชน และประชาชนสามารถใช้ประโยชน์ในท่ีดินสาธารณประโยชน์ได้ดีกว่าเดิม
การดาเนินการตามโครงการดงั กล่าวไม่ต้องขออนุญาตตามประมวลกฎหมายท่ีดนิ

-๘-

ประเด็นหารอื จงั หวดั สมทุ รสาคร

ประเด็นหำรือ

เทศบาลสมุทรสาครขออนญุ าตเปลย่ี นสภาพการใช้ประโยชนใ์ นที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัตขิ องแผ่นดิน
ประเภทพลเมืองใช้ร่วมกัน จากคลองสาธารณประโยชน์หรือทางสาธารณประโยชน์ เป็นใช้ประโยชน์สร้าง
อาคารอเนกประสงค์ (อาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก) และลานอเนกประสงค์เพ่ือใช้เป็นสถานที่ออกกาลังกาย
(เต้นแอโรบิก) ตามโครงการก่อสร้างสวนสุขภาพชุมชนเศรษฐกิจ ๑ ซึ่งมีการสร้างอาคารอันมั่นคงถาวรลงใน
ท่ีดินประเภทพลเมืองใช้ร่วมกัน การดาเนินการดังกล่าวจะต้องขอถอนสภาพที่ดินตามมาตรา ๘ วรรคสอง (๑)
แหง่ ประมวลกฎหมายทดี่ ิน หรอื ไม่

ตอบขอ้ หารอื

การพิจารณาขึ้นอยู่กับขอ้ เทจ็ จรงิ โดยแยกพิจารณา ดังน้ี
๑. หากข้อเท็จจริงอาคารดังกล่าวมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกันเพื่อ
สาธารณประโยชน์จะเป็นเร่ืองการเปลี่ยนสภาพท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้
รว่ มกนั จากการใช้เพอ่ื สาธารณประโยชน์อยา่ งหนงึ่ เป็นอีกอย่างหน่งึ
๒. หากข้อเท็จจริงอาคารดังกล่าวมีวัตถุประสงค์เข้าไปยึดถือครอบครองใช้ประโยชน์เป็นการถาวร
จะเปน็ การถอนสภาพทด่ี ิน ตามมาตรา ๘ วรรคสอง (๑) แหง่ ประมวลกฎหมายทดี่ นิ

-๙-

ประเด็นหารอื กรมการปกครอง

ประเด็นหำรอื

การขอใช้ประโยชน์ในท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินประเภทพลเมืองใช้ร่วมกัน กรณี
การใช้ประโยชน์ในท่ีดินของรัฐโดยมีลักษณะการก่อสร้างหรือปลูกสร้างอาคารถาวร ตามนัยหนังสือกรมท่ีดิน
ด่วนที่สุด ที่ มท 0511.3/ว 29466 ลงวันที่ 4 ธันวาคม 2558 เร่ือง ซักซ้อมความเข้าใจการดาเนิน
โครงการตามมาตรการส่งเสริมความเป็นอยู่ระดับตาบล กรณีการใช้ประโยชน์ในท่ีดินของรฐั โดยมีลักษณะการ
กอ่ สรา้ งหรอื ปลกู สร้างอาคารถาวร

ตอบข้อหำรอื

การพิจารณาเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์ในท่ีดินของรัฐโดยมีลักษณะการก่อสร้างหรือปลูกสร้าง
อาคารถาวรจะตอ้ งพจิ ารณาดาเนินการ ดังน้ี

๑. หากวัตถุประสงค์ของโครงการเพ่ือดาเนินการปรับปรุงหรือพัฒนาท่ีดิน โดยไม่กระทบต่อการใช้
ประโยชน์รว่ มกันของประชาชน และให้ประชาชนใช้ประโยชน์รว่ มกันในทด่ี ินได้ดีย่ิงข้ึน โดยมิได้เปลยี่ นลกั ษณะ
การใช้ประโยชน์ไปจากเดิม แม้จะมีการก่อสร้างหรือปลูกสร้างอาคารถาวร แต่มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชาชน
ใช้ประโยชน์ร่วมกันตามวัตถุประสงค์เดิม สถานะของที่ดินยังคงเป็นประเภทพลเมืองใช้ประโยชน์ร่วมกัน
การดาเนินโครงการไม่ต้องขออนุญาตตามประมวลกฎหมายท่ดี นิ

๒. หากการดาเนินโครงการมีลักษณะเป็นการแตกต่างไปจากการใช้ประโยชน์ร่วมกันเดิม และการ
ด า เนิ น โ ค ร ง ก า ร มี วั ต ถุ ป ร ะ ส ง ค์ เพ่ื อ น า ที่ ดิ น ส า ธ า ร ณ ป ร ะ โย ช น์ ส า ห รั บ พ ล เมื อ ง ใช้ ป ร ะ โย ช น์ ร่ ว ม กั น
ซึ่งหมดความจาเป็นในการใช้ประโยชน์ร่วมกันอย่างนั้นหรือท่ีดินดังกล่าวไม่มีสภาพการใช้ประโยชน์ร่วมกัน
ต่อไป โดยนาไปปรับปรุง หรือพัฒนาเพื่อให้ราษฎรได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันอย่างหน่ึง เป็นอีกอย่างหนึ่ง
แต่สถานะของท่ีดินยังคงเป็นประเภทพลเมืองใช้ประโยชน์ร่วมกันเช่นเดิม และการก่อสร้างอาคาร
มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกัน จะต้องดาเนินการตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย
ว่าด้วยการเปลี่ยนสภาพท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน จากการใช้เพ่ือ
สาธารณประโยชนอ์ ย่างหน่ึง เปน็ อีกอย่างหนึง่ พ.ศ. 2543

-๑๐-

-๑๑-

-๑๒-

-๑๓-

-๑๔-

-๑๕-

ภาคผนวก ก
(ระเบียบและแนวทางปฏิบตั ิที่เก่ยี วขอ้ ง)

-๑๗-

-๑๘-

-๑๙-

-๒๐-

-๒๑-

-๒๒-

-๒๓-

-๒๔-

-๒๕- ๑๔๓
ÿćĞ đîć


ìǰĊę ǰöìǰ üǰ ÖøöìéĊę ĉî
ëîîóøąóĉóĉíǰÖì ǰǰǰǰǰǰ

ǰǰíĆîüćÙöǰǰ

đøęČĂÜǰǰǰÖćøđðúĊę÷îÿõćóìęĊéĉîĂĆîđðŨîÿćíćøèÿöïĆêĉ×ĂÜĒñŠîéĉîÿĞćĀøĆïóúđöČĂÜĔßšøŠüöÖĆîǰÝćÖÖćøĔßšđóęČĂǰǰǰǰ
ÿćíćøèðøąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĀîċęÜǰđðîŨ ĂÖĊ Ă÷ćŠ ÜĀîċęÜǰǰǰǰǰ

đø÷Ċ î ñĎšüćŠ øćßÖćøÝĆÜĀüéĆ ìčÖÝĆÜĀüéĆ

ĂšćÜëÜċ øąđïĊ÷ïÖøąìøüÜöĀćéĕì÷ǰüŠćéšü÷ÖćøđðúĊę÷îÿõćóìęĊéĉîĂĆîđðŨîÿćíćøèÿöïĆêĉ×ĂÜĒñŠîéĉîÿĞćĀøĆï
óúđöĂČ ÜĔßšøüŠ öÖĆîǰÝćÖÖćøĔßšđóĂęČ ÿćíćøèðøąē÷ßîĂŤ ÷ćŠ ÜĀîÜęċ ǰđðîŨ ĂĊÖĂ÷ŠćÜĀîċęÜǰó ý ǰ

éšü÷ðøćÖäüŠćðŦÝÝčïĆîöĊìïüÜÖćøđöČĂÜ÷ęČîÙüćöðøąÿÜÙŤ×ĂđðúĊę÷îÿõćóìĊęéĉîÿćíćøèÿöïĆêĉ
×ĂÜĒñŠîéĉîÿĞćĀøĆïðøąßćßîĔßšøŠüöÖĆîǰÝćÖÖćøĔßšðøąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĀîċęÜđðŨîĂĊÖĂ÷ŠćÜĀîċęÜǰēé÷ÖćøëöÿøąîĚĞć
đóęČĂìĞćđðŨîúćîÖĊāćǰÿüîÿćíćøèąǰĀøČĂìĞćðøąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĂęČîǰàęċÜìĞćĔĀšĒĀúŠÜÖĆÖĒúąđÖĘïîĚĞćúéîšĂ÷úÜǰ
àęċÜĔîÖćøéĞćđîĉîÖćøéĆÜÖúćŠ üÿŠÜñúÖøąìïđÖ÷Ċę üÖïĆ ðŦâĀćîĚćĞ ìŠüöǰðâŦ Āćõ÷Ć ĒúÜš ǰĒúąÖćøĔßðš øąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĂČęîǰǰǰǰ
øŠüöÖĆîĔîĂîćÙêǰøüöìĆĚÜïćÜĒĀŠÜöĊÖćøéĞćđîĉîÖćøĔßšðøąē÷ßîŤĔîúĆÖþèąđéĊ÷üÖĆîĂ÷ŠĎĒúšü ìĞćĔĀšÿĉĚîđðúČĂÜ
ÜïðøąöćèǰĕöÙŠ ščöÙŠćĔîÖćøéĞćđîîĉ ÖćøĒúąÖćøĔßšðøąē÷ßîŤ

ÖøąìøüÜöĀćéĕì÷óĉÝćøèćĒúšüǰđĀĘîüŠćÖøèĊéĆÜÖúŠćüÙèąÖøøöÖćøóĉÝćøèćÖćøđðúĊę÷îǰǰǰǰ
ÿõćóìĊęéĉîĂĆîđðŨîÿćíćøèÿöïĆêĉ×ĂÜĒñŠîéĉîÿĞćĀøĆïóúđöČĂÜĔßšøŠüöÖĆîǰÝćÖÖćøĔßšðøąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĀîęċÜđðŨîǰǰǰǰ
ĂĊÖĂ÷ŠćÜĀîęċÜǰĕéšöĊÖćøðøąßčöÙøĚĆÜìęĊǰ ǰđöęČĂüĆîìĊęǰ ǰêčúćÙöǰ ǰöĊöêĉĔĀšđüĊ÷îÝĆÜĀüĆéìøćïĒúą
ëČĂðäĉïĆêĉǰÖøèĊǰÖćø×ĂđðúĊę÷îÿõćóìęĊéĉîĂĆîđðŨîÿćíćøèðøąē÷ßîŤìĊęöĊÿõćóđðŨîĒĀúŠÜîĞĚćǰđóČęĂîĞćĕðĔßš
ðøąē÷ßîĂŤ ÷ćŠ ÜĂęČîǰÝąêĂš ÜÙćĞ îÜċ ëÜċ

ǰñúÖøąìïđÖęĊ÷üÖĆïðŦâĀćîĞĚćìŠüöǰĒúąõĆ÷ĒúšÜǰøüöêúĂéëċÜÖćøĔßšðøąē÷ßîŤĂ÷ŠćÜĂęČîǰǰǰǰ
øüŠ öÖîĆ ĔîĂîćÙê

ǰĔîÖøèĊìĊę×ĂđðúęĊ÷îÿõćóÖćøĔßšðøąē÷ßîŤĕðđðŨîĂ÷ŠćÜĂČęîǰđߊîǰúćîÖĊāćǰĀøČĂ
ÿüîÿćíćøèąǰÙüøÝąöĊךĂöĎúđóČęĂðøąÖĂïÖćøóĉÝćøèć×ĂÜÙèąÖøøöÖćøéšü÷üŠćĔîóČĚîìĊęéĆÜÖúŠćüöĊÿęĉÜ
đĀúćŠ îîĚĆ Ă÷ŠĒĎ úšüĀøČĂĕöŠǰđóĊ÷ÜóĂêŠĂÙüćöêšĂÜÖćøĔßšðøąē÷ßîŤ×ĂÜøćþãøĀøČĂĕöŠǰđóĊ÷ÜĕøǰĒúąöĊÙüćöÝĞćđðŨî
Ă÷ŠćÜĕø

ĀćÖĕöŠóĉÝćøèćĔĀšøĂïÙĂïÝąĕöŠÿöðøąē÷ßîŤìĆĚÜĔîđøČęĂÜÜïðøąöćèǰĒúąöĊñúÖøąìïĔîǰǰǰǰ
ÖćøÝéĆ ÖćøðŦâĀćđøĂČę ÜîćĚĞ

-๒๖-
๑๔๔

éĆÜîĚĆîǰÝċÜ×ĂĔĀšëČĂðäĉïĆêĉêćööêĉÙèąÖøøöÖćøĄǰéĆÜÖúŠćüēé÷đÙøŠÜÙøĆé ēé÷ëČĂđðŨîđÖèæǰŤ ǰǰǰ
ĔîÖćøðøąÖĂïÖćøóĉÝćøèćĔîđøĂČę ÜÖćø×Ăđðú÷ęĊ îÿõćóĄǰéšü÷

ÝċÜđøĊ÷îöćđóĂČę ìøćïǰóøšĂöìÜĆĚ ĒÝšÜĂÜÙŤÖøðÖÙøĂÜÿüŠ îìšĂÜëęîĉ ìøćïĒúąëČĂðäĉïêĆ ĉêŠĂĕð

×ĂĒÿéÜÙüćöîĆïëČĂ
úÜßęĂČ
ÿčøĂøøëǰǰìĂÜîøĉ öú

îć÷ÿčøĂøøëǰǰìĂÜîøĉ öú

øĂÜðúĆéÖøąìøüÜöĀćéĕì÷
ĀüĆ Āîćš ÖúčŠöõćøÖÝĉ éćš îÖÝĉ ÖćøÙüćööĆîę ÙÜõć÷Ĕî

ÖøöìęĊéîĉ
ÿĞćîÖĆ ÝĆéÖćøìéĊę îĉ ×ĂÜøåĆ
ēìø ǰ ǰ ǰ
ēìøÿćøǰ ǰ Ř

-๒๗-

-๒๘-

-๒๙-

-๓๐-

-๓๑
-

-๓๒-

ภาคผนวก ข
(ตวั อยา่ งการจดั ทาโครงการ)

-๓๔-
แบบตรวจสอบเร่ืองการขอเปล่ยี นสภาพที่ดนิ อันเปน็ สาธารณสมบัติของแผน่ ดนิ
สาหรับพลเมืองใชร้ ่วมกัน จากการใชเ้ พ่อื สาธารณประโยชน์อย่างหนง่ึ เปน็ อีกอยา่ งหน่งึ
ผขู้ อ องค์การบริหารสว่ นตาบลดอนยอ โดยเปลี่ยนสภาพท่ีดินจาก ทุ่งเล้ียงสตั ว์ เป็น เปน็ สระนา้
ชือ่ ท่สี าธารณประโยชน์ ท่สี าธารณประโยชน์ดอนพนู (ใตช้ วดบัวตอนหนองแขม) หมู่ที่ 5 ตาบลดอนยอ

อาเภอเมืองนครนายก จังหวัดนครนายก บางสว่ น เนอ้ื ทปี่ ระมาณ 106 ไร่

ลาดับ รายละเอียด ผลการตรวจสอบ หมายเหตุ

1. ผู้ขอแสดงความประสงค์ () ถกู ต้อง ( ) ไมถ่ กู ตอ้ ง ( ) ไมม่ ี

2. เอกสารหลกั ฐาน

(๑) โครงการและเหตผุ ลความจาเปน็ () มี ( ) ไม่มี ( ) ไมค่ รบ

(๒) รายละเอยี ดงบประมาณ () มี ( ) ไม่มี ( ) ไมค่ รบ

(๓) รปู แผนท่แี ละเนอ้ื ที่ () มี ( ) ไม่มี ( ) ไมค่ รบ

(๔) แผนผังการใช้ทด่ี นิ /แผนท่ีสังเขป () มี ( ) ไม่มี ( ) ไมค่ รบ

(๕) สาเนาแผนท่ีภมู ิประเทศ () มี ( ) ไม่มี ( ) ไมค่ รบ

3. ความเหน็ คณะกรรมการตรวจสอบฯ () ชดั เจน ( ) ไมช่ ดั เจน ( ) ไมม่ ี

4. ความเห็นหนว่ ยงานท่ีเกี่ยวข้อง

(๑) ความเหน็ ราษฎรท่ีเคยใช้ประโยชน์ () ชัดเจน ( ) ไมช่ ดั เจน ( ) ไม่มี

(๒) ความเห็นสภาองคก์ รปกครองท้องถน่ิ () ชัดเจน ( ) ไม่ชัดเจน ( ) ไม่มี

(๓) ความเห็นอาเภอ () ชดั เจน ( ) ไมช่ ัดเจน ( ) ไม่มี

(๔) ความเห็นจงั หวดั () ชดั เจน ( ) ไม่ชัดเจน ( ) ไม่มี

(๕) ความเห็นโยธาธิการและผังเมอื ง () ชดั เจน ( ) ไมช่ ัดเจน ( ) ไม่มี

(๖) ความเห็นเกย่ี วกับสิง่ แวดล้อม () ชดั เจน ( ) ไม่ชดั เจน ( ) ไม่มี

(๗) ความเห็นเก่ียวกับการจราจร () ชดั เจน ( ) ไมช่ ดั เจน ( ) ไม่มี

-๓๕-

-๓๖-

-๓๗-

-๓๘-

-๓๙-

-๔๐-

-๔๑-

-๔๒-

-๔๓-

-๔๔-

-๔๕-

-๔๖-