คมู่ ือ
สนบั สนนุ การปฏิบตั งิ านเกยี่ วกบั ทด่ี นิ
ของกานนั ผู้ใหญบ่ ้าน
กรมทด่ี ิน
กระทรวงมหาดไทย
คำนำ
คู่มือสนับสนุนการปฏิบัติงานเกี่ยวกับท่ีดินของกานัน ผู้ใหญ่บ้าน เนื้อหาประกอบด้วย ความรู้
เกยี่ วกับเร่ืองท่ีดนิ ตามบทบาทอานาจหน้าที่ของกานนั ผใู้ หญ่บ้าน และความรเู้ ก่ยี วกับเร่ืองทีด่ ินท่ีประชาชนควรรู้
จัดทาข้ึนเพื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์และสร้างกระบวนการรับรู้เกี่ยวกับเรื่องที่ดินให้กับประชาชน และกานัน
ผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งมีส่วนเก่ียวข้องกับที่ดินในการปฏิบัติงานตามหน้าท่ีในฐานะผู้ปกครองท้องที่ และเพื่อให้นาความรู้
ไปถ่ายทอดให้กับประชาชนในเขตพื้นท่ีความรับผิดชอบของตนให้มีความรู้ ความเข้าใจท่ีถกู ต้องเกี่ยวกบั การปฏิบัติงาน
ของกรมที่ดิน ท้ังด้านการดูแลท่ีดินของรัฐและท่ีสาธารณประโยชน์ การบริหารจัดการใช้ประโยชน์ในที่ดินของรัฐ
การบรกิ ารดา้ นที่ดินผ่านกระบวนการรังวัด การออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน และการจดทะเบียนสิทธิและนิติกรรม
เกีย่ วกบั ที่ดิน
กรมที่ดินหวังเป็นอย่างย่ิงว่า คู่มือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อประชาชน และกานัน ผู้ใหญ่บ้าน
ในการปฏิบัติงานตามบทบาทอานาจหน้าท่ีเก่ียวกับที่ดิน อาทิเช่น การดูแลรักษาที่ดินสาธารณประโยชน์ การระวังชี้
แนวเขตหรือรับรองแนวเขตที่ดินสาธารณประโยชน์ท่ีอยู่ในเขตพื้นท่ี ตลอดจนการติดต่อประสานงานกับส่วนราชการ
กรมที่ดินกับประชาชน กานัน ผู้ใหญ่บ้านในพื้นที่อนั เป็นการสร้างการมีส่วนร่วม และความรว่ มมือในพ้ืนท่ี ซง่ึ กรมที่ดิน
มีความมุ่งมั่นและพร้อมท่ีจะปฏิบัติหน้าที่ร่วมกับกานัน ผู้ใหญ่บ้าน ในการให้บริการด้านที่ดิน เพื่อตอบสนอง
ความต้องการของประชาชนทกุ ภาคสว่ นใหไ้ ดร้ บั ประโยชน์ทีส่ ุดภายใต้ระเบียบและข้อกฎหมายทีใ่ ห้อานาจไว้
กรมที่ดิน
กระทรวงมหาดไทย
สารบญั
หนา
บทบาทของกาํ นัน ผูใหญบา น กับการดูแลทด่ี นิ สาธารณประโยชน ๑
การบริหารจัดการการใชประโยชนใ นทดี่ ินของรฐั ๗
ความสาํ คัญของผูดูแลท่ดี ินของรัฐและทสี่ าธารณประโยชน ๑๑
อํานาจหนาท่ใี นการดูแลรักษาทส่ี าธารณประโยชนข องกาํ นนั ผใู หญบ า น ที่เกยี่ วขอ งกบั งานรังวดั ๑๕
เฉพาะราย โดยสงั เขป
ขอควรรูเกยี่ วกับโฉนดท่ดี ินแผนทช่ี นั้ หนง่ึ และการรังวัดดวยระบบดาวเทยี ม ๒๑
ขั้นตอนและหลกั ฐานในการติดตอ สาํ นกั งานที่ดินเพอื่ จดทะเบียนเกย่ี วกบั การโอน จํานอง เชา ๒๕
และกอ ภาระผูกพันในอสังหาริมทรัพย
ข้ันตอนและหลกั ฐานในการติดตอ สํานกั งานท่ดี นิ เพ่ือจดทะเบยี นเกีย่ วกับผูจดั การมรดก/โอนมรดก ๒๗
ความแตกตา งระหวา งการจาํ นองกับขายฝาก ๒๙
การมอบอาํ นาจ 3๒
วธิ ีปอ งกนั การทุจริตเกยี่ วกบั ที่ดนิ 3๕
ระบบใหบริการประชาชนคน หาตาํ แหนง รูปแปลงที่ดนิ ดว ยระบบภูมสิ ารสนเทศทางอินเทอรเ นต็ ๓๗
(LandsMaps)
ค่มู อื สนบั สนนุ การปฏิบตั งิ านเกยี่ วกบั ทดี่ ิน ของก�ำ นัน ผูใ้ หญบ่ า้ น 1
บทบาทของกานนั ผ้ใู หญ่บา้ น
กับการดูแลท่ีดนิ สาธารณประโยชน์
ท่ีดินในประเทศไทยนั้น แบ่งออกเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ ท่ีดินของเอกชน และท่ีดินของรัฐ
โดยที่ดินของเอกชน นั้น ได้แก่ ที่ดินท่ีประชาชนมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครองโดยชอบด้วยกฎหมาย
และทางราชการออกเอกสารสิทธิให้ตามประมวลกฎหมายท่ีดินในรูปของโฉนดที่ดิน หรือหนังสือรับรอง
การทาประโยชน์ (น.ส.๓ , น.ส.๓ ก) ส่วนทด่ี ินของรัฐ นั้น มีหลายประเภท แต่ละประเภทก็จะมีกฎหมายบัญญัติ
อานาจในการดูแลรักษาโดยเฉพาะสาหรับท่ีดินสาธารณประโยชน์ นั้น เป็นไปตามพระราชบัญญัติลักษณะ
ปกครองท้องที่ พ.ศ. ๒ ๔ ๕ ๗ ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดย
พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ ฉบับท่ี ๑๑
(พ.ศ. ๒๕๕๑) มีนายอาเภอร่วมกับองค์กรปกครอง
สว่ นทอ้ งถน่ิ เปน็ ผู้มีอานาจดแู ลรกั ษา
ก าร ท่ี จ ะ พิ จ า รณ า ว่ าท่ี ดิ น แ ป ล งใด เป็ น
ที่สาธารณประโยชน์หรือไม่ จะต้องพิจารณาจากการ
เกดิ ของท่ดี นิ สาธารณประโยชน์ นน้ั
๑. เกิดขึ้นโดยผลของกฎหมาย โดยจะต้องพิจารณาว่า ท่ีดินสาธารณประโยชน์น้ัน เกิดข้ึน
ในช่วงเวลาใด
๑.๑ เกิดข้ึนก่อนปี พ.ศ. ๒๔๗๘ ช่วงน้ีไม่มีกาหนดรูปแบบไว้ อาจเป็นการสงวนหวงห้าม
โดยพระบรมราชโองการ ผู้วา่ การมณฑล สมหุ เทศาภบิ าล กรมการอาเภอ กานัน เปน็ ตน้
๑.๒ เกิดขึ้นชว่ งระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๗๘ – พ.ศ. ๒๔๙๗ ในช่วงนี้มพี ระราชบญั ญตั วิ ่าด้วย
การหวงห้ามที่ดินรกร้างว่างเปล่าอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน พ.ศ. ๒๔๗๘ ใช้บังคับการสงวนหวงห้าม
ต้องออกเป็นพระราชกฤษฎกี าเท่าน้ัน
๑.๓ เกิดขึ้นหลังปี พ.ศ. ๒๔๙๗ จนถึงปัจจุบัน ช่วงนี้มีประมวลกฎหมายที่ดินใช้บังคับ
การดาเนินการสงวนหวงห้ามจะต้องดาเนินการตามประมวลกฎหมายท่ีดิน โดยความเห็นชอบของ
คณะกรรมการจัดทีด่ นิ แหง่ ชาติก่อน
การจะดูว่ามีการสงวนหวงห้ามโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่น้ัน สามารถดูจากทะเบียน
ท่ีสาธารณประโยชน์ โดยทะเบียนดังกล่าวจะเก็บไว้ท่ี ท่ีว่าการอาเภอ ท่ีสานักงานที่ดินท้องที่ และที่กรมท่ีดิน
ซ่ึงในทะเบียนท่สี าธารณประโยชน์ จะระบุผู้หวงหา้ ม วัน เดอื น ปี ท่ีหวงห้าม และวตั ถปุ ระสงค์ในการหวงห้ามไว้
แต่อย่างไรก็ดี ถึงแม้ว่าจะไม่ปรากฏว่ามีการสงวนหวงห้ามไว้ หรือไม่มีการข้ึนทะเบี ยน
ท่ีสาธารณะไว้ ก็ไม่ได้หมายความว่าท่ีดินนั้นจะไม่เป็นท่ีสาธารณประโยชน์ ท่ีสาธารณประโยชน์อาจเกิดขึ้น
โดยเหตุประการอ่ืนๆ
2 คมู่ ือ สนับสนุนการปฏบิ ัติงานเก่ยี วกบั ที่ดิน ของก-�ำ 2นัน- ผใู้ หญบ่ ้าน
๒. เกดิ ข้นึ โดยสภาพธรรมชาติ เช่น แมน่ า้ คลอง ห้วย หนอง บงึ เป็นต้น
๓. เกิดข้ึนโดยการใช้ร่วมกันของราษฎร เช่น เดิมเป็นที่รกร้างว่างเปล่า ต่อมาราษฎรนาวัว
ควาย เข้าไปเล้ียงจนกลายเป็นที่ทาเลเลยี้ งสตั วส์ าธารณประโยชน์ เป็นต้น
๔. เกดิ ขนึ้ โดยการอทุ ิศ มี ๒ กรณี
ก. อุทิศโดยตรง เช่น ทาหนงั สือ หรือจดทะเบียนในโฉนดทดี่ นิ ยกให้เปน็ ท่สี าธารณะ
ข. อุทิศโดยปริยาย เช่น เจ้าของท่ีดินยินยอมให้ประชาชนทั่วไปเดินผ่านโดยไม่มีการ
โต้แยง้ หวงกันเป็นเวลานาน กเ็ ป็นการอทุ ิศโดยปริยาย เป็นทางสาธารณะแลว้
ดังน้ัน ในการพิจารณาว่าที่ดินแปลงใด เป็นท่ีสาธารณประโยชน์หรือไม่ จะต้องพิจารณาว่า
เกิดขึ้นเม่ือใด อย่างไร การท่ีเราจะทราบข้อมูลดังกล่าว ก็ต้องดูจากเอกสารราชการ เช่น ทะเบียนที่สาธารณประโยชน์
หนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง ระวางแผนที่ เอกสารที่ดนิ แปลงข้างเคยี ง ภาพถ่ายทางอากาศ เป็นต้น แต่ถ้าไม่มี
หลักฐานดังกล่าว ก็ต้องนาสืบจากพยานบุคคล ผู้ปกครองท้องท่ีในอดีต ผสู้ ูงอายุ เจ้าของที่ดินข้างเคียงท่ีทราบ
ประวตั ิความเป็นมาของทส่ี าธารณประโยชน์ดังกล่าว และตรวจสอบจากสภาพทีด่ ินจรงิ
บทบาทของกานัน ผู้ใหญ่บ้านในการดูแลรักษาท่ีดินสาธารณประโยชน์ ตามระเบียบ
กระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกันที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน
สาหรับพลเมืองใชร้ ่วมกัน พ.ศ. ๒๕๕๓
1. อานาจหน้าที่ในการดูแลรกั ษาและคมุ้ ครองป้องกันเปน็ อานาจของนายอาเภอร่วมกับ
องคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่นิ ตามกฎหมายลกั ษณะปกครองท้องทฯี่
2. ระงับข้อพิพาทหรือดาเนินคดีเก่ียวกับท่ีดินสาธารณประโยชน์ โดยหากมีข้อพิพาท
หรือคดีเกี่ยวกับท่ีดินสาธารณประโยชน์ให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นผู้ดาเนินการระงับข้อพิพาทหรือ
รอ้ งทุกขก์ ล่าวโทษ ภายใน ๓๐ วัน นับแตร่ ู้เหตแุ ห่งข้อพิพาทหรือคดนี ั้น เว้นแต่คดีจะขาดอายุความใหร้ ้องทุกข์
ทันที หากไม่ดาเนินการให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแจ้งเหตุผลความจาเป็นให้นายอาเภอทราบภายใน ๗ วัน
และให้นายอาเภอเป็นผู้ดาเนินการ หรือร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินดาเนินการก็ได้ แต่หากอาเภอจะ
ดาเนินการฝ่ายเดยี วก็สามารถดาเนนิ การได้
3. ตรวจสอบข้อเท็จจริง เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาที่ต้ังขอบเขต สภาพปัญหาและ
การแก้ไขปัญหาท่ีสาธารณประโยชน์ รว่ มกบั องค์กรปกครองสว่ นท้องถน่ิ โดยมีสานักงานท่ดี นิ เปน็ ผู้สนบั สนุน
4. พิจารณาให้ความเห็นเก่ียวกับการใช้ประโยชน์ในท่ีดินสาธารณประโยชน์ ตาม
ประมวลกฎหมายที่ดิน เช่น เรื่องขอใช้ตามมาตรา ๙ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน การถอนสภาพขึ้นทะเบียน
เพื่อใช้ประโยชน์ในราชการ การเปลี่ยนสภาพการใช้ประโยชน์ จากการใช้ประโยชน์อย่างหน่ึงเป็นอีกอย่างหนึ่ง
เป็นต้น โดยอานาจในการอนุญาตจะเป็นไปตามประมวลกฎหมายที่ดิน และระเบียบว่าด้วยการนั้น ตามท่ี
กระทรวงมหาดไทยกาหนด
คู่มือ สนับสน-ุน3กา-รปฏบิ ัติงานเก่ยี วกับทดี่ ิน ของกำ�นัน ผูใ้ หญ่บ้าน 3
5. จดั ให้มีหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง โดยการ
ออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงไม่ใช่หนังสือแสดงสิทธิในท่ีดิน
เหมอื นโฉนดท่ีดิน เปน็ เพียงหนังสอื แสดงขอบเขตเนื้อท่ี ที่ต้ัง การใช้
ประโยชน์เท่านั้น ซึ่งภารกจิ ในการออกหนงั สือสาคญั สาหรับที่หลวง
เป็นภารกิจของกรมท่ีดิน แต่ผู้มีอานาจย่ืนคาขอระวังชี้แนวเขต
ยังเป็นอานาจหน้าที่ของนายอาเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วน
ทอ้ งถนิ่ อยู่
6. จัดให้มีทะเบียนที่สาธารณประโยชน์ การจัดทาทะเบียนท่ีสาธารณประโยชน์เพื่อให้
ทราบวา่ ในท้องที่ หมู่นัน้ ตาบลน้ัน อาเภอนน้ั มีท่ีสาธารณประโยชน์ กแี่ หง่ ตัง้ อยู่ท่ีใด เน้ือท่ีเท่าใด มีการสงวน
หวงหา้ มแต่เมือ่ ใด ใช้ประโยชนร์ ่วมกันอย่างไร โดยให้นายอาเภอร่วมกบั องคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ินดาเนินการ
จัดทาทะเบยี นท่ีสาธารณประโยชน์ตามท่กี ระทรวงมหาดไทยกาหนด
7. ระวังชี้แนวเขต และรับรองแนวเขตที่สาธารณประโยชน์ ในกรณีท่ีราษฎรข้างเคียงรังวัด
ออก แบ่งแยกหรือตรวจสอบโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ ตามระเบียบกรมที่ดินว่าด้วยการ
เขียนข้างเคียง และรับรองแนวเขตท่ีดิน (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๑ ให้นายอาเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วน
ทอ้ งถิ่น ลงช่อื รับรองแนวเขตดา้ นที่ติดกับท่ีสาธารณประโยชน์ ปัจจุบันได้มีการกาหนดแนวทางการช้ีระวังและ
รับรองแนวเขตท่ีสาธารณประโยชน์ ตามหนังสือกรมการปกครอง ท่ี มท ๐๓๑๐.๑/ว ๑๙๒๓๓ ลงวันที่ ๓๐
สิงหาคม ๒๕๕๙ โดยกาชับให้นายอาเภอควบคุมกากับดูแลที่สาธารณประโยชน์อย่าให้มีการบุกรุก และให้
มอบหมายปลัดอาเภอหรือหัวหน้าส่วนราชการระดับอาเภอร่วมกับกานัน ผู้ใหญ่บ้านในการช้ีระวังและรับรอง
แนวเขต หากไม่สามารถดาเนินการได้ให้มอบกานัน ผู้ใหญ่บ้านและคณะกรรมการหมู่บ้านผู้ทรงคุณวุฒิ ๑ คน
ไปร่วมช้ีระวังและรับรองแนวเขต โดยยึดหลักฐานราชการ เช่น ทะเบียนท่ีสาธารณประโยชน์และใช้ความ
ระมัดระวังด้วยความรอบคอบ รวมทั้งประสานหน่วยงานเก่ียวข้อง เช่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอย่างใกล้ชิด
เพอื่ ให้การดาเนินการเปน็ ไปโดยถูกต้อง หากมปี ัญหาหรือข้อพริ ุธให้รายงานนายอาเภอทราบเพื่อดาเนินการโดยเร็ว
ท่ีกล่าวมาท้ังหมดเป็นเร่ืองการคุ้มครองป้องกัน แต่หากเกิดปัญหาการบุกรุกขึ้นมาแล้ว จะมี
แนวทางแก้ไขปัญหาอย่างไร การท่ีเราจะดาเนินคดีกับผู้ฝ่าฝืนทุกรายโดยไม่คานึงถึงปัญหาความเดือดรอ้ นของ
ประชาชน คงเป็นไปไม่ได้ เพราะบางคร้ังปัญหาดังกล่าว ก็เกิดจากความบกพร่องของเจ้าหน้าที่ของรัฐเอง เช่น
ไมม่ ีหลักเขตปา้ ยแสดงว่าเป็นที่สาธารณะฯ แนวเขตไม่ชัดเจน หรอื ปล่อยปละละเลย จนมีการสรา้ งอาคารถาวร
การดาเนินคดีอาจเกิดปัญหาทางปกครองตามมา ในทางปฏบิ ตั ิเม่อื มีการบกุ รุกเกดิ ขึน้ จะตอ้ งดาเนินการอยา่ งไร
๑. ตอ้ งรีบดาเนินการให้ออกไปโดยเร็ว ก่อนจะมีการขยายพื้นท่ีหรือเพิ่มจานวนผู้บุกรุก โดยแจ้ง
ให้ทราบว่าเป็นท่ีดินของรัฐ บุคคลใดจะอ้างสิทธิเป็นประโยชน์ส่วนตัวไม่ได้ การเข้าไปครอบครองมีความผิด
ตามกฎหมาย หากไมเ่ ชอื่ ฟงั จะตอ้ งถูกดาเนนิ คดีตามกฎหมาย
๒. หากมีการโต้แย้งสิทธิ โดยอ้างว่าอยู่มาก่อนนานแล้ว ก็นาเข้าสู่กระบวนการพิสูจน์สิทธิ
หากไม่พอใจผลของการพิจารณากส็ ามารถใช้สทิ ธิทางศาลได้
4 คูม่ ือ สนับสนนุ การปฏบิ ัติงานเก่ียวกับที่ดนิ ของก-�ำ น4ัน-ผใู้ หญบ่ า้ น
๓. หากไม่แน่ใจว่าเป็นท่ีสาธารณประโยชน์หรือไม่ ให้ตรวจสอบจากหลักฐานเอกสารท่ีมีอยู่ เช่น
ทะเบียนท่ีสาธารณประโยชน์ หนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง ระวางแผนที่ภาพถ่ายทางอากาศ เอกสารอื่นๆ
ประกอบกับการสอบสวนพยานบุคคล เพ่ือทราบประวตั ิความเป็นมา โดยอาจดาเนินการในรูปคณะกรรมการกไ็ ด้
แลว้ จงึ นาเข้าสู่กระบวนการพิสจู น์สทิ ธิ
๔. หากมีผู้บุกรุกเป็นจานวนมาก ต้องพิจารณาเป็นแปลงๆ ไปว่า สามารถที่จะแก้ไขปัญหาให้
ผูฝ้ า่ ฝนื ออกไปจากท่สี าธารณประโยชน์ไดห้ รอื ไม่ ถา้ แก้ไขได้กด็ าเนินการ แตถ่ ้าไม่สามารถแก้ไขได้ ทาอยา่ งไรที่
จะให้เขายอมรับว่าเป็นที่สาธารณประโยชน์ โดยการจัดระเบียบให้อยู่อาศัยโดยถูกต้องตามกฎหมายและที่ดิน
นน้ั ก็ยังคงสถานะเป็นที่สาธารณประโยชนอ์ ยู่ และเสียค่าตอบแทนเป็นค่าเช่าให้แก่องค์กรปกครองสว่ นท้องถ่ิน
นาไปพัฒนาท้องถิ่น ส่วนผู้ท่ีไม่ยอมรับว่าเป็นที่สาธารณประโยชน์ ก็เข้าสู่กระบวนการพิสูจน์สิทธิต่อไป โดยใน
การดาเนินการจดั ที่ดนิ ดังกลา่ วมหี ลักเกณฑ์และข้ันตอน ดังน้ี
๔.๑ ทสี่ าธารณประโยชน์ท่จี ะนามาจดั ต้องมผี ูบ้ ุกรกุ เต็มแปลง หรอื บางสว่ นมีหนังสอื สาคัญ
สาหรับท่ีหลวง แต่ถ้าไม่มีก็สามารถรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงไปในคราวเดียวกัน และไม่เป็นพ้ืนที่ทับ
ซ้อน เชน่ เขตปา่ ไม้ เขตอุทยาน เปน็ ต้น
๔.๒ ราษฎรเลิกใช้ประโยชน์ร่วมกันแล้ว ประชาชนในพ้ืนท่ี องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและ
อาเภอ เห็นดว้ ยในการดาเนินการ
4.๓ การบุกรุกต้องมีการทาประโยชน์ชัดเจนถาวร
เป็นเวลานานแล้ว โดยจัดให้ครอบครัวละไม่เกิน ๑๕ ไร่
และเสียค่าตอบแทนในราคาถูกให้แก่องค์กรปกครองส่วน
ท้องถ่ินตามข้อบัญญัติท้องถ่ิน และให้แบ่งค่าตอบแทน
จานวนร้อยละ ๔๐ ของค่าตอบแทนท่ีได้รับให้แก่องค์การ
บริหารส่วนจังหวัด ตามมาตรา ๙/๑ แห่งประมวลกฎหมาย
ทด่ี ิน
๔.๔ ผู้ท่ีจะได้รับการจัดที่ดินให้จะต้องเป็นผู้ยากจนและไม่มีที่ดินทากินหรือมีแต่ไม่
เพียงพอ โดยผ่านกระบวนการประชาคมเพ่ือตรวจสอบคุณสมบัติของบุคคลแล้ว และผู้ได้รับการจัดที่ดิน
ตอ้ งยอมรับวา่ เปน็ ทีด่ นิ สาธารณประโยชนแ์ ละยอมรับเงื่อนไขในการจดั ทดี่ ิน
๔.๕ เม่ือคัดเลือกแปลงท่ีสาธารณประโยชน์ และคัดเลือกบุคคลท่ีจะได้รับการจัดที่ดินให้แล้ว
ให้มีการประชาคมช้ีแจงนโยบายของรัฐบาลและแนวทางการดาเนินการให้ราษฎรยอมรับแนวทางการจัดที่ดิน
โดยให้อาเภอและองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน เสนอโครงการจัดท่ีดินให้ผู้ว่าราชการจังหวัดอนุมัติ แล้วส่งโครงการ
ให้กรมท่ีดินตรวจสอบ โดยผู้ว่าราชการจังหวัดจะออกหนังสืออนุญาตให้ใช้ประโยชน์ในที่ดินของรัฐแก่ชุมชน
ในรูปแบบสหกรณ์หรอื รูปแบบอ่ืนที่เหมาะสม
๔.๖ ปัจจุบันรัฐบาลมีนโยบายจัดท่ีดินทากินในรูปแปลงรวม โดยไม่ให้กรรมสิทธิ์ แต่
อนุญ าตให้ เข้าทาป ระโยช น์ในท่ี ดินของรัฐ เป็น กลุ่มห รือชุมช นตามหลักเกณ ฑ์ และเงื่อน ไขท่ี
คณะกรรมการนโยบายท่ดี ินแหง่ ชาติ (คทช.) กาหนด ในรูปแบบสหกรณ์หรือรูปแบบอนื่ ทเ่ี หมาะสม
คมู่ อื สนบั สน-นุ 5กา-รปฏิบัติงานเก่ยี วกบั ทด่ี ิน ของกำ�นนั ผใู้ หญบ่ า้ น 5
ประโยชน์ท่ีจะได้รับ ราษฎรสามารถเข้าอยู่อาศัยและทากินในท่ีดินของรัฐมีความม่ันคงใน
การถือครองท่ีดิน ส่งผลให้เกิดความม่ันใจในการประกอบอาชพี ในท่ีดินนน้ั ทาให้คุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่
ดีข้ึน อันเปน็ แนวทางแก้ไขปัญหาด้วยหลักนติ ิศาสตร์และรัฐศาสตร์ควบคู่กนั ไป ทั้งยังเป็นการลดขอ้ พิพาทระหว่าง
รัฐกับราษฎรได้อีกทางหนึ่งด้วย แต่ในการดาเนินการจัดท่ีดินของรัฐเพ่ือแก้ไขปัญหาท่ีดินทากินให้กับผู้ท่ียากจน
ดังกล่าวนั้น จะต้องดาเนินการโดยเป็นธรรมและเสมอภาคโดยมุ่งเน้นจัดให้แก่ประชาชนท่ียากจน ไม่มีท่ีดินทากิน
หรือมีน้อยไม่เพียงพอ และเข้าครอบครองทาประโยชน์เป็นเวลานานแล้ว โดยดาเนินการตามนโยบายการบริหาร
จัดการท่ีดินของรัฐ เพ่ือแก้ไขปัญหาความยากจน แต่ถ้าเป็นกรณีผู้บุกรุกไม่ยอมรับการดาเนินการก็สามารถ
นาเขา้ สู่กระบวนการพิสูจน์สทิ ธิในทดี่ ินตอ่ ไป
บันทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
6 คมู่ ือ สนับสนนุ การปฏิบัตงิ านเกีย่ วกบั ท่ดี นิ ของกำ�นนั - ผ6ใู้ ห-ญบ่ า้ น
บนั ทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
ค่มู อื สนับสน-นุ 7กา-รปฏบิ ัติงานเกย่ี วกับท่ดี นิ ของกำ�นัน ผู้ใหญบ่ ้าน 7
การบริหารจัดการการใชป้ ระโยชนใ์ นท่ีดินของรัฐ
การขอใช้ประโยชน์ในท่ีดินของรัฐน้ันมีหลายวิธี โดยจะมีทั้งเป็นกรณีทบวงการเมืองเป็นผู้ขอ
และเอกชนเป็นผู้ขอ ในการพิจารณาว่าจะต้องดาเนินการโดยวิธีใด จะต้องพิจารณาจากสถานะของท่ีดิน และ
วัตถุประสงค์ของกิจกรรมในการดาเนนิ การแตล่ ะเรือ่ ง ซ่งึ มีขั้นตอนและวธิ ีการแตกต่างกันไป ดงั น้ี
1. กรณีทบวงการเมืองประสงค์จะขอใช้ที่ดิน
สาธารณประโยชน์อย่างถาวร เช่น เป็นท่ีตั้ง
อาคารสานักงานราชการ เป็นต้น จะต้อง
ด า เนิ น ก า ร ถ อ น ส ภ า พ จ า ก ก า ร เป็ น ที่ ดิ น
สาธารณประโยชน์ ตามมาตรา ๘ วรรคสอง (๑)
แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน โดยยืน่ เรือ่ งตอ่ ผูว้ ่า
ราชการจังหวัดท้องที่ หากที่ดินตั้งอยู่ในเขต
กรุงเทพมหานคร ให้ย่ืนต่ออธิบดีกรมที่ดิน
พร้อมเอกสารโครงการ แผนที่สังเขป และแผนที่ภูมิประเทศแสดงตาแหน่งที่ดินท่ีขอถอนสภาพ หากเป็นที่
สาธารณประโยชน์ที่ประชาชนเลิกใช้แล้ว การถอนสภาพจะต้องออกพระราชกฤษฎีกาถอนสภาพ หากเป็นที่
สาธารณประโยชนท์ ี่ประชาชนยังใช้ประโยชน์อยจู่ ะตอ้ งตราเป็นพระราชบัญญัติ และจัดหาทีด่ ินให้ประชาชนใช้
ประโยชน์ร่วมกันแทน ซ่ึงในการดาเนินการถอนสภาพมีหลักเกณฑ์ที่สาคัญ คือ ผู้ขอต้องเป็นทบวงการเมือง
ท่ีดินนั้นต้องอยู่ในบริเวณที่กาหนดให้ใช้ประโยชน์ในราชการ (ZONING) และต้องไม่ขัดต่อกฎหมายผังเมือง
ส่วนขัน้ ตอน วธิ ีการ จะเป็นไปตามทร่ี ะเบยี บกระทรวงมหาดไทยกาหนด
2. กรณีทบวงการเมอื งประสงค์จะขอใช้ที่ดินของรัฐอย่างถาวร ในที่ดนิ ซ่ึงมไิ ด้มบี ุคคลใดมี
สิทธิครอบครองหรือท่ีสาธารณประโยชน์ซึ่งถูกถอนสภาพแล้ว เช่น ขอใช้ท่ีดินบริเวณท่ีเขา ภูเขา หรือ
ปริมณฑลเขา ๔๐ เมตร ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เพ่ือเป็นที่ตั้งอาคารสานักงานราชการ เป็นต้น
จะต้องดาเนินการขอขึ้นทะเบียนท่ีดินของรัฐ เพื่อใช้ประโยชน์ในราชการ ตามมาตรา ๘ ทวิ แห่งประมวล
กฎหมายท่ีดิน ให้ย่ืนเรื่องเช่นเดียวกับการขอถอนสภาพ โดยจะมีประกาศของกระทรวงมหาดไทยให้นาข้ึนทะเบียน
ทดี่ นิ ของรฐั เพอ่ื ใชป้ ระโยชนใ์ นราชการได้ ในการดาเนินการขอข้ึนทะเบียนท่ดี ินของรัฐ นน้ั ผขู้ อต้องเป็นทบวงการเมือง
ที่ดินที่ขอจะต้องเป็นท่ีดินของรัฐซ่ึงมิได้มีบุคคลใดมีสิทธิครอบครองหรือท่ีสาธารณประโยชน์ซึ่งถูกถอนสภาพแล้ว
(รวมถึงท่ีดินสาธารณประโยชน์ซ่ึงอยู่ในท้องท่ีท่ีมีพระราชกฤษฎีกากาหนดเป็นเขตปฏิรูปที่ดิน ซ่ึงมีผลให้ ท่ี
สาธารณประโยชน์ที่ประชาชนได้เลิกใช้แล้วถูกถอนสภาพจากการเป็นที่สาธารณประโยชน์ด้วย) และต้องไม่ขัดต่อ
กฎหมายผังเมอื ง สว่ นข้นั ตอน วิธกี าร จะเป็นไปตามท่ีระเบยี บกระทรวงมหาดไทยกาหนด
3. กรณที บวงการเมอื งประสงค์จะขอจัดหาผลประโยชน์ในที่ดนิ ของรัฐ ที่ดินจะนามาจัดหา
ผลประโยชน์จะต้องเป็นท่ีดินของรัฐซึ่งมิได้มีบุคคลใดมีสิทธิครอบครอง หากเป็นที่ดินสาธารณประโยชน์ก็
จะตอ้ งดาเนนิ การถอนสภาพจากการเป็นทีส่ าธารณประโยชนก์ อ่ น การจดั หาผลประโยชนม์ ีหลายวิธี ไดแ้ ก่
8 คู่มือ สนบั สนุนการปฏบิ ัตงิ านเก่ียวกบั ที่ดิน ของก-�ำ น8ัน-ผู้ใหญ่บ้าน
การจัดให้ทดี่ นิ ใช้ประโยชน์ได้ ซอ้ื ขาย แลกเปลย่ี น ใหเ้ ชา่ และใหเ้ ช่าซ้ือ วิธีการดาเนนิ การแยกเปน็ ๒ กรณี ดงั นี้
๓.๑ กรณีอธบิ ดกี รมท่ีดนิ เป็นผู้จัดหาผลประโยชน์ ตามมาตรา ๑๐ แหง่ ประมวลกฎหมาย
ท่ีดิน รายได้จากการจัดหาผลประโยชน์จะต้องนาส่งคลังเป็นรายได้แผ่นดิน และต้องได้รับอนุมัติจาก
รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทยก่อน
๓.๒ กรณีทบวงการเมืองเป็นผู้จัดหาผลประโยชน์ ตามมาตรา ๑๑ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน
เช่น องค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตาบล ขอจัดหาผลประโยชน์ โดยให้ราษฎรเช่าและ
นาค่าเช่าเป็นรายได้บารุงท้องถิ่น โดยจะต้องมีประกาศกระทรวงมหาดไทยมอบหมายให้ทบวงการเมืองน้ัน
ดาเนินการจัดหาผลประโยชน์ก่อน ข้นั ตอน วิธกี าร จะเปน็ ไปตามทีร่ ะเบียบกระทรวงมหาดไทยกาหนด
4. เอกชนขออนุญาตใช้ประโยชน์ในที่ดินของรัฐ ตามมาตรา ๙ แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน
เป็นการขอใช้ในลักษณะช่ัวคราวไม่ถาวร โดยสถานะของที่ดินยังคงเดิม เช่น การขออนุญาตเข้าไปครอบครอง
ใช้ประโยชน์ การขุดดินลูกรัง เป็นต้น ผู้ขอจะต้องเป็นบุคคลหรือนิติบุคคลสัญชาติไทย ยื่นคาขอตามแบบต่อ
นายอาเภอท้องท่ี หากท้องท่ีใดยกเลิกอานาจหน้าท่ีนายอาเภอแล้วให้ยื่นต่อเจ้าพนักงานที่ดินจังหวัดหรือเจ้า
พนักงานที่ดินจังหวัดสาขา โดยผู้ว่าราชการจังหวัดออกใบอนุญาตให้ใช้ประโยชน์ในที่ดินของรัฐ ในการขออนุญาตให้ใช้
ประโยชน์ในท่ีดินของรัฐจะอนุญาตได้เนื้อท่ีไม่เกิน ๑๐ ไร่ เว้นแต่มีเหตุอันควร มีกาหนดระยะเวลาไม่เกิน ๕ ปี
โดยเสียค่าตอบแทนให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ตามมาตรา ๙/๑ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน ตาม
ข้อบัญญัติท้องถิ่น แต่ไม่เกินอัตราตามที่บัญชีแนบท้ายประมวลกฎหมายท่ีดินกาหนด หากเป็นการขออนุญาต
ใช้ท่ดี ินสาธารณประโยชน์ การอนุญาตจะต้องไม่ขดั ต่อการใช้ประโยชนร์ ่วมกันของราษฎร และต้องได้รับอนุมัติ
จากรัฐมนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทยกอ่ น ส่วนข้ันตอน วธิ กี าร จะเป็นไปตามทรี่ ะเบยี บกระทรวงมหาดไทยกาหนด
อน่ึง กรณีทบวงการเมืองขอถอนสภาพที่ดินสาธารณประโยชน์เพื่อใช้ประโยชน์ในราชการ ซ่ึง
จะต้องใช้ระยะเวลาในการดาเนินการ หากทบวงการเมืองผู้ขอมีความจาเป็นเร่งด่วนจะต้องดาเนินการ เช่น
หากไม่เร่ิมดาเนินการงบประมาณจะตกไป เป็นต้น ก็สามารถดาเนินการย่ืนขออนุญาตใช้ประโยชน์ในที่ดินของรัฐ
ตามมาตรา ๙ แหง่ ประมวลกฎหมายที่ดิน ควบคูไ่ ปกบั การขอถอนสภาพได้
5. เอกชนขออนุญาตดูดทรายในที่ดินสาธารณประโยชน์ เช่น แม่น้า เป็นต้น ผู้ขอเป็นบุคคล
หรอื นิติบุคคล สัญชาติไทย ยื่นคาขอตามแบบเช่นเดียวกับกรณีการขออนุญาตใช้ประโยชน์ในท่ีดินของรฐั ตาม
มาตรา ๙ แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน โดยผู้ว่าราชการจังหวัดจะออกใบอนุญาตให้ดูดทรายในจังหวัด ในการ
อนุญาตได้เนื้อที่ไม่เกิน ๕ ไร่ มีกาหนดระยะเวลา ๑ ปี และเสียค่าตอบแทนให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ตามมาตรา ๙/๑ แหง่ ประมวลกฎหมายที่ดิน ตามข้อบัญญตั ทิ อ้ งถน่ิ แต่ไมเ่ กินอัตราตามทบ่ี ัญชีแนบท้ายประมวล
กฎหมายที่ดินกาหนด หากเป็นการดาเนินการในแม่น้า
ระห ว่างป ระเท ศ เช่น แม่ น้ าโขง จะต้องน าเสน อ
คณะกรรมการพิจารณาอนุญาตให้ดูดทราย (กพด.)
พิจารณาก่อน ข้ันตอน วิธีการ จะเป็นไปตามที่ระเบียบ
กระทรวงมหาดไทยกาหนด
คูม่ ือ สนับสน-ุน9กา-รปฏบิ ตั ิงานเก่ียวกับท่ดี ิน ของกำ�นัน ผใู้ หญ่บา้ น 9
6. การขอสัมปทานในท่ีดินของรัฐ เป็นการขออนุญาตให้ใช้ประโยชน์ในระยะยาวไม่เกิน ๕๐ ปี
โดยสถานะของที่ดินคงเดิม ในการอนุญาตเป็นอานาจของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย แต่หากระยะเวลา
ขอสัมปทานเกิน ๒๐ ปี จะต้องได้รับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรีก่อน โดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย
จะออกหนังสือสัมปทานบัตรให้ และผู้ขอจะต้องเสียค่าธรรมเนียมในการขอสัมปทานรายละ ๕๐๐ บาท
ค่าสมั ปทานไรล่ ะ ๒๐ บาท ต่อปี ส่วนขั้นตอน วธิ ีการ จะเป็นไปตามกฎกระทรวง คาส่งั และระเบียบที่เกีย่ วข้อง
7. การขอเปลี่ยนสภาพท่ีดินสาธารณประโยชน์จาก
การใช้เพ่ือสาธารณประโยชน์อย่างหน่ึงเป็นอีกอย่าง
หนง่ึ เป็นการขอใช้ประโยชนใ์ นทด่ี ินสาธารณประโยชน์
ซึ่งเดิมประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกันอย่างหน่ึง เป็นใช้
ประโยชน์อีกอย่างหนึ่ง โดยสถานะของท่ีดินคงเดิม
และประชาชนก็ยังสามารถใช้ประโยชน์ร่วมกันได้อยู่
เช่น ถมคลองเป็นถนน เปล่ียนท่ีเลี้ยงสัตว์สาธารณะ
เป็นสวนสาธารณะหรือสนามกีฬา เป็นต้น ผู้ขอต้องเป็นทบวงการเมืองยื่นเร่ืองต่อผู้ว่าราชการจังหวัด
พร้อมเอกสาร โครงการ งบประมาณ แผนท่ีที่ดิน แผนผังการใช้ และแผนที่ภูมิประเทศ ในการดาเนินการ
จะต้องได้รับอนุมัติจากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยก่อน ขั้นตอน วิธีการ จะเป็นไปตามระเบียบ
กระทรวงมหาดไทยกาหนด
*****************************************
*ทา่ นสามารถขอรายละเอียดเพ่มิ เติมไดท้ ี่สานักงานท่ีดินจังหวัด/สาขา/ส่วนแยก/สานักงานท่ีดินอาเภอทุกแห่ง หรือ
สานักจัดการท่ีดินของรัฐ โทร. 0 2141 5824 , 0 2141 5825 และสามารถเข้าไปศึกษารายละเอียดได้ท่ี เว็บไซต์ของ
สานักจัดการท่ีดินของรฐั กรมที่ดิน www.dol.go.th/publicland องค์ความรู้ เรื่อง “คู่มือปฏิบัตงิ านเกี่ยวกับการจัดการที่ดิน
ของรฐั ”
บนั ทึก
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
10 ค่มู ือ สนบั สนุนการปฏิบตั งิ านเก่ยี วกบั ทีด่ นิ ของก�ำ -นัน10ผู้ใ-หญ่บา้ น
บันทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
คู่มือ สนบั สนุน-ก1า1รป-ฏบิ ตั ิงานเก่ยี วกับที่ดนิ ของกำ�นนั ผู้ใหญบ่ า้ น 11
ความสาคัญของผู้ดูแลทด่ี นิ ของรฐั และทส่ี าธารณประโยชน์
กานันผ้ใู หญบ่ า้ น
ในการออกโฉนดที่ดิน ส่วนสาคญั ในการดาเนินการอย่างหน่ึง คือ ขนั้ ตอนการรังวัดพิสจู นแ์ ละ
สอบสวนเก่ียวกับการครอบครองทาประโยชน์ รวมทั้งตรวจสอบท่ีดินที่มีการขอออกโฉนดท่ีดินว่าเป็นท่ี
สาธารณประโยชน์ท่ีพลเมืองใช้ร่วมกันหรือไม่ ซ่ึงขั้นตอนน้ีจะเกี่ยวข้องกับหน่วยงานที่สาคัญ ที่มีอานาจหน้าที่
ตามกฎหมายในการดูแลและคุ้มครองรักษาท่ีดินสาธารณประโยชน์ ตลอดจนเป็นผู้ท่ีใกล้ชิดกับประชาชนใน
พ้นื ท่ีเป็นอย่างดี นั่นคือ นายอาเภอและองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ท้ังนี้ ตามมาตรา ๑๒๒ แหง่ พระราชบัญญัติ
ลักษณะปกครองท้องท่ี พระพุทธศักราช ๒๔๕๗ แก้ไขเพ่ิมเติมโดยพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่
(ฉบับที่ ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑
ดังนั้น เม่ือพูดถึงนายอาเภอแล้วมักจะคิดต่อไปถึงกานัน/ผู้ใหญ่บ้าน ซ่ึงมีบทบาทสาคัญใน
พ้ืนท่ี และเป็นตาแหน่งที่อยู่คู่กับสังคมและการปกครองของไทยมาอย่างยาวนานมีความสาคัญในฐานะ
เป็นผู้ปกครองดูแลราษฎรในตาบลหมู่บ้านและมีหน้าท่ีเป็นผู้ช่วยเหลือนายอาเภอในการรักษาความสงบ
เรียบร้อยการแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนการอานวยความเป็นธรรมรวมท้ังดูแลความเป็นอยู่และทุกข์สุขของ
ราษฎร นอกจากน้ียังมีงานอีกมากท่ีต้องพ่ึงพากานัน ผู้ใหญ่บ้านในการประสานงานและช่วยเหลือเพื่อให้เกิดผล
สมั ฤทธิท์ ้ังงานตามท่ีระเบียบกฎหมายกาหนดและงานตามนโยบายของรัฐบาล
คู่มือสนับสนุนการปฏิบัติงานเกยี่ วกบั ที่ดินของกานันผู้ใหญ่บ้านที่เก่ียวข้องกับการดาเนินการออก
หนังสือแสดงสิทธิในท่ีดินฉบับน้ีจัดทาข้ึนเพื่อให้กานันผู้ใหญ่บ้านได้มีความรู้ ความเข้าใจในบทบาทและอานาจ
หน้าที่ท่ีเกยี่ วข้องกับ กระบวนการดาเนินการออกหนังสือแสดงสิทธใิ นที่ดิน ซงึ่ มหี ลายประการ ดังนี้
1. ภารกจิ ในฐานะเปน็ ผ้ชู ่วยเหลือนายอาเภอ (เนือ่ งจากนายอาเภอมอบอานาจใหไ้ ปทาแทน)
1.1 การร่วมเป็นพยานและตรวจสอบที่ดินที่ขอออกโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทา
ประโยชน์ ตามหนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนมาก ท่ี มท 0719/ว 525 ลงวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2542
เร่ือง ให้สอบผู้ปกครองท้องท่ีก่อนออกโฉนดที่ดิน โดยมีหน้าท่ีร่วมออกไปกับช่างรังวัด เจ้าของที่ดิน เจ้าของ
ที่ดินข้างเคียง ในวันรังวัดเพื่อตรวจสอบว่าที่ดินดังกล่าวเป็นท่ีสงวนหวงห้ามหรือที่สาธารณประโยชน์อย่างใด
หรือไม่ รวมทั้งตรวจสอบการครอบครองและทาประโยชน์ในที่ดินของผู้ขอซ่ึงถือเป็นผู้ท่ีอยู่ในความดูแลของ
กานัน ผู้ใหญบ่ ้าน ว่าได้ครอบครองและทาประโยชนใ์ นที่ดินจริงหรอื ไม่ อย่างไร
1.2 การระวังช้ีและรับรองแนวเขตท่ีสาธารณประโยชน์กรณีที่ดินท่ีทาการรังวัดออกโฉนด
ท่ีดินหรอื หนังสือรับรองการทาประโยชน์มีแนวเขตติดต่อกับท่ีสาธารณประโยชน์ ในฐานะเป็นผู้มีอานาจหน้าท่ี
ร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกันท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของ
แผ่นดินที่ประชาชนใช้ประโยชน์ร่วมกันตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พระพุทธศักราช 2457
แก้ไขเพ่ิมเติมโดยพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องท่ี (ฉบับท่ี ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา 122 และระเบียบ
กระทรวงมหาดไทย วา่ ด้วยการดูแลรกั ษาและคุ้มครองปอ้ งกนั ที่ดินอนั เปน็ สาธารณสมบัตขิ องแผ่นดนิ สาหรับ
12 คู่มอื สนบั สนุนการปฏิบัติงานเก่ยี วกบั ทด่ี นิ ของก�ำ นนั ผู้ใหญ่บา้ น
- 12 -
พลเมืองใช้ร่วมกัน พ.ศ. 2553 ข้อ 6 โดยดาเนินการตามแนวทางปฏิบัติของกรมการปกครอง ตามหนังสือ
กรมการปกครองท่ี มท 0310.1/ว 19233 ลงวันท่ี 30 สิงหาคม 2559 เรื่อง การช้ีและระวังแนวเขตท่ี
สาธารณประโยชน์ คือ ออกไปตรวจสอบในวันรังวดั เช่นเดียวกับข้อ ๑.๑ และตรวจดูว่าทด่ี ินบริเวณดังกล่าวมีท่ี
สาธารณประโยชน์หรือไม่ ถ้ามีแนวเขตติดต่อกันต้องดูว่ามีการนารังวัดรุกล้าเข้าไปในที่สาธารณประโยชน์
หรือไม่ เพ่ือขอคัดค้านได้ ถ้าไม่มีการรุกล้าก็ลงนามรับรองแนวเขตไปเพ่ือประกอบการพิจารณาของเจ้าหน้าท่ี
ต่อไป
2. ภารกจิ ในฐานะเป็นกรรมการหมบู่ า้ น
2.1 ร่วมเป็นคณะกรรมการพิจารณากาหนดพื้นที่ดาเนินการเดินสารวจออกโฉนดที่ดิน
เนื่องจากปจั จบุ ันน้กี ระทรวงมหาดไทยได้ปรบั ปรุงเพิม่ เตมิ องค์ประกอบของคณะกรรมการกาหนดพืน้ ท่ีดงั กล่าว
โดยให้ผู้แทนคณะกรรมการธรรมาภิบาลจังหวัด ผู้แทนหอการค้าจังหวัด นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด
ตลอดจนตัวแทนชมรมกานัน ผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งเป็นผู้ดแู ลพ้ืนท่ี เข้าร่วมพิจารณาและตรวจสอบด้วย ท้ังนี้ เพ่อื ให้มี
ส่วนร่วมในการขับเคล่ือนการเดินสารวจออกโฉนดที่ดินซึ่งในการพิจารณาถ้าเห็นว่ามีท่ีสาธารณประโยชน์
อยูใ่ นพนื้ ที่ จะขอกนั ออกหรอื ไม่ควรดาเนินการก็เสนอความเหน็ ให้ทป่ี ระชุมพจิ ารณาต่อไป
2.2 เพื่อให้ประชาชนสามารถตรวจสอบการทางานของรัฐได้ในรูปแบบ “ประชารัฐ”
อันเป็นรากฐานของระบอบประชาธิปไตยท่ีประชาชนมีส่วนร่วม กระทรวงมหาดไทยและกรมที่ดินจึงกาหนด
แนวทางให้คณะกรรมการหมู่บ้านเข้าร่วมตรวจสอบอีกทางหนึ่งว่า ผู้ท่ีมานาเดินสารวจออกโฉนดท่ีดินนั้นเป็น
เจ้าของผู้ครอบครองทาประโยชน์ท่ีแท้จริงในที่ดินน้ันหรือไม่ รวมทั้งปิดประกาศไว้ในตาบล/หมู่บ้านในพื้นที่
เป็นเวลา 30 วัน ก่อนที่จะออกโฉนดทดี่ นิ ใหผ้ ูร้ อ้ งขอ
3. ภารกจิ อ่ืนๆ อันเปน็ การสนบั สนนุ กระบวนการดาเนินการออกหนังสอื แสดงสทิ ธิในที่ดิน
ได้แก่ ภารกิจในการอานวยความสะดวกแกพ่ นักงานเจ้าหน้าที่ในการนาประกาศต่างๆ เช่น ประกาศแจกโฉนด
ประกาศแจ้งให้ผู้มสี ิทธิในที่ดินข้างเคยี งให้มาลงชื่อรับรองแนวเขต ฯลฯ ไปปิด ณ ที่ทาการกานัน หรือท่ีทาการ
ผู้ใหญ่บ้าน การตรวจสอบประวัติความเป็นมาของท่ีสาธารณประโยชน์ ขอบเขตของท่ีสาธารณประโยชน์
กรณีมีข้อพิพาทเก่ียวกับเขตที่สาธารณประโยชน์หรือมีการออกหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดินรุกล้าหรืออยู่ในท่ี
สาธารณประโยชน์
กานันผู้ใหญ่บ้านจึงนับเป็นกลไกสาคัญท่ีช่วยประสานงานระหว่างอาเภอกับประชาชน
และระหว่างหน่วยงานอื่นๆ กับอาเภอและประชาชน อีกทั้งเป็นผู้ใกล้ชิดและคอยช่วยดูแลทุกข์สุขของ
ประชาชน ดูแลที่หลวงหวงหา้ มและท่ีสาธารณประโยชน์ต่างๆ ในเขตพืน้ ที่ดแู ล เพ่ือประโยชน์สว่ นรวมและตกทอด
ไปยังลกู หลานสืบไป ทาให้ประชาชนในพนื้ ท่ีได้รบั ความสุขและการดแู ลคุ้มครองท่ีดี
*****************************************
*ทา่ นสามารถขอรายละเอียดเพ่ิมเติมได้ที่สานักงานทด่ี ินจงั หวัด/สาขา/ส่วนแยก/สานักงานทด่ี ินอาเภอทุกแห่ง หรือ
สานักมาตรฐานการออกหนงั สอื สาคญั โทร. 0 2503 3958 - 9
คูม่ ือ สนับสนนุ กา-รป1ฏ3บิ -ตั ิงานเก่ยี วกบั ท่ดี ิน ของกำ�นัน ผ้ใู หญบ่ า้ น 13
บันทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
14 คูม่ อื สนบั สนุนการปฏบิ ตั งิ านเกี่ยวกับท่ดี นิ ของก�ำ -น1นั 3ผู้ใ-หญบ่ า้ น
บนั ทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
คูม่ อื สนบั สน-ุน1ก4าร-ปฏิบตั ิงานเกีย่ วกบั ทดี่ ิน ของก�ำ นัน ผใู้ หญบ่ ้าน 15
อานาจหน้าท่ีในการดูแลรักษาทส่ี าธารณประโยชน์
ของกานนั ผ้ใู หญบ่ า้ น ท่เี ก่ยี วข้องกบั งานรงั วัดเฉพาะราย โดยสงั เขป
พระราชบัญญัตลิ ักษณะปกครองท้องท่ี ได้กาหนดอานาจหน้าที่ในการดูแลรักษาและคุ้มครอง
ป้องกัน ท่ีสาธารณสมบัติของแผ่นดินท่ีประชาชนใช้ร่วมกัน เป็นหน้าที่ของนายอาเภอร่วมกับองค์กรปกครอง
ส่วนท้องถ่ินซ่ึงโดยส่วนมากนายอาเภอจะมอบหมายให้ กานัน ผู้ใหญ่บ้าน เป็นผู้แทนในการดูแลรักษาและ
คุ้มครองป้องกัน ดังน้ัน การรังวัดท่ีดินประเภทต่างๆ ท่ีมีแนวเขตติดกับท่ีสาธารณประโยชน์ เช่น ทาง ถนน คลอง
ลาราง ลาเหมือง ลากระโดง หนองน้าสาธารณประโยชน์ทุ่งเล้ียงสัตว์ฯ กานัน ผู้ใหญ่บ้าน ซ่ึงเป็นผู้แทน
นายอาเภอจะต้องเป็นผู้มาระวังช้ีแนวเขตท่ีสาธารณประโยชน์ และลงช่ือรับรองแนวเขตที่สาธารณประโยชน์
ให้กับเจ้าหน้าท่ีที่ไปทาการรังวัด ในกรณีการรังวัดเพ่ือออกโฉนดท่ีดินจะต้องร่วมเป็นพยานตรวจสอบที่ดิน
ทขี่ อออกโฉนดทด่ี ินว่าเป็นที่สงวนหวงห้ามหรือท่ีสาธารณประโยชน์อย่างใด หรอื ไม่ และตรวจสอบการครอบครอง
และทาประโยชน์ในที่ดินของผู้ขอว่าได้ครอบครองทาประโยชน์ในที่ดินจริงหรือไม่อย่างไร ในการรังวัดท่ีดิน
เฉพาะรายประเภทตา่ งๆ มี ดงั น้ี
๑. การรังวัดออกโฉนดที่ดิน
เป็นการรังวัดท่ีดินเพ่ือออกหนังสือแสดงกรรมสิทธิ์ในท่ีดิน (โฉนดท่ีดิน) ตาม มาตรา ๕๙
และมาตรา ๕๙ ทวิ แห่งประมวลกฎหมายทดี่ นิ มีดังนี้
๑.๑ การรังวัดออกโฉนดที่ดนิ ตามมาตรา ๕๙ แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน หมายถึง กรณีที่
เจ้าของที่ดินท่ียังไม่มีโฉนดท่ีดิน แต่มีเอกสารหลักฐานหรือหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดินอื่นๆ เช่น ส.ค.๑, ใบจอง,
น.ส.๓, น.ส.๓ ก เป็นต้น มีความประสงค์จะได้โฉนดท่ีดิน ให้ไปติดต่อขอออกโฉนดที่ดิน ณ สานักงานที่ดินใน
เขตท้องท่ีที่ท่ีดินต้ังอยู่ เช่น แปลงที่ดินตั้งอยู่ในเขตอาเภอบ้านตาก จังหวัดตาก ให้ไปติดต่อขอรังวัดออกโฉนด
ท่ดี นิ ณ สานกั งานทีด่ ินจงั หวดั ตาก เปน็ ต้น
16 คมู่ อื สนบั สนุนการปฏบิ ตั ิงานเกีย่ วกับทด่ี นิ ขอ-ง1ก5�ำ น-ัน ผู้ใหญบ่ ้าน
๑.๒ การรังวัดออกโฉนดท่ีดินตามมาตรา ๕๙ ทวิ แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน หมายถึง
กรณที ่ีเจ้าของท่ีดนิ ที่ยงั ไม่มีโฉนดท่ดี ิน และไม่มเี อกสารหลักฐานหรอื หนังสือแสดงสิทธิในท่ีดนิ อืน่ ๆ เช่น ส.ค.๑,
ใบจอง, น.ส.๓, น.ส.๓ ก. เป็นต้น มีความประสงค์จะได้โฉนดที่ดินให้ไปติดต่อขอออกโฉนดที่ดิน ณ สานักงานที่ดิน
ในเขตท้องท่ีที่ท่ีดินตั้งอยู่ แต่ในกรณีน้ีเจ้าของที่ดินจะต้องเป็นผู้ซ่ึงครอบครองและทาประโยชน์ในท่ีดินอยู่ก่อน
วันที่ประมวลกฎหมายท่ีดินใช้บังคับ (ก่อนวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๔๙๗) โดยไม่มีหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดินอื่นๆ
และมิได้แจ้งการครอบครองที่ดิน (ส.ค. ๑) ซึ่งเจ้าหน้าท่ีที่ดินจะสอบสวนสาเหตุท่ีไม่ได้แจ้งการครอบครองและ
เหตุผลความจาเป็นในการขอออกโฉนดท่ีดิน การครอบครองทาประโยชน์ในท่ีดิน โดยสอบสวนจากผู้รู้เห็น
การครอบครองและทาประโยชน์ที่น่าเช่ือถือ เช่น กานัน ผู้ใหญ่บ้าน หรือนายกเทศมนตรี ในกรณีท่ีดินอยู่ใน
เขตเทศบาล
๒. การรังวดั ซา้ ใบไตส่ วน
การรังวัดประเภทนี้ เกิดจากกรณีท่ีเจ้าของที่ดินได้นาพนักงานเจ้าหน้าที่เดินสารวจเพ่ือออก
โฉนดท่ีดินในคราวที่มีการเดินสารวจออกโฉนดท่ีดินท้ังตาบลไว้แล้ว แต่ไม่มาขอรับใบไต่สวนเกิน ๑๐ ปี
นับตั้งแต่วันท่ีทาการรังวัดออกโฉนดท่ีดินที่ปรากฏในใบไต่สวน ต่อมาผู้ขอรังวัดซึ่งจะเป็นเจ้าของที่ดินเดิม
หรือเจ้าของท่ีดินใหม่ก็ตามมีความประสงค์จะรับโฉนดท่ีดินต่อจากเดิม จะต้องย่ืนคาขอรังวัดซ้าใบไต่สวน
ณ สานกั งานทด่ี นิ ในเขตทอ้ งท่ีทที่ ่ดี ินตงั้ อยู่
๓. การรงั วดั สอบเขตใบไตส่ วน
การรังวัดประเภทนี้ เกิดจากกรณีเจ้าของที่ดินได้เคยนาพนักงานเจ้าหน้าท่ีเดินสารวจเพ่ือ
ออกโฉนดท่ีดินในคราวที่มีการเดินสารวจออกโฉนดที่ดินทั้งตาบลไว้ และได้รับใบไต่สวนไปแล้ว แต่ไม่มารับ
โฉนดที่ดินเกิน ๑๐ ปี นับตั้งแต่วันท่ีทาการรังวัดออกโฉนดท่ีดินที่ปรากฏในใบไต่สวน ต่อมาเจ้าของที่ดินเดิม
หรือเจา้ ของท่ีดินใหมก่ ็ตามมีประสงคจ์ ะรบั โฉนดท่ดี ิน แต่เนือ่ งจากได้ออกโฉนดทีด่ ินมานานเกิน ๑๐ ปี เขตการ
ครอบครองและทาประโยชน์อาจเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมหรือสภาพท่ีดินเปล่ียนแปลงไปจะต้องย่ืนคาขอรังวัด
สอบเขตใบไต่สวน ณ สานักงานที่ดินในเขตทอ้ งท่ีทที่ ีด่ นิ ตัง้ อยู่
๔. การรงั วดั สอบเขตโฉนดทีด่ ิน
การรังวัดสอบเขตโฉนดที่ดินเป็นการรังวัดตามมาตรา ๖๙ ทวิ แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน
คู่มอื สนับสน-นุ ก1า6รป- ฏิบตั ิงานเกีย่ วกบั ท่ดี ิน ของกำ�นัน ผู้ใหญ่บ้าน 17
ใชสําหรับกรณีที่ดินมีการออกโฉนดที่ดินไปแลว แตเจาของที่ดินสงสัยวาเขตที่ดินท่ีตนเองครอบครองและ
ทําประโยชนอยูในปจจุบันน้ัน อาจจะมีแนวเขตไมตรงกับโฉนดท่ีดิน หรือในบางพื้นท่ีไดทําการรังวัดออกโฉนดท่ีดิน
ดวยวิธีการรังวัดอยางเกา รูปแผนที่อาจคลาดเคล่ือนไมตรงกับสภาพท่ีครอบครองและทําประโยชนหรือกรณี
เปนการออกโฉนดที่ดินโดยวิธีการยายรูปแปลงท่ีดินจาก น.ส. ๓ ก. เปนโฉนดที่ดิน (มาตรา ๕๘ ตรี แหงประมวล
กฎหมายที่ดิน) จะไมมีการปกหลักเขตที่ดิน เปนตน ซึ่งเจาหนาท่ีจะทําการรังวัดเขตครอบครองในปจจุบัน
หากมรี ปู แผนท่แี ละเน้ือที่แตกตางไปจากโฉนดท่ีดินเดิมก็จะแกไขใหเปนตามปจจุบัน แตทั้งนี้จะตองไมไปรุกล้ํา
ที่ดินสาธารณประโยชนหรือไมมีการสมยอมแนวเขตท่ีดินระหวางเจาของที่ดินและขางเคียง โดยจะตองย่ืนคําขอ
รงั วัดสอบเขตโฉนดที่ดิน ณ สํานกั งานท่ีดนิ ในเขตทอ งท่ีท่ีท่ีดนิ ตัง้ อยู
๕. การรงั วัดรวมโฉนดทด่ี นิ
การรังวัดรวมโฉนดที่ดินเปนการรังวัดตาม มาตรา ๗๙ แหงประมวลกฎหมายท่ีดิน กรณีท่ี
เจาของท่ีดินมีโฉนดท่ีดินหลายแปลงติดตอกันและตองการรวมโฉนดท่ีดินของตน ต้ังแต ๒ แปลงขึ้นไป เขาเปน
แปลงเดียวกัน เพื่อความสะดวกในการจัดเก็บโฉนดที่ดินหรือเพื่อสะดวกในการแบงแยกที่ดิน จะตองยื่นคําขอรังวัด
รวมโฉนดท่ีดิน ณ สํานักงานที่ดินในเขตทองท่ีท่ีที่ดินต้ังอยู ซึ่งโฉนดท่ีดินที่จะขอรวมโฉนดที่ดินนั้นจะตองมี
องคประกอบ ดงั น้ี
๕.๑ ตองเปนหนังสือสําคัญแสดงกรรมสิทธิ์ในท่ีดินประเภทเดียวกัน เวนแตโฉนดแผนท่ี
กบั โฉนดท่ีดินใหร วมกันได
๕.๒ ตองมีชื่อผถู ือกรรมสทิ ธใิ์ นทด่ี นิ เหมอื นกนั ทุกฉบบั และยงั มชี ีวิตอยูทกุ คน
๕.๓ ที่ดินจะตองติดตอเปนผืนเดียวกัน และต้ังอยูในจังหวัดและเขตพ้ืนที่สํานักงานที่ดิน
เดยี วกัน แมจ ะตา งตําบล ตา งอําเภอ กส็ ามารถรวมโฉนดทดี่ นิ ได
๕.๔ หากโฉนดท่ีดินติดภาระผกู พนั เชน จดทะเบยี นจาํ นอง หรอื ขายฝากจะตองติดภาระ
ผกู พันเหมอื นกันทุกฉบบั และตองไดร ับความยนิ ยอมจากผูรบั จาํ นองหรือผูร บั ขายฝากดว ย
๖. การรงั วดั แบงแยกโฉนดที่ดิน
การรังวัดแบงแยกโฉนดที่ดินเปนการรังวัดตาม มาตรา ๗๙ แหงประมวลกฎหมายท่ีดิน กรณี
เจาของที่ดินมีโฉนดท่ีดินอยูแลว แตมีความประสงคจะแบงแยกที่ดินออกเปนหลายแปลง เชน แบงกรรมสิทธิ์รวม
แบง แยกในนามเดมิ แบงขาย แบงให เปนตน จะตอ งย่นื คาํ ขอรงั วดั แบง แยกโฉนดท่ีดิน ณ สํานักงานท่ีดินในเขต
ทองทที่ ีท่ ดี่ ินต้งั อยู
๗. การรงั วดั แบง หกั ท่ีสาธารณประโยชน
เปนกรณีท่ีเจาของที่ดินมีโฉนดที่ดินหรือหนังสือแสดงสิทธ์ิในท่ีดินอ่ืนๆ มีความประสงค
อุทิศทด่ี นิ บางสว นใหเ ปน ท่สี าธารณประโยชน โดยไมคิดคาตอบแทน เชน แบงหักที่ดินของตนเอง โดยการอุทิศ
ใหเปนถนนสาธารณประโยชน ลํารางสาธารณประโยชน หรือเปนกรณีแปลงที่ดินของตนมีทางสาธารณประโยชน
ตดั ผานและเจาของท่ีดินมีความประสงคจะอุทิศที่ดินในสวนดังกลาวใหเปนสาธารณประโยชน ซ่ึงจะตองมีการ
รังวัดแบงแยกและจดทะเบียนใหถูกตอง โดยสามารถย่ืนคําขอรังวัดประเภทสอบเขตโฉนดท่ีดิน แบงแยกโฉนดที่ดิน
18 คู่มือ สนบั สนุนการปฏบิ ัตงิ านเกยี่ วกับท่ีดิน ของ-ก1�ำ 7นนั - ผใู้ หญบ่ า้ น
รวมโฉนดท่ีดิน พร้อมกับการรังวัดแบ่งหักที่สาธารณประโยชน์ในคราวเดียวกันได้ หรือขอรังวัดแบ่งหัก
ทสี่ าธารณประโยชน์เพียงอย่างเดยี วกไ็ ด้ โดยย่ืนคาขอ ณ สานักงานทดี่ ินในเขตทอ้ งทที่ ี่ที่ดินตั้งอยู่
8. การรงั วัดแบ่งเวนคืน
การรังวัดแบ่งเวนคืน คือ การรังวัดที่ดินเพ่ือแบ่งเวนคืนตามพระราชกฤษฎีกาเวนคืนท่ีดิน
เชน่ ถนนทางหลวง เขอื่ นกัน้ น้า คลองชลประทาน อา่ งเก็บนา้ เป็นตน้
๙. การรงั วดั ทาแผนท่ีพิพาทตามคาสง่ั ศาล
การรังวัดทาแผนที่พิพาทตามคาสั่งศาล คือการรังวัดที่ดินเพื่อแสดงรายละเอียดต่างๆ
ทม่ี ีการพิพาทเกี่ยวกับเร่ืองของแนวเขตที่ดินหรือสิ่งปลูกสร้าง และได้มีการฟ้องร้องเป็นคดีตอ่ ศาลแลว้ โดยศาล
จะมีคาส่ังให้สานักงานท่ีดินในเขตพื้นที่นั้นๆ ทาการรังวัดทาแผนท่ีพิพาท เพ่ือส่งให้ศาลใช้ประกอบการ
พิจารณาตัดสินคดีระหว่างโจทก์และจาเลยแม้ว่าจะเป็นที่ดินที่มีโฉนดท่ีดินหรือไม่มีก็ตาม สามารถทาแผนท่ี
พพิ าทได้
การรังวัดทาแผนท่ีพิพาท มิใช่เป็นการรังวัดตามประมวลกฎหมายท่ีดิน แต่เป็นการรังวัด
ทาแผนท่ีของผู้มีความเชย่ี วชาญด้านแผนท่ี
๑๐. การรงั วัดออกหนังสอื สาคญั สาหรับทหี่ ลวง (นสล.)
การรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง เป็นการรังวัดเพ่ือออกหนังสือแสดงแนวเขต
ที่สาธารณะของท่ีดินแปลงน้ันๆ ไว้เป็นหลักฐาน โดยหน่วยงานรัฐท่ีมีหน้าท่ีดูแล รักษา และคุ้มครองป้องกัน
ที่สาธารณประโยชน์นั้นๆ จะต้องย่ืนคาขอรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง ณ สานักงานที่ดินในเขตท้องที่
ท่ที ี่ดินตง้ั อยู่
1๑. การรงั วัดทาแผนท่ีอื่นๆ
การรังวัดทาแผนท่ีอ่ืนๆ เช่นการชี้ตาแหน่งท่ีดินเพื่อให้ทราบท่ีต้ังของแปลงที่ดิน
ถือได้ว่ามิใช่เป็นการรังวัดสอบเขตตามประมวลกฎหมายท่ีดิน เนื่องจากเป็นการรังวัดตามที่กรมท่ีดินได้มี
บันทึกข้อตกลงเก่ียวกับการชี้ตาแหน่งท่ีดินกับหน่วยงานราชการต่างๆ เช่น กรมบังคับคดี กรมสรรพากร
สานักงาน ก.พ.กองทุนเพ่อื การฟื้นฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงิน เป็นต้น รวมไปถึงหน่วยงานราชการต่างๆ
ท่ีไม่มีบันทึกข้อตกลงกับกรมที่ดินด้วย โดยหน่วยงานรัฐต่างๆ จะทาหนังสือขอความร่วมมือไปยังสานักงานท่ีดิน
ในเขตทอ้ งทีท่ ี่ทด่ี ินตั้งอยู่
๑๒. คานยิ ามเก่ียวกับเรือ่ งที่ดิน
ความหมายของ “การครอบครองและทาประโยชน์” คือ ต้องมีลักษณะเป็นการครอบครอง
และทาประโยชน์ในท่ีดินนั้นจริงๆ เช่น ทาเป็นที่เรือกสวน ไร่ นา ที่บ้านอยู่อาศัย โดย“การทาประโยชน์”
ตามประมวลกฎหมายท่ีดินจะตอ้ งแสดงให้เหน็ ถงึ กิจการที่ทาประโยชน์ด้วย สามารถแยกเป็นประเด็นได้ ดังนี้
“การครอบครอง” การพิจารณาเร่ืองการครอบครองน้ัน ต้องเป็นการครอบครอง
โดยเจตนายึดถือเพ่ือตนเองในฐานะเจ้าของที่ดิน เป็นการครอบครองเพ่ือตนเองเท่าน้ัน ไม่ได้ครอบครองแทน
ผู้อ่ืน เช่น การเข้าไปปักป้ายช่ือว่าเป็นท่ีดินของตนในท่ีดินแปลงหน่ึง แต่ไม่ได้ครอบครองหรือทาประโยชน์
ในท่ดี นิ ไมถ่ ือวา่ เป็นการครอบครอง
คมู่ ือ สนับสน-นุ ก1า8รป-ฏิบตั งิ านเก่ียวกบั ที่ดนิ ของกำ�นนั ผใู้ หญ่บา้ น 19
“ทาประโยชน์” การพิจารณาเร่ืองการทาประโยชน์น้ัน จะพิจารณาในเร่ืองของการ
ทาประโยชน์ตามสมควรแก่สภาพท่ีดินในท้องถิ่น ตลอดจนสภาพของกิจการท่ีได้ทาประโยชน์ เช่น จังหวัด
เชียงใหม่ ที่ดินบางแปลงอาจมีการปล่อยให้มีต้นไม้ขึ้นทึบเหมือนเป็นป่ารก แต่หากได้ศึกษาสภาพท้องถิ่นและ
การประกอบอาชีพในท้องถิ่นนั้น จะพบว่าที่ดินแปลงดังกล่าวน้ีมีการทาประโยชน์แล้วโดยการเล้ียงครัง่ ที่ต้นไม้
เจ้าของที่ดินแปลงน้ี มีอาชีพเลี้ยงคร่ังขาย จึงถือได้ว่าที่ดินแปลงนี้เป็นท่ีดินที่มีการทาประโยชน์ ตามสมควรแก่
สภาพทดี่ ินในทอ้ งถ่นิ แล้ว หรอื บางแปลงปล่อยให้เปน็ ปักเพื่อเก็บฝนื ทาครัว
“การทอดท้ิงไม่ทาประโยชน์ในที่ดิน” แม้ว่าท่านจะได้รับโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรอง
การทาประโยชน์แล้วก็ตาม หากไม่มีการครอบครองและทาประโยชน์ควบคู่กันไปแล้ว ท่านก็อาจจะสูญเสีย
ทด่ี นิ ของท่านได้ โดยแยกได้เป็นกรณใี หญ่ๆ ดงั นี้
(๑) มีการทอดทิ้งไม่ทาประโยชน์ในที่ดินหรือปล่อยที่ดินให้เป็นที่รกร้างว่างเปล่าเกิน
กาหนดเวลาดังต่อไปน้ี
1.1 สาหรับท่ดี นิ ท่ีมีโฉนดทด่ี นิ เกนิ สบิ ปตี ิดตอ่ กัน
1.2 สาหรบั ทีด่ ินที่มหี นังสือรบั รองการทาประโยชนเ์ กนิ หา้ ปตี ิดต่อกัน
ตามกฎหมายจะถือว่าท่านเจตนาจะสละสิทธิในที่ดินเฉพาะส่วนที่ ทอดท้ิงไม่ทา
ประโยชนใ์ นทดี่ ินหรอื ปล่อยท่ีดินให้เป็นทรี่ กร้างวา่ งเปล่า เมือ่ อธบิ ดกี รมท่ีดินได้ย่ืนคารอ้ งตอ่ ศาล และศาลได้สั่ง
เพกิ ถอนหนงั สือแสดงสิทธิในท่ีดนิ ดงั กลา่ ว ท่ดี นิ ดงั กลา่ วจะตกเป็นของรัฐทนั ที
(๒) มีการทอดทิ้งไม่ทาประโยชน์ในที่ดินหรือปล่อยท่ีดินให้เป็นท่ีรกร้างว่างเปล่า โดยมี
ผู้อ่ืนเข้าไปครอบครองและทาประโยชน์เพื่อตนเอง โดยความสงบและโดยเปิดเผยด้วยเจตนาเป็นเจ้าของ
ติดตอ่ กนั เปน็ ระยะเวลาดงั ต่อไปน้ี
2.1 กรณีมีโฉนดที่ดิน ผู้อื่นเข้าไปครอบครองและทาประโยชน์ติดต่อกันเป็นเวลา
๑๐ ปี ท่านอาจถกู ฟอ้ งครอบครองปรปกั ษ์ จนเป็นเหตุใหส้ ูญเสยี โฉนดที่ดนิ ได้
2.2 กรณมี ีหนังสือรับรองการทาประโยชน์ ผอู้ ่ืนเข้าไปครอบครองและทาประโยชน์
ติดต่อกันเป็นเวลา ๑ ปี ท่านอาจถูกแย่งการครอบครอง โดยการจดทะเบียนได้มาโดยการครอบครอง
ณ สานกั งานทีด่ ินในเขตทอ้ งทีท่ ่ที ่ีดนิ ตงั้ อยู่ จนเป็นเหตใุ หส้ ูญเสียหนังสอื รับรองการทาประโยชน์ได้
แนวทางปอ้ งกันปัญหาเร่อื งทด่ี นิ
จากข้อเท็จจริงที่ได้กล่าวมาทั้งหมดจะเห็นได้ถึงความสาคัญของการครอบครองและ
ทาประโยชน์ในที่ดินว่ามีความสาคัญมากเพียงใด หากมีการทอดท้ิงไม่ทาประโยชน์ในท่ีดินหรือปล่อยท่ีดินให้
เป็นที่รกร้างว่างเปล่า อาจสูญเสียที่ดินโดยรัฐฟ้องเรียกคืนหรือถูกบุคคลอ่ืน เช่น นายทุน แย่งการครอบครอง
เมื่อทราบถึงสาเหตุแห่งการสูญเสียที่ดินแล้วต้องหาทางป้องกัน ซ่ึงวิธีการท่ีดีที่สุดคือ การครอบครองและ
ทาประโยชน์ในท่ีดินด้วยตนเอง นอกจากจะไม่สูญเสียท่ีดินแล้ว ยังเป็นการป้องกันการรุกล้าหรือข้อพิพาท
ของเจ้าของท่ดี นิ แปลงข้างเคยี งได้อีกทางหน่งึ
20 คูม่ อื สนบั สนนุ การปฏิบัติงานเก่ยี วกบั ท่ดี ิน ขอ-งก1ำ�9นนั- ผูใ้ หญ่บา้ น
ตัวอย่างการทาประโยชน์
ที่ดินของ นาย ก. และ นาย ข. ครอบครองและทาประโยชน์เป็นที่นาติดกันมีคันนา
เป็นเขตแดนก้ันระหว่างท่ีดินท้ังสองแปลง หาก นาย ก. และ นาย ข. ไม่ทอดท้ิงการทาประโยชน์แล้ว คันนาที่
เป็นเขตแดนระหว่างกัน หากมีการป้ันคันนาใหมท่ ุกปีก็จะได้แนวเดิมตลอดเพราะต่างฝ่ายต่างไม่ทอดท้ิงการทา
ประโยชน์และเฝ้าระวงั มิให้อีกฝ่ายรกุ ลา้ แต่หากมฝี ่ายใดฝ่ายหนึง่ ทอดทิง้ การทาประโยชน์อาจสูญเสียเขตแดน
บางส่วนของตน เพราะอีกฝ่ายอาจจะปั้นคันนาขยับเข้ามาในท่ีดินของฝ่ายท่ีทอดท้ิงการทาประโยชน์ทีละเล็ก
ทีละน้อย จนเกิดเป็นคดีฟ้องร้องกันได้ หรืออาจเสียท่ีดินทั้งแปลงเลยก็เป็นได้ ดังนั้นจึงสรุปได้ว่า การป้องกัน
การสูญเสียท่ีดนิ ของตนบางส่วนหรอื ทั้งแปลง วิธีที่ดีทสี่ ุดคือการครอบครองและทาประโยชน์ในท่ีดินด้วยตนเอง
ซึ่งอาจจะดาเนินการด้วยการทารั้วรอบแปลงท่ีดิน การปลูกต้นไม้ยืนต้นแบบถาวรเป็นเขตท่ีดิน การปักหลัก
(เสาคอนกรีต) คู่กับหลักเขตที่ดินทุกมุมเขตที่ดิน เป็นต้น อีกทั้งยังเป็นการป้องกันมิให้เกิดปัญหาเรื่องเขตแดน
ในอนาคตและยังเปน็ การลดเร่อื งคดีฟ้องรอ้ ง ที่จะนาเขา้ สกู่ ระบวนการศาลอกี ทางหนึง่ ดว้ ย
*****************************************
*ทา่ นสามารถขอรายละเอียดเพมิ่ เตมิ ไดท้ ่ีสานักงานท่ีดินจังหวัด/สาขา/ส่วนแยก/สานักงานทดี่ ินอาเภอทุก
แหง่ หรอื สานกั มาตรฐานและสง่ เสรมิ การรังวัด โทร. 0 2141 5873
บันทึก
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
คู่มอื สนับสนนุ -ก2าร0ปฏ- บิ ัตงิ านเกยี่ วกับที่ดิน ของก�ำ นนั ผใู้ หญบ่ ้าน 21
ขอ้ ควรรเู้ ก่ยี วกับโฉนดท่ีดนิ แผนทีช่ นั้ หน่งึ
และกำรรงั วัดด้วยระบบดำวเทยี ม
โฉนดท่ดี ินแผนท่ชี ัน้ หนง่ึ คืออะไร
โฉนดที่ดินท่ีทุกหลักเขตหรือมุมเขตท่ีดินจะทำกำรรังวัดหำค่ำพิกัดทำงภูมิศำสตร์ สำหรับใช้
อำ้ งองิ และใช้ในกำรทำแผนที่รูปแปลงทด่ี ินรวมถึงกำรคำนวณเน้ือท่ี
สำมำรถตรวจสอบหำตำแหน่งของหลักเขตและแนวเขตท่ีดินที่สูญหำยถูกทำลำย หรือ
ถูกเคล่ือนย้ำย จำกค่ำพกิ ัดภูมิศำสตรไ์ ดอ้ ย่ำงรวดเรว็ ถูกต้องและแมน่ ยำ
เนื้อท่ีในโฉนดที่ดินมีควำมถูกต้องเนื่องจำกใช้ค่ำพิกัดของทุกหลักเขตหรือมุมเขตที่ดิน
ในกำรคำนวณเน้อื ท่ี
กำรรังวัดจัดทำรูปแปลงโฉนดที่ดิน กระทำโดยวิธีแผนที่ชั้นหนึ่งด้วยกล้องธีโอโดไลท์และ
เคร่ืองมือวัดระยะโยงยึดหลักเขตวัดง่ำมมุม ภำคของทิศ หรือใช้กล้องสำรวจแบบประมวลผล หรือกำรรงั วัด
ด้วยเคร่ืองรับสัญญำณดำวเทียมหรือด้วยเคร่ืองมือสำรวจประเภทอื่นท่ีมีควำมละเอียดถูกต้องไม่ต่ำกว่ำเกณฑ์
มำตรฐำนท่กี รมที่ดนิ กำหนดไว้ เพอื่ คำนวณหำค่ำพกิ ัดที่สบื เนอื่ งเช่ือมโยงกับหมุดหลักฐำนแผนท่ี
ทำไมต้องทำกำรรงั วดั ดว้ ยวธิ แี ผนท่ชี ัน้ หน่งึ
๑. เพ่ือให้รูปแปลงทดี่ นิ มีควำมถูกตอ้ งมน่ั คง ท้ังตำแหนง่ แนวเขต รูปรำ่ ง และเนื้อท่ี
๒. ป้องกันกำรเคล่ือนย้ำย แก้ไข เปลี่ยนแปลงตำแหน่งหลักเขตและแนวเขตท่ีดินโดยไม่ชอบ
ดว้ ยกฎหมำย
๓. เพ่อื ลดปญั หำกำรพิพำทเกีย่ วกบั แนวเขตที่ดนิ ท้ังระหวำ่ งเอกชนกบั เอกชน หรือเอกชนกับรัฐ
๔. เพื่อให้แผนที่รูปแปลงท่ีดินมีควำมละเอียดถูกต้องสูงตำมมำตรฐำนในระดับสำกลและ
เชอ่ื มโยงเป็นระบบเดียวกนั ทัง้ ประเทศ
22 คู่มือ สนบั สนุนการปฏบิ ตั งิ านเกยี่ วกับที่ดิน ขอ-งก2ำ�1นัน- ผู้ใหญบ่ า้ น
กำรรังวดั ดว้ ยวธิ แี ผนทช่ี ้นั หนง่ึ โดยระบบโครงขำ่ ยกำรรงั วดั ด้วยดำวเทียมแบบจลน์
(RTK GNSS Network)
ปัจจุบันกรมท่ีดินได้นำเทคโนโลยีกำรรังวัดโดยระบบ
โครงข่ำยกำรรังวัดด้วยดำวเทียมแบบจลน์ (RTK GNSS Network)
ซงึ่ เป็นเทคโนโลยีที่ทันสมัย ขั้นตอนไม่ยุ่งยำก แต่มีควำมละเอียด
ถกู ต้องสงู ในระดับเซนติเมตร มำใชใ้ นกำรรังวัดทำแผนทร่ี ูปแปลง
เพื่อออกโฉนดที่ดิน ด้วยกำรบูรณำกำรร่วมกับกรมแผนท่ีทหำร
กรมโยธำธิกำรและผังเมือง และสถำบันสำรสนเทศทรัพยำกรน้ำ
และกำรเกษตร(องค์กำรมหำชน) ติดตั้งสถำนีรับสัญญำณ
ดำวเทียมอ้ำงอิงถำวร (CORS) ในลักษณะโครงข่ำยสำมเหล่ียม
จำนวน ๒๓๕ สถำนีให้ครอบคลุมพ้ืนท่ีท่ัวประเทศเพ่ือทำกำรรับ
สญั ญำณดำวเทียม ในระบบ GNSS ตลอด ๒๔ ชั่วโมง และส่งข้อมูล
ไปยังศูนย์ควบคุม (Control Center) ณ อำคำรรังวัดและทำแผนท่ี
กรมที่ดิน เพ่ือทำกำรประมวลผล ค่ำปรับแก้ ส่งให้ผู้ใช้งำนท่ี
ทำกำรรังวัดด้วยสัญญำณดำวเทียมในพื้นที่ ณ เวลำนั้น
(Real time) ทำกำรกำหนดหำค่ำพิกัดของตำแหน่งท่ีต้องกำร
โดยกรมท่ีดินได้นำเทคโนโลยีนี้มำใช้เพื่อกำหนดค่ำพิกัดทำง
ภูมิศำสตร์ ให้กับหมุดหลักเขตของแปลงที่ดิน ซึ่งจะทำให้
แปลงที่ดินท่ีรังวัดด้วยวิธีกำรน้ีเป็นแปลงที่ดินทมี่ คี วำมละเอียดถูกตอ้ ง และมมี ำตรฐำนในระดับสำกล
ประโยชนข์ องกำรรงั วดั ด้วยวธิ แี ผนทีช่ ้นั หน่งึ
๑. ลดข้อพพิ ำทเก่ยี วกับแนวเขตท่ีดนิ เนอื่ งจำกรปู แปลงทดี่ ินมีค่ำพิกัดท่ีมคี วำมละเอียดถูกต้องสูง
และสำมำรถตรวจสอบหำตำแหนง่ หลักเขตหรือแนวเขตท่ีถูกต้อง ได้อยำ่ งรวดเร็วและแมน่ ยำ
๒. ลดขั้นตอนและระยะเวลำในกำรรังวัดท่ีดิน ส่งผลให้คิวรังวัดลดลง ประชำชนสำมำรถเข้ำถึง
กำรรังวดั แปลงท่ดี นิ ไดเ้ รว็ ขึ้นหลังจำกยน่ื เรอื่ งขอทำกำรรงั วดั
๓. ลดภำระค่ำใชจ้ ำ่ ยและประหยดั เวลำในกำรมำระวงั ช้แี นวเขต
๔. ประชำชนมคี วำมมัน่ คงในกำรถือครองของทด่ี ินและเชอ่ื ม่นั ในเอกสำรสทิ ธิทดี่ ิน
๕. ประหยัดงบประมำณของรฐั ในกำรสรำ้ งหมดุ หลักฐำนแผนทที่ ช่ี ำรดุ สูญหำย
๖. ลดปัญหำกำรออกเอกสำรสิทธิที่ดินที่ผิดพลำดคลำดเคลื่อน และปัญหำกำรบุกรุกแนวเขต
ที่ดนิ ของรัฐ เนอ่ื งจำกกำรรงั วัดมคี วำมถกู ต้องทำงตำแหน่งสงู และสำมำรถตรวจทำนตำแหน่งไดอ้ ยำ่ งแม่นยำ
๗. สำมำรถใช้ประโยชน์จำกข้อมูลแปลงที่ดิน ซึ่งมีค่ำพิกัดของหลักเขตหรือแนวเขตท่ีถูกต้อง
ในกำรบริหำรจัดกำรที่ดิน ทั้งภำครัฐ และภำคเอกชนให้เกิดประโยชน์สูงสุดรวมทั้งกำรกำหนดตำแหน่งหลักเขต
ท่ีดินและแนวเขตท่ีดิน กรณีเกิดกำรสูญหำยหรือถูกทำลำยจำกภัยพิบัติ ให้กลับคืนสู่สภำพเดิมได้อย่ำงถูกต้อง
และรวดเร็ว
*************************************************
- 22 - 23
คู่มือ สนับสนุนการปฏบิ ตั งิ านเก่ียวกบั ท่ีดนิ ของก�ำ นัน ผใู้ หญบ่ า้ น
* ท่ำนสำมำรถขอรำยละเอียดเพ่ิมเติมได้ท่ีสำนักงำนท่ีดินจังหวัด/สำขำ/ส่วนแยก/สำนักงำนที่ดิน
อำเภอทกุ แหง่ หรือกองเทคโนโลยที ำแผนท่ี โทร. ๐ ๒๕๐๓ ๓๓๖๗ เวบ็ ไซต์ http://www.dol-rtknetwork.com
บนั ทกึ
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................. ............................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................................................................................................... ..........
......................................................................................................................... .....................................................
............................................................................................................................. .................................................
......................................................................................................................................................... .....................
.............................................................................................................. ................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................................... ...............................
................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................................................................... ..........................................
......................................................................................... .....................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
24 คูม่ ือ สนบั สนุนการปฏบิ ัตงิ านเกี่ยวกับท่ดี ิน ของก�ำ -น1ัน3ผ-ใู้ หญ่บา้ น
บันทึก
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
คู่มอื สนบั สนนุ -ก2าร3ป-ฏิบตั งิ านเกยี่ วกับท่ดี ิน ของกำ�นนั ผใู้ หญ่บ้าน 25
ข้ันตอนและหลักฐำนในกำรตดิ ตอ่ สำนกั งำนทด่ี นิ เพื่อจดทะเบียนเก่ียวกับกำรโอน
จำนอง เชำ่ และกอ่ ภำระผูกพันในอสงั หำรมิ ทรพั ย์
ขนั้ ตอนกำรดำเนนิ กำรจดทะเบยี นสทิ ธแิ ละนติ กิ รรม
ขั้นตอนที่ ๑. ติดตอ่ เจ้ำหนำ้ ทปี่ ระชำสัมพนั ธ์ เพือ่ ตรวจสอบเอกสำรหลกั ฐำนเบือ้ งต้นและรับบตั รควิ
ขนั้ ตอนที่ ๒. ยื่นคำขอและสอบสวน
- ยนื่ คำขอ
- เจำ้ หนำ้ ทีส่ อบสวน
- ตรวจอำยดั
- ทำสญั ญำ หรือบันทึกข้อตกลง และแก้ทะเบยี น
- คกู่ รณลี งนำมในสัญญำหรอื บนั ทกึ ข้อตกลง
- ประเมนิ รำคำทุนทรพั ย์ และคำนวณค่ำธรรมเนยี ม ภำษีอำกร
ขน้ั ตอนท่ี ๓. ชำระเงนิ ค่ำธรรมเนยี ม ภำษีอำกร
ข้ันตอนที่ ๔. จดทะเบียนสิทธแิ ละนติ กิ รรม
- เจ้ำพนกั งำนท่ีดนิ ตรวจสอบเรอื่ ง
- เรียกคู่กรณีสอบสวนกอ่ นจดทะเบียนและประทบั ตรำ
- แจกหนงั สือแสดงสิทธใิ นที่ดินและสญั ญำ
หลกั ฐำนประกอบ
๑. หลักฐำนทำงทะเบียนท่ีดิน ได้แก่ โฉนดท่ีดิน/หนังสือรับรองกำรทำประโยชน์/หนังสือกรรมสิทธิ์
ห้องชดุ /หลกั ฐำนกำรเปน็ เจำ้ ของส่งิ ปลกู สร้ำง
๒. หลกั ฐำนที่แสดงถงึ สิทธคิ วำมสำมำรถของบคุ คล
๒.๑ บคุ คลธรรมดำ
เอกสำรหลกั ฐำนสำหรับบุคลธรรมดำ (ตน้ ฉบับ) ทีใ่ ช้ประกอบกำรจดทะเบยี น เชน่
-บตั รประจำตวั ประชำชน
-สำเนำทะเบยี นบ้ำน
-ใบเปล่ียนช่อื ตัว/ชอ่ื สกุล
-ทะเบยี นสมรส/ทะเบยี นหยำ่ /พรอ้ มบันทกึ หลงั ทะเบยี นหย่ำ (ถ้ำมี)
-ใบมรณบตั รของคสู่ มรส
-หนงั สือยนิ ยอมให้ทำนิติกรรมของค่สู มรส พร้อมสำเนำบตั รประจำตัวประชำชนและสำเนำ
ทะเบียนบำ้ นของคู่สมรส เป็นตน้
๒.๒ นิติบคุ คล หำ้ งห้นุ สว่ น บริษัทจำกดั
๒.๒.๑ เอกสำรหลกั ฐำนทผี่ ้ขู อจัดทำขนึ้ ประกอบกำรจดทะเบียน
- รำยงำนกำรประชุมนติ บิ ุคคล
- ตัวอยำ่ งลำยมอื ชือ่ กรรมกำรผู้มีอำนำจกระทำกำรแทนนติ บิ ุคคล
- บตั รประจำตวั ประชำชนและสำเนำทะเบยี นบำ้ นของกรรมกำรพร้อมตรำประทบั
26 คมู่ ือ สนบั สนุนการปฏิบัติงานเกีย่ วกับทดี่ นิ ขอ-ง2ก5�ำ น-ัน ผใู้ หญบ่ ้าน
๒.๒.๒ เอกสารหลกั ฐานทใ่ี ชป ระกอบการจดทะเบยี น
.- หนังสือรบั รองนิติบุคคล และรายละเอยี ดวัตถทุ ่ีประสงค
- หนังสอื บริคณหสนธิ
- ขอบังคับของนิติบุคคล
- บัญชีรายช่ือผูถือหุนและถานิติบุคคล (ไทย) น้ันมีนิติบุคคล (ไทย) อื่น ถือหุนอยูอีกตองแสดง
หลักฐานบัญชรี ายชอ่ื ผูถ ือหุน
๓.เอกสารเพ่ิมเตมิ อนื่ ๆ (ตน ฉบับ) เชน
๓.๑ คาํ พิพากษาหรือคาํ สง่ั ศาลและหนงั สอื รบั รองคดีถึงที่สุด (กรณีการโอนตามคําสั่งศาลหรือโอนโดย
มคี ําพพิ ากษา)
๓.๒ หนังสือยนิ ยอมเจาของที่ดนิ ใหทํานติ กิ รรม (กรณสี ่ิงปลกู สรางทโ่ี อนไมใ ชเจา ของที่ดนิ )
๓.๓ หนงั สอื รบั รองการปลอดหน้จี ากนติ บิ ุคคลอาคารชุด (กรณีโอนหองชุด)
๓.๔ หนังสือรับรองของนิติบุคคลอาคารชุดที่รับรองวามีคนตางดาวถือกรรมสิทธิ์ในหองชุด ไมเกิน
รอยละ๔๙ ของเนื้อที่หองชดุ ท้งั หมดในอาคารชุดน้นั (กรณโี อนหอ งชุดใหแกบุคคลหรอื นติ บิ ุคคลตางดาว)
๓.๕ กรณีคนไทยท่ีมีคูสมรสตางดาวขอซื้อท่ีดินหรือหองชุดเพ่ือเปนสินสวนตัวหรือกรณีบุคคลหรือนิติ
บุคคลตางดาวขอซ้ือหองชุด หรือกรณีนิติบุคคลที่มีคนตางดาวถือหุนหรือเปนกรรมการรับโอนที่ดินโดยมี
วัตถุประสงคเพ่ือประกอบธุรกิจอสังหาริมทรัพย ตองมีเอกสารเพิ่มเติมตามคูมือสําหรับประชาชน พ.ร.บ.
อาํ นวยความสะดวกในการพิจารณาอนญุ าตของทางราชการ พ.ศ.๒๕๕๘
๓.๖ เอกสารท่ีนํามาแสดงตอพนักงานเจาหนาที่ถาเปนภาษาตางประเทศ ตองแปลเปนภาษาไทยท่ี
รบั รองความถกู ตองตามกฎหมาย
๓.๗ รูปแผนท่ีแสดงแนวเขตที่ดินประกอบสัญญา (เชน แบงเชา แบงเชาเฉพาะสวน ภาระจํายอม
บางสว น เปนตน )
๓.๘ กรณีท่ีมีการมอบอํานาจใหทํานิติกรรมแทน ตองมีหนังสือมอบอํานาจ สําเนาบัตรประจําตัว
ประชาชนและสําเนาทะเบียนบาน (ถายเอกสาร) ท่ีผูมอบอํานาจรับรองความถูกตอง พรอมบัตรประจําตัว
ประชาชนและสาํ เนาทะเบียนบาน (ตน ฉบับ) ของผรู บั มอบอาํ นาจ เปน ตน
บันทึก
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
- 25 - 27
ค่มู อื สนับสนุนการปฏิบตั งิ านเกี่ยวกับที่ดิน ของกำ�นนั ผูใ้ หญบ่ า้ น
ขนั้ ตอนและหลกั ฐำนในกำรติดตอ่ สำนกั งำนท่ีดินเพอื่ จดทะเบยี น
เกีย่ วกบั ผู้จัดกำรมรดก/โอนมรดก
ข้ันตอนกำรจดทะเบียน
ข้นั ตอนท่ี ๑ ตดิ ตอ่ เจ้ำหนำ้ ทป่ี ระชำสัมพนั ธ์ เพือ่ ตรวจสอบเอกสำรหลกั ฐำนเบ้ืองต้น และรบั บตั รควิ
ขัน้ ตอนที่ ๒ ย่นื คำขอและสอบสวน
- ยืน่ คำขอ/เจ้ำหนำ้ ท่ีสอบสวน/ตรวจอำยดั
- ทำคำขอ/ผขู้ อลงนำมในคำขอและบนั ทึกถอ้ ยคำ
- กรณีต้องประกำศมีกำหนด ๓๐ วัน (เพ่ิมขั้นตอนชำระเงินค่ำคำขอ และค่ำประกำศ/จัดทำ
ประกำศและหนังสือนำส่งประกำศ/เสนอเจำ้ พนักงำนท่ดี ินลงนำม/ทำหนงั สือแจ้งให้มำดำเนินกำรจดทะเบยี น)
- ประเมินรำคำทุนทรพั ย์ และคำนวณคำ่ ธรรมเนยี ม ภำษีอำกร
ขน้ั ตอนที่ ๓ ชำระค่ำธรรมเนยี ม ภำษีอำกร
ขน้ั ตอนท่ี ๔ จดทะเบียนสิทธิและนิตกิ รรม
- เจ้ำพนกั งำนทดี่ ินตรวจสอบเรอ่ื ง/ตรวจอำยัด
- เจำ้ พนักงำนทด่ี นิ จังหวดั /สำขำพจิ ำรณำสัง่ ใหจ้ ดทะเบยี น
- แจกหนงั สอื แสดงสิทธิในทดี่ นิ
เอกสำรหลักฐำน
๑. หลักฐำนทำงทะเบียนท่ีดิน ได้แก่ โฉนดท่ีดิน/หนังสือรับรองกำรทำประโยชน์/หนังสือกรรมสิทธิ์
ห้องชดุ
๒. หลักฐำนทแี่ สดงถงึ สทิ ธคิ วำมสำมำรถของบุคคล
๒.๑ บุคคลธรรมดำ
เอกสำรหลักฐำนสำหรบั บุคลธรรมดำ (ต้นฉบบั ) ทีใ่ ชป้ ระกอบกำรจดทะเบยี น เชน่
-มรณะบตั รหรือหลกั ฐำนกำรตำยของเจ้ำมรดก
- บัตรประจำตัวประชำชน
- สำเนำทะเบยี นบำ้ น
- ใบเปลีย่ นชื่อตัว/ชอ่ื สกุล ของเจำ้ มรดกหรอื ผ้จู ัดกำรมรดก
- ทะเบียนสมรส (กรณีค่สู มรสมหรอื บดิ ำเจ้ำมรดกเป็นผู้ขอรับมรดก)
- ทะเบยี นรบั บตุ รบุญธรรม (กรณบี ตุ รบุญธรรมเป็นผ้ขู อรับมรดก)
- หลักฐำนแสดงว่ำผ้รู ับโอนเป็นทำยำทท่ีมสี ทิ ธิรับมรดกตำมกฎหมำย
๒.๒ นติ บิ คุ คล ห้ำงหุน้ ส่วนจำกดั บริษทั จำกดั
๒.๒.๑เอกสำรหลักฐำนทผี่ ู้ขอจดั ทำขึ้นประกอบกำรจดทะเบยี น
- รำยงำนกำรประชมุ นติ ิบุคคล
- ตัวอย่ำงลำยมอื ชอื่ กรรมกำรหรือผมู้ ีอำนำจทำกำรแทนนิตบิ คุ คล
- บัตรประจำตัวประชำชนและสำเนำทะเบียนบ้ำนของกรรมกำรหรือผู้มีอำนำจทำกำรแทนนิติบุคคล
พร้อมตรำประทับ
28 คู่มือ สนบั สนนุ การปฏบิ ตั ิงานเก่ียวกบั ท่ีดนิ ขอ-ง2ก�ำ6น-นั ผ้ใู หญ่บ้าน
๒.๒.๒ เอกสำรหลกั ฐำนทใ่ี ชป้ ระกอบกำรจดทะเบยี น
- หนงั สอื รับรองนิตบิ คุ คล และรำยละเอียดวตั ถุทป่ี ระสงค์
- หนงั สอื บรคิ ณหส์ นธิ
- ข้อบังคบั ของนติ ิบุคคล
- บัญชรี ำยชือ่ ผู้ถือหุน้ และถำ้ นิติบุคคล (ไทย) น้นั มีนิตบิ ุคคล (ไทย) อืน่ ถือหุ้นอยู่อีกตอ้ งแสดงหลกั ฐำน
บัญชีรำยชอ่ื ผู้ถือหุ้น
๓. เอกสำรเพ่ิมเตมิ อืน่ ๆ (ตน้ ฉบบั ) เชน่
๓.๑ คำสั่งศำล หรอื คำพพิ ำกษำซ่ึงแตง่ ตงั้ กำรเปน็ ผู้จัดกำรมรดก
๓.๒ พนิ ัยกรรม ยกเว้นกรณีพินัยกรรมสูญหำย หรือถูกทำลำย สำมำรถนำสำเนำพนิ ัยกรรมทีเ่ คยนำไป
แสดงต่อหนว่ ยงำนรำชกำร เช่น ศำล หรอื สำนักงำนทีด่ ินอ่ืน และพนักงำนเจ้ำหน้ำท่ขี องหนว่ ยงำนนน้ั ได้รับรอง
สำเนำถกู ตอ้ งมำใช้เปน็ หลักฐำนแทนตน้ ฉบับพนิ ัยกรรมก็ได้
๓.๓ หลกั ฐำนกำรตำยของบดิ ำมำรดำเจำ้ มรดก
๓.๔ ถ้ำมีผู้มีสิทธิรับมรดกร่วมกันหลำยคนบำงคนได้ถึงแก่กรรมไปแล้ว ต้องมีหลักฐำนกำรตำยของ
ทำยำทนั้นๆ
๓.๕ หลกั ฐำนกำรไมร่ ับมรดกของทำยำท (กรณีไมข่ อรบั มรดกและไม่ได้มำติดต่อยนื่ คำขอดว้ ย)
๓.๖ กรณีโอนห้องชุดต้องมหี นังสอื รับรองกำรปลอดหน้จี ำกนติ บิ ุคคลอำคำรชดุ
๓.๗ หนังสือยินยอมเจำ้ ของทีด่ นิ ให้ทำนติ กิ รรม (กรณีสิง่ ปลูกสรำ้ งท่ีโอนมรดกไม่ใช่ของเจำ้ ของทดี่ นิ )
คำ่ ธรรมเนยี มกำรจดทะเบยี น
๑. คำ่ คำขอ แปลงละ ๕ บำท
๒. ค่ำประกำศมรดก แปลงละ ๑๐ บำท
๓. ค่ำจดทะเบียนผู้จัดกำรมรดก แปลงละ ๕๐ บำท
๔. ค่ำจดทะเบยี นโอนมรดก รอ้ ยละ ๒ คิดจำกรำคำประเมนิ ทนุ ทรัพย์
๕. ค่ำจดทะเบียนโอนมรดกระหว่ำงผู้บพุ กำรีกับผู้สบื สนั ดำน หรือระหว่ำงคู่สมรส ร้อยละ ๐.๕ คดิ จำก
รำคำประเมินทนุ ทรพั ย์
บันทกึ
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................. ............................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
ค่มู อื สนับสน-นุ 3กา1รป- ฏบิ ตั ิงานเก่ียวกบั ท่ีดนิ ของก�ำ นนั ผ้ใู หญบ่ า้ น 29
ความแตกตา งระหวา งการจํานองกบั ขายฝาก
จํานอง
จํานอง คือ การท่ีผูจํานองเอาทรัพยสินของตนมาเปนประกันการชําระหนี้แกผูรับจํานองโดย
ไมตองสง มอบทรพั ยสนิ นั้นใหแกผูรบั จํานอง
หลักเกณฑก ารจาํ นอง
๑. การจํานองตองทําเปนหนังสือและจดทะเบียนตอพนักงานเจาหนาท่ี มิฉะนั้นตกเปนโมฆะ
ไมม ผี ลผูกพันคกู รณี
๒. ตองระบทุ รัพยสนิ ท่จี ํานองใหช ดั เจน
๓. ตอ งระบจุ าํ นวนเงนิ ท่จี ํานองเปน ประกนั การชาํ ระหนี้
สิทธิของผจู าํ นองและผรู ับจาํ นอง
๑. สทิ ธขิ องผจู ํานองเนอื่ งจากการจํานองเปนการเอาทรพั ยสินมาเปนประกันการชําระหนี้
โดยไมตองสงมอบทรัพยสินท่ีจํานองใหแกผูรับจํานอง ดังน้ัน แมวาทรัพยสินจะไดนํามาจํานองเปนประกันการ
ชําระหนแ้ี ลว ผจู าํ นองยังคงเปนเจา ของอยูต ามเดิมและยังคงครอบครองทําประโยชนใ นทรัพยสินที่จํานองตอไป
๒. สทิ ธขิ องผูร บั จํานอง
- ผรู บั จาํ นองมสี ทิ ธิไดรับชําระหน้จี ากทรพั ยส ินทีจ่ าํ นองกอ นเจา หนท้ี ่ัวไป
- ผูร บั จาํ นองบังคับชําระหนี้จากทรัพยสินที่จํานองไดไมวาทรัพยสินที่จํานองจะโอนไปใหแกผูใด
การจํานองยอ มตกติดไปกับตัวทรพั ยสินทจี่ าํ นอง
การบังคับจาํ นอง
เมื่อลูกหน้ีผิดนัดไมชําระหนี้ใหแกผูรับจํานอง ผูรับจํานองก็จะฟองคดีตอศาล เพื่อบังคับ
จาํ นองโดยนําทีด่ ินท่จี าํ นองไวมาดาํ เนนิ การขายทอดตลาดเพื่อนําเงินมาชําระหนี้
โดยกอ นทจ่ี ะมีการฟอ งบังคบั จํานอง ผรู ับจํานองจะตองมีหนังสือแจงใหลูกหน้ีทราบวาจะตอง
ชําระหนี้ภายในเวลาที่กําหนด ถาลูกหนี้ละเลยไมชําระหนี้ภายในเวลาท่ีกําหนดแลว ผูรับจํานองก็จะฟองคดีตอศาล
เพอ่ื ใหศ าลมีคาํ พพิ ากษาสัง่ ใหยึดท่ีดนิ ที่จํานองออกขายทอดตลาดเพ่อื นําเงนิ มาชาํ ระหนใ้ี หแ กผ รู บั จํานองตอ ไป
การขายฝาก
ขายฝาก คือ สัญญาซ้ือขายซ่ึงกรรมสิทธิ์ในทรัพยสินตกไปยังผูซื้อ โดยมีขอตกลงกันวาผูขาย
อาจไถทรัพยนั้นคืนไดภายในเวลาที่กําหนด ทรัพยสินที่ขายฝากถาเปนอสังหาริมทรัพยจะกําหนดเวลาขายฝาก
กันเทาใดก็ไดแตจะเกินสิบปไมได กําหนดเวลาไถนี้เปนเร่ืองของชวงเวลา เชน ขายฝากมีกําหนด ๒ ป ผูขาย
ฝากจะไถท รพั ยค นื เมื่อใดกไ็ ดไ มต อ งรอจนครบ ๒ ป แตถ าผูขายฝากไมใชส ทิ ธิไถท รพั ยส นิ ภายในกาํ หนดเวลา
30 คมู่ อื สนบั สนนุ การปฏิบตั ิงานเกย่ี วกับท่ีดนิ ขอ-งก2ำ�8นนั- ผใู้ หญ่บา้ น
ย่อมหมดสิทธิไถ่ทรัพย์สินน้ันอีกต่อไป (กรณีจะได้ที่ดินคืนต้องเป็นกำรตกลงซ้ือขำยกันใหม่) และมีผลทำให้
กรรมสิทธิต์ กเปน็ ของผู้รับซื้อฝำกโดยเดด็ ขำด
กำรใช้สทิ ธิไถถ่ อนจำกขำยฝำก
๑. ต้องกระทำภำยในกำหนดเวลำขำยฝำก
๒. ตอ้ งนำสนิ ไถส่ ่งมอบแกผ่ ู้ซ้อื ฝำก
๓. ในกรณีไม่สำมำรถตำมตัวผู้รับซ้อื ฝำกได/้ หลกี เล่ียงไมย่ อมรบั สนิ ไถ่ ให้นำสินไถไ่ ปวำง ณ
สำนกั งำนวำงทรัพย์ภำยในกำหนดเวลำไถ่
ผมู้ ีสิทธใิ นกำรไถ่ทรพั ย์สินของผู้ขำยฝำก
๑. ผู้ขำยเดิม หรือทำยำทของผขู้ ำยเดมิ
๒. ผ้รู ับโอนสิทธิ
๓. บคุ คลซึ่งในสัญญำยอมรับไวโ้ ดยเฉพำะวำ่ ให้เป็นผู้ไถ่ได้
ผูม้ สี ิทธใิ นกำรไถ่ทรัพย์สินของผู้ซือ้ ฝำก
๑. ผู้ซอ้ื เดมิ หรอื ทำยำทของผู้ซ้อื เดมิ
๒. ผู้รบั โอนทรัพย์สิน หรือรับโอนสทิ ธิเหนอื ทรัพย์สนิ
ผลกำรใช้สทิ ธไิ ถ่ถอนจำกขำยฝำก
๑. กรรมสิทธิ์จะตกมำเป็นของผ้ขู ำยฝำกทนั ที
๒. ให้นำหลักฐำนกำรวำงทรัพย์หรือหนังสือจำกผู้รับซ้ือฝำกแสดงว่ำได้มีกำรไถ่ถอนแล้วพร้อม
หนังสอื แสดงสิทธิในท่ดี นิ มำขอจดทะเบียนไถ่ถอนจำกกำรขำยฝำกต่อพนักงำนเจำ้ หน้ำท่ี
๓. ผู้ขำยฝำกถ้ำได้รับหนังสือหรือหลักฐำนเป็นหนังสือลงลำยมือช่ือผู้รับซื้อฝำกว่ำได้มีกำร
ไถถ่ อนแลว้ สำมำรถมำดำเนินกำรไถ่ถอนจำกขำยฝำกฝำ่ ยเดยี วได้
หมำยเหตุ กำรจดทะเบียนไถ่ถอนจำกกำรขำยฝำกเป็นคนละส่วนกับกำรใช้สิทธิไถ่เพรำะกำรจด
ทะเบียนไถ่ถอนจำกกำรขำยฝำกจะกระทำเม่ือใดก็ได้ แต่กำรใช้สิทธิไถ่ต้องกระทำภำยในกำหนดเวลำไถ่ตำม
สัญญำขำยฝำก โดยนำสินไถ่ส่งมอบแก่ผู้รับซ้ือฝำกภำยในกำหนดเวลำไถ่ ถ้ำไม่สำมำรถ ตำมตัวผู้รับซื้อฝำกได้
หรือผู้รับซื้อฝำกหลีกเล่ียงไม่ยอมให้มีกำรไถ่ให้นำสินไถ่ไปวำง ณ สำนักงำนวำงทรัพย์ภำยในกำหนดเวลำไถ่
โดยยอมสละสทิ ธิท่จี ะถอนทรัพย์ท่ีวำง
เมื่อมีกำรใช้สิทธิในกำรไถ่ทรัพย์ท่ีขำยฝำกแล้ว ควรรีบมำขอจดทะเบี ยนต่อพนักงำน
เจ้ำหน้ำที่โดยเร็ว หำกท้ิงไว้อำจเกิดควำมเสียหำยได้ ถ้ำมีกำรใช้สิทธิไถ่ภำยในกำหนดเวลำไถ่แล้ว กรรมสิทธิ์
จะตกเป็นของผู้ขำยฝำกทันที ผู้ขำยฝำกจึงชอบที่จะนำหลักฐำนเป็นหนังสือจำกผู้รับซื้อฝำกว่ำได้มีกำรไถ่ถอน
แล้ว หรือนำหลักฐำนกำรวำงทรัพย์พร้อมด้วยหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินมำขอจดทะเบียนไถ่ถอนจำกกำร
ขำยฝำกต่อพนกั งำนเจ้ำหนำ้ ทีแ่ ตเ่ พียงฝำ่ ยเดยี วได้ในกรณวี ำงทรัพยแ์ ลว้ ไมไ่ ด้หนังสอื แสดงสทิ ธิในท่ดี นิ มำ ใหน้ ำ
หลักฐำนกำรวำงทรัพย์มำแสดงต่อพนักงำนเจ้ำหน้ำท่ีเพ่ือป้องกันมิให้ผู้รับซื้อฝำกซ่ึงมิใช่เจ้ำของกรรมสิทธิ์
ทำกำรจดทะเบยี นสทิ ธิและนิติกรรมตอ่ ไป
คมู่ อื สนบั สนนุ-ก2า9รป-ฏบิ ัตงิ านเก่ยี วกบั ทีด่ ิน ของก�ำ นัน ผู้ใหญบ่ ้าน 31
กำรคำนวณระยะเวลำว่ำสัญญำขำยฝำกจะครบกำหนดเม่ือใด ให้นับวันรุ่งขึ้นเป็นวันแรก กล่ำวคือ
ถ้ำทำสัญญำขำยฝำกมีกำหนด ๑ ปี เมื่อวันที่ ๒๒ ตลุ ำคม ๒๕๕๓ ก็ตอ้ งครบกำหนด ๑ ปี ในวนั ท่ี ๒๒ ตุลำคม
๒๕๕๔กำรขำยฝำกไมใ่ ช่กำรเอำท่ดี ินมำเปน็ หลกั ประกนั กำรกูย้ ืมเงินดงั เชน่ กำรจำนอง
กำรขยำยกำหนดเวลำไถ่
ก่อนครบกำหนดเวลำไถ่หำกผู้ขำยฝำกเห็นว่ำไม่อำจใช้สิทธิไถ่ภำยในกำหนดเวลำได้ ควรทำ
ควำมตกลงกับผู้รับซื้อฝำกเพื่อขอขยำยกำหนดเวลำไถ่ กำรขยำยกำหนดเวลำไถ่ต้องจดทะเบียนต่อพนักงำน
เจำ้ หน้ำท่ี โดยผ้ขู ำยฝำกและผู้รับซื้อฝำกตอ้ งมำดำเนนิ กำรจดทะเบยี นดว้ ยกนั ท้ังสองฝำ่ ย
ตำรำงเปรยี บเทียบค่ำใชจ้ ่ำยระหว่ำงจำนองกับขำยฝำก
ลำดบั จำนอง ขำยฝำก
๑. ค่ำธรรมเนยี ม ๑% ๒% ของรำคำประเมนิ
๒. ภำษีหกั ณ ทีจ่ ่ำย -
๓. อำกร - เสีย
๔. ภำษีธรุ กิจเฉพำะ - เสยี ๐.๕%
เสยี ๓.๓%
กำรจดทะเบียนไถ่ถอนจำกขำยฝำก
ขัน้ ตอนกำรจดทะเบียนสิทธิและนติ ิกรรม
ขั้นตอนที่ ๑ ตดิ ต่อเจำ้ หนำ้ ทีป่ ระชำสมั พนั ธ์ เพ่อื ตรวจสอบเอกสำรหลักฐำนเบ้ืองตน้ และรบั บัตรควิ
ขัน้ ตอนที่ ๒ ย่ืนคำขอและสอบสวน
- ยื่นคำขอ
- เจ้ำหน้ำท่ีสอบสวน
- ประเมินรำคำทุนทรพั ย์ และคำนวณค่ำธรรมเนยี ม ภำษีอำกร
ขน้ั ตอนท่ี ๓ ชำระเงนิ ค่ำธรรมเนียม ภำษอี ำกร
ขั้นตอนที่ ๔ เจำ้ พนักงำนท่ดี ินลงนำมจดทะเบียนไถ่ถอนจำกกำรขำยฝำก
- แจกหนงั สอื แสดงสทิ ธใิ นทีด่ ิน
หลักฐำนประกอบ
๑. หลักฐำนท่ีใช้จดทะเบียน ได้แก่ บัตรประชำชน , โฉนดที่ดิน/หนังสือรับรองกำรทำประโยชน์/
หนงั สอื กรรมสิทธหิ์ อ้ งชุด
๒. หลกั ฐำนทีใ่ ช้ประกอบในกำรไถ่ถอน (กรณผี ้มู สี ทิ ธไิ ถถ่ อนมำฝำ่ ยเดยี ว)
- หนงั สอื หรอื หลกั ฐำนเปน็ หนงั สอื ลงลำยมอื ชอื่ ผู้รบั ซ้อื ฝำกวำ่ ได้มีกำรไถถ่ อนแลว้
ค่ำธรรมเนยี ม ภำษอี ำกร
๑. ค่ำธรรมเนยี ม แปลงละ ๕๐ บำท
๒. คำ่ ภำษหี ัก ณ ที่จ่ำย เสยี ตำมปกติ คำนวณจำกรำคำประเมนิ
๓. คำ่ อำกรแสตมป์ เสยี รอ้ ยละ ๐.๕ ของรำคำสงู ระหว่ำงรำคำประเมนิ กับรำคำแจง้ ไถ่ถอน
32 คูม่ ือ สนับสนุนการปฏบิ ัติงานเก่ียวกับที่ดิน ขอ-งก3�ำ0นนั- ผู้ใหญ่บ้าน
กำรมอบอำนำจ
กำรมอบอำนำจ คือ กำรท่ีบุคคลหนึ่งเรียกว่ำ ตัวกำร มอบให้บุคคลอีกคนหน่ึงเรียกว่ำ
ตวั แทน มีอำนำจทำกำรแทน และกำรกระทำนัน้ มผี ลในทำงกฎหมำยเสมือนวำ่ ตัวกำรทำด้วยตนเอง
กำรมอบอำนำจให้ทำกิจกำรใดท่ีกฎหมำยกำหนดว่ำต้องทำเป็นหนังสือกำรมอบอำนำจให้ทำ
กิจกำรน้ันก็ต้องทำเป็นหนังสือ เพื่อควำมสะดวกควรใช้แบบพิมพ์ของกรมท่ีดิน โดยผู้น้ันจะต้องทำหลักฐำน
กำรมอบอำนำจเป็นหนังสือให้ผู้ทำกำรแทน และมอบสำเนำบัตรประจำตัวประชำชนท่ีผู้มอบอำนำจรับรอง
ควำมถูกต้องให้กับผู้รับมอบอำนำจไปแสดงต่อพนักงำนเจ้ำหน้ำท่ีด้วย เจ้ำของที่ดินและผู้ซ้ือท่ีดินจะต้อง
ระมัดระวงั หรือกระทำกำรให้รัดกุมรอบคอบ มิฉะน้ันอำจเกิดกำรฉ้อโกงหรอื ได้รับควำมเสียหำยอย่ำงร้ำยแรงได้
จงึ ขอให้ผมู้ อบอำนำจไดป้ ฏิบัติตำมคำเตอื นหลังใบมอบอำนำจโดยเครง่ ครัด
หนังสือมอบอำนำจควรใช้ตำมแบบของกรมท่ีดิน ซ่ึงมีอยู่ ๒ แบบ สำหรับที่ดินมีโฉนดแล้ว
แบบหนึ่งกับท่ีดินท่ีเป็น น.ส.๓ หรือ น.ส.๓ ก. หำกใช้กระดำษอื่นควรเขียนข้อควำมอนุโลมตำมแบบพิมพ์ของ
กรมทด่ี ินเพรำะจะไดร้ ำยกำรทีช่ ัดเจนและถูกต้อง ข้อแนะนำในกำรมอบอำนำจ มดี ังน้ี
๑. ให้กรอกเคร่ืองหมำยหนังสือสำคัญสำหรับท่ีดินหรืออสังหำริมทรัพย์อย่ำงอื่น เช่น ตึก
บ้ำนเรือน โรง ใหช้ ดั เจน
๒. ให้ระบุเรื่องและอำนำจจัดกำรให้ชัดเจนว่ำ มอบอำนำจทำอะไร เช่น ซ้ือ ขำย จำนอง ฯลฯ
ถำ้ มเี ง่อื นไขพิเศษเพม่ิ เติมกใ็ ห้ระบุไว้ด้วย
๓. อย่ำกรอกข้อควำมให้ต่ำงลำยมือและใช้น้ำหมึกต่ำงสีกัน ถ้ำใช้เครื่องพิมพ์ดีดก็ต้องเป็น
เครอื่ งเดียวกนั
๔. ถ้ำมกี ำรขูดลบ ตกเติม แก้ไข หรอื ขีดฆ่ำ ให้ระบุว่ำขีดฆำ่ ตกเติมกี่คำ และผู้มอบอำนำจตอ้ ง
ลงลำยมือช่อื กำกบั ไว้ทกุ แห่ง
๕. อย่ำลงลำยมือช่ือผู้มอบอำนำจก่อนกรอกข้อควำมโดยครบถ้วนและถูกต้องตำมควำม
ประสงค์แล้วหรืออยำ่ ลงชื่อในกระดำษเปลำ่ ซึ่งยังมิไดก้ รอกขอ้ ควำมเป็นอันขำด
๖. ให้มีพยำนอย่ำงน้อย ๑ คน ถ้ำผู้มอบอำนำจพิมพ์ลำยน้ิวมือต้องมีพยำน ๒ คน พยำนต้อง
เซ็นชื่อจะพิมพ์ลำยน้ิวมือไม่ได้ กรณีที่ผู้มอบมีคู่สมรสและทรัพย์สินท่ีมอบอำนำจให้มำดำเนินกำรนั้นเป็น
ทรัพย์สินซึ่งต้องจัดกำรร่วมกัน หำกไม่มีหลักฐำนท่ีคู่สมรสของผู้มอบยินยอมให้ทำนิติกรรมไปแสดงต่อ
เจำ้ หน้ำที่ ตอ้ งให้ค่สู มรสของผ้มู อบลงชอ่ื เป็นพยำนในหนงั สือมอบอำนำจดว้ ย
๗. หนังสอื มอบอำนำจทำในต่ำงประเทศ ควรใหส้ ถำนทตู หรอื สถำนกงสลุ หรอื โนตำรพี บั ลิค
รับรองด้วยบำงเรื่องผ้รู ับมอบอำนำจเป็นผู้รบั มอบอำนำจทงั้ สองฝ่ำย คือ เป็นตัวแทนทั้งฝำ่ ยผูโ้ อนและผู้รับโอน
ในกรณีเช่นน้ีผู้มอบอำนำจจะต้องระบุไว้ในหนังสือมอบอำนำจด้วยว่ำยินยอมให้ผู้รับมอบเป็นตัวแทนของ
อกี ฝ่ำยหนง่ึ ได้ด้วย (มำตรำ ๘๐๕ แหง่ ป.พ.พ.)
ค่มู ือ สนับสนุนการปฏิบตั ิงานเก่ียวกับที่ดิน ของกำ�นนั ผ้ใู หญบ่ า้ น 33
- 31 -
ในส่วนผู้รับซื้อหรือผู้รับสิทธิในนิติกรรมมีหน้ำที่ระมัดระวังด้วย โดยจะต้องรู้จักตัวเจ้ำของ
ทด่ี ินท่ีแท้จริง เพรำะจะซ้ือที่ดินทัง้ ทเ่ี งินมำก ต้องรจู้ ักเจ้ำของทดี่ ินว่ำมีตวั ตนหรอื ไม่ ยังมีชีวติ อยู่หรือไมม่ ีเจตนำ
จะขำยท่ีดินหรือไม่ หำกไม่รู้จักเจ้ำของท่ีแท้จริงเสียเลยย่อมเป็นกำรผิดวิสัย จึงขอให้ผู้รับโอนได้ใช้ควำม
ระมัดระวังเพือ่ ป้องกนั ผลประโยชน์ของตนเอง
บนั ทึก
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................. ............................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
..............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................. .................................................
...................................................................................................................................................................... ........
........................................................................................................................... ...................................................
............................................................................................................................. .................................................
............................................................................................................................................................ ..................
................................................................................................................. .............................................................
............................................................................................................................. .................................................
.................................................................................................................................................. ............................
....................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................. .................................................
........................................................................................................................................ ......................................
............................................................................................. .................................................................................
............................................................................................................................. .................................................
.............................................................................................................................. ................................................
34 ค่มู ือ สนบั สนนุ การปฏบิ ัติงานเกี่ยวกบั ที่ดนิ ของกำ�น- นั13ผูใ้ -หญ่บา้ น
บนั ทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
คมู่ ือ สนบั สนนุ- ก3า9รป-ฏิบัติงานเกีย่ วกบั ที่ดนิ ของกำ�นนั ผใู้ หญ่บา้ น 35
วธิ ปี อ งกันการทจุ ริตเกีย่ วกับที่ดิน
ที่ดิน นับวาเปนทรัพยสินที่มีคา มีราคา และมีประโยชนแกมวลมนุษยอยางย่ิง เชน ใชเปนท่ี
อยูอาศัย ใชในการเกษตรกรรม ใชในการอุตสาหกรรม ใชเปนหลักประกัน และอื่น ๆ นอกจากนี้ ที่ดินยังเปน
เคร่ืองแสดงฐานะความเปนอยู ของแตละคนดวยเหตุน้ีมนุษยจึงลวนพยายามใฝหา ใหไดมาซึ่งสิทธิในที่ดินเปน
ของตนเอง แมปจจุบันที่ดินจะมีราคาแพงสักเพียงใดก็ตาม ก็จะพยายามทํางานใหไดมาเพื่อจะไดแลกซื้อท่ีดิน
เปน ของตนเองสกั แปลงจึงควรระมัดระวงั ปอ งกันการทุจรติ เก่ยี วกับทีด่ ิน ดังน้ี
๑. เก็บรักษาโฉนดที่ดิน, น.ส.๓, น.ส.๓ ก., น.ส.๓ ข.,หนังสือกรรมสิทธิ์หองชุด ไวในท่ี
ปลอดภัย ไมม อบโฉนดทด่ี ิน, น.ส.๓, น.ส.๓ ก., น.ส.๓ ข.,หนงั สือกรรมสทิ ธ์หิ อ งชดุ ใหกบั ผูอน่ื
๒. อยา ลงลายมือชื่อในหนังสอื มอบอาํ นาจทย่ี งั ไมไ ดเขยี นขอความ
๓. อยา หลงเช่ือคนที่ไมรจู กั ท่มี าตดิ ตอเพ่ือนําทดี่ นิ ไปขายใหอาจถูกหลอกได
๔. อยาทําสัญญากูเงินกันเองแลวมอบโฉนดที่ดิน, น.ส.๓, น.ส.๓ ก., น.ส.๓ ข.,
หนังสือกรรมสิทธ์ิหองชุด ใหผูใหกูยึดถือไวควรไปจดจํานองตอพนักงานเจาหนาท่ีใหถูกตอง
๕. กอนจะซ้ือ, ซ้ือฝาก, หรือรับจํานองควรไปตรวจสอบท่ีดินใหถูกตองแนนอนถาสงสัยใหขอ
ไปตรวจสอบหลกั ฐานทส่ี าํ นกั งานท่ีดินเสยี กอ น
๖. ควรตดิ ตอ ขอตรวจสอบหลักฐานท่ีดนิ ท่ีสํานักงานทีด่ นิ เปน ครง้ั คราว
๗. ถาทดี่ นิ อยูหางไกล หม่ันไปตรวจสอบ ถามีผูบุกรกุ ใหร ีบดําเนนิ การใหเรยี บรอยโดยเรว็
********************************************
*ทานสามารถขอรายละเอียดเพ่ิมเติมไดที่สํานักงานท่ีดินจังหวัด/สาขา/สวนแยก/สํานักงาน
ทีด่ ินอาํ เภอทุกแหง หรือสาํ นักมาตรฐานการทะเบียนทีด่ นิ โทร ๐ ๒๑๔๑ ๕๗๖๓ – ๔
บันทึก
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
36 ค่มู อื สนับสนุนการปฏบิ ตั งิ านเก่ยี วกับท่ีดนิ ของกำ�-น3นั 3ผ-ู้ใหญบ่ ้าน
บันทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
- 34 - 37
คู่มอื สนบั สนนุ การปฏบิ ัติงานเก่ียวกบั ทดี่ ิน ของก�ำ นนั ผู้ใหญบ่ า้ น
ระบบใหบ้ ริกำรประชำชนค้นหำตำแหนง่ รปู แปลงทด่ี นิ
ดว้ ยระบบภมู ิสำรสนเทศทำงอนิ เทอรเ์ นต็ (LandsMaps)
กรมท่ีดิน ได้พัฒนำระบบให้บริกำรประชำชนค้นหำตำแหน่งรูปแปลงที่ดินด้วยระบบ
ภมู ิสำรสนเทศทำงอินเทอร์เน็ต (LandsMaps) ซึ่งเปน็ กำรบูรณำกำรข้อมูลด้ำนทะเบยี นทีด่ ินและรปู แปลงที่ดิน
จำกฐำนข้อมูลดิจิทัลที่กรมท่ีดินมีอยู่ ให้ใช้ประโยชน์ร่วมกับเทคโนโลยีด้ำนภูมิสำรสนเทศ (Geographic
Information System: GIS) และ Google Maps เพื่อให้บริกำรข้อมูลเชงิ พ้นื ที่แกป่ ระชำชน หน่วยงำนภำครัฐ
และภำคเอกชน ทำงเครือข่ำยอินเทอร์เน็ต ซึ่งเป็นกำรพัฒนำกำรให้บริกำรข้อมูลและเพ่ิมช่องทำงกำรเข้ำถึง
ข้อมลู ทดี่ ินให้มำกขน้ึ
นวัตกรรมดังกล่ำวได้เริ่มดำเนินกำรมำต้ังแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๓ เม่ือกรมท่ีดินได้เริ่มมีกำรนำเข้ำ
ข้อมูลรปู แปลงท่ีดินดิจิทัลหลังจำกที่ได้มีกำรนำเข้ำขอ้ มูลทะเบียนท่ีดินครบถ้วนทั่วประเทศแล้วไปก่อนหน้ำนั้น
นวัตกรรมกำรให้บริกำรขอ้ มูลเชิงพื้นที่ทำงเครือข่ำยอินเทอร์เน็ตมแี นวคิดกำรพัฒนำโดยใช้โปรโตคอลหลกั ของ
องค์กรควำมร่วมมือข้อมูลภูมิศำสตร์ระบบเปิด (Open Geospatial Consortium: OGC) คือ Web Map Service
(WMS) เพื่อให้บริกำรข้อมูลแผนท่ีผ่ำนเครือข่ำยอินเทอร์เน็ตสำหรับให้บริกำรแบบมุ่งเน้นกำรทำงำนร่วมกัน
(Interoperability) ระหว่ำงข้อมูลรูปแปลงที่ดินดิจิทัลของกรมที่ดิน กับ Service ที่เป็นสำกลของ Google Maps
ไดแ้ ก่ ภำพถ่ำยดำวเทียม ตำแหน่งสถำนท่ีสำคัญ เส้นทำง และสภำพพนื้ ที่ของแปลงทด่ี ินในมุมมอง Street view
ซ่ึงเมือ่ นำมำประกอบกัน จะทำให้ประชำชนสำมำรถทรำบตำแหนง่ ที่ดิน เส้นทำงกำรเดินทำงสภำพพื้นท่ที ี่เหน็ ได้
จำกภำพถ่ำยดำวเทียม และ Street view โดยในปีแรก กรมท่ีดินได้ให้บรกิ ำรรปู แปลงท่ีดินดิจทิ ัลเพียง ๙.๕ ล้ำนแปลง
ในเขตกรุงเทพมหำนครและบำงพ้ืนที่ของปรมิ ณฑล และไดเ้ พิ่มเติมจนครบทว่ั ประเทศประมำณ ๓๓ ล้ำนแปลง
ตงั้ แตว่ นั ท่ี ๑ มกรำคม พ.ศ. ๒๕๖๐ เปน็ ต้นมำ ทำง Web Site http://dolwms.dol.go.th
กำรให้บริกำรขอ้ มูลเชิงพื้นที่ดว้ ยกำรบอกตำแหน่งทีต่ ้ังของแปลงที่ดินผ่ำนอินเทอรเ์ น็ตดังกล่ำว
เป็นกำรให้บริกำรท่ีสะดวก รวดเร็ว ทันสมัย ช่วยให้ประชำชนสำมำรถตรวจสอบตำแหน่งที่ต้ังแปลงท่ีดินผ่ำน
ระบบเครือข่ำยอินเทอร์เน็ตหรือจำกอุปกรณ์ส่ือสำรเคล่ือนท่ีได้ด้วยตนเอง โดยไม่จำเป็นต้องเดินทำงมำติดต่อ
สอบถำมท่ีสำนักงำนที่ดินช่วยลดภำระค่ำใช้จ่ำยในกำรเดินทำงรวมท้ังเจ้ำหน้ำท่ีของสำนักงำนท่ีดินสำมำรถ
ใหบ้ ริกำรประชำชนในด้ำนอน่ื ๆ ได้มำกขนึ้ ด้วย
ในปีงบประมำณ พ.ศ. ๒๕๕๘ กรมที่ดินได้รว่ มมือกับสำนักงำนรัฐบำลอิเลก็ ทรอนิกส์ องค์กำร
มหำชน (สรอ.) (ปัจจุบันได้เปล่ียนชื่อเป็นสำนักงำนรัฐบำลดิจิทัล องค์กำรมหำชน (สพร.)) พัฒนำระบบ
ให้บริกำรค้นหำตำแหนง่ แปลงทดี่ ินบนอุปกรณ์สื่อสำรเคลอื่ นที่ Mobile Application ชื่อ “LandsMaps” โดย
กรมท่ดี ินให้บริกำร Service รูปแปลงท่ีดินดิจิทัลและ สรอ. พัฒนำโปรแกรมบนอุปกรณ์ส่ือสำรเคล่ือนที่ภำยใต้
โครงกำรพัฒนำ “ศูนยก์ ลำงบริกำรภำครัฐสำหรับประชำชน (Government Access Channel: GovChannel)”
38 คู่มือ สนับสนุนการปฏบิ ตั งิ านเก่ียวกบั ทีด่ นิ ขอ-งก3�ำ5นนั- ผใู้ หญบ่ า้ น
เพื่อสนับสนุนกำรขับเคลื่อนนโยบำยในกำรยกระดับคุณภำพชีวิต และกำรเข้ำถึงบริกำรสำธำรณะของ
ประชำชนทุกคน ทุกกลุ่ม ทุกท้องถ่ิน อย่ำงท่ัวถึงและเท่ำเทียม เพื่อให้ประชำชนเข้ำถึงบริกำรภำครัฐได้ใน
ทุกพื้นที่และลดควำมเหล่ือมลำ้ ในกำรเข้ำถึงบริกำรทจี่ ำเป็นต่อกำรพัฒนำคุณภำพชีวิตของประชำชนโดยระบบ
LandsMaps บน Mobile Application ได้เปิดให้บริกำรในวันท่ี ๑๖ พฤศจิกำยน ๒๕๕๘ ณ ตึกสันติไมตรี
ทำเนียบรัฐบำล โดยมี ฯพณฯ นำยกรัฐมนตรี (พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชำ) เป็นประธำนในพิธีเปิดโครงกำร
GovChannel
นอกจำกนั้น ในปีงบประมำณปัจจุบัน ระบบดังกล่ำวได้สนับสนุนกำรให้บริกำรประชำชนด้วย
เทคโนโลยีรองรับ Thailand ๔.๐เป็นกำรส่งมอบบริกำรแก่สำธำรณะ อำนวยควำมสะดวก และประหยัด
คำ่ ใช้จ่ำยท้ังฝ่ังผู้ให้บรกิ ำรและผขู้ อรับบรกิ ำร ตอบสนองนโยบำยคณะรัฐมนตรี (ครม.) และคณะรกั ษำควำมสงบ
แห่งชำติ (คสช.) เร่ือง “ลดควำมเหลื่อมล้ำของสังคม และสร้ำงโอกำสในกำรเข้ำถึงบริกำรของภำครัฐ” และมี
ควำมสอดคล้องกับแผนปฏิรูปประเทศด้ำนกำรบริหำรรำชกำรแผ่นดิน ประเด็นปฏิรูป: ให้ทุกหน่วยงำนปรับ
ระบบกำรให้บริกำรท่ีกระทบต่อชีวิตและควำมเป็นอยู่ของประชำชน โดยใช้รูปแบบดิจิทัลท้ังหมด (Fully
Digitized Services) รองรับกิจกรรมปฏิรูป ๓ ประเด็น ประกอบด้วยกิจกรรมที่ ๑ : บริกำรภำครัฐ สะดวก
รวดเร็ว และตอบโจทย์ชีวิตประชำชนกิจกรรมที่ ๒: ระบบข้อมูลภำครัฐมีมำตรฐำน ทันสมัย และเชื่อมโยงกัน
ก้ำวสรู่ ัฐบำลดิจิทัลและกจิ กรรมท่ี ๓: โครงสร้ำงภำครัฐกะทดั รดั ปรับตวั ได้เร็วและระบบงำนมผี ลสมั ฤทธิส์ ูง
จำกกำรสนับสนุนกำรดำเนินงำนในระดับนโยบำยรัฐบำลโดยเฉพำะในเรื่องของกำรพัฒนำ
เพ่ือก้ำวสู่ Thailand ๔.๐ และเพ่ิมขีดควำมแข่งขันในเวทีโลกของ Ease of Doing Business ประกอบกับ
กรมท่ีดินได้รับคำแนะนำจำกผู้ใชร้ ะบบทั้งภำคเอกชนและประชำชนทั่วไป สำนักงำน กพร. และคณะกรรมกำร
ปรับปรุงกำรบริกำรภำครัฐเพื่อมุ่งสู่ Thailand ๔.๐ พัฒนำระบบให้มีควำมสำมำรถเพ่ิมเติม ในปีงบประมำณ
พ.ศ. ๒๕๖๐ และ ๒๕๖๑ ดังน้ี
๑) ค้นหำข้อมูลรำยละเอียดของแปลงท่ีดินจำกสถำนท่ีสำคัญ โดยไม่ต้องอำศัยเลขท่ีโฉนดที่ดิน
(ดำเนนิ กำรได้ต้งั แตเ่ ดือนพฤษภำคม ๒๕๖๐)
๒) ค้นหำข้อมูลแปลงที่ดินข้ำงเคียงได้จำกกำร Double Click บนรูปแผนท่ีท่ีแสดง (ดำเนินกำรได้
ตงั้ แตเ่ ดอื นพฤษภำคม ๒๕๖๐)
๓) พัฒนำโปรแกรมให้สำมำรถซ้อนทับข้อมูลผังแนวเขตกำรใช้ประโยชน์ในที่ดิน (Zoning)
ของบริเวณกรุงเทพมหำนคร บนรูปแปลงที่ดิน โดยได้รับข้อมูลจำกสำนักผังเมืองกรุงเทพมหำนคร เป็นกำร
อำนวยควำมสะดวกให้กับผู้รับบริกำรสำมำรถตรวจสอบแนวเขต Zoning โดยไม่ต้องเดินทำงไปยังสำนักงำนเขต
ในพ้นื ท่กี รุงเทพมหำนคร (ดำเนินกำรได้ตั้งแตว่ ันที่ ๑ กมุ ภำพันธ์ ๒๕๖๑)
ประโยชนท์ ่ปี ระชำชนได้รับ
๑. สำมำรถค้นหำข้อมูลทีด่ ินได้ทัว่ ประเทศ
๒. ทรำบรำยละเอียดข้อมูลเก่ียวกับท่ีดินเท่ำที่เผยแพร่ได้ จำนวน ๑๔ รำยกำร ซึ่งจะเป็นข้อมูลที่
สำมำรถนำไปใช้ประโยชนไ์ ด้ และเป็นขอ้ มูลเบื้องต้นในกำรตดิ ต่อสำนักงำนท่ดี นิ ตอ่ ไป
ค่มู อื สนบั สนุน- ก3า6รป-ฏิบัติงานเกย่ี วกับทดี่ ิน ของกำ�นนั ผ้ใู หญบ่ า้ น 39
๑) หมำยเลขระวำง
๒) เลขทดี่ ิน
๓) เลขโฉนดท่ีดนิ
๔) หนำ้ สำรวจ
๕) ตำบล-อำเภอ-จงั หวัด
๖) เน้ือท่ี (ไร่ งำน ตำรำงวำ)
๗) สำนกั งำนที่ดนิ :เบอรโ์ ทร
๘) คำ่ พกิ ดั สำนักงำนทด่ี ิน
๙) รำคำประเมินโฉนดทด่ี ินรำยแปลง และLink ตรวจสอบรำคำประเมนิ ไปยังกรมธนำรักษ์
๑๐) ค่ำพิกดั แปลง
๑๑) ค่ำใชจ้ ่ำยในกำรรังวัดทด่ี นิ (ตำมประกำศค่ำใช้จ่ำยในกำรรังวัดของจังหวัด)
๑๒) คำ่ ธรรมเนยี มและภำษอี ำกร จำกระบบใหบ้ รกิ ำรประชำชนคำนวณภำษอี ำกร
๑๓) ระยะเวลำรอกำรรังวัด (คิวรงั วัด)
๑๔) พน้ื ที่ใช้ประโยชน์ ตำมผงั เมืองรวมทวั่ ประเทศ และผังเมอื งรวมกรุงเทพมหำนคร
๓. ประชำชนได้รับประโยชน์ในกำรค้นหำเส้นทำงเม่ือทรำบที่ตั้งของท่ีดิน ทำให้ทรำบระยะทำง
เบอ้ื งตน้ ในกำรเดนิ ทำงไปยงั ที่ดินของตนเองหรือสำนกั งำนทดี่ ินทรี่ ับผิดชอบได้ ชว่ ยในวำงแผนกำรเดนิ ทำง
๔. กำรดูสภำพพ้ืนที่เสมือนจริง ด้วยควำมสำมำรถของ Google Street View จะทำให้ประชำชนได้
ทรำบถึงสภำพแวดลอ้ มและบรรยำกำศโดยรอบแปลงทีด่ นิ ในมุมมอง ๓๖๐ องศำ
๕. ประชำชนประหยัดเวลำ ทรัพยำกร ค่ำใช้จ่ำยในกำรเดินทำง ค่ำพยำน กำรยื่นคำขอ/พิมพ์เอกสำร
ตำแหนง่ ที่ดนิ รวมทงั้ ไมส่ ูญเสียรำยไดใ้ นกรณที ีต่ ้องหยุดงำนมำติดต่อสำนักงำนทด่ี ิน
๖. ประชำชนมีควำมมั่นคงต่อกำรถือครองท่ีดินของตนเอง ในกรณีท่ีตรวจสอบข้อมูลผ่ำนระบบ
และพบว่ำที่ดินของตนเองมีส่ิงปลูกสร้ำงหรือกำรทำกินที่เกิดจำกกำรบุกรุกที่ดิน ประชำชนจะรีบดำเนินกำร
เพ่ือรักษำสิทธิของตนเองได้ทันท่วงที จะไม่เกิดกรณีบุกรุกที่ดินเพื่อครอบครอง และนำไปสู่กรณีพิพำทเร่ือง
ทด่ี ินจำกผบู้ กุ รุกได้
๗. ประชำชนมีควำมเสมอภำคในกำรรับบริกำร คือ สำมำรถเข้ำใช้บริกำรได้ทุกท่ีท่ีมีเครือข่ำย
อินเทอร์เน็ต ด้วยนวัตกรรมด้ำนบริกำรท่ีทันสมัย สะดวกรวดเร็ว ตอบสนองควำมต้องกำรของประชำช น
ไดท้ ันเวลำโดยไม่ต้องมำรอคิวเพอื่ ขอรบั บริกำรทสี่ ำนักงำนที่ดิน และข้อมูลที่ได้รับมคี วำมเปน็ ปัจจบุ นั
๘. ประชำชนท่ัวไปท่ีขอรับบริกำรในสำนักงำนที่ดินได้รับกำรบริกำรที่รวดเร็วข้ึน เนื่องจำกเจ้ำหน้ำท่ี
ในสำนักงำนไม่ต้องใช้เวลำในกำรค้นหำเอกสำร ประมำณรำยละ ๑ ช่ัวโมง และเมื่อเจ้ำหน้ำที่ในสำนักงำน
ที่ดินได้รับกำรสอบถำมเก่ียวกับตำแหน่งที่ต้ังของแปลงที่ดินลดน้อยลง หรือเจ้ำหน้ำท่ีไม่ต้องออกไปทำกำร
รังวัดสอบเขตที่ดินเพื่อทรำบบริเวณท่ีตั้งแปลงที่ดินที่ชัดเจน ทำให้เจ้ำหน้ำท่ีในสำนักงำนท่ีดินสำมำรถ
ปฏิบตั งิ ำนด้ำนอน่ื ไดเ้ พิ่มขนึ้ สำมำรถใหค้ ำแนะนำไดร้ วดเรว็ และให้บรกิ ำรประชำชนไดท้ นั เวลำ
40 ค่มู อื สนบั สนนุ การปฏบิ ตั ิงานเก่ยี วกบั ที่ดนิ ของกำ�น-นั 3ผ7ใู้ ห-ญบ่ ้าน
ค่มู อื สนบั สนนุ กา-ร3ป8ฏบิ -ตั ิงานเก่ยี วกับทีด่ นิ ของกำ�นัน ผูใ้ หญบ่ ้าน 41
บนั ทกึ
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Home
Explore
คู่มือสนับสนุนการปฏิบัติงานเกี่ยวกับที่ดินของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน (ฉบับปรับปรุง) (ปี 2562)
View in Fullscreen
กองฝึกอบรม
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
คู่มือสนับสนุนการปฏิบัติงานเกี่ยวกับที่ดินของกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน (ฉบับปรับปรุง) (ปี 2562)
- 1 - 49
Pages: