คู่มือปฏิบัติการปรสิตวิทยา พยาธิใบไม้ลำไส้

รสิตวิทยา ยาธิใบไม้ลําไส้

คู่มือปฏิบัติการ พยาธิใบไม้ลําไส้ ปรสิตวิทยา เนื้อหาโดย สาขาวิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน ภาพโดย กรกนก เกียงขวา ณัชชา ไกรวิทูร ธนิสรา ลาลู สิริยากร วิจิตรจันทร นักศึกษาเวชนิทัศน รุนที่ 27 คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน ที่ปรึกษา ผศ.ดร. โอปอล พิทักษสกุลรัตน อ.ดร. ปยนัส สุดี ปรับปรุงและแกไขจากหนังสือ “คูมือปฏิบัติการปรสิตวิทยา” สาขาวิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน พ.ศ. 2555

สารบัญ Fasciolopsis buski Echinostoma malayanum พยาธิใบไมลําไสขนาดกลาง Echinostoma revolutum พยาธิใบไมลําไสขนาดกลาง Echinostoma ilocanum พยาธิใบไมลําไสขนาดกลาง 01 พยาธิใบไมลําไสขนาดใหญ 03 05 07

Hypoderaeum conoideum Haplorchis taichui พยาธิใบไมลําไสขนาดเล็ก พยาธิใบไมลําไสขนาดเล็ก ตารางแสดงโฮสตกลางของพยาธิใบไมลําไส Phaneropsolus bonnei Intermediate host 09 พยาธิใบไมลําไสขนาดกลาง 11 13 15

oral sucker ventral sucker ovary uterus testes intestinal ceca Fasciolopsis buski - 1 -

Fasciolopsis buski พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดใหญ่ - 2 - • สวนหัวมน ไมมี cephalic cone • intestinal ceca เปนทอยาวตลอดลําตัว ไมแตกแขนง • ovary แตกแขนง อยูเหนือ testes • testes 1 คู แตกแขนง วางตัวหนาหลัง • vitelline glands กระจายสองขางลําตัว • ventral sucker ใหญ อยูใกล oral sucker • cirrus sac เปนทอยาว

circumoral disc ventral sucker uterus with eggs ovary testes vitelline gland Echinostoma malayanum - 3 -

Echinostoma malayanum พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดกลาง - 4 - • ลําตัวมีหนามปกคลุม • ขนาดประมาณ 0.5-1 X 0.25 ซม. • มี circumoral disc & collar spines ขนาดเล็ก • ventral sucker ใหญกวา oral sucker • ovary เปนกอน อยูเหนือ testes • testes 1 คู แตกแขนงสั้น ๆ (branched) • vitelline glands เปนกอนเล็ก ๆ อยูสองขางลําตัว บรรจบกันที่สวนทายลําตัว

circumoral disc ventral sucker vitelline gland testes ovary Echinostoma revolutum - 5 -

Echinostoma revolutum พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดกลาง - 6 - • ลําตัวมีหนามปกคลุม • ขนาดประมาณ 1.5 X 0.2 ซม. • มี circumoral disc & collar spines ขนาดใหญ • ventral sucker ใหญกวา oral sucker • ovary เปนกอน อยูเหนือ testes • testes 1 คู รูปราง multilope • vitelline glands เปนกอนเล็ก ๆ อยูสองขางลําตัว ไมบรรจบกันที่สวนทายลําตัว

ventral sucker circumoral disc uterus with eggs testes vitelline gland ovary Echinostoma ilocanum - 7 -

Echinostoma ilocanum พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดกลาง - 8 - • ลําตัวมีหนามปกคลุม • ขนาดประมาณ 0.5-0.65 X 0.07-0.14 ซม. • มี circumoral disc & collar spines ขนาดเล็ก • ventral sucker ใหญกวา oral sucker • ovary เปนกอน อยูเหนือ testes • testes 1 คู รูปราง bilope • vitelline glands เปนกอนเล็ก ๆ อยูสองขางลําตัว ไมบรรจบกันที่สวนทายลําตัว

ventral sucker circumoral disc uterus with eggs ovary testes vitelline gland Hypoderaeum conoideum - 9 -

Hypoderaeum conoideum พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดกลาง - 10 - • ลําตัวมีหนามปกคลุม • ขนาดประมาณ 0.6-1.2 X 0.13-0.2 ซม. • มี circumoral disc & collar spines ขนาดเล็ก • ventral sucker ใหญกวา oral sucker มาก • ovary เปนกอน อยูเหนือ testes • testes 1 คู รูปรางคลายไสกรอก (sausage) • vitelline glands เปนกอนเล็ก ๆ อยูสองขางลําตัว ไมบรรจบกันที่สวนทายลําตัว

oral sucker ventral sucker with spines ovary testis vielline glands Haplorchis taichui - 11 -

Haplorchis taichui พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดเล็ก - 12 - • ลําตัวมีหนามปกคลุม • ขนาดประมาณ 1 X 0.4 ซม. • ventral sucker มีหนาม 12-16 อัน เรียงตัวกันเปนรูปพัด • ovary เปนกอน อยูเหนือ testis • testis 1 อัน รูปทรงกลมขนาดใหญ คอนไปทางสวนทายลําตัว • vitelline glands เปนกอนรี กระจายอยูสวนครึ่งทายลําตัว

Phaneropsolus bonnei - 13 - testes vitelline gland ovary uterus

Phaneropsolus bonnei พยาธิใบไม้ลําไส้ขนาดเล็ก - 14 - • รูปรางรี หรือเกือบกลม • ขนาดประมาณ 0.6 X 0.4 ซม. • intestinal ceca สั้น ลักษณะคลายถุง • ovary รูปไขอยูระหวาง testis และ ventral sucker • testes 1 คู รูปกลมหรือไข อยูสองขางลําตัว ระดับเดียวกัน • vitelline glands เปนกอนขนาดใหญ กลุมละ 6-9 กอน อยูสองขางลําตัวหนา testes

ชื่อโฮสตกลาง โฮสตกลาง ที่ 1 โฮสตกลาง ที่ 2 ชื่อพยาธิใบไมลําไส หอยขม (Filoplaludina sp.) หอยกาบเล็ก (Corbicalu sp.) หอยไซ (Bithynia sp.) หอย (Gyraulus sp.) หอย (Lymnaea sp.) หอย (Indoplanorbis exustus) หอยเจดีย (Melanoides sp.) กระจับ (Tropa bicornis) / / / / / / / / • Echinostoma malayanum • E. revolutum • E. ilocanum • Echinostoma revolutum • Phaneropsolus bonnei • Fasciolopsis buski • Echinostoma ilocanum • E. malayanum • Echinostoma malayanum • E. revolutum • Echinostoma malayanum • Haplorchis spp. • Fasciolopsis buski ตารางแสดงโฮสต์กลาง (Intermediate host) ของพยาธิใบไม้ลําไส้ - 15 -

สาขาวิชาปรสิตวิทยา และนักศึกษาเวชนิทัศน รุนที่ 27 Scan for E-book คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน