การปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมเพื่อลดการสูญเสียสำหรับพริกขี้หนู

การปฏิบตั ิหลงั การเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมเพือ่ ลดการสูญเสีย
สำหรับพริกขีห้ นู

เอกสารประกอบการฝกอบรมเชิงปฏิบตั ิการ
“การผลิตพริกแหงและพริกปน ที่ปลอดภัยจากสารพิษจากเชื้อรา”

ภายใตโครงการ / under
การจัดสรางเครือขายและจดั ทำคูมือการปฏิบตั ิดานเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว

สำหรับผลิตผลเกษตรในภูมิภาคเอเชีย

Establishment of network and model manual on posthavest technology of horticultural crops in Asia Project

เรียบเรยี งโดย
ชวเลศิ ตรีกรุณาสวัสดิ์ และ เนตรา สมบรู ณแ กว
จัดพิมพโดย
กองวจิ ยั และพฒั นาวทิ ยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปรรูปผลติ ผลเกษตร
กรมวิชาการเกษตร แขวงลาดยาว เขตจตจุ กั ร กรงุ เทพมหานคร
พมิ พท่ี
หจก. พร-ี วัน
แขวงลาดยาว เขตจตุจักร กรุงเทพฯ โทรศพั ท 02 940 5859
พิมพค ร้ังที่ 1
พฤศจกิ ายน 2559

Written by
Chawalert Trikarunasawat and Nettra Somboonkaew
Published by
Postharvest and Processing Research and Development Division
Department of Agriculture
Thailand
Printed in Bangkok, Thailand
Publication date November 2016

คูมือประกอบการฝก อบรม

การปฏิบัติหลังการเกบ็ เกี่ยวทเี่ หมาะสม
เพ่ือลดการสญู เสีย

สําหรบั พริกขีห้ นู

คูมอื นี้ไดร บั การสนับสนุนจาก

ภายใตโ ครงการ

การจดั สรางเครือขายและจัดทําคูม อื การปฏบิ ัติดา นเทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เกยี่ ว
สาํ หรบั ผลิตผลเกษตรในภูมิภาคเอเชีย

Establishment of network and model manual on postharvest technology of
horticultural crops in Asia



การฝึ กอบรมเชิงปฏบิ ตั กิ าร
การผลติ พริกแห้งและพริกป่ นทปี� ลอดภยั จากสารพษิ จากเชื�อรา
กองวจิ ยั และพฒั นาวทิ ยาการหลงั การเกบ็ เกยี� วและแปรรูปผลติ ผลเกษตร

กรมวชิ าการเกษตร

1. หลกั การและเหตผุ ล

ตามท�ีกองวิจยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเก็บเกี�ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตร
(กวป.) กาํ หนดให้ดาํ เนินการนาํ ผลงานวิจยั ไปใช้ประโยชน์ประจาํ ปี ���� หัวข้อเรื�อง
“การผลิตพริกแห้งและพริกป่ นท�ีปลอดภยั จากสารพิษจากเช�ือรา” เพ�ือถ่ายทอดผลงานวิจยั
ดา้ นการผลิตพริกแหง้ และพริกป่ นที�ปลอดภยั จากสารพษิ จากเช�ือรา

กวป. จึงได้จดั การฝึ กอบรมเชิงปฏิบตั ิการเพ�ือถ่ายทอดความรู้และวิธีการปฏิบตั ิ
ท�ีเหมาะสมในการผลิตพริกแห้งและพริกป่ นท�ีปลอดภยั จากสารพิษจากเช�ือรา ให้แก่กลุ่ม
เกษตรกรผู้ปลูกพริกในพ�ืนที�อาํ เภอม่วงสามสิบ โดยได้รับการสนับสนุนจากองค์การ
บริหารส่วนตาํ บลโพนแพง อาํ เภอมว่ งสามสิบ จงั หวดั อบุ ลราชธานี

2. วตั ถุประสงค์

เพอื� ให้กลุ่มเกษตรกรผปู้ ลูกพริกในจงั หวดั อุบลราชธานีมีความรู้ความเขา้ ใจใน
การปฏิบตั ิหลงั การเกบ็ เก�ียวที�เหมาะสมและการผลิตพริกแห้งและพริกป่ นที�ปลอดภยั จาก
สารพษิ จากเช�ือราที�ปลอดภยั และมีคุณภาพ

�. ประโยชน์ทคี� าดว่าจะได้รับ

ผเู้ ขา้ รับการอบรมเขา้ ใจและสามารถนาํ ความรู้ไปปฏิบตั ิได้จริง ทาํ ให้ลดการ
สูญเสียหลงั การเก็บเกี�ยวในพริก เกิดความปลอดภยั ในผลิตผล และเพ�ิมรายได้ให้แก่
ตนเอง

�. วธิ ีดาํ เนนิ งาน

จดั การฝึ กอบรมเชิงปฏิบตั ิการเพ�ือถ่ายทอดเทคโนโลยีหลงั การเก็บเก�ียวและ
แปรรูปพริกครบวงจรที�ปลอดภยั ต่อผูบ้ ริโภคให้แก่กลุ่มเกษตรกรผปู้ ลูกพริกและ/หรือ
ผปู้ ระกอบการ

�. ผู้เข้ารับการอบรม

กลุ่มเกษตรกรผปู้ ลูกพริกใน จ. อบุ ลราชธานี จาํ นวน �� คน

�. เวลาและสถานท�ี

เวลา วนั ท�ี �� สิงหาคม ����
สถานที� องคก์ ารบริหารส่วนตาํ บลโพนแพง อาํ เภอม่วงสามสิบ จงั หวดั อุบลราชธานี

�. ผู้รับผดิ ชอบและดาํ เนนิ การ

ขา้ ราชการและเจา้ หนา้ ท�ี สงั กดั กวป.
�. นายชวเลิศ ตรีกรุณาสวสั ด�ิ นกั วชิ าการเกษตรชาํ นาญการพเิ ศษ
�. น.ส.ศุภรา อคั คะสาระกุล นกั วชิ าการเกษตรชาํ นาญการ
�. น.ส.อารีรัตน์ การุณสถิตยช์ ยั นกั วชิ าการเกษตรชาํ นาญการ
�. นายสุภกิจ ทมุ ธรรมมา คนงานทดลองเกษตร
�. นางธนชั ชา มชั ฌิมาดิลก เจา้ หนา้ ที�วิเคราะห์นโยบายและแผน
�. นางสาวสุภาวดี สมคั รประโคน นกั วิชาการเกษตร
�. นายสมเกียรติ รุ่งเรือง พนกั งานขบั รถ ส�

�. งบประมาณค่าใช้จ่าย

เบิกจา่ ยจากงบโครงการขบั เคลื�อนผลงานวจิ ยั สู่การใชป้ ระโยชน์ ปี งบประมาณ
���� : โครงการกลุ่มเกษตรกรตน้ แบบ: เทคโนโลยหี ลงั การเก็บเกี�ยวและแปรรูปพริกครบ
วงจรท�ีปลอดภยั ต่อผบู้ ริโภค

กาํ หนดการฝึ กอบรมเชิงปฏบิ ตั กิ าร

เรื�อง การผลติ พริกแห้งและพริกป่ นทปี� ลอดภยั จากสารพษิ จากเชื�อรา
วนั ที� �� สิงหาคม ����
ณ องค์การบริหารส่วนตาํ บลโพนแพง อ.ม่วงสามสิบ จ.อุบลราชธานี
�.�� - �.�� น. ลงทะเบียน
�.�� - �.�� น. พิธีเปิ ด
- กลา่ วตอ้ นรับ

โดย นายกองคก์ ารบริหารส่วนตาํ บลโพนแพง หรือ ผแู้ ทน
- กลา่ วรายละเอียดของการฝึกอบรม

โดย นายชวเลิศ ตรีกรุณาสวสั ด�ิ ผูแ้ ทน กวป. กรมวชิ าการเกษตร
- กลา่ วเปิ ดงาน โดย นายอาํ เภอมว่ งสามสิบ หรือ ผูแ้ ทน

�.�� – ��.�� น. - ถ่ายภาพหมู่
- ทดสอบความรู้ก่อนอบรม
อาหารว่าง
��.�� – ��.�� น. บรรยายและปฏิบตั ิ : ความสาํ คญั ของวิทยาการหลงั การเกบ็ เกี�ยวในการ
แกป้ ัญหาการสูญเสีย รักษาคุณภาพ และเพมิ� มูลคา่ ใหแ้ ก่พริกและผลิตผล
��.�� – ��.�� น. เกษตร
��.�� - ��.�� น. โดย นาย ชวเลิศ ตรีกรุณาสวสั ด�ิ และ นางสาวอารีรัตน์ การุณสถิตยช์ ยั
��.�� – ��.�� น. อาหารกลางวนั
��.�� – ��.�� น. บรรยายและปฏิบตั ิ : การแปรรูปพริกแหง้ และผลิตภณั ฑใ์ หป้ ลอดภยั
��.�� – ��.�� น. และมีคุณภาพ
โดย นางสาวศุภรา อคั คะสาระกลุ
อาหารว่าง
บรรยาย : การพฒั นาผลิตภณั ฑ์ และการตลาด ระดบั SMEs
โดย นางศิริเพญ็ ยาวะโนภาส
สรุป ทดสอบความรู้หลงั อบรม และปิ ดการอบรม

ÊÒúÑÞ 1
4
การผลิตพริกในประเทศไทย 7
การจัดการหลังการเก็บเก่ียว
การจัดการระหวางการเก็บเกี่ยว 10

ระยะบริบรู ณของพรกิ 16
ชว งเวลาการเก็บเกย่ี ว 18
วิธีการเกบ็ เก่ียว 19
การเตรยี มพริกเพอื่ การจาํ หนาย
การคัดแยกและการคัดช้ันคณุ ภาพ
บรรจุภัณฑสาํ หรับบรรจุพรกิ ปรมิ าณมาก
การขนสง
การปฏบิ ัติที่ตลาดคา สง และตลาดคาปลกี
บรรณานกุ รม



¡ÒÃ¼ÅµÔ ¾ÃÔ¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

ประเทศไทยมีพ้ืนท่ีเพาะปลูกพืชผักประมาณ 1.34 ลานไร
(สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2557) พืชผักที่นิยมปลูก ไดแก
มะเขือเทศ หอมแดง หอมใหญ ตนหอม คะนา ผักบุง ผักชี มะเขือ
โหระพา กะเพรา หนอไมฝร่ัง ขาวโพดฝกออน กระเจ๊ียบเขียว และ
พริก ซ่ึงผลิตเพื่อสงจําหนายทั้งตลาดในประเทศและตางประเทศ
พบวา

พริกเปนพืชเศรษฐกิจสําคัญของประเทศ สายพันธุที่สําคัญ
จาํ แนกเปน 2 สายพันธุ ไดแก สายพันธุผลขนาดใหญ (Capsicum
annuum) หรอื พริกท่ีมีผลยาวเฉลี่ยมากกวา 8 เซนติเมตร เชน พริก
หยวก พริกชี้ฟา และ พริกหวาน (ภาพที่ 1ก) มีพื้นที่เพาะปลูก
ประมาณ 11% ของพ้ืนทปี่ ลูกพริกท้ังประเทศ และ สายพนั ธุผลขนาด
กลางถงึ เล็ก (C. frutescens) หรือพรกิ ขนาด 1.5-8 เซนติเมตร เชน
พริกข้หี นูสวน พริกกะเหร่ยี ง พรกิ จินดา พรกิ ยอดสน และ พริกหวั เรือ
(ภาพที่ 1ข) พ้ืนที่เพาะปลกู พริกสายพันธุน้ีประมาณ 89% ของพื้นท่ี
เพาะปลูกพริกท้ังหมด เฉพาะสายพันธุขนาดกลางถึงเล็ก มีพ้ืนที่
เพาะปลกู รวม 236,120 ไร โดยใหผลผลิตประมาณ 257,144
เมตริกตัน (กรมสงเสริมการเกษตร, 2559) พื้นที่เพาะปลูกท่ีสําคัญ
ไดแก ภาคเหนือ (37.0%) และ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (35.6%)
สําหรับภาคกลางและภาคใตมีพื้นท่ีเพาะปลูกพริกใกลเคียงกัน หรือ
ประมาณภาคละ 13.5% ของพ้ืนที่การผลิตพรกิ ท้ังประเทศ จังหวัดท่ี
เพาะปลูกพรกิ ปริมาณมาก ไดแก จังหวัดเชียงใหม เพชรบูรณ ชัยภูมิ
นครราชสีมา ศรีสะเกษ อุบลราชธานี ราชบุรี เพชรบุรี สุราษฎรธานี
เปนตน (ภาพที่ 2) โดยเกษตรกรสวนใหญเ ปนผปู ลูกรายยอ ย

1

ก). Capsicum annuum (ทีม่ า: www.knaagdieren.net)

ข). Capsicum frutescens (ทีม่ า: www.stuartxchange.com)
ภาพที่ 1 ลักษณะของพรกิ ก). สายพนั ธุ Capsicum annuum

และ ข). สายพนั ธุ Capsicum frutescens
2

ภาพท่ี 2 จังหวัดทม่ี พี ้ืนทปี่ ลูกพริกปรมิ าณมาก ( )
พริกอุดมดวยวิตามินหลายชนิด ไดแก วิตามิน ซี โปรวิตามนิ เอ
และวิตามิน บี โดยเฉพาะวติ ามนิ บี6 นอกจากนี้ยังประกอบดวยธาตุ
อาหารสําคัญหลายชนิด เชน ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม เหล็ก และ
แมกนีเซียม สําหรับแกนกลางสีขาวของพริก (รกพริก) มีสารแคปไซ
ซิน (capsaicin) ในปริมาณสูง ใหรสชาติเผ็ดรอน มีฤทธิ์บรรเทา
ไขหวัด พริกสามารถบริโภคไดทั้งในรูปผลสดและผลิตภัณฑที่ไดจาก
การแปรรูป เชน พริกแหง พริกปน และนํ้าพริก คนไทยบริโภคพริก
และผลิตภัณฑจากพรกิ เฉล่ีย 218 กรมั น้ําหนักสด/ คน/ สัปดาห (Ali,
2006) ทําใหอตุ สาหกรรมผลิตและแปรรูปพรกิ ในประเทศไทยมีขนาด
ใหญกวาอตุ สาหกรรมการผลิตพชื ผักชนดิ อ่นื

3

¡Òè´Ñ ¡ÒÃËÅ§Ñ ¡ÒÃࡺç à¡ÂèÕ Ç

เกษตรกรเก็บเก่ียวพริกตามลักษณะท่ีตลาดตองการ เชน
พริกขี้หนูสีแดง พริกชี้ฟาสีเขียว พริกยักษสีเหลือง สําหรับพริกท่ีถูก
คดั เลือกแลว จะถกู บรรจใุ นถุงพลาสติกโพลิเอธลิ นิ (Polyethylene:
PE) ขนาดบรรจถุ งุ ละ 5 หรอื 10 กโิ ลกรมั (ภาพท่ี 3) โดยมพี อคาคน
กลางเปนผูรวบรวมจากเกษตรกรรายยอย และขนสงไปตลาดคาสง
หรือโรงคดั บรรจุ หรือโรงงานแปรรปู ดวยรถบรรทุกขนาดเลก็ ถึงขนาด
กลาง มีผา ใบคลุมกันแสงแดดและลม ไมมกี ารควบคมุ อุณหภูมิระหวาง
การขนสง (ภาพท่ี 4)

ภาพท่ี 3 พรกิ ข้ีหนูสีเขยี วและแดงบรรจใุ นถุงพลาสตกิ
ขนาดบรรจุ ถงุ ละ 10 กิโลกรัม

ภาพที่ 4 การขนสงพรกิ สูต ลาดคาสงภายในประเทศ
4

โรคและแมลงเปนสาเหตุสําคัญที่ทําใหปรมิ าณผลผลิตพริกต่ํา
และไมมีคุณภาพ ในแปลงปลกู พบวา Bactrocera latifrons
(Hendel) หรือแมลงวันทอง ทําใหพริกเสียหายสูงถึง 30% และ
ความเสียหายอีก 30% เกิดจากการเขาทําลายของเช้ือรากลุม
Colletotrichum sp. กอใหเกดิ โรคแอนแทรคโนส (Anthracnose)
หรือโรคกุงแหง นอกจากน้ีแมลงวันทองและโรคกุงแหงยังเปนสาเหตุ
สาํ คัญของการสญู เสยี หลังการเก็บเก่ียว หรอื ประมาณ 30-40% ของ
ปรมิ าณพริกในตลาด (ภาพที่ 5) กรมวชิ าการเกษตร โดยสํานักวิจัย
พัฒนาการอารักขาพืชไดจัดทํา “คูมือศัตรูพริก” เผยแพรใหความรู
เกี่ยวกับขอมูลศัตรูพริก ไดแก แมลง ไร โรคพืช และวัชพืชที่พบจาก
การสาํ รวจแหลงปลูกพรกิ ในประเทศไทย รวมทั้งวิธีการปอ งกันกําจัด
ท่ีเหมาะสม พรอมภาพประกอบ ผูสนใจสามารถติดตอขอรับขอมูล
เพ่ิมเติมไดที่ สํานักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช หรือดาวนโหลดคูมือ
ฟรไี ดท่ี www.doa.go.th/research/attachment.php?aid=1195

ภาพที่ 5 การเขาทําลายของหนอนแมลงวนั ทอง (ซาย) และ
อาการของโรคแอนแทรคโนสหรือโรคกุงแหง (ขวา) ใน
พรกิ ข้ีหนู
5

¡Òû¯ÔºµÑ Ô·èÕ´ËÕ Åѧ¡ÒÃà¡çºà¡èÕÂÇ

กา ร ป ฏิ บั ติ ห ลั ง ก า รเก็ บ เกี่ ย วท่ี ดี มี ส ว น สํ าคั ญ ใน ก าร รั กษ า
คณุ ภาพ ความสด และความสะอาดของพริก โดยครอบคลุมวธิ ปี ฏบิ ัติ
ต้ังแตแ ปลงปลูกจนถึงสถานที่วางจาํ หนาย การจดั การทด่ี ีหลังการเกบ็
เก่ียวสามารถขับเคล่ือนผลิตผลใหไปตามโซอุปทานไดอยางเหมาะสม
และตามระยะเวลาท่ีกําหนด ขั้นตอนและวิธีปฏิบัติสามารถ
ปรับเปล่ยี นได โดยข้ึนอยกู ับความตองการของผูจาํ หนา ยและผูซอื้

การขาดความระมัดระวังและการปฏิบัติที่ไมเหมาะสมใน
ขนั้ ตอนการเกบ็ เก่ียว การคดั เลือก การบรรจุ และการขนสง จะสงผล
เสียตอคณุ ภาพของพริก (ภาพท่ี 6) เชน ทําใหผลแตกหัก เนา แสดง
อาการของโรค สผี ิวเปลยี่ นแปลง เปน ตน ซึ่งกอ ใหเกิดการสญู เสียเปน
จาํ นวนมากในโซอ ปุ ทาน ดังนน้ั จึงจาํ เปน ตอ งประยุกตใ ชห ลักปฏบิ ตั ทิ ่ี
ดีหลังการเก็บเกี่ยวเพ่ือลดการสูญเสียตลอดโซอุปทาน พรอมทั้งใช
เปน หลักประกนั คุณภาพและความปลอดภัยดา นอาหาร

ภาพที่ 6 พรกิ จําหนายในตลาด มีทงั้ ผลเนา เสียและผลท่มี คี วาม
บรบิ ูรณแ ตกตา งกนั สงผลกระทบตอการจาํ หนา ย

6

¡Òè´Ñ ¡ÒÃÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃà¡çºà¡èÕÂÇ

การเก็บเกี่ยวพริกจําเปนตองทราบถึงระยะบริบูรณของพริก
วธิ ีการเกบ็ เก่ียว และเวลาท่เี หมาะสมในการเกบ็ เกย่ี ว
-´Ñª¹¡Õ ÒÃࡺç à¡ÂÕè ǾÃÔ¡

ความบริบูรณ (maturity) หรือ ระยะออน-แกของพริกนั้น
สามารถพิจารณาไดจากสีเปลือก ระยะที่เหมาะสมในการเก็บเกี่ยว
ขึ้นกับความตองการของผูบริโภคในแตละแหลงจําหนาย โดยท่ัวไป
ผูบริโภคในประเทศไทยมีความตองการ 2 ระยะ คือ ระยะสีเขียว
และระยะสีแดง สําหรับระยะสีเขียวสามารถเก็บเกย่ี วไดเม่ือพริกมสี ี
เขียวแตไมควรเก็บผลท่ีออนเกินไป สวนระยะสีแดงสามารถเก็บ
เกี่ยวไดเมื่อพริกมีสเี ขียวเขมปนน้ําตาล สีสม หรือ สีแดง แตไมควร
เก็บผลที่สกุ มากเกินไป พริกสําหรบั สง ออกนิยมใชระยะสีแดง ดังน้ัน
ระยะเก็บเกี่ยวท่ีเหมาะสมสําหรับพริกสําหรับสงออก คือ ระยะสี
เขียวเขม อมนาํ้ ตาลจนถงึ สีแดงสด (ภาพที่ 7)

ภาพท่ี 7 พรกิ ข้ีหนรู ะยะความสกุ -แก จากสเี ขยี ว เขียวเขม
เขียวอมน้าํ ตาล จนถึงสแี ดง

7

-ª‹Ç§àÇÅÒ·Õàè ËÁÒÐÊÒí ËÃºÑ à¡ºç à¡ÕèÂÇ
เวลาท่ีเหมาะสมในการเกบ็ เกี่ยวพริก คือ ชว งเวลาทอี่ ุณหภูมิไม

สูงในแตละวัน ซึ่งอาจเปนชวงเชาตรูหรือชวงเย็น พริกสําหรับการ
จาํ หนา ยในตลาดทอ งถ่ินนยิ มเก็บเกย่ี วในชว งเชา ตรู ขณะทพ่ี ริกทนี่ ําไป
จําหนายในตลาดที่หางไกลจากแหลงปลูกมากๆ นิยมเก็บเก่ียว
ชวงเวลาบายตอเนื่องถึงชวงเย็น และขนสงไปยังตลาดชวงกลางคืน
จนถึงเชามืด

ควรหลีกเล่ียงการเก็บเกี่ยวพริกท่ีเปยกช้ืนจากนํ้าคางหรือ
น้ําฝน เน่ืองจากผลพริกที่เปยกช้ืนเปนแหลงสําคัญใหเช้ือจุลินทรีย
สาเหตุโรคเจริญเติบโตและแพรกระจาย ทําใหพริกเนาเสียไดทุก
ขน้ั ตอนในโซอุปทาน
-ÇÔ¸Õ¡ÒÃà¡çºà¡ÕèÂÇ

ควรเก็บเกี่ยวพริกดวยความระมัดระวัง โดยการเด็ดกานผล
ออกจากลําตนและใหผลพริกยังคงติดอยูกับกานผล ผูเก็บเกี่ยวควร
ปฏิบัตดิ วยสขุ อนามยั ท่ีดีและอปุ กรณท ่ใี ชใ นการเกบ็ เกย่ี วตองสะอาด ผู
เก็บเกี่ยวควรสวมถุงมือในขณะเก็บเกี่ยว เพื่อปองกันไมใหผิวหนังเกิด
ความระคายเคืองจากสารแคปไซซิน (capsaisin) ที่เปนสวนประกอบ
สําคัญในพริก

เก ษ ต ร ก ร ใ น ป ร ะ เท ศ ไ ท ย นิ ย ม ส ว ม ชุ ด ค ลุ ม กั น เ ป อ น ท่ี มี
กระเปา ดานหนาขณะเก็บเกี่ยวพริก (ภาพที่ 8) เนื่องจากสามารถบรรจุ
พริกไดป ระมาณ 4 กิโลกรมั เม่ือเก็บเกยี่ วพริกเต็มกระเปาแลว ควรนํา
ผลพริกใสในภาชนะที่ใหญขึน้ และถายเทอากาศไดส ะดวก เชน ตะกรา
พลาสติก แลวรีบขนยายไปยังโรงคัดบรรจุ หา มใชกระสอบปุย (ภาพที่
9) สําหรับรวบรวมพริก เนื่องจากสารเคมีท่ีเปนสวนประกอบของปุย
อาจปนเปอนพรกิ และอาจเปนอันตรายตอผูบรโิ ภค

8

พริกท่ีเก็บเกี่ยวแลวไมควรตั้งทิ้งไวกลางแดด ควรรีบขนยาย
ไปยังที่รมทันทีที่เก็บเกี่ยวเสร็จ เพราะแสงแดดทําใหพริกสูญเสียน้ํา
และมีความรอนสะสมเพิ่มสูงข้ึน สงผลใหผลพริกน่ิมและเนาเสียได
อยางรวดเรว็

ภาพที่ 8 เสอ้ื คลุมกนั เปอนที่มีกระเปาดานหนา สําหรับใชใ ส
พริกขณะเกบ็ เก่ียว

ภาพที่ 9 กระสอบปุย ทน่ี ํากลับมาใชเพื่อบรรจุพริก
อาจกอใหเกิดการปนเปอ นสารเคมไี ด

9

¡ÒÃàµÃÂÕ Á¾ÃÔ¡à¾Íè× ¡ÒèÒí ˹ҋ Â

การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว คือ ขั้นตอนการปฏิบัติเพ่ือ
จัดเตรียมพริกที่เก็บเก่ียวแลวใหพรอมสําหรับการจําหนาย ซ่ึง
สามารถดําเนินการไดท ้งั ที่แปลงผลิต จุดรวบรวมพริก หรือภายในโรง
คัดบรรจุ โดยสถานท่ีปฏิบัติงานตองสามารถปองกันแสงแดดและ
นํ้าฝนไดและมีการดูแลความสะอาดอยางสมํ่าเสมอ พนักงานคัด
บรรจุตองรักษาสุขอนามัยอยางเครงครัด สวมชุดที่เหมาะสม และ
ค ว รส ว ม ห ม ว ก ค ลุ ม ผ ม ข ณ ะ ป ฏิ บั ติ งา น เพื่ อ ไม ให เส น ผ ม ห ลุ ด ไป
ปนเปอนกับพริกท่ีจะนําไปจําหนาย นอกจากนี้หามสตั วเล้ียงเขามา
บริเวณจุดคัดบรรจุอยางเด็ดขาดเน่ืองจากสัตวเล้ียงอาจเปนพาหะ
ของเช้ือโรคตา งๆ ได

¡ÒäѴá¡áÅСÒÃẋ§ª¹éÑ ¤Ø³ÀÒ¾
การคัดแยกและแบงช้ันคณุ ภาพเปนสิ่งจําเปนเพ่อื ใหไดพรกิ ท่ี

มีคุณภาพ การคัดแยก (sorting) เปนการคัดคุณภาพพริกโดยใช
เกณฑท่ัวไป เชน ความยาวของผล สี รูปราง รูปทรง บาดแผล หรือ
ตําหนิตางๆ โดยเกณฑเหลาน้ีไมไดเปนมาตรฐานท่ีถูกกําหนดอยาง
ชัดเจน ผูคดั แยกเปนผูประเมนิ ดวยตนเอง ขณะที่การแบงชัน้ คุณภาพ
(grading) คือ การคัดเลือกพริกใหเปนไปตามมาตรฐานที่มีการ
กํ า ห น ด ห ลั ก เก ณ ฑ ไว อ ย า ง ชั ด เจ น แ ล ะ เป น ท่ี ย อ ม รับ ใน ร ะ ดั บ
อุตสาหกรรม การแบงชั้นคุณภาพทําใหไดพ ริกท่ีมีคุณภาพสมํ่าเสมอ
สง ผลตอความเช่อื ม่นั ทางการคา

พริกที่มีคุณภาพดีควรมีขนาด รูปทรง และสีสม่ําเสมอ ซ่ึง
อาจแตกตางไปตามชนิดของพริก (ภาพท่ี 10) นอกจากนี้พริกไมควร
ปนเปอนดิน ฝุน ละออง แมลง หรอื โรค ผลพรกิ ไมควรสุกเกนิ ไป ไมมี

10

รอยแตก และควรมีกานพริกติดอยู พริกที่มีขนาดเล็กเกินไป รูปทรง
บดิ เบี้ยว และมีรอยไหมจ ากแสงแดด (ภาพที่ 11) จะถกู แยกออกจาก
พริกที่มคี ุณภาพ การคดั เลือกคุณภาพนเี้ ปนข้นั ตอนสําคัญสําหรับการ
ผลิตพริกเพอ่ื การสง ออก

ภาพที่ 10 พรกิ ขห้ี นแู ดงคณุ ภาพดี

ภาพท่ี 11 ตวั อยา งพริกทีไ่ มผานการคดั คุณภาพสาํ หรับการสง ออก
เชน ผลแตกหกั มีโรคและแมลง ขว้ั และผลเหยี่ ว สผี ลไม
สมา่ํ เสมอ และ ผลสุกมากเกนิ ไป
11

การคัดแยกและแบงช้ันคณุ ภาพของพริก ควรปฏบิ ัติในแปลง
ปลูกที่มีรมเงา หรือในโรงเรือนสําหรับการคัดบรรจุ โดยทุกขั้นตอน
ตองคํานึงถึงความสะอาดและมีสุขลักษณะท่ีดี การคัดแยกพริก
สวนมากมักปฏิบัติบนพ้ืนปูน (ภาพที่ 12) ท่ีรองดวยแผนพลาสติก
ซึง่ เปน การปฏิบัติที่ไมถ ูกสุขลักษณะ อาจทําใหผปู ฏิบตั ิงานเกิดความ
เม่ือยลาและไมสะดวกในการปฏิบัติงานเน่ืองจากตองน่ังที่พื้นเปน
เวลานาน ดังนั้นตองคัดแยกพรกิ บนโตะ สําหรบั การคัดแยกท่ีสะอาด
โดยตองทําความสะอาดโตะและโรงเรือนทั้งกอนและหลังการใชงาน
นอกจากน้ีไมควรใหสัตวเล้ียงหรือเด็กเล็กเขามาบริเวณปฏิบัติงาน
เน่ืองจากอาจทําใหเกิดการปนเปอนในพริกที่ผานการคัดแยก
คุณภาพแลวได

ภาพที่ 12 บรเิ วณสาํ หรบั คัดบรรจพุ ริก
(ซา ย) คดั แยกบนพน้ื ปูนเปนการปฏิบัติท่ไี มเหมาะสม
(ขวา) ควรคดั แยกพริกบนโตะ ทสี่ ะอาดและสะดวกแก
ผูปฏบิ ตั งิ าน

12

ºÃèÀØ ³Ñ ±ÊíÒËÃѺ¾Ã¡Ô

มีความจําเปนตลอดโซอุปทาน บรรจุภัณฑท่ีใชตองสามารถ
บรรจุพริกไดในปริมาณที่เหมาะสม ปองกันไมใ หพริกสูญเสยี คุณภาพ
ระหวา งขนสง และชว ยใหก ารปฏบิ ัติงานเปนไปดวยความสะดวก
-ª¹´Ô ¢Í§ºÃèØÀѳ±

ภาชนะสําหรับบรรจุพริกควรทําจากวัสดุท่ีแข็งแรง เชน
ตะกรา พลาสติก (ภาพท่ี 13) เปนภาชนะบรรจุท่ีสามารถลดปญหา
การกดทบั ระหวางบรรจุภัณฑได ทั้งยงั มีพื้นผิวเรยี บไมท าํ ใหพริกเกิด
บาดแผล และงายตอการทาํ ความสะอาด

ภาพท่ี 13 ตะกราพลาสตกิ ทส่ี ามารถเรยี งซอนกนั ไดเ ปน บรรจภุ ณั ฑท ่ี
เหมาะสมสาํ หรับบรรจุพริกสด

การบรรจุพริกในตะกราพลาสติกควรบรรจุในปริมาณที่
เหมาะสม ไมควรบรรจุมากเกินไป เพราะจะทําใหเกิดแรงกดทับ
ระหวางผลพริก หากบรรจุพริกนอยกวาความจุของตะกราพลาสติก

13

จะทําใหมชี องวางในตะกรามาก และเกิดแรงส่นั สะเทือนระหวางพริก
ขณะเคลื่อนยายหรือขนสง ทําใหพริกเสยี หายได ดังนน้ั ระหวา งบรรจุ
พรกิ ลงตะกราพลาสติก ควรเขยาตะกราเบาๆ อยางนอย 2 คร้ังเพ่ือ
ลดชอ งวางระหวา งผลพริกภายในตะกรา

ภาพที่ 14 ถุงพลาสติกท่ีนยิ มใชเปน บรรจุภัณฑส าํ หรับพรกิ
บ รรจุภั ณ ฑท่ีนิยมใชบ รรจุพ ริกในประเท ศไทย คือ

ถุงพลาสติกความจุ 10 กโิ ลกรัม ( ภาพท่ี 14) ซึ่งการบรรจุปริมาณ
ดังกลาว ทาํ ใหเกิดการสะสมความรอนภายในถุง เปนการเรงใหพริก
เส่ือมสภาพเร็วยิ่งขนึ้ ดังนั้นควรลดขนาดถุงลงใหเหลือความจุเพียง 5
กิโลกรมั เพื่อลดปญหาการสะสมความรอ น
-¡Òû¯ÔºÑµÔ·´èÕ Õ㹡ÒÃ㪵Œ СÌҾÅÒʵ¡Ô à¾Íè× ºÃÃ¨Ø¼ÅµÔ ¼Å

การนําไปใชงาน – ควรใชตะกราพลาสติกดวยความระมัดระวงั
ท้ังในขณะการลาํ เลียงขึ้นพาหนะ การจัดเรยี ง และการลําเลียงลง
จากพาหนะ ควรใชตะกราพลาสติกเพื่อบรรจุผลิตผลเทาน้ัน ไม
14

ควรใชเ พื่อกจิ กรรมอน่ื เชน ใชเปน ทน่ี ัง่ หรือทีร่ องเทา และตอ งทํา
ความสะอาดตะกราอยางสมาํ่ เสมอ (ภาพท่ี 15)
การเกบ็ รกั ษา – ตองเก็บรักษาตะกราพลาสติกในสถานท่ีสะอาด
ท่ีสามารถปองกันแมลง หนู หรือสัตวอื่นๆ และจําเปนตองแยก
จากสถานท่ีเกบ็ รกั ษาสารเคมหี รือเครอ่ื งมือจกั รกลตา งๆ
แยกหมวดหมู ตะกราพลาสติกที่ใชบรรจุพริก และไมนําไปใช
วัตถุประสงคอ่ืน เชน เก็บรักษาหรือขนยายปุยและสารเคมี
ปองกนั และกาํ จัดโรคและแมลง

ภาพที่ 15 (ซาย) ตะกราพลาสติกที่สกปรกทําใหผลิตผลเกิดการ
ปนเปอน (ขวา) ควรทําความสะอาดตะกรา พลาสติก
ทุกครั้งหลังการใชงาน เพ่ือมีตะกราสะอาดสําหรับ
พริก

15

¡Òâ¹Ê§‹

การขนสงพรกิ แบงออกเปน 3 ระยะ คือ (ก) จากแปลงปลูก
ถึงโรงคัดบรรจุ (ข) จากโรงคัดบรรจุถึงตลาดคาสง (ค) จากตลาดคา
สงถึงตลาดคาปลกี การปฏิบัติท่ีดีในระหวางการขนสง ไดแ ก

ขนสงดวยความระมัดระวัง และไมควรโยนบรรจุภัณฑที่บรรจุ
พรกิ
ควรจดั เรียงบรรจภุ ัณฑท ่ีบรรจุพรกิ ใหเ หมาะสม ควรมีชองระบาย
อากาศ และไมจัดเรยี งแนนเกนิ ไปเพราะจะทาํ ใหไมมีชองวาง
สําหรบั ระบายอากาศและความรอน หากใชผาใบหรือแผน
พลาสติกคลุมบรรจุภณั ฑระหวางการขนสง ควรเลือกใชชนิดที่มีสี
ออ น เพอ่ื ใหส ามารถสะทอ นความรอ นออกไปได
หมั่นตรวจสอบความสะอาดของพาหนะที่ใชในการขนสง พาหนะ
ท่ไี มส ะอาดอาจสงผลตอ คณุ ภาพของพริกได เน่ืองจาก

มพี รกิ ทเี่ นาเสียจากการขนสงคร้งั กอนหลงเหลอื ใน
พาหนะ
มีแมลง หนู หรือรังของสัตวอน่ื ๆ ภายในพาหนะ
ใชพาหนะเปน ทเี่ ก็บเคร่อื งมอื ทางการเกษตร (ภาพ
ที่ 16)

16

ภาพที่ 16 การใชพาหนะในการขนสง พริกเปน สถานท่เี กบ็
เครื่องมือทางการเกษตร

¡Òû¯ÔºÑµ·Ô ÕèµÅÒ´¤ŒÒʧ‹ áÅеÅÒ´¤ŒÒ»ÅÕ¡
เกษตรกร ผูรวบรวมผลิตผล และผปู ระกอบการ จะนําผลิตผล

มาจําหนายทั้งในตลาดคาสงและตลาดคาปลีก โดยกฎเกณฑ
พนื้ ฐานที่จําเปนตองปฏบิ ัตใิ นตลาด ดังน้ี

ตองขนยายพริกในท่ีรมและปฏิบัตดิ วยความระมดั ระวัง
เพื่อลดความเสียหายทางกล เชน การส่ันสะเทือนและ
การกดทบั

17

หากจําเปนตองคัดแยกและคัดคุณภาพพริกอีกครั้ง
หนงึ่ ควรคดั แยกผลพริกทเ่ี สยี หายเพือ่ นําไปทิ้งตอ ไป
ตองวางจําหนายพริกบนโตะหรือในภาชนะท่ีสะอาด
(ภาพที่ 17)
การวางจาํ หนายพรกิ ในตลาดสดหรือรานคาขางทาง
ควรวางจําหนายในบริเวณที่ไมโดนแสงแดดหรือ
น้าํ ฝน

ภาพท่ี 17 พริกวางจําหนา ยท่ตี ลาดคาปลีก

18

ºÃóҹءÃÁ

FAO RAP, 2009. Horticultural chain management for
countries in Asia and the Pacific region: a training
package, Thailand.

FAO Report, 2012. Third mission report to project LTO
under TCP/RAS/3310- Capacity development to
reduce pos-tharvest losses in horticultural chains in
GMS countries, FAO RAP, Thailand.

Kitinoja, L. and Kader, A.A., 2002. Small scale postharvest
handling practices: a manual for horticultural crops,
4th Edition, Postharvest Technology Research and
Information Center, University of California, Davis. USA.

Rapusas, R.S. and Rolle, R.S., 2009. Management of
reusable plastic crates in fresh produce supply chains
– a technical guide, FAO RAP, Thailand.

Villahermosa, A.A., Binh, L.N., Rolle, E.S. and Chonhenchob,
V., 2011. Packaging in fresh produce supply chains in
Southeast Asia. RAP Publication 2011/20. FAO-RAP,
Thailand. 126p.

19