คู่มือการดำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู็สูงอายุ (ศพอส).

คูมือการดำเนินงาน
ศนู ยพ ัฒนาคณุ ภาพชีวิต
และสง เสริมอาชีพผสู งู อายุ (ศพอส.)

กรมกิจการผูสงู อายุ
กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย





ก

สบื เนอ่ื งจากการเปลย่ี นแปลงโครงสรา้ งประชากรไทยทมี่ อี ตั ราการเพมิ่ ขนึ้
อย่างรวดเร็วของประชากรสูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง
ของมนษุ ย์ เปน็ เจา้ ภาพหลักร่วมกบั กระทรวงมหาดไทย และสมาคมสภาผูส้ งู อายุ
แหง่ ประเทศไทยฯ รว่ มกนั กำ� หนดรปู แบบการดำ� เนนิ งานจดั ตง้ั ศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ
และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ (ศพอส.) เพอื่ สง่ เสรมิ การจดั กจิ กรรมของชมรมผสู้ งู อายุ
ให้ผู้สูงอายุได้มีสถานที่ในการจัดกิจกรรมและบริการ ส่งเสริมด้านอาชีพ
และการถา่ ยทอดภมู ปิ ญั ญาของผสู้ งู อายใุ นชมุ ชน สง่ เสรมิ ใหผ้ สู้ งู อายไุ ดร้ บั การพฒั นา
ดา้ นสุขภาพกาย จติ ใจ และสงั คม เป็นศูนยส์ ่งเสรมิ และสนับสนนุ อาสาสมคั รดแู ล
จดั ระบบขอ้ มูลผสู้ ูงอายใุ นพน้ื ท่ี เป็นต้น

คู่มือการด�ำเนินงานศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ
จัดท�ำข้ึนเพ่ือให้ชมรมผู้สูงอายุ และหน่วยงานต่างๆ โดยเฉพาะองค์กรปกครอง
ส่วนท้องถ่ินมีความรู้ ความเข้าใจในแนวคิด หลักการ องค์ประกอบ ตลอดจน
ขั้นตอนการด�ำเนินงานของ ศพอส. เพื่อส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ
ในชมุ ชนอยา่ งมสี ่วนรว่ มและยัง่ ยนื ต่อไป

ข

ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) เป็นการจัด
สวัสดิการสังคมส�ำหรับผู้สูงอายุในชุมชนรูปแบบหน่ึง โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน
และเปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุ แกนน�ำ ชุมชน องค์กรเครือข่ายจากภาครัฐ
และภาคเอกชนมีสว่ นร่วมขับเคลื่อนการดำ� เนนิ งาน ศพอส. โดยมอี งค์กรปกครอง
สว่ นทอ้ งถ่นิ ให้การหนุนเสรมิ

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

2

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

3

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

1.1 ควรพิจารณาปรับปรุงอาคารสถานที่ที่มิได้ใช้ประโยชน์ท่ีมีอยู่ในชุมชน
เช่น พื้นท่ีในองค์กรบริหารส่วนต�ำบล เทศบาล วัด มัสยิด สถานีอนามัย
อาคารโรงเรียน หรือศนู ยพ์ ัฒนาเด็กเลก็ ท่ีไม่ไดม้ กี ารใช้งานแล้ว

หมายเหตุ * ปรับไดต้ ามความเหมาะสมกับบริบทของพื้นที่
คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

5

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

6

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

7

3.1 องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ภารกิจโดยตรงในการคุ้มครอง ส่งเสริม
และพัฒนาศักยภาพผู้สูงอายุ อีกท้ังยังเป็นกลไกส�ำคัญในการก�ำหนดนโยบาย
และขับเคลื่อนงานผู้สูงอายุในระดับพ้ืนที่ ซ่ึงนับวันจะต้องดูแลผู้สูงอายุที่มี
จ�ำนวนเพ่ิมขึ้น จึงเป็นผู้ให้การก่อตั้งและสนับสนุนโดยตรงในการจัดต้ัง ศพอส.
ร่วมกบั ชมรมผู้สงู อายุ

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

8

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

จากภาคอี งคก์ รเครอื ขา่ ยในชุมชน และการสง่ เสรมิ สนับสนุนให้การดำ� เนินงาน

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

10

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

11

(5) กิจกรรมถ่ายทอดวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น ก่อให้เกิด
การอนุรักษ์และสืบทอดศิลปะ วัฒนธรรมและประเพณีท่ีมีอยู่ในชุมชน
ซ่ึงแตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น หากชุมชนสามารถสร้างเอกลักษณ ์
และความแตกต่างได้ จะเป็นการสง่ เสริมให้ ศพอส. มีจดุ เดน่ ผู้สงู อายุท่ี
ได้ถ่ายทอดภูมิปัญญาจะเกิดความภูมิใจในผลงาน มองเห็นคุณค่า
และความส�ำคัญของตนเอง และชุมชนประจักษ์ในศักยภาพ
และพลังของผู้สูงอายุ สง่ ผลให้ผู้สงู อายใุ ชช้ ีวิตอย่อู ยา่ งมีคณุ คา่ มีศกั ด์ิศรี
และมีความสขุ
(6) กจิ กรรมการจัดให้มีระบบข้อมลู ของผสู้ งู อายใุ นพน้ื ท่ี เพ่ือให้ ศพอส.
มีข้อมูลแสดงถึงระดับของคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ เพ่ือน�ำไปสู่การจัดท�ำ
แผนงาน โครงการ หรือกิจกรรมรองรับในการส่งเสริมสวัสดิภาพ
และคุ้มครองพิทักษ์สิทธิผู้สูงอายุและการประสานขอรับความช่วยเหลือ
จากหน่วยงานท่เี กีย่ วขอ้ ง

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

12

(7) กจิ กรรมการใหค้ ำ� ปรกึ ษา หารอื และการชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู เปน็ ลกั ษณะ
การใหบ้ รกิ ารทางดา้ นสงั คม การสงเคราะห์ การชว่ ยเหลอื และใหค้ ำ� ปรกึ ษา
แก่ผู้สูงอายุท่ีตกอยู่ในความทุกข์และประสบปัญหาในการด�ำเนินชีวิต
มกี ารประเมินสภาพปัญหา เพอ่ื แสวงหาแนวทาง การใหค้ วามช่วยเหลือ
ทเ่ี หมาะสม

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

13

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

14

จัดท�ำทะเบียนรายชื่อผู้สูงอายุ อายุ ท่ีอยู่เบอร์โทรศัพท์ติดต่อ
สภาพปัญหา ทีต่ อ้ งการความชว่ ยเหลือ หรือดูแลในบางเวลา และจดั เก็บ
เปน็ ขอ้ มลู ใน ศพอส. สำ� หรบั การวางแผนในการจดั กจิ กรรมและบรกิ ารรองรบั
จัดท�ำทะเบียนรายช่ือผู้สูงอายุ อายุ ที่อยู่เบอร์โทรศัพท์ติดต่อ
สภาพปัญหา ท่ีตอ้ งการความชว่ ยเหลอื หรือดแู ลในบางเวลา และจัดเกบ็
เปน็ ขอ้ มลู ใน ศพอส. สำ� หรบั การวางแผนในการจดั กจิ กรรมและบรกิ ารรองรบั
ในพ้ืนที่ ศพอส. มีการรวมกลุ่มอาชีพจ�ำนวนกี่กลุ่ม ประกอบด้วย
กลุ่มอาชีพใดบ้าง รายชื่อผู้ติดต่อและเบอร์โทรศัพท์ติดต่อประสานงาน
แต่ละกลุ่มคือใคร รวมท้งั รายชือ่ สมาชกิ ในกลุ่มอาชีพท่ีมอี ยู่ในชมุ ชน

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

15

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

16

ตวั อย่างหนงั สือรบั รอง
ขน้ึ ทะเบยี นเปน็ ศพอส.

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

17

ตัวอยา่ งหนงั สือรับรองขึ้นทะเบยี นแบบไมข่ องบ

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

18

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

19

1. แบบเสนอโครงการการสนับสนุนจากกองทนุ ผู้สงู อายุ
2. โครงการทีข่ อรบั การสนบั สนุนจากกองทุน
3. แบบส�ำรวจคุณภาพชีวิตผสู้ ูงอายุฯ
4. ชุดเมนกู ิจกรรม
5. มาตรฐานการด�ำเนินงาน ศพอส.

คมู่ อื การดำ� เนนิ งานศนู ยพ์ ฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และสง่ เสรมิ อาชพี ผสู้ งู อายุ

จดั พิมพโ์ ดย

กรมกจิ การผู้สงู อายุ
1034 อาคารกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย์
(อาคารใหม่) ชั้น 6 ถนนกรงุ เกษม แขวงคลองมหานาค
เขตปอ้ มปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพฯ 10100
Website กระทรวง พม. www.m-society.go.th
Website กรมกจิ การผู้สงู อาย ุ http://www.dop.go.th
Website กองทุนผู้สูงอายุ http://www.olderfund.dop.go.th
ติดตามการด�ำเนนิ งาน ศพอส. ได้ทาง Facebook
ศนู ย์พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และส่งเสรมิ อาชีพผู้สงู อายุ
โทรศพั ท์ 0 2642 4339 ต่อ 303

พมิ พค์ ร้งั ท่ี 3 ปีพุทธศกั ราช 2566 เล่มคมู่ อื การด�ำเนินงาน ศพอส.
จ�ำนวน 4,000 เล่ม

กรมกิจการผสู งู อายุ
1034 อาคารกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมัน่ คงของมนษุ ย

(อาคารใหม) ชนั้ 6 ถนนกรุงเกษม แขวงคลองมหานาค
เขตปอมปราบศตั รูพา ย กรงุ เทพ 10100

Website กระทรวง พม. www.m-society.go.th
Website กรมกิจการผูสงู อายุ http://www.dop.go.th

ติดตามการดำเนินงาน ศพอส. ไดทาง Facebook
ศนู ยพฒั นาคณุ ภาพชีวิตและสงเสริมอาชีพผูสูงอายุ

โทรศพั ท : 0 2642 4339 ตอ 303