รายงานการวิจัย เขา ป่า นา เล

41 ภาพชุดที่ 14ศึกษาข้อมูลช่องทางในการประชาสัมพันธ์โดยร่วมกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และหน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวอำเภอสะบ้าย้อย ภาพชุดที่ 15ศึกษาข้อมูลช่องทางในการประชาสัมพันธ์โดยร่วมกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และหน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวอำเภอนาทวี

42 ภาพชุดที่ 16ศึกษาข้อมูลช่องทางในการประชาสัมพันธ์โดยร่วมกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และหน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวอำเภอจะนะ

43 ภาพชุดที่ 17ศึกษาข้อมูลช่องทางในการประชาสัมพันธ์โดยร่วมกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และหน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวอำเภอเทพา

บทที่ 4 ผลการวิเคราะห์ข้อมูล การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาศักยภาพท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ ฐานทรัพยากร เขา ป ่า นา เล และชุมชนมีส ่วนร ่วม โดยเป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส ่วนร ่วม (Participator Action Research : PAR) ซึ ่งสามารถวิเคราะห์ผลการวิจัยแบ ่งตามวัตถุประสงค์การ ดำเนินงาน เป็น 4 ตอน ดังนี้ ตอนที่ 1ศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล โดยชุมชนมีส่วนร่วม ในด้าน คุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกในการเข้าถึง สิ่งอำนวย ความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน ตอนที่ 2 แนวทางในการพัฒนาท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาอย่างมีส่วน ร่วมโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล ตอนที่ 3 เส้นทางและกิจกรรมการท ่องเที ่ยวในพื้นที ่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐาน ทรัพยากร เขา ป่า นา เล ตอนที่ 4สื่อในการประชาสัมพันธ์รูปแบบการท่องเที่ยวในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล ตอนที่ 1ศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล โดยชุมชนมีส่วนร่วม ซึ่งคณะนักวิจัยสามารถกำหนดพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวของแต่ละอำเภอ ตามการศึกษาศักยภาพได้ดังนี้ 1.1 พื้นที่ เขา เป็นพื้นที่ในชุมชนบ้านบาโหย อำเภอสะบ้าย้อยซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำคลองเทพา ที่เป็นคลองขนาดใหญ่มีพื้นที่ลุ่มน้ำ 1822.39 ตารางกิโลเมตรมีต้นกำเนิดจากเขาตีโต๊กและเทือกเขาสันกาลา คีรีไหลไปทางทิศเหนือผ่านอำเภอสะบ้าย้อยและเทพา เป็นที่ตั้งของชุมชนที่มีความหลากหลายทางชาติพันธุ์ ที่มาอาศัยอยู่นับร้อยๆ ปี มีวิถีชีวิตและวัฒนธรรมภูมิปัญญาด้านอาหารเป็นอัตลักษณ์สำคัญ (วิทยาลัย ชุมชนสงขลา :2560) มีกิจกรรมของการล่องแก่งลำน้ำคลองเทพา เป็นกิจกรรมหลักในการจัดการท่องเที่ยว ของชุมชนในพื้นที่ ทั้งยังสามารถนำเสนอเมนูอาหารที่เป็นอาหารพื้นถิ่นของชุมชนให้แก่นักท่องเที่ยวได้ เช่น แกงกบภูเขา ข้าวหลามห่อใบยี่เร็ด ยำผักกูด ยำหัวบุก เป็นต้น - และจากการดำเนินการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างกับกลุ่มเป้าหมาย เพื่อศึกษาศักยภาพการ ท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรในพื้นที่ ภูเขา ในประเด็น คุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกใน การเข้าถึง สิ ่งอำนวยความสะดวก ข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที ่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สามารถสรุปความคิดเห็นได้มีรายละเอียดดังนี้

45 ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าพื้นที่ชุมชนบ้ายบาโหยมีศักยภาพในด้านคุณค่าของแหล่ง ท่องเที่ยวเกี่ยวกับความเป็นธรรมชาติที่บริสุทธิ์ ยังคงมีสัตว์ป่าเป็นจำนวนมาก เช่น ช้างป่า นกเงือก ลิง ชะนี และอื่น ๆอีกมากมาย และพืชพันธุ์ที่หลากหลายเนื่องเพราะมีแหล่งน้ำขนาดใหญ่ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำคลอง เทพา มีน้ำใสสะอาดสามารถใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง สามารถทำกิจกรรมทางน้ำได้หลากหลาย เช่น เล่น น้ำ พายเรือคายัค ล่องแก่ง เป็นต้น นอกจากนี้ชุมชนที่มาอาศัยอยู่พื้นที่ยังทำสวนผลไม้นานาชนิด เช่น ทุเรียน มังคุด เงาะลองกอง เป็นต้น ทำให้เป็นส่วนสำคัญในการนำเสนอเป็นสินค้าเพื่อการท่องเที่ยวและ สามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนให้มีความมั่นคงต่ออาชีพได้เป็นอย่างดี ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในการเข้าถึง ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว ่าแหล ่งท ่องเที ่ยวค ่อนข้างไกลจากตัวอำเภอสะบ้าย้อย เนื ่องจากห ่างจากตัวอำเภอประมาณ 28 กิโลเมตรการเดินทางเข้าถึงสะดวกมีถนนลาดยางตลอดสาย สามารถเข้าถึงได้หลากหลายเส้นทาง ทั้งทางตัวอำเภอสะบ้าย้อย ทางอำเภอนาทวีและทางจังหวัดยะลา เข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวโดยรถส่วนตัว ซึ่งมีป้ายบอกเส้นทางการเดินรถ ป้ายประชาสัมพันธ์แหล่งท่องเที่ยวใน ชุมชนที่ชัดเจน ถ้าเป็นการใช้รถขนส่งสาธารณะจะไม่มีรถโดยสารประจำทาง แต่สามารถจ้างเหมารถตู้จาก ในตัวอำเภอเข้าไปยังแหล่งท่องเที่ยวได้ ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่า ในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวมีที่พักสะดวกสบายไกล้ชิดธรรมชาติ เช่น สบายดีริมคลอง เป็นที่พักที่อยู่ติดกับริมน้ำ ไร่โอบอุ่น เป็นที่พักอยู่บริเวณตีนเขา และในอนาคตมีที่ บริเวณลานไผ่ ซึ่งเป็นจุดที่สามารถให้นักท่องเที่ยวมากางเต็นท์พักแรม แต่ยังมีร้านค้าน้อย เป็นร้านค้าขาย เครื่องดื่มเท่านั้น ไม่มีร้านค้าที่จำหน่ายสินค้าที่ระลึกที่ให้นักท่องเที่ยวได้จับจ่ายใช้สอยเพื่อเป็นของฝาก การสาธารณูปโภคยังขาดแคลนหลายด้าน เช ่น สัญญาณโทรศัพท์ สัญญาณอินเทอร์เน็ต ส ่วนห้องน้ำ สาธารณะยังมีไม่เพียงพอต่อจำนวนนักท่องเที่ยว ชุมชนสร้างระบบการรักษาความปลอดภัยที่ดีเยี่ยม โดยให้ ชุมชนร่วมกันเป็นหูเป็นตาดูแลนักท่องเที่ยวในทุกพื้นที่แหล่งท่องเที่ยว ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวมีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรมากเนื่อง เพราะเป็นป่าต้นน้ำ มีหน่วยงานของกรมอุทยานฯเป็นผู้ดูแล สอดส่องไม่ให้มีการตัดไม้ทำลายป่า หรือล่า สัตว์เลยแต่ยังขาดการจัดการด้านขยะที่ดีทั้งเป็นขยะในชุมชนและขยะที่เกิดจากนักท่องเที่ยว ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว ่าแหล ่งท ่องเที ่ยวมีพื้นที ่จอดรถค ่อนข้างน้อย และถนน ค่อนข้างแคบ อาจจะเกิดอันตรายจากการวิ่งรถสวนกันได้ ส่วนในการพักแรมอาศัยค้างคืน แหล่งท่องเที่ยว ยังมีที ่พักเล็ก ๆ จากการดำเนินการกันเองของชุมชน ไม ่สามารถรองรับนักท่องเที ่ยวเป็นกลุ ่มใหญ่ ๆ ที่ต้องการที่พักที่สะดวกสบายได้ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติสันกาลาคีรีก็จำกัดนักท่องเที่ยวได้ไม่เกิน 250 คน ต่อวัน

46 ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว ่าแหล ่งท ่องเที ่ยวรู้จักแพร ่หลาย โดยเฉพาะด้าน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มีความโดดเด่นเรื่อความอุดมสมบูรณ์ มีหน่วยงานหลากหลายเข้ามา สนับสนุนการดำเนินงาน พัฒนากิจกรรมที่เป็นประโยชน์ต่อแหล่งท่องเที่ยว เช่นวิทยาลัยชุมชนสงขลา พัฒนาชุมชน การท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดสงขลา เป็นต้น โดยมีการทำสื่อประชาสัมพันธ์พื้นที่ในรูปแบบ ต่างๆเช่นแผ่นพับ ป้ายคัดเอาท์ เพจเฟซบุ๊กโหยหาบาโหย และสื่อวิดิทัศน์ เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีการเล่า ต่อของนักท่องเที่ยวที่มีลักษณะเป็นการบอกต่อแบบปากต่อปาก อีกด้วย ประเด็นที่ 7 ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่า กลุ่มสมาชิกในชุมชน ควรปลูกจิตสำนึกให้ลูกหลาน เยาวชน ในพื้นที่รักและหวงแหนธรรมชาติให้มาก เพื่อจะได้รักษาแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน หน่วยงานต่างๆควร สนับสนุนให้มีการอบรมมัคคุเทศก์น้อยของชุมชน เพื่อเป็นพื้นฐานให้เด็ก ๆ ให้กล้าแสดงออกเพื่อบอกเล่า เรื่องราวต่างของชุมชนให้กับนักท่องเที่ยว ซึ่งอาจเป็นการสร้างรายได้ให้กับเด็กๆเยาวชนในพื้นที่ได้อีกทาง หนึ่งด้วย นอกจากนี้ยังต้องการให้คนในชุมชนหันมาแปรรูปผลิตภัณฑ์ชุมชนจากทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชน เช่น ผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ ผลไม้พื้นถิ่น เป็นต้น เพื่อเป็นของฝากให้นักท่องเที่ยวได้จับจ่าย สามารถสร้าง รายได้ให้คนในชุมชนได้อีกทางหนึ่งด้วย 1.2 พื้นที่ ป่า เป็นพื้นที่ในชุมชนบ้านเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี ซึ่งเป็นป่าในอุทยานแห่งชาติเขา น้ำค้าง ขนาดใหญ่มีพื้นที่ 132,500 ไร่ ในเทือกเขาสันกาลาคีรี เป็นแนวยาวตลอดจนถึงพรมแดนประเทศ มาเลเซีย ยอดเขาน้ำค้างมีความสูงประมาณ 648 เมตรจากระดับน้ำทะเล เป็นแหล่งต้นน้ำสำคัญของคลอง นาทวี มีพืชพันธุ์หลากหลายที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ เช่น หลุมพอ ตะเคียน กระบากดำ เป็นต้น มีสัตว์ป่า หลากหลายชนิด เช่น หมี เก้ง เลียงผา และนกนานาชนิด ทำให้เหมาะสมกับการจัดกิจกรรมการเดินป่า ศึกษาธรรมชาติเป็นอย่างยิ่ง (สำนักงานอุทยานแห่งชาติ : portal.dnp.go.gh) เส้นทางที่ใช้สัญจรเพื่อเข้ามา ในพื้นที่อุทยาน โดยรถยนต์ส่วนตัวมาตามถนนสายสงขลา-นาทวี ไปถึงสามแยกบ้านสะท้อน ผ่านสามแยก นาปรังเข้าสู่อุทยานฯ ระยะทางรวมประมาณ 86 กิโลเมตร - และจากการดำเนินการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างกับกลุ่มเป้าหมาย เพื่อศึกษาศักยภาพการ ท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรในพื้นที่ ป่า ในประเด็น คุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกในการ เข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สามารถ สรุปความคิดเห็นได้มีรายละเอียดดังนี้ ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี มีศักยภาพใน ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติที่ยังคงความอุดมสมบูรณ์ ยังคงมีสัตว์ป่าเป็นจำนวนมาก และ พืชพันธุ์ที่หลากหลาย สามารถทำกิจกรรมการสำรวจหรือศึกษาพื้นที่ของป่าธรรมชาติในลักษณะของการ เดินป่าศึกษาธรรมชาติ เรียนรู้วิถีการดำรงชีวิตอยู่ในป่า ในรูปแบบต่างๆ ซึ่งเป็นการท่องเที่ยวของกลุ่ม เฉพาะนักเดินป่าเพราะต้องอาศัยทักษะอุปกรณ์ที่เหมาะสมหลายประการ ทั้งยังต้องมีสุขภาพร่างกายที่ แข็งแรงสามาถเดินเท้าได้เป็นระยะทางไกล

47 ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในการเข้าถึง ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวค่อนข้างไกลจากตัวอำเภอนาทวี ประมาณ 27 กิโลเมตร การเดินทางเข้าถึงสะดวกมีถนนลาดยางตลอดสาย สามารถเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวโดยรถส่วนตัวแต่ ต้องประมานงานกับเจ้าหน้าที่อุทยานก่อนเพื่อแจ้งความประสงค์ของการเข้ามาท่องเที่ยวและทางอุทยานฯ ก็จะอำนวยความสะดวกในการนำเดินตลอดเส้นทางของการเดินป่า เส้นทางการเดินรถมีป้ายบอกเส้นทาง แหล่งท่องเที่ยวในชุมชนที่ชัดเจน ถ้าเป็นการใช้รถขนส่งสาธารณะจะไม่มีรถโดยสารประจำทาง แต่สามารถ จ้างเหมารถตู้จากในตัวอำเภอเข้าไปยังแหล่งท่องเที่ยวได้ ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่า ในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวมีที่พักสะดวกสบายไกล้ชิดธรรมชาติ ที่เป็นเรือนพักรับรองของอุทยานฯ หรือสามารถกางเต้นท์พักแรมในเส้นทางเดินป่าได้ ทั้งนี้ก็ต้องประสาน เจ้าหน้าที ่เพื ่อการดูแลและอำนวยความสะดวกแก ่นักท ่องเที ่ยว ไม ่มีร้านค้าที ่จำหน ่ายสิ ่งของให้กับ นักท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวต้องจัดการด้วยตนเอง มีห้องน้ำสาธารณะที่เพียงพอต่อจำนวนนักท่องเที่ยว มี ระบบการรักษาความปลอดภัยที่ดีเยี่ยมจากเจ้าหน้าที่อุทยานฯ ดูแลนักท่องเที่ยวในทุกพื้นที่ของเส้นทาง เดินป่าในแหล่งท่องเที่ยว ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวมีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรมากเนื่อง เพราะเป็นป่าต้นน้ำของคลองนาทวี มีหน่วยงานของกรมอุทยานฯเป็นผู้ดูแล สอดส่องไม่ให้มีการตัดไม้ ทำลายป ่า หรือล ่าสัตว์เลย ทั้งยังส ่งเสริมให้เจ้าหน้าที ่ป ่าไม้ทุกคนสามารถเป็นวิทยากรให้ความรู้แก่ นักท่องเที่ยวในการศึกษาธรรมชาติตลอดเส้นทางการเดินป่าอีกด้วย ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวมีขีดจำกัดในการรับนักท่องเที่ยวเป็นฤดูกาล เช่น การอพยพของนกนานาพันธุ์มาอาศัยพื้นที่ในการพักแรม เช่น นกเงือกกรามช้างปากเรียบ ที่มาจากป่า ฮาลาบาลา เป็นต้น และการท่องเที่ยวประเภทนี้ต้องมีข้อตกลงร่วมกันในการไม่ส่งเสียงดังไปรบกวนสัตว์ ต่างๆ และไม่สามารถรองรับนักท่องเที่ยวเป็นกลุ่มใหญ่ ๆ ที่ต้องการที่พักที่สะดวกสบายได้ในพื้นที่อุทยาน แห่งชาติได้ และการเข้าพื้นที่การเดินป่าต้องไม่นำรถส่วนตัวเข้าไป กรมอุทยานฯให้ใช้รถของกรมอุทยานฯ เท่านั้น ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว ่าแหล ่งท ่องเที ่ยวรู้จักแพร ่หลาย โดยเฉพาะด้าน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มีความโดดเด่นเรื่องความอุดมสมบูรณ์เป็นป่าต้นน้ำและเป็นที่อยู่ของ สัตว์ป่านานาพันธ์ โดยเฉพาะเส้นทางเดินศึกษาป่าธรรมชาติที่เหมาะสำหรับนักเที่ยวที่ต้องการผจญภัยเป็น อย่างยิ่ง นักท่องเที่ยวที่หลงไหลการท่องเที่ยวแบบนี้ จึงแวะเวียนมาไม่ขาดสายตลอดทั้งปี ประเด็นที่ 7 ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม อยากให้นักท่องเที่ยวรักษากฎระเบียบของอุทยานอย่างเคร่งครัดเพื่อรักษาความปลอดภัยทั้งของ ตัวนักท่องเที่ยวเองและสัตว์ป่าทั้งหลายในอุทยาน นอกจากนี้ยังอยากให้นักเที่ยวมีความสำนึกในการดูแล รักษาป่าต้นน้ำในทุกมิติเพื่อความยั่งยืนของผืนป่าในการยังประโยชน์แก่มนุษย์ต่อไป

48 1.3 พื้นที่ นาเป็นพื้นที่ในชุมชนบ้านป่าชิง อำเภอจะนะ ซึ่งเป็นทุ่งนาที่มีพื้นที่ปลูกข้าวประมาณ 1,500 ไร่ ข้าวลูกปลา เป็นพันธุ์ข้าวพื้นเมืองของบ้านป่าชิงมาตั้งแต่บรรพบุรุษจนถึงปัจจุบัน มีลักษณะคือ เป็นข้าวเมล็ดสั้น เปลือกข้าวมีสีเหลืองทอง รสชาติของข้าวโดยเฉพาะปีแรกจะมีเนื้อนิ ่ม ไม ่แห้งแข็ง “ข้าวลูกปลา” ของบ้านป่าชิงปลูกได้คุณภาพและได้ผลผลิตมากกว่าพื้นที่อื่น ๆ การผลิตข้าวลูกปลาที่นี่ผลิต แบบเกษตรอินทรีย์ โดยกระบวนการที่หลีกเลี่ยงการใช้สารเคมี หรือสารสังเคราะห์ต่าง ๆ ในทุกกระบวนการ ผลิต ตั้งแต่การเตรียมดินในการปลูกจนกระทั่งการเก็บเกี่ยว ในกระบวนการตามธรรมชาติ เป็นมิตร และไม่ ทำลายสิ่งแวดล้อม ที่สำคัญปลอดภัยต่อสุขภาพของผู้บริโภค และยังเป็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การรักษาสมดุลธรรมชาติ และ การใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ สามารถสร้างความยั่งยืนในการใช้ทรัพยากร ทำให้ดินมีความสมบูรณ์น้ำไม่เน่าเสียหรือไม่มีสารปนเปื้อน และสิ่งมีชีวิตมีความหลากหลาย และมีปริมาณ ที่สมดุลกัน นับว่าเป็นการพัฒนาการเกษตรแบบยั่งยืน ทั้งยังเป็นการอนุรักษ์พันธุ์ข้าวลูกปลาของชุมชนให้ คงอยู่สืบไปยังรุ่นลูกหลาน ซึ่งมีเรื่องเล่าในอดีตว่า ขุนพัฒน์ทหารเอกของพระเจ้าตากได้มาทำศึกสงคราม และ ตั้งฐานที่บ้านคูค่าย ปัจจุบันคือรอยต่อระหว่าง ต.ป่าชิงกับ ต.นาหว้า อ.จะนะจ.สงขลา และได้นำ เมล็ดพันธุ์ต่าง ๆ มาเพาะปลูกเพื่อเป็นเสบียงอาหาร สำหรับกองทัพในครั้งนั้นได้นำเมล็ดพันธุ์ข้าว มาปลูกที่ บ้านป่าชิงด้วย แต่ในสมัยนั้นยังไม่ทราบว่าเป็นข้าวพันธุ์ชนิดใด แต่คนที่ปลูกข้าวได้สังเกตเห็นว่าข้างกอ ข้าวมักจะมีลูกปลาตัวเล็ก ๆ มาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก จึงเรียกพันธุ์ข้าวชนิดนี้ว่า “ข้าวลูกปลา” สืบทอด กันมาจนถึงปัจจุบัน (http://www.clinictech.ops.go.th/) - และจากการดำเนินการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างกับกลุ่มเป้าหมาย เพื่อศึกษาศักยภาพการ ท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรในพื้นที่ นา เป็นพื้นที่แหล่งท่องเที่ยว ในประเด็น คุณค่าของแหล่ง ท่องเที่ยว ความสะดวกในการเข้าถึงสิ่งอำนวยความสะดวก ข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมี ชื่อเสียงในปัจจุบัน สามารถสรุปความคิดเห็นได้มีรายละเอียดดังนี้ ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าพื้นที่ทุ่งนาบ้านป่าชิง อำเภอจะนะ มีศักยภาพในด้านคุณค่า ของแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติที่ยังคงความอุดมสมบูรณ์ทางด้านทรัพยากรหลักของชุมชนโดยทั ่วไป ซึ่งเป็นการทำนาข้าวพันธุ์พื้นเมือง ได้แก่ ข้าวลูกปลา มีกลุ่มชาวนาที่อุทิศตนเพื่อการรสืบทอดการทำนา แบบดั้งเดิมของบรรพบุรุษไว้ให้คงอยู่ตลอดไป ทั้งยังได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานทุกภาคส่วนที่เข้ามา ช่วยในการอนุรักษ์พันธุ์ข้าวพื้นถิ่นของจังหวัดสงขลา การแปรรูปข้าวเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆเพื่อการเพิ่มมูลค่า และสร้างรายได้ให้กับชุมชนอีกทางหนึ่งด้วย นอกจากนี้ยังได้ร่วมมือกับวิทยาลัยชุมชนสงขลา สถาบันราช ภัฏสงขลา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ศูนย์วิจัยพันธ์ข้าว และอื ่น ๆ เพื ่อจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ข้าวพันธุ์ พื้นเมือง เป็น พิพิธภัณฑ์ข้าวมีชีวิต กล่าวคือในทุ่งนาข้าวจะเป็นแหล่งรวบรวมพันธุ์ข้าวที่เพาะปลูกขึ้น จำนวน 31 ชนิดตามโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื ่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ) เพื่อเป็นตัวอย่างของการศึกษาเรียนรู้ให้กับคนทั่วไปได้มาศึกษา เรียนรู้อีกทางหนึ่งด้วย ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในการเข้าถึง ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวทุ่งนาข้าวพื้นถิ่น จังหวัดสงขลา อยู่ไกล้กับตัว อำเภอจะนะ ประมาณ 6 กิโลเมตร การเดินทางเข้าถึงสะดวกมีถนนลาดยางตลอดสาย มีป้ายบอกทาง สามารถเข้าถึงแหล่งท ่องเที่ยวง ่ายอาจจะเป็นโดยรถส่วนตัวแต ่ต้องประสานงานกับเจ้าของพื้นที ่ทุ่งนา

49 เสียก่อนเพื่อไม่ให้เกิดการเหยียบย่ำนาข้าวซึ ่งอาจก ่อให้เกิดความเสียหายได้ แต่ถ้าเป็นการใช้รถขนส่ง สาธารณะจะไม่มีรถโดยสารประจำทาง แต่สามารถจ้างเหมารถตู้จากในตัวอำเภอเข้าไปชมยังแหล่งท่องเที่ยว ได้ ประเด็นที่3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่า ในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวไม่มีที่พัก ต้องไปศึกษาแบบเช้าไป เย็นกลับเท่านั้น ทั้งนี้ก็ต้องประสานเจ้าของนาข้าวเพื่อการดูแลและอำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยว ยังไม ่มีร้านค้าที ่จำหน ่ายสิ ่งของให้กับนักท ่องเที ่ยว มีจำหน ่ายเฉพาะข้าวสาร แต ่ในปัจจุบันนี้หลาย หน่วยงานเข้ามาให้การฝึกอบรมการแปรรูปอาหารขนมจากข้าวลูกปลา เช่น ข้าวยำกรอบ ซูชิข้าวลูกปลา และของใช้ส่วนตัว ได้แก่ สบู่น้ำนมข้าวลูกปลา ทำให้นักท่องเที่ยวที่มาได้มีโอกาสจับจ่ายสินค้าเพื่อเป็นของ ฝากได้ มีห้องน้ำสาธารณะจำนวนน้อยอยู่อาจจะไม่เพียงพอต่อจำนวนนักท่องเที่ยวที่มาเป็นหมู่คณะใหญ่ๆ ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวในท้องทุ่งนาข้าวชุมชนบ้านป่าชิงมีความ สวยงามเมื่อมีข้าวเต็มท้องนาและเมื่อข้าวออกรวง ทางหน่วยงานของรัฐในพื้นที่จึงจัดงานเกี่ยวข้าวขึ้นเพื่อให้ ผู้สนใจ และบุคคลทั่วไปที่อยากจะเห็นการทำนาจริงๆ นั้นเป็นอย่างไร ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวในท้องทุ่งนาข้าวชุมชนบ้านป่าชิงมีขีดจำกัดในการรับ นักท่องเที ่ยวเป็นฤดูกาลของการทำนา ได้แก่ ฤดูกาลดำนา ฤดูกาลเก็บเกี ่ยวข้าวและต้องแจ้งให้ทราบ ล่วงหน้าเพื่อการบริหารจัดการของกลุ่ม ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว ่าแหล ่งท ่องเที ่ยวในท้องทุ ่งนาข้าวชุมชนบ้านป ่าชิงรู้จัก แพร่หลายมากขึ้น โดยเฉพาะด้านดูแลทรัพยากรที่เป็นวิถีชีวิตของคนไทยมาตั้งแต่บรรพกาล ทั้งยังมีความ โดดเด่นเรื่องความพิเศษของข้าวพันธุ์ลูกปลา ซึ่งเป็นข้าวเฉพาะถิ่น จึงมีการจัดงาน ‘วันอนุรักษ์ข้าวลูกปลา’ ในช ่วงฤดูเก็บเกี ่ยวข้าว ซึ ่งเป็นการรวมตัวทำกิจกรรมอย ่าง ประกวดพันธุ์ข้าว แข่งขันตำข้าว ฝัดข้าว ตามแบบฉบับวิถีชีวิตดั้งเดิมที่อบอวลไปด้วยความสุข ประเด็นที่ 7 ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม กลุ ่มต้องการปลูกฝังและสร้างจิตสำนึกให้เยาวชนและคนในชุมชน ตระหนักถึงคุณค ่าของ ทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่น เพราะสิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งที่มีประโยชน์และสามารถสร้างมูลค่าได้ อีกทั้ง ต้องการ ให้มีหน่วยงานหรือเครือข่ายความร่วมมือต่าง ๆ เข้ามามีส่วนร่วมในการสนับสนุนและพัฒนากลุ่มให้เกิด ความเข้มแข็งและสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น 1.4 พื้นที่ เลเป็นพื้นที่ศูนย์เรียนรู้ธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอเทพา ซึ่งเป็น ชุมชนชาวประมงพื้นบ้านที่รวมตัวกันและขอความร่วมมือกับวิทยาลัยชุมชนสงขลาในการก่อตั้ง ธนาคารปู มีกิจกรรมที่ดำเนินการ คือ รวบรวมพันธุ์แม่ปูม้าที่ได้จากการออกจับในแต่ละครั้ง โดยการคัดเอาแม่ปูที่มีไข่ นอกกระดอง มาเลี้ยงในบ่อพักที่เป็นบ่อซีเมนต์ ที่ทางกลุ่มร่วมกับวิทยาลัยชุมชนสงขลาจัดทำขึ้นพร้อมดูแล ให้ออกซิเจนจนแม่ปูเขี่ยไขออกจากหน้าท้องจนหมด ซึ่งมีจำนวนประมาณ7 หมื่นถึง หนึ่งแสนตัว จากนั้น

50 ทางกลุ่มก็เฝ้าดูแลอนุบาลลูกปู ให้ออกซิเจนจนมีสภาพแข็งแรงใช้เวลาประมาณ 7-14 วันจึงนำลูกปูออกไป ปล่อยยังท้องทะเล ซึ่งเป็นที่มาของการทำกิจกรรมการท่องเที่ยวคือการให้นักท่องเที่ยวได้มาปล่อยปูลงสู่ ทะเลกัน - และจากการดำเนินการสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างกับกลุ่มเป้าหมาย เพื่อศึกษาศักยภาพการ ท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรในพื้นที่ เล ในประเด็น คุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกในการ เข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สามารถ สรุปความคิดเห็นได้มีรายละเอียดดังนี้ ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าพื้นที่ในธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอเทพา มีศักยภาพในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยวในเชิงอนุรักษ์ มีกิจกรรมที่ได้ให้นักท่องเที่ยวมาปล่อยลูกปูลงสู่ ท้องทะเล นอกจากนี้เพื่อเป็นการดูแลลูกปูให้มีการเจริญเติบโตให้ได้มากที่สุดไม่เป็นอาหารของสัตว์ใหญ่จึง ร่วมกับวิทยาลัยชุมชนสงขลาในการจัดทำกิจกรรมปลูกป่าโกงกางที่ได้รับความร่วมมือจากในการอนุเคราะห์ ต้นโกงกางจำนวน 400 ต้นมาปลูกและขยายพันธุ์ให้เป็นป่าชายเลนเพื่อสัตว์น้ำวัยอ่อนมาอาศัยในพื้นที่หน้า หาดซึ่งสำนักงานประมงอำเภอเทพาได้ขุดคลองให้เป็นอ่าวเพื่อการเดินเรือขนาดเล็กของชาวประมงพื้นบ้าน เข้ามาจอดเรือและเป็นที่พักเรือในหน้ามรสุมด้วย นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมการวางซังกอ(บ้านปลา) ในทะเล เพื่อให้สัตว์น้ำใช้เป็นที่พักพิง ซ่อนตัว ไม่เป็นอาหารของปลาใหญ่ จนเจริญเติบโตต่อไปได้ไม่สูญพันธุ์ เป็น สัตว์น้ำที่โตเต็มที่ให้ชาวประมงได้จับเป็นอาชีพต่อไปจนชั่วลูกหลาน ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในการเข้าถึง ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอ เทพา เดินทางเข้าถึงสะดวก ถนนทางเข้าเป็นถนนคอนกรีตมีความสะดวกต่อการขับรถเข้าไปเพื่อทำกิจกรรม ต่างๆที่นักท่องเที่ยวมีความต้องการ อาจจะใช้โดยรถส่วนตัวแต่ต้องประสานงานกับสมาชิกกลุ่มถึงความ ต้องการที่จะทำกิจกรรม สมาชิกก็จะอำนวยความสะดวกในการเตรียมพื้นที่ เตรียมนำเสนอสิ่งที่ทางกลุ่ม ดำเนินการ ส่วนเส้นทางการเดินรถมีป้ายบอกเส้นทาง แหล่งท่องเที่ยวของธนาคารปูไว้บริเวณปากทางเข้า ของกลุ่มติดถนนเพชรเกษมเส้นทาง หาดใหญ่-ปัตตานี ก่อนจะถึงสี่แยกไฟแดงบ้านพระพุทธ ถ้าเป็นการใช้ รถขนส่งสาธารณะจะมีรถโดยสารประจำทาง สามารถเดินทางจากจังหวัดสงขลาได้ในระยะทางประมาณ 70 กิโลเมตร ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่า ในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำ เทพา อำเภอเทพา มีที่พักสะดวกมากมายในลักษณะของรีสอร์ท บริเวณหน้าหาดทรายชายทะเล มีความ ใกล้ชิดธรรมชาติที่เป็นชายทะเล มีหาดทรายขาวสะอาด สวยงาม มีห้องน้ำสาธารณะไว้บริการนักท่องเที่ยว ทั้งยังมีตลาดสี่แยกพระพุทธ ในช่วงเวลาประมาณ หกโมงเย็นก็จะเปิดตลาด มีร้านค้าที่จำหน่ายสิ่งของให้กับ นักท่องเที่ยวมากมายทั้งอาหารพร้อมรับประทาน และอาหารทะเลสดๆสำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการ นำไปประกอบอาหารเอง

51 ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอ เทพา มีความพร้อมในการให้นักท่องเที่ยว หรือองค์กรที่มีความต้องการที่จะทำกิจกรรมในเชิงอนุรักษ์ มี ปราชญ์ชุมชนมาเป็นวิทยากรให้ความรู้แก่นักท่องเที่ยวในการศึกษาเรื่องระบบนิเวศน์สัตว์น้ำชายฝั่ง ให้ได้ เรียนรู้วิถีชาวเลในพื้นที่ชายฝั่งที่ต้องมีความเสียสละ อดทนต่อการดูแลรักษาท้องทะเลหน้าบ้านเพื ่อเป็น แหล่งอาหารให้กับคนทั้งโลกต่อไปในอนาคต ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอ เทพา มีศักยภาพเพียงพอในการรองรับนักท่องเที่ยวที่จะมาทำกิจกรรมได้เป็นจำนวนมาก เพราะมีกิจกรรมที่ สามารถดำเนินการได้เป็นหมู่คณะ ทั้งในการทำกิจกรรมปล่อยปู ปลูกป่า และวางซังกอ(บ้านปลา) ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน ผลการวิจัยจากการสัมภาษณ์พบว่าแหล่งท่องเที่ยวธนาคารปูชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอ เทพา เริ่มรู้จักแพร่หลาย โดยเฉพาะด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มีความโดดเด่นเรื่องการ อนุรักษ์หลายหน่วยงานให้ความสนใจที่จะมาใช้เป็นแหล่งเรียนรู้ของนักเรียน นักศึกษา และหน่วยงานที่มี ความต้องการทำกิจกรรมเพื่อการสื่อสารองค์กร นักท่องเที่ยวที่ต้องการทำกิจกรรมแบบนี้ จึงแวะเวียนมาไม่ ขาดสายตลอดทั้งปี ประเด็นที่ 7 ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม ต้องการให้คนในชุมชนมีการรวมกลุ่มในการทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น กลุ่มเด็กและเยาวชนจัดการ เรื่องการท่องเที่ยวชุมชน กลุ่มแม่บ้านและสตรีจัดการเรื่องการแปรรูปอาหารทะเล นอกจากนี้ต้องการให้มี โรงเรือนที่ได้มาตรฐานสำหรับใช้เป็นสถานที่ในการแปรรูปอาหาร เพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่สะอาดและถูกหลัก อนามัย ตอนที่ 2 แนวทางในการพัฒนาท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาอย่างมีส่วน ร่วมโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เลคณะนักวิจัยได้ทำการศึกษาแนวทางการจัดการท่องเที่ยวจากการ ทบทวนวรรณกรรมเพื่อจัดประชุมเชิงปฏิบัติการกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และ หน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว ที่จะกำหนดรูปแบบการจัดการท่องเที่ยวที่เหมาะสม ทดลองเส้นทางการท่องเที่ยวเชื่อมโยงพื้นที่ เขา ป่า นา เล ในเขตพื้นที่ 4 อำเภอ ของจังหวัดสงขลา โดย กำหนดกิจกรรมและแนวทางในการเดินทางท่องเที่ยว และทดลองท่องเที่ยวในโปรแกรม “รองผู้ว่าพาเที่ยว วิถีชุมชน เขา ป่า นา เล สงขลาเที่ยวดีดูวิถีชุมชน 2 วัน 1คืน” ดังรายละเอียดของการเดินทางเป็นเวลา 2 วัน 1 คืน ดังนี้ 2.1 เส้นทาง เขา ณ ชุมชนบ้านบาโหย ตำบลบาโหย อำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา นักท่องเที่ยวลิ้มลองอาหารพื้นถิ ่นซึ่งหารับประทานค ่อนข้างยาก เช ่น การหลามข้าวที ่ห่อด้วยใบยี่เร็ด ยำหัวบุก ต้มกะทิผักกูด แกงกะทิหอยโล่ เป็นต้น นอกจากนี้ยังได้เพลิดเพลินกับการชมน้ำตกที่ใสสะอาด เพราะเป็นป ่าต้นน้ำและเป็นแหล่งกำเนิดต้นน้ำคลองเทพา มีโอกาสพักผ ่อนหย ่อนใจใกล้ชิดธรรมชาติ พร้อมกิจกรรมสร้างสรรค์ไปกับเส้นทางท่องเที่ยวที่มีทั้งการล่องแก่งชมบรรยากาศสองฝั่งพื้นที่สองจังหวัด

52 คือด้านขวาเป็นพื้นที ่จังหวัดยะลา ด้านซ้ายเป็นพื้นที่จังหวัดสงขลา ซึ่งเป็นพื้นที่ปลูกผลไม้ของดีเมือง สะบ้าย้อย ที่มีทั้งทุเรียน ลองกอง มังคุด จำปาดะ เป็นต้น 2.2 เส้นทาง ป่า ณ อุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา โดยมีกิจกรรมพิเศษ ตามช่วงฤดูกาลในการสำรวจนกเงือก โดยทำการศึกษา “ฝูงนกเงือกกรามช้างปากเรียบ” ที่มีฝูงนกเงือก ราว ๆ 700ตัวบินอพยพมาอาศัยในป่าสวนยางในชุมชนซึ่งสภาพป ่ามีความอุดมสมบูรณ์ ในพื้นที่ยังมี จุดเด่นที่น่าสนใจ สวยงาม ได้แก่ น้ำตกจำนวนหลายแห่ง ทั้งยังเป็นพื้นที่ทางประวัติศาสตร์ที่เป็นอุโมงค์ฐาน ที่มั่นของการสู้รบกับโจรจีนคอมมิวนิสต์ที่เป็นหลักฐานให้ศึกษาถึงสถานที่และวัตถุทางประวัติศาสตร์ของ การสู้รบอันยาวนาน มีเนื้อที่ประมาณ 132,500 ไร่ หรือ 212 ตารางกิโลเมตรขึ้นไปบนยอดเขาจะพบว่ามี น้ำค้างเป็นเกล็ดอยู่ตามยอดหญ้า ลักษณะเป็นใยแมงมุม แม้แต่ตอนเที่ยงวันยังมีน้ำค้างประปรายอยู ่บน ยอดหญ้า ซึ่งเป็นสภาพที่แปลกและแตกต่างไปจากที่อื่นจึงเรียกขานกันว่า “เขาน้ำค้าง” 2.3 เส้นทาง นา ณ แปลงนางข้าวลูกปลาชุมชนบ้านป่าชิง ตำบลป่าชิง อำเภอจะนะ จังหวัด สงขลา ซึ่งเป็นแหล่งเรียนรู้สำคัญ “พิพิธภัณฑ์ข้าวป่าชิง”แหล่งเรียนรู้สายพันธุ์ข้าวท้องถิ่นของภาคใต้ ที่รวบรวมโดยเครือข่ายนาอินทรีย์ อ.จะนะ จ.สงขลา ร่วมกับวิทยาลัยชุมชนสงขลา ที่หวังว่าเป็นแหล่งสร้าง ความมั่นคงทางอาหาร ตอนนี้มีความพยายามออกแบบให้เป็นสินค้าชุมชนตอบโจทย์คนกินที่หลากหลาย เช่น ซูชิข้าวลูกปลา และผลิตภัณฑ์ของใช้ในบ้าน เช่น สบู่น้ำนมข้าวลูกปลาผสมน้ำผึ้งชันโรงและผงขมิ้น ที่ยังสามารถจำหน่ายเป็นผลิตตภัณฑ์ที่ส่งเสริมการท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี 2.4 เส้นทาง เล ณ ศูนย์เรียนรู้วิถีเล ธนาคารปู ชุมชนหัวเขื่อนปากน้ำเทพา ตำบลเทพา อำเภอ เทพา จังหวัดสงขลา ชมบรรยากาศของปากน้ำเทพาซึ่งมีหมู่บ้านชาวประมง ได้สัมผัสวิถีชาวเล มีกิจกรรม มากมาย เช่น ปล่อยปูจากการอนุบาลปูของกลุ่มธนาคาร ชมการสาธิตแปรรูปผลิตภัณฑ์จากอาหารทะเล ของกลุ่มแม่บ้าน เช่น การทำปูม้าดองน้ำปลา การทำกะปิทำมือ การทำปลาหลังเขียวแดดเดียวหรือปลา หลังเขียวแห้ง เป็นต้น การทำซังกอหรือบ้านปลาในทะเลเพื่อการสร้างที่อยู่อาศัยให้กับสัตว์น้ำวัยอ่อนให้มี โอกาสเจริญเติบโตได้เต็มวัยไม่เป็นอาหารของสัตว์อื่น ๆไปเสียก่อน และกิจกรรมปลูกป่าโกงกางเพื่อเป็นป่า ให้ร่มเงาแก่สัตว์น้ำในบริเวณชายฝั่งสร้างระบบนิเวศชายฝั่งให้เกิดขึ้นให้ลูกหลานได้มีโอกาสบริโภคอาหาร ทะเลสืบต่อไปอีกยาวนาน ตอนที่ 3 เส้นทางและกิจกรรมการท ่องเที ่ยวในพื้นที ่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐาน ทรัพยากร เขา ป่า นา เล นักวิจัยร ่วมกับกลุ ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที ่ และหน ่วยงานภาครัฐที่ สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว ร่วมจัดทำเส้นทาง รูปแบบและกำหนดกิจกรรมพร้อมรายการนำเที่ยว เพื ่อการทดลองเปิดเส้นทางท ่องเที ่ยวในแต ่ละพื้นที ่ ได้แก่ ฐานทรัพยากรเขา ป ่า นา เล ในเรื ่อง เขา ใช้ชุมชนบ้านบาโหย อำเภอสะบ้าย้อย เรื่อง ป่า ใช้พื้นที่อุทยานแห่งชาติ เขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี เรื่อง นา ใช้พื้นที่ทางการเกษตรทุ่งนาข้าวชุมชนบ้านป่าชิง อำเภอจะนะ และเรื่อง เล ใช้พื้นที่ชายฝั่งทะเลชุมชนปาก บางเทพาอำเภอเทพา โดยจัดทำเป็นโปรแกรมและแผนที่เพื่อการท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงพื้นที่ใน 4 อำเภอของ จังหวัดสงขลา ตามรายละเอียด ดังนี้

53 ภาพที่18 โปรแกรมและแผนที่เพื่อการท่องเที่ยวเส้นทางเขา (อำเภอสะบ้าย้อย)

54 ภาพที่ 19 โปรแกรมและแผนที่เพื่อการท่องเที่ยวเส้นทางป่า (อำเภอนาทวี)

55 ภาพที่20โปรแกรมและแผนที่เพื่อการท่องเที่ยวเส้นทางนา (อำเภอจะนะ)

56 ภาพที่21โปรแกรมและแผนที่เพื่อการท่องเที่ยวเส้นทางเล(อำเภอเทพา)

57 ตอนที่ 4สื่อในการประชาสัมพันธ์รูปแบบการท่องเที่ยวในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล - นักวิจัยร ่วมประชุมเชิงปฏิบัติศึกษาข้อมูลช ่องทางในการประชาสัมพันธ์โดยร ่วมกับ กลุ ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที ่ และหน ่วยงานภาครัฐที ่สนับสนุนการพัฒนาแหล่ง ท่องเที่ยว เพื่อออกแบบสื่อที่สอดคล้องกับความต้องการของตลาดในยุคปัจจุบัน และดำเนินการผลิตพร้อม นำเสนอในรูปแบบที่เหมาะสมโดยใช้แนวคิดการสื่อสาร เพื่อเปิดพื้นที่ท่องเที่ยวและสร้างความมั่นใจให้ นักท่องเที่ยวตัดสินใจเดินทางเข้ามาเที่ยวยังพื้นที่ต่างๆ โดยจัดทำเป็นวิดีทัศน์เผยแพร่ในช่องทางออนไลน์ รูปแบบ Youtube ให้ผู้สนใจได้เข้ามารับชมได้ตลอดเวลา ซึ่งจากการสำรวจข้อมูล ณ สิ้นเดือนพฤศจิกายนมี ผู้เข้าชมมากกว่า 170 ครั้ง ภาพที่22คิวอาร์โค้ดวีดิทัศน์ป้าพาเที่ยว เขาป่านาเล เสน่ห์เมืองใต้

บทที่ 5 สรุปผลอภิปรายผล และข้อเสนอแนะ การวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาศักยภาพท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ ฐานทรัพยากร เขา ป ่า นา เล และชุมชนมีส ่วนร ่วม โดยเป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส ่วนร ่วม (Participator Action Research : PAR) ซึ่งสามารถสรุปผลการวิจัยแบ่งตามวัตถุประสงค์การดำเนินงาน เป็น 4 ตอน ดังนี้ ตอนที่ 1ศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล โดยชุมชนมีส่วนร่วม ในด้าน คุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกในการเข้าถึง สิ่งอำนวย ความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน - จากการศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรเขา ป่า นา เล ในประเด็น ของพื้นที่ เขาของชุมชนบ้านบาโหย อำเภอสะบ้าย้อย ในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกใน การเข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สรุป ได้ว่าพื้นที่ เขาในชุมชนบ้ายบาโหยมีศักยภาพในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยวเกี่ยวกับความเป็นธรรมชาติ ที ่บริสุทธิ์เข้าถึงสะดวกด้วยรถยนต์ส ่วนตัว มีป้ายบอกเส้นทางตลอดสาย มีที ่พักสะดวกสบายไกล้ชิด ธรรมชาติ มีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากร แหล่งท่องเที่ยวรู้จักแพร ่หลาย แต่ยังไม่สามารถรองรับ นักท่องเที่ยวเป็นกลุ่มใหญ่ๆ ที่ต้องการที่พักที่สะดวกสบายได้ - จากการศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรเขา ป่า นา เล ในประเด็น ของพื้นที่ ป่า ของอุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี ในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวก ในการเข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สรุปได้ว ่าพื้นที่ ป่า ยังคงความอุดมสมบูรณ์ มีสัตว์ป ่าเป็นจำนวนมาก และมีพืชพันธุ์ที ่หลากหลาย นักท่องเที่ยวสามารถเดินป่าศึกษาธรรมชาติ เรียนรู้วิถีการดำรงชีวิตอยู่ในป่า ในรูปแบบต่างๆ การเดินทาง เข้าถึงสะดวกมีถนนลาดยางตลอดสาย มีที ่พักสะดวกสบายไกล้ชิดธรรมชาติที ่เป็นเรือนพักรับรองของ อุทยานฯ หรือสามารถกางเต้นท์พักแรมในเส้นทางเดินป่าได้ มีเจ้าหน้าที่ป่าไม้ทุกคนสามารถเป็นวิทยากรให้ ความรู้แก่นักท่องเที่ยวในการศึกษาธรรมชาติตลอดเส้นทาง แหล่งท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักแพร่หลาย แต่การเข้า พื้นที่การเดินป่าต้องไม่นำรถส่วนตัวเข้าไป กรมอุทยานฯให้ใช้รถของกรมอุทยานฯเท่านั้น - จากการศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรเขา ป่า นา เลในประเด็นของ พื้นที่ นา ของชุมชนบ้านป่าชิง อำเภอจะนะ ในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความสะดวกในการเข้าถึงสิ่ง อำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน สรุปได้ว่าพื้นที่ นา มีกลุ่มชาวนาสืบทอดการทำนาแบบดั้งเดิมของบรรพบุรุษ มีพิพิธภัณฑ์ข้าวมีชีวิต โดยเป็นแหล่งรวบรวม พันธุ์ข้าวที่เพาะปลูกขึ้นจำนวน 31 ชนิดตามโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ) การเดินทางเข้าถึงสะดวกแต่ต้องไปศึกษาแบบ เช้าไปเย็นกลับเท่านั้น ทั้งนี้ก็ต้องประสานเจ้าของนาข้าวเพื่อการดูแลและอำนวยความสะดวกก่อนการเดิน

59 ทางเข้าไปซึ่งสามารถรับนักท่องเที่ยวเป็นฤดูกาลของการทำนาเท่านั้นอันได้แก่ ฤดูกาลดำนา และฤดูกาล เก็บเกี่ยวข้าว แหล่งท่องเที่ยวในท้องทุ่งนาข้าวชุมชนบ้านป่าชิงก็เริ่มรู้จักเป็นที่แพร่หลาย - จากการศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชน โดยใช้ฐานทรัพยากรเขา ป่า นา เล ในประเด็น ของพื้นที่ เล ของชุมชนบ้านหัวเขื่อนปากน้ำเทพา อำเภอเทพา ในด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ความ สะดวกในการเข้าถึง สิ่งอำนวยความสะดวกข้อจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยว และความมีชื่อเสียงใน ปัจจุบัน สรุปได้ว่าพื้นที่ เลซึ่งเป็นศูนย์เรียนรู้วิถีเล และการจัดการธนาคารปู มีคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว ในเชิงอนุรักษ์ มีกิจกรรมที่ได้ให้นักท่องเที่ยวมาปล่อยลูกปูลงสู่ท้องทะเล มีกิจกรรมปลูกป่าโกงกาง และมี กิจกรรมการวางซังกอ(บ้านปลา)ในทะเล การเดินทางเข้าถึงสะดวก ถนนทางเข้าเป็นถนนคอนกรีตมีความ สะดวกต่อการขับรถเข้าไปเพื่อทำกิจกรรมต่างๆได้เป็นอย่างดี มีที่พักสะดวกมากมายในลักษณะของรีสอร์ท บริเวณหน้าหาดทรายชายทะเล มีอาหารทะเลสดๆไว้บริการสำหรับนักท่องเที่ยว มีปราชญ์ชุมชนมาเป็น วิทยากรให้ความรู้แก ่นักท ่องเที ่ยวในการศึกษาเรื ่องระบบนิเวศน์สัตว์น้ำชายฝั่ง ให้ได้เรียนรู้วิถีชาวเล สามารถรองรับนักเที่ยวที่จะมาทำกิจกรรมได้เป็นจำนวนมาก ตอนที่ 2 แนวทางในการพัฒนาท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาอย่างมีส่วน ร่วมโดยใช้ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล - จากการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการกับกลุ่มเป้าหมาย ผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการในพื้นที่ และ หน่วยงานภาครัฐที่สนับสนุนการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว ที่จะกำหนดรูปแบบการจัดการท่องเที่ยวที่เหมาะสม สรุปได้ว ่าต้องกำหนดกิจกกรรมและแนวทางในการเดินทางท ่องเที ่ยวตามเส้นทาง เขา ป ่า นา เล เพื่อ การศึกษาวิถีชุมชนในสแต่ละพื้นที่ จากนั้นจึงทดลองท่องเที่ยวในโปรแกรม “รองผู้ว่าพาเที่ยววิถีชุมชน เขา ป่า นา เล - สงขลาเที่ยวดีดูวิถีชุมชน” โดยเริ่มเดินทางจากพื้นที่ เชา ในชุมชนบ้านบาโหย ตำบลบาโหย อำเภอ สะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา เพื่อศึกษาวิถีอาหารพื้นถิ่นของคนในชุมชนซึ่งหาทานได้ยาก ตามด้วย การศึกษาเส้นทางการเดินป ่าดูวิถีธรรมชาติในพื้นที ่ ป ่า ของอุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลาต่อจากนั้นออกเดินทางสู่การเยี่ยมชมวิถีชาวนา ณ แปลงนาข้าวลูกปลาชุมชนบ้านป่าชิง ตำบลป่าชิง อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ที่เป็นแหล่งสร้างความมั ่นคงทางอาหารของคนในชุมชน และ เส้นทางสุดท้ายเป็นการศึกษาวิถีชาวเล กับการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ และการดูแลทะเลหน้าบ้านให้เป็น แหล่งอาหารสำคัญไปจนชั่วลูกชั่วหลาน ตอนที่ 3 เส้นทางและกิจกรรมการท ่องเที ่ยวในพื้นที ่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ฐาน ทรัพยากร เขา ป่า นา เล - จากการร่วมจัดทำเส้นทาง รูปแบบและกำหนดกิจกรรมพร้อมรายการนำเที่ยว เพื่อการทดลอง เปิดเส้นทางทางท่องเที่ยวในแต่ละพื้นที่ ได้แก่ ฐานทรัพยากรเขา ป่า นา เล ในเรื่อง เขา ใช้ชุมชนบ้านบา โหย อำเภอสะบ้าย้อย เรื่อง ป่า ใช้พื้นที่อุทยานเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี เรื่อง นา ใช้พื้นที่ทางการเกษตรทุ่ง นาข้าวชุมชนบ้านป่าชิง อำเภอจะนะ และเรื่อง เล ใช้พื้นที่ชายฝั่งทะเลชุมชนปากบางเทพา อำเภอเทพา สรุปผลวิจัยได้ดังนี้

60 เส้นทาง เขา อำเภอสะบ้าย้อย กิจกรรมล่องแก่คลองต้นน้ำเทพา เส้นทาง ป่า อำเภอนาทวี กิจกรรมท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ เดินป่า เส้นทาง นา อำเภอจะนะ กิจกรรมเรียนรู้พันธุ์พื้นถิ่นภาคใต้พิพิธภัณฑ์ข้าวพื้นถิ่น จะณะแบ่งสุข เส้นทาง เล อำเภอเทพา กิจกรรมเรียนรู้วิถีประมงและการอนุรักษ์ ณ ธนาคารปูหัวเขื่อน ตอนที่ 4สื่อในการประชาสัมพันธ์รูปแบบการท่องเที่ยวในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลาโดยใช้ ฐานทรัพยากร เขา ป่า นา เล - ช ่องทางในการประชาสัมพันธ์ที ่สอดคล้องกับความต้องการของตลาดในยุคปัจจุบัน และ ดำเนินการผลิตพร้อมนำเสนอในรูปแบบที ่เหมาะสม เพื ่อเปิดพื้นที ่ท ่องเที ่ยวและสร้างความมั ่นใจให้ นักท่องเที่ยวตัดสินใจเดินทางเข้ามาเที่ยวยังพื้นที่ต่าง ๆ สรุปได้ว่า การนำเสนอในรูปปแบบของวิดีทัศน์เป็น รูปแบบที่เหมาะสมสามารถดึงดูดความสนใจของนักท่องเที่ยวได้ดี โดยทุกท่านสามารถสแกน คิวอาร์โค้ด เพื่อรับชมการแนะนำสถานที่ท่องเที่ยวในรูปแบบวิดิทัศน์ ช่องทาง Youtube ได้ครบทุกพื้นที่ที่ท่านสนใจได้ ทุกที่ทุกเวลา อภิปรายผล จากการดำเนินการวิจัยเพื่อศึกษาศักยภาพ กำหนดแนวทางจัดทำเส้นทาง และพัฒนาสื่อการ ท่องเที่ยวชุมชนในพื้นที่พัฒนาพิเศษจังหวัดสงขลา 4 อำเภอ (เทพา สะบ้าย้อย นาทวี และจะนะ) โดยใช้ฐาน ทรัพยากรเขา ป่า นา เล ใช้สถานที่ทำการเก็บข้อมูลเรื่อง เขา ในชุมชนบ้านบาโหย อำเภอสะบ้าย้อย เรื่อง ป่า ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง อำเภอนาทวี เรื่อง นา ในพื้นที่ทางการเกษตรทุ่งนาข้าวชุมชนบ้านป่า ชิง อำเภอจะนะ และเรื่อง เล ในพื้นที่ชายฝั่งทะเลชุมชนปากบางเทพา อำเภอเทพา ซึ่งเป็นการกำหนด วิธีการที่ใช้กระบวนการมีส่วนร่วมเพื่อเชื่อมโยงพื้นที่การท่องเที่ยวให้เป็นเส้นทางเดียวกัน มีวิธีการนำเสนอ วิถีชีวิตของชุมชนผ่านศักยภาพของภูมิปัญญาในแต่ละพื้นที่ให้นักท่องเที่ยวได้ชื่นชมได้สัมผัส เพื่อให้เกิด ความประทับใจในวิถีชุมชน ซึ่งวิธีการนำเสนอแบบนี้เป็นการสร้างคุณค่าให้เกิดกับชุมชน ทำให้ชุมชนหวง แหนและภาคภูมิใจในบ้านเกิดของตนเอง นอกจากนี้ได้นำเสนอกิจกรรมบนเส้นทางท่องเที่ยวในแต่ละพื้นที่ ดังนี้ ในพื้นที ่เขา นักท ่องเที ่ยวจะมีกิจกรรมการล ่องแก ่งในลุ ่มน้ำคลองบาโหย ร ่วมทำอาหาร รับประทานตามวิถีชุมชนในชนบท ทำให้นักท่องเที่ยวเกิดความประทับใจในสิ่งที่อาจจะไม่เคยได้ทำมาก่อน ในพื้นที่ป่า ก็มีกิจกรรมของการเดินป่าเพื่อชมธรรมชาติที่เป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ทำให้เกิดความตื่นตาตื่นใจ ต่อสรรพสิ่งที่นักท่องเที่ยวได้พบเจอ ในพื้นที่นา นักท่องเที่ยวก็จะได้สัมผัสกับภาพท้องทุ่งนาอันเขียวขจี มี กิจกรรมการเกี่ยวข้าวด้วยแกระ ซึ ่งเป็นเครื่องมือเก็บข้าวแบบโบราณได้ลิ้มรสอาหารขนมพื้นบ้านเช่น ทองม้วนสด ขนมจีนข้าวลูกปลา และได้ร่วมทำกิจกรรมการทำสบู่น้ำนมข้าวจากข้าวลูกปลาอีกด้วย ส่วนใน พื้นที่เล นักท่องเที่ยวก็จะได้พบกับกิจกรรมการปล่อยปู ที่เกิดจากการนำปูไข่นอกกระดองมาอนุบาลจนมี ขนาดที่เหมาะสมแล้วนำไปปล่อยในทะเลเพื่อการเพิ่มปริมาณปูให้มีมากขึ้น ร่วมกิจกรรมการทำบ้านปลา เพื่อการดูแลสัตว์น้ำวัยอ่อนในท้องทะเลให้มีชีวิตอยู่จนเติบโตเป็นอาหารของมนุษย์ต่อไป ซึ่งศักยภาพของ แหล่งท่องเที่ยวที่ค้นพบทั้งหมดเป็นวิถีที่เป็นชีวิตประจำวันในการทำมาหากินของชุมชนอยู่แล้วซึ่งสามารถ นำมากำหนดเป็นเส้นทางท่องเที่ยวให้กับคนที่ชอบที่สนใจมาเยือนเพื่อชื่นชมและสัมผัสกับวิถีชุมชนทำให้

61 ชุมชนคงเก็บรักษาความเป็นชุมชนไว้ได้อย่างยั่งยืนต่อไป ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดของ บุณยสฤษฏ์ อเนกสุข (2559) ที่กล่าวว่า การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการสร้างความเข้มแข็งของท้องถิ่น ผ่านการท่องเที่ยว เพราะการมีส่วนร่วมของคนในท้องถิ่นกับการจัดการท่องเที่ยวมักให้ความสำคัญกับอัต ลักษณ์ทางวัฒนธรรม (Cultural Identity) ของชุมชนเพื่อนำเสนอในรูปแบบการท่องเที่ยวตลอดจนการสร้าง พลังอำนาจ (Empowerment) ของชุมชนในการรักษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของตนเอง การท่องเที่ยวที่ เป็นทางเลือกใหม่ต้องเป็นการท่องเที่ยวที่ตอบแทนเจ้าของบ้านหรือเจ้าของพื้นที่ ให้เขาสามารถยกระดับ ความเป็นอยู่ของตนเองให้ดีขึ้น ทั้งยังต้องสร้างจิตสำนึกที่ดีต่อผู้มาเยือน เพื่อให้เกิดความเข้าใจและแนว ปฏิบัติที่ตรงกัน ซึ่งผู้วิจัยได้ร่วมกับชุมชนในการพัฒนาที่ดีขึ้น และมีความพร้อมในการจัดการการท่องเที่ยว ที่ใช้วิถีของชุมชนของตนเองเป็นฐานในการแสดงอัตลักษณ์ที่โดดเด่นสามารถทำให้นักท่องเที่ยวรู้สึกรักและ หวงแหนแผ่นดินที่เป็นความดั้งเดิมให้คงอยู่ต่อไป สอดคล้องกับงานวิจัยของ สุณิสา ศิริพรจุฑากุล (2559) ที่พบว่า แหล่งท่องเที่ยวในชุมชนมีศักยภาพที่เป็นจุดแข็งที่สำคัญอยู่ 5 อันดับ คือ เรื่องของความอุดม สมบูรณ์ของธรรมชาติ ความสวยงามและความโดดเด่น ความปลอดภัยของแหล่งท่องเที่ยวกิจกรรมมีความ เหมาะสมกับพื้นที่ และความสะดวกในการเดินทางเข้าถึงและความสามารถในการรองรับการท ่องเที ่ยว ชุมชนต้องมีวิธีการที ่แสดงถึงการร ่วมอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ต้องสร้างกิจกรรมการท ่องเที ่ยวที่ เหมาะสมเพื่อสร้างจุดเด่นที่น่าสนใจและดึงดูดใจให้แก่นักท่องเที่ยว นอกจากนั้น สุภาวดี ทวีบุรุษ (2561) ยังได้พบว ่า จุดแข็งของเส้นทางท ่องเที ่ยวจะต้องเป็นแหล ่งท ่องเที ่ยวที ่มีความสะดวกในการเข้าถึงมี เจ้าหน้าที่ดูแลรับผิดชอบ มีการจัดการด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมของแหล่งท่องเที่ยวหลักที่ สามารถเชื่อมโยงกับแหล่งท่องเที่ยวรองได้เป็นอย่างดี เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่น่าสนใจและสามารถดึงดูด นักท ่องเที ่ยวได้ มีความสมบูรณ์ของธรรมชาติและทรัพยากรการท ่องเที ่ยว และต้องมีกิจกรรมให้ นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่เป็นวิถีชีวิตและวิถีของชุมชนในเส้นทางท่องเที่ยวแต่ ละเส้นทางด้วยก็จะทำให้การท่องเที่ยวนั้นน่าสนใจมากยิ่งขึ้น สิ่งสำคัญผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในทุกพื้นที่ร่วมแรงร่วมใจการพัฒนาเส้นทางท่องเที่ยวเพื่อรองรับการ มาเยือนของผู้สนใจและนักท่องเที่ยวทั่วไป โดยพยายามประชาสัมพันธ์ในรูปแบบต่าง ๆ เท่าที่จะสามารถทำ ได้ ร่วมกันดูแลรักษาพื้นที่ท่องเที่ยวให้พร้อมรับนักท่องเที่ยวอยู่เสมอ และทุกพื้นที่ได้พยายามรวมกลุ่มกัน เพื่อสรรค์สร้างสินค้าและผลิตภัณฑ์ของท้องถิ่นเพื่อจำหน่ายแก่นักท่องเที่ยว ซึ่งจะช่วยสร้างรายได้ให้กับคน ในชุมชนอีกทางหนึ่งด้วย ดังนั้นจึงสรุปได้ว่าการจัดการท่องเที่ยวในพื้นที่ เขา ป่า นา เล จะต้องสร้างความรู้ ความเข้าใจในการร่วมกันดูแล อนุรักษ์ และพัฒนาขีดความสามารถของพื้นที่อย่างเหมาะสมเพื่อรองรับการ ท่องเที่ยวที่จะมีขึ้นต่อไปในอนาคต

62 ข้อเสนอแนะ 1. ข้อเสนอแนะในการนำผลการวิจัยไปใช้ 1.1 ในการจัดการท่องเที่ยวเพื่อศึกษาวิถีชีวิตของชุมชน จะต้องกำหนดแนวปฏิบัติที่ชัดเจน มีผู้นำที่จะทำหน้าที่สำคัญในการประสานให้เกิดความร่วมมือกันระหว่างส่วนราชการ ผู้นำท่องที่ท้องถิ่นเพื่อ การร่วมมือกันในการพัฒนาที่จะเกิดประโยชน์สูงสุดต่อชุมชน 1.2 ในการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาต้องเชื่อมโยงกับวิถีชีวิต ความเป็นอยู่ของคนในท้องถิ่นให้ มากที่สุด คนในชุมชนต้องมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ไม่เกิดผลกระทบต่อประเพณี วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมที่ อาจจะเกิดจากการท่องเที่ยวด้วย 1.3 จะต้องมีการพัฒนาผู้นำให้มีความรู้ความเข้าใจในเชิงลึกของแต่ละแหล่งท่องเที่ยวเพื่อให้ สามารถเตรียมการในการรองรับนักท่องเที่ยวที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต 2. ข้อเสนอแนะในการวิจัยครั้งต่อไป 2.1 ควรมีการบูรณาการความร่วมมือตั้งแต่เริ่มการดำเนินกิจกรรมทุกกิจกรรมเพื่อให้เห็น บทบาทของหน ่วยงานแต ่ละหน ่วยงานในการสนับสนุนหรือพัฒนาศักยภาพของชุมชนในการรองรับ นักท่องเที่ยวอย่างมี ประสิทธิภาพและประสิทธิผล 2.2 ควรจัดทำแผนการพัฒนาที่ส่งเสริมการท่องเที่ยวของแต่ละพื้นที่ให้มีความครอบคลุมใน การพัฒนาทั้งทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อมเพื่อความยั่งยืนของการจัดการเชิงพื้นที่อย ่างมี เป้าหมายที่ชัดเจน

บรรณานุกรม กรมการท่องเที ่ยว. (2557). รายงานผลการจัดทำแนวทางการส่งเสริมและพัฒนาการท่องเที ่ยวสีเขียว. กรุงเทพฯ : กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา. กรวรรณ สังขกร และคณะ. (2559). รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการพัฒนาศักยภาพผู้ประกอบการเพื่อ ส่งเสริมธุรกิจท่องเที่ยวที่เป็นมิตรกับชุมชน กรณีศึกษาพื้นที่ล่ามช้าง. เชียงใหม่ : สถาบันวิจัย สังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กระทรวงท่องเที่ยวและกีฬา. (2560). ยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวและกีฬา ฉบับที่ 4 (พ.ศ.2560-2564). กรุงเทพฯ. สืบค้นเมื่อ 10 ธันวาคม 2564, จาก http//www.mots.go.th/ewt_dl_link.php คณะกรรมการนโยบายการท่องเที่ยวแห่งชาติ. (2560). แผนพัฒนาการท่องเที่ยว ฉบับที่ 2 (พ.ศ.2560- 2564). กรุงเทพฯ : สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ผ่านศึก. ณัฏฐพัชร มณีโรจน์. (2560). “การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน,”. วารสารวิชาการท่องเที่ยวไทบยนานาชาติ. 13(2), หน้า 25-46. บุณยสฤษฏ์ อเนกสุข. (2559). ยล เยี ่ยม เยือน เหย้า : แนวคิดและทฤษฎีว ่าด้วยการท ่องเที ่ยวเชิง วัฒนธรรม. พิษณุโลก : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยนเรศวร. วิวัฒน์ชัย บุญยภักดิ์. (2550). ทรัพยากรการท่องเที่ยวของไทย. เอกสารการสอนชุดวิชาทรัพยากรการ ท่องเที่ยวของไทยสาขาวิชาวิทยาการจัดการ. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สวิชญา ศุภอุดมฤกษ์ ตรีรัตน์, รักธิดา ศิริ และพัฒนพงศ์ จันทร์สว่าง. (2558). การพัฒนาทักษะชุมชน ในการสร้างเส้นทางและโปรแกรมท่องเที่ยวตามแนวคิด Green Tourism อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่. คณะพัฒนาการท่องเที่ยว. เชียงใหม่ : มหาวิทยาลัยแม่โจ้. สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (2561). แผนพัฒนาภาคใต้ พ.ศ. 2560 – 2565. กรุงเทพฯ. สำนักงานจังหวัดสงขลา. (2560). แผนพัฒนาจังหวัดสงขลา พ.ศ.2561-2565. สงขลา. สำนักนายกรัฐมนตรี. (2560). แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่สิบสอง พ.ศ.2560-2564. สินีนาฏ พูลเกื้อ. (2563). ศึกษาศักยภาพการท่องเที่ยวลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาสู่การเป็นเมืองเป้าหมาย ทางการท่องเที่ยวแบบบูรณาการอย่างยั่งยืน. สงขลา : มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย. สุกฤตา พูนเกษม. (2556). การจัดการการท่องเที่ยวชุมชนตามแนวคิดการท่องเที่ยวสีเขียวของชุมชน บ้านบุไทร ตำบลไทยสามัคคี อำเภอวังน้ำเขียว จังหวัดนครราชสีมา.วิทยานิพนธ์เกษตรศาสตร์ มหาบัณฑิต. สาขาวิชาเกษตรศาสตร์และสหกรณ์. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. สุณิสา ศิริพรจุฑากุล. (2559). แนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงนิเวศโดยชุมชนหมู่บ้านควนโอ ตำบลอ่าว ลึกน้อย อำเภออ่าวลึก จังหวัดกระบี่. วิทยานิพนธ์ ศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต. กรุงเทพฯ : สถาบัน บัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์. สุภาวดี ทวีบุรุษ. (2561). ศักยภาพของทรัพยากรการท่องเที่ยวเชิงธรณีที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ อุทยานธรณี จังหวัดสตูล. วิทยานิพนธ์ วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต. สาขาวิชาการจัดการท่องเที่ยว เชิงนิเทศชุมชน. สงขลา : มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.

64 อภินาท พรหมทรัพย์. (2560). การจัดการท่องเที่ยวสีเขียวในอำเภอมะนัง จังหวัดสตูล. วิทยานิพนธ์ ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต. สาขาวิชาการจัดการสิ่งแวดล้อม. สงขลา : มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. Alexandar V. Michailidou. (2001). “Green tourism supply chain management bed on lifecycle impact assessment,” European Journal of Environmental Sciencse. 6(1), pp.30-36. Maria Plotnikova. (2018). “Tourism Development in smart community,” Baltic Journal of Economic Studies. 4(3). pp.203-210.

บุคลานุกรม เธียรรัตน์ แก้วนะ (ผู้ให้สัมภาษณ์). ปริยาภัทร เพ็ชรจรูญ (ผู้สัมภาษณ์). ที่พิพิธภัณฑ์ข้าวชุมชนป ่าชิง ตำบลป่าชิง อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา. เมื่อวันที่ 9 มีนาคม 2565. ประดับ บัวทอง (ผู้ให้สัมภาษณ์). ปวรรณรัตน์ ประเทืองไทย (ผู้สัมภาษณ์). ที่อุทยานแห่งชาติเขาน้ำค้าง ตำบลคลองกวาง อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา. เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม 2565. มะรูดิง ยะสิง (ผู้ให้สัมภาษณ์). ปวรรณรัตน์ ประเทืองไทย (ผู้สัมภาษณ์). ที่ธนาคารปูม้า (หัวเขื่อนปากน้ำ เทพา) หมู่ที่ 7 ตำบลเทพา อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา. เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน 2565. อภิวรรณ คงชู (ผู้ให้สัมภาษณ์). ปริยาภัทร เพ็ชรจรูญ (ผู้สัมภาษณ์). ที่วัดบาโหย ตำบาโหย อำสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา. เมื่อวันที่ 8 เมษายน 2565. อัญชลี อ่อนแก้ว (ผู้ให้สัมภาษณ์). ปริยาภัทร เพ็ชรจรูญ (ผู้สัมภาษณ์). ที่วัดบาโหย ตำบาโหย อำเภอ สะบ้าย้อยจังหวัดสงขลา. เมื่อวันที่ 8 เมษายน 2565.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก แบบสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง

68 ประเด็นการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ชื่อ-สกุล นางสาวเธียรรัตน์ แก้วนะ . ตำแหน่ง (ผู้นำชุมชน / ผู้ประกอบการชุมชน หรือ องค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้อง) ประธานกลุ่มวิสาหกิจ ชุมชนเครือข่ายนาอินทรีย์ (จะณะแบ่งสุข) . พื้นที่ตำบล ป่าชิง อำเภอ จะนะ . สรุปผลการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีความหลากหลายในด้านใดบ้าง อย่างไร ทุ่งนา สวนผลไม้ และอากาศที่บริสุทธิ์ . - แหล่งท่องเที่ยวมีความโดดเด่นทางด้านใดบ้าง ทุ่งนาที่อำเภอจะนะมีอากาศที่บริสุทธิ์ มีอาหารที่สะอาดและปลอดสารพิษ . - แหล่งท่องเที่ยวมีกิจกรรมที่สะท้อนวิถีชีวิตชุมชนและเอกลักษณ์ท้องถิ่นอย่างไร กิจกรรมที่มีความสัมพันธ์กับวิถีชีวิตของคนในชุมชน เช่น การดำนา การเกี่ยวข้าว นอกจากนี้ทาง กลุ่มยังวางแผนที่จะให้มีกิจกรรมที่มีความเกี่ยวข้องกับประเพณีข้าว เช่น ประเพณีการผูกข้าว และการชุมนุมข้าว ซึ่งเป็นประเพณีที่กำลังจะสูญหาย ดังนั้น ทางกลุ่มจึงต้องการฟื้นฟูและอนุรักษ์ ประเพณีดั้งเดิมให้คงอยู่ . - แหล่งท่องที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร ทางกลุ่มจะมีการจำหน่ายผติตภัณฑ์ที่แปรรูปจากข้าวพันธ์ุลูกปลา ให้แก่นักท่องเที่ยว เช่น ซูชิ ทองม้วนกรอบ ทองม้วนสด สบู่ข้าวลูกปลา ข้าวกล้องงอก ข้าวลูกปลาบ้านป่าชิง และผลิตภัณฑ์ อื่น ๆ ดังนั้น แหล่งท่องที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพของคนใน ชุมชนได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน . ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในกการเข้าถึง - แหล่งท่องเที่ยวมีเส้นทางการเข้าถึงอย่างไรบ้าง แหล่งท่องเที่ยวอยู่ใกล้กับถนนสายหลัก นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางได้อย่างสะดว . - แหล่งท่องเที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร ได้รวมกลุ ่มกันพลิกฟื้นเศรษฐกิจในชุมชน โดยนำเอาพืชเศรษฐกิจประจำถิ ่นข้าวพันธ์ุลูกปลา ซึ่งเป็นข้าวประจำถิ่นบ้านป่าชิง มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์หลากหลายรูปแบบ เพื่อเพิ่มมูลค่าและ สร้างรายได้ให้คนในชุมชน . - แหล่งท่องเที่ยวมีรูปแบบการคมนาคมอย่างไรบ้าง นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางด้วยรถส่วนตัว หรือโดยสารสาธารณะ เช่น รถไฟ รถตู้ . - แหล่งท่องเที่ยวมีระยะทางไกล้ไกลกับศูนย์กลางคมนาคมอย่างไร

69 แหล่งท่องเที่ยวอยู่ไม่ไกลจากตัวอำเภอจะนะ และอยู่ใกล้กับถนนสายหลัก นักท่องเที่ยวสามารถ เดินทางได้อย่างสะดวก . - แหล่งท่องเที่ยวมีลักษณะถนนของการเข้าถึงแหล่งมีลักษณะอย่างไร มีป้ายบอกทางหรือไม่ อย่างไร แหล่งท่องเที่ยวมีป้ายบอกทางที่ชัดเจน นักท่องเที่ยวสามารถเข้าถึงได้ง่าย . ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีที ่พักหลากหลายหรือไม ่ มีลักษณะอย ่างไร มีเพียงพอต ่อการให้บริการ หรือไม่ เรื่องของที่พักอาจจะมีไม ่มากพอ แต่หากนักท่องเที่ยวต้องการจะพักแรมค้างคืน ทางกลุ่มก็มี บริการที่พักเป็นขนำกลางทุ่งนา และมีพื้นที่สำหรับกางเต็นท์กลางแจ้ง . - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีร้านอาหาร เครื ่องดื ่มมีหลากหลายประเภทหรือไม ่ อย ่างไร สะท้อนวิถี อัตลักษณ์ชุมชนหรือไม่ อาหารของทางกลุ ่มมีความหลากหลาย โดยจะนำพืชผักปลอดสารพิษที ่ปลูกเองในชุมชนมา ประกอบอาหาร โดยเน้นเป็นอาหารพื้นบ้าน เช่น แกงเลียง แกงกะทิหน่อไม้ และที่สำคัญคือทาง กลุ่มจะเน้นในเรื่องของการชูวัตถุดิบหลัก คือ ข้าวพันธุ์ลูกปลา มาใช้ในการประกอบอาหาร . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบสาธารณูปโภคที่สามารถอำนวยความสะดวกหรือไม่ อย่างไร ทางกลุ่มยังขาดแคลนในเรื่องของระบบไฟฟ้า แต่มีการแก้ปัญหาด้วยการใช้โซล่าเซลล์พลังงาน จากแสงอาทิตย์ . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบรักษาความปลอดภัยหรือไม่อย่างไร พื้นที่มีความปลอดภัย . ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรหรือไม ่ มากน้อยเพียงใด มีระบบการ จัดการความสะอาดหรือไม่ เพียงใด พื้นที่นามีทรัพยากรที่อุดมสมบูรณ์เป็นอย่างมาก โดยจะนิยมใช้ปุ๋ยอินทรีย์และจะหลีกเลี่ยงการใช้ สารเคมี . ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีที่พื้นที่รองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ มากน้อยเพียงใด มีบริการพื้นที่จอดรถ มีบริการห้องน้ำสาธารณะเพียงพอหรือไม่ พิพิธภัณฑ์ข้าวชุมชนป่าชิงสามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้ประมาณ กลุ่มละ 30-50 คน แต่ต้องมี การนัดหมายและแจ้งให้ทราบล่วงหน้า . - แหล่งท่องเที่ยวมีการกำหนดขีดจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ อย่างไร พิพิธภัณฑ์ข้าวชุมชนป่าชิงมีข้อจำกัดเรื่องพื้นที่จอดรถ และมีถนนทางเข้าที่ค่อนข้างแคบ .

70 ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน - แหล่งท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายหรือไม่ อย่างไร ยังไม่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายมากนัก . - แหล่งท่องเที่ยวมีการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางใดบ้าง อย่างไร มีการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางเพจเฟซบุ๊กจะณะแบ่งสุข และสื่อออนไลน์ต่างๆ ในการแนะนำ พื้นที่ . - แหล่งท่องเที่ยวเป็นแหล่งที่แสดงวิถีชีวิตที่เด่นชัดในด้านใดบ้าง อย่างไร ด้านการประกอบอาชีพและวิถีชีวิตของคนในชุมชน . ggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg ข้อคิดเห็นอื่น ๆ เพิ่มเติม ทางกลุ่มต้องการปลูกฝังและสร้างจิตสำนึกให้เยาวชนและคนในชุมชน ตระหนักถึงคุณค่าของ ทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่น เพราะสิ่งเหล่านั้นเป็นสิ่งที่มีประโยชน์และสามารถสร้างมูลค่าได้ อีกทั้ง ต้องการให้มีหน่วยงานหรือเครือข่ายความร่วมมือต่าง ๆ เข้ามามีส่วนร่วมในการสนับสนุนและพัฒนา กลุ่มให้เกิดความเข้มแข็งและสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น .

71 ประเด็นการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ชื่อ-สกุล นางสาวอภิวรรณ คงชู . ตำแหน ่ง (ผู้นำชุมชน / ผู้ประกอบการชุมชน หรือ องค์กรที ่มีส ่วนเกี ่ยวข้อง) เจ้าหน้าที ่อุทยาน แห่งชาติ . สันกาลาคีรี . พื้นที่ตำบล บาโหย อำเภอ สะบ้าย้อย . สรุปผลการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีความหลากหลายในด้านใดบ้าง อย่างไร ด้านธรรชาติ สัตว์ป่า และพืชพันธุ์ . - แหล่งท่องเที่ยวมีความโดดเด่นทางด้านใดบ้าง คลองธรรมชาติที่มีน้ำใสสะอาด เป็นแหล่งต้นน้ำของแม่น้ำเทพา . - แหล่งท่องเที่ยวมีกิจกรรมที่สะท้อนวิถีชีวิตชุมชนและเอกลักษณ์ท้องถิ่นอย่างไร กิจกรรมล่องแก่ง หลามข้าวใบยี่แรดและผักเคียง ซึ่งเป็นผักพื้นบ้านที่เป็นเอกลักษณ์ทางด้าน อาหาร . - แหล่งท่องที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร กิจกรรมล่องแก่งส่งเสริมรายได้ชุมชน ชาวบ้านได้ขายสินค้าของที่ระลึก . ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในกการเข้าถึง - แหล่งท่องเที่ยวมีเส้นทางการเข้าถึงอย่างไรบ้าง แหล่งท่องเที่ยวค่อนข้างไกลจากตัวอำเภอสะบ้าย้อย การเดินทางเข้าถึงสะดวกแต่ค่อนข้างไกล . - แหล่งท่องเที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร ในอนาคตหากชุมชนเกิดความร่วมมืออย่างจริงจังในด้านการท่องเที่ยวจะสามารถสร้างเศรษฐกิจ ขิงชุมชนให้เข้มแข็งได้ . - แหล่งท่องเที่ยวมีรูปแบบการคมนาคมอย่างไรบ้าง เข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวโดยรถส่วนตัวเท่านั้น . - แหล่งท่องเที่ยวมีระยะทางไกล้ไกลกับศูนย์กลางคมนาคมอย่างไร แหล่งท่องเที่ยวยังขาดรถขนส่งสาธารณะ ควรมีขนส่งสาธารณะไว้บริการภายในชุมชน และจาก แหล่งท่องเที่ยวไปยังอำเภอสะบ้าย้อย . - แหล่งท่องเที่ยวมีลักษณะถนนของการเข้าถึงแหล่งมีลักษณะอย่างไร มีป้ายบอกทางหรือไม่ อย่างไร มีป้ายบอกทาง มีการประชาสัมพันธ์แหล่งท่องเที่ยว มีการบอกต่อปากต่อปาก .

72 ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีที ่พักหลากหลายหรือไม ่ มีลักษณะอย ่างไร มีเพียงพอต ่อการให้บริการ หรือไม่ มีที่พักน้อย ไม่หลากหลาย . - แหล่งท่องเที่ยวมีร้านอาหาร เครื่องดื่มมีหลากหลายประเภทหรือไม่ อย่างไร สะท้อนวิถีอัต ลักษณ์ชุมชนหรือไม่ มีร้านค้าน้อย ไม่มีสินค้ามองที่ระลึกที่เด่นชัด ควรสร้างอัตลักษณ์ชุมชนที่แตกต่างและเด่นชัด . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบสาธารณูปโภคที่สามารถอำนวยความสะดวกหรือไม่ อย่างไร สาธารณูปโภคยังขาดแคลนหลายด้าน ยังขาดสัญญาณโทรศัพท์ อินเทอร์เน็ต . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบรักษาความปลอดภัยหรือไม่อย่างไร มีการรักษาความปลอดภัยดีเยี่ยม โดยชุมชนร่วมกันเป็นหูเป็นตาดูแลชุมชน . ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรหรือไม ่ มากน้อยเพียงใด มีระบบการ จัดการความสะอาดหรือไม่ เพียงใด มีทรัพยากรที่อุดมสมบูรณ์มาก แต่ยังขาดการจัดการด้านขยะที่ดี . ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีที่พื้นที่รองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ มากน้อยเพียงใด มีบริการพื้นที่จอดรถ มี บริการห้องน้ำสาธารณะเพียงพอหรือไม่ มีข้อจำกัดด้านพื้นที่จอดรถ และถนนค่อนข้างแคบ . - แหล่งท่องเที่ยวมีการกำหนดขีดจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ อย่างไร อุทยานแห่งชาติสันกาลาคีรีจำกัดนักท่องเที่ยวไม่เกิน 250 คนต่อวัน . ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน - แหล่งท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายหรือไม่ อย่างไร รู้จักแพร่หลาย เพราะมีหน่วยงานเข้ามาสนับสนุน . - แหล่งท่องเที่ยวมีการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางใดบ้าง อย่างไร ทางโทรทัศน์ วิทยุ และการบอกต่อปากต่อปาก . - แหล่งท่องเที่ยวเป็นแหล่งที่แสดงวิถีชีวิตที่เด่นชัดในด้านใดบ้าง อย่างไร ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม . ggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg

73 ข้อคิดเห็นอื่น ๆ เพิ่มเติม ควรปลูกจิตสำนึกให้ลูกหลาน เยาวชน ในพื้นที่รักและหวงแหนธรรมชาติให้มาก เพื่อจะได้ รักษาแหล่งท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ควรมีการอบรมมัคคุเทศก์น้อยของชุมชน เพื่อเป็นพื้นฐานให้เด็ก ๆ ได้กล้าแสดงออก และมีรายได้ .

74 ประเด็นการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ชื่อ-สกุล นางอัญชลี อ่อนแก้ว . ตำแหน่ง (ผู้นำชุมชน / ผู้ประกอบการชุมชน หรือ องค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้อง) รองประธานวิสาหกิจ ชุมชนตลาดคลองเต่า . พื้นที่ตำบล บาโหย อำเภอ สะบ้าย้อย . สรุปผลการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีความหลากหลายในด้านใดบ้าง อย่างไร ด้านแหล่งน้ำ และสวนผลไม้ . - แหล่งท่องเที่ยวมีความโดดเด่นทางด้านใดบ้าง คลองธรรมชาติ สามารถทำกิจกรรมทางน้ำได้หลากหลาย เช่น เล่นน้ำ พายเรือคายัค ล ่องแก่ง เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีสวนผลไม้ของชาวบ้าน เช่น ทุเรียน มังคุด เงาะ . - แหล่งท่องเที่ยวมีกิจกรรมที่สะท้อนวิถีชีวิตชุมชนและเอกลักษณ์ท้องถิ่นอย่างไร กิจกรรมของชุมชนโบบายสะท้อนให้เห็นวัฒนธรรมทั้งของชาวไทยพุทธและชาวไทยมุสลิม . - แหล่งท่องที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร คนในชุมมีการรวมกลุ่มกันเพื่อทำเป็นอาชีพเสริมสามารถสร้างรายได้ให้กับครอบครัวรองจากการ ทำสวนยางพารา . ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในกการเข้าถึง - แหล่งท่องเที่ยวมีเส้นทางการเข้าถึงอย่างไรบ้าง สามารถเข้าถึงได้หลากหลายเส้นทาง ทั้งทางตัวอำเภอสะบ้าย้อย ทางอำเภอนาทวี และทาง จังหวัดยะลา . - แหล่งท่องเที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร หากคนในชุมชนมีความตั้งและได้ร่วมมือกันอย่างจริงจังก็สามารถเกิดเป็นเศรษฐกิจชุมชนและ ก่อให้เกิดความมั่นคงทางอาชีพได้ . - แหล่งท่องเที่ยวมีรูปแบบการคมนาคมอย่างไรบ้าง สามารถเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวโดยรถส่วนตัว หรือใช้รถขนส่งสาธารณะ เช่น รถตู้ ซึ่งนักท่องเที่ยว จะต้องใช้บริการแบบเหมาจ่าย . - แหล่งท่องเที่ยวมีระยะทางไกล้ไกลกับศูนย์กลางคมนาคมอย่างไร แหล่งท่องเที่ยวอยู่ค่อนข้างไกล เนื่องจากห่างจากตัวอำเภอประมาณ 28 กิโลเมตร .

75 - แหล่งท่องเที่ยวมีลักษณะถนนของการเข้าถึงแหล่งมีลักษณะอย่างไร ทีป้ายบอกทางหรือไม่ อย่างไร มีป้ายบอกทางที่ชัดเจน อีกทั้งมีการติดป้ายประชาสัมพันธ์แหล่งท่องเที่ยวในชุมชน เช่น ป้ายโหย หาบาโหย ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก - แหล ่งท ่องเที ่ยวมีที ่พักหลากหลายหรือไม ่ มีลักษณะอย ่างไร มีเพียงพอต ่อการให้บริการ หรือไม่ มีที่พักหลากหลาย เช่น สบายดีริมคลอง เป็นที่พักที่อยู่ติดกับริมน้ำ ไร่โอบอุ่น เป็นที่พักอยู่บริเวณ ตีนเขา และในอนาคตมีที่บริเวณลานไผ่ ซึ่งเป็นจุดที่สามารถให้นักท่องเที่ยวมากางเต็นท์พักแรม . - แหล่งท่องเที่ยวมีร้านอาหาร เครื่องดื่มมีหลากหลายประเภทหรือไม่ อย่างไร สะท้อนวิถีอัต ลักษณ์ชุมชนหรือไม่ ยังไม่ค่อยมีความหลากหลายมากกนัก ซึ่งร้านค้าส่วนใหญ่ที ่อยู่บริเวณแหล ่งท่องเที ่ยวจะเป็น ร้านค้าขายเครื่องดื่ม ส่วนอาหารนักท่องเที่ยวจะนำเข้ามาเอง นอกจากนี้ทางชุมชนยังมีบริการจัด ทำอาหารท้องถิ่นให้กับนักท่องเที่ยว เช่น หลามข้าวใบยี่แรด ซึ่งเป็นอาหารท้องถิ่นของชุมชนบา โหยสามารถสะท้อนวัฒนธรรมของชุมชนได้อย่างชัดเจน . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบสาธารณูปโภคที่สามารถอำนวยความสะดวกหรือไม่ อย่างไร ห้องน้ำสาธารณะมีไม่เพียงพอต่อจำนวนนักท่องเที่ยว . - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบรักษาความปลอดภัยหรือไม่อย่างไร มีระบบรักษาความปลอดภัยเป็นอย่างดี . ประเด็นที่ 4 ด้านสภาพแวดล้อม - แหล ่งท่องเที ่ยวมีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรหรือไม ่ มากน้อยเพียงใด มีระบบการ จัดการความสะอาดหรือไม่ เพียงใด มีความอุดมสมบูรณ์ด้านทรัพยากรเป็นอย่างมาก . ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีที่พื้นที่รองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ มากน้อยเพียงใด มีบริการพื้นที่จอดรถ มีบริการห้องน้ำสาธารณะเพียงพอหรือไม่ สามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้น้อย เนื่องจากมีข้อจำกัดในเรื่องของที่พัก . - แหล่งท่องเที่ยวมีการกำหนดขีดจำกัดในการรองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ อย่างไร ในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด 19 ทางสถานที่ท่องเที่ยวจะมีการกำหนดและ จำกัดจำนวนนักท่องเที่ยว เพื่อลดความแออัดและควบคุมการแพร่ระบาดของโรค .

76 ประเด็นที่ 6 ด้านความมีชื่อเสียงในปัจจุบัน - แหล่งท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายหรือไม่ อย่างไร ยังไม่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายมากนัก . - แหล่งท่องเที่ยวมีการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางใดบ้าง อย่างไร มีการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางเพจเฟซบุ๊กโหยหาบาโหย และช่องทางเพจเฟซบุ๊กของสถานที่ ท่องเที่ยวนั้นๆ โดยตรง เช่น เพจเฟซบุ๊กของสบายดีริมคลอง เป็นต้น . - แหล่งท่องเที่ยวเป็นแหล่งที่แสดงวิถีชีวิตที่เด่นชัดในด้านใดบ้าง อย่างไร ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม . ggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg ข้อคิดเห็นอื่น ๆ เพิ่มเติม ต้องการให้คนในชุมชนหันมาแปรรูปผลิตภัณฑ์ชุมชนจากทรัพยากรที ่มีอยู ่ในชุมชน เช่น ผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ .

77 ประเด็นการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ชื่อ-สกุล นายมะรูดิง ยะสิง . ตำแหน่ง (ผู้นำชุมชน / ผู้ประกอบการชุมชน หรือ องค์กรที่มีส่วนเกี่ยวข้อง) สมาชิกกลุ่มธนาคารปูม้า (หัวเขื่อนปากน้ำเทพา) . พื้นที่ตำบล เทพา อำเภอ เทพา . สรุปผลการสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินการเรื่องการท่องเที่ยว เขา ป่า นา เล ในพื้นที่ 4 อำเภอของจังหวัดสงขลา ประเด็นที่ 1 ด้านคุณค่าของแหล่งท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีความหลากหลายในด้านใดบ้าง อย่างไร ทรัพยากรทางทะเล ป่าโกงกาง . - แหล่งท่องเที่ยวมีความโดดเด่นทางด้านใดบ้าง สถานที่ท่องเที่ยวมีความโดดเด่นในเรื่องของบรรยากาศ ความสดใหม่ของอาหารทะเล . - แหล่งท่องเที่ยวมีกิจกรรมที่สะท้อนวิถีชีวิตชุมชนและเอกลักษณ์ท้องถิ่นอย่างไร กิจกรรมวางซัง กิจกรรมปล่อยปู กิจกรรมล่องเรือชมวิถีชีวิตชาวประมง . - แหล่งท่องที่ยวสามารถสร้างเศรษฐกิจชุมชนและความมั่นคงต่อออาชีพออย่างไร สถานที่ท่องเที่ยวเริ่มเป็นที่รู้จักแพร่หลาย ทำให้มีนักท่องเที่ยวเข้ามามากขึ้น อีกทั้งคนในชุมชน ก็มีรายได้เพิ่มมากขึ้น . ประเด็นที่ 2 ด้านความสะดวกในกการเข้าถึง - แหล่งท่องเที่ยวมีเส้นทางการเข้าถึงอย่างไรบ้าง นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางเข้าถึงสถานที่ท่องเที่ยวได้ง่าย และสะดวก . ประเด็นที่ 3 ด้านสิ่งอำนวยความสะดวก - แหล่งท่องเที่ยวมีระบบรักษาความปลอดภัยหรือไม่อย่างไร มีระบบรักษาความปลอดภัย โดยคนในชุมชนช่วยกันเป็นหูเป็นตาในการสอดล่องดูแล . ประเด็นที่ 5 ด้านข้อจำกัดในการรองรับการท่องเที่ยว - แหล่งท่องเที่ยวมีที่พื้นที่รองรับนักท่องเที่ยวหรือไม่ มากน้อยเพียงใด มีบริการพื้นที่จอดรถ มีบริการห้องน้ำสาธารณะเพียงพอหรือไม่ มีข้อจำกัดในเรื่องของที่พัก ร้านอาหาร และความหลากหลายของกิจกรรมสำหรับนักท่องเที่ยว .

78 ggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggg ข้อคิดเห็นอื่น ๆ เพิ่มเติม ต้องการให้คนในชุมชนมีการรวมกลุ่มในการทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น กลุ่มเด็กและเยาวชน จัดการเรื่องการท่องเที่ยวชุมชน กลุ่มแม่บ้านและสตรีจัดการเรื่องการแปรรูปอาหารทะเล นอกจากนี้ ต้องการให้มีโรงเรือนที่ได้มาตรฐานสำหรับใช้เป็นสถานที่ในการแปรรูปอาหาร เพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ ที่สะอาดและถูกหลักอนามัย .

ภาคผนวก ข แบบฟอร์มรับรองการนำผลงานวิจัยหรืองานสร้างสรรค์ไปใช้ประโยชน์ ของวิทยาลัยชุมชนสงขลา

80

81 1 ธ.ค. 2565

82

ภาคผนวก ค แบบประเมินการวิจัย

84

85

86

87 เลขาธิการศูนยอํานวยการจะนะยั่งยืน 1 ธ.ค. 2565

88

89

90 ประวัติย่อผู้วิจัย 1. นางสาวพรเพ็ญ ประกอบกิจ (หัวหน้าโครงการ) ประวัติส่วนตัว 1.1 เกิดเมื่อวันที่ 2 มกราคม 2510 ปัจจุบันอายุ 54 ปี 1.2 เกิดที่ตำบลลำไพล อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา 1.3 บิดา นายสมจิตต์ ประกอบกิจ (เสียชีวิต) มารดา นางถนอม ประกอบกิจ 1.4 การศึกษาระดับอุดมศึกษา คุณวุฒิ ปี พ.ศ. ที่จบ ชื่อสถานศึกษา - วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต พ.ศ.2563 มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ (การท่องเที่ยวเชิงนิเวศชุมชน) - ศึกษาศาสตร์มหาบัณฑิต พ.ศ. 2549 มหาวิทยาลัยศิลปากร (หลักสูตรและการนิเทศ) - คุรุศาสตร์บัณฑิต พ.ศ. 2531 วิทยาลัยครูสงขลา (ภาษาอังกฤษ) ผลงานวิจัย/บทความ - ปี พ.ศ. 2561 หนังสือ เรื่อง รายงานผลการถอดบทเรียน ข้าว : กระบวนการเรียนรู้จากการ ปฏิบัติจริง “โรงเรียนยุวชนชาวนา” - ปี พ.ศ. 2561 งานวิจัย เรื่อง การพัฒนารูปแบบการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมบนฐานภูมิปัญญา ลุ่มน้ำคลองเทพา จังหวัดสงขลา - ปีพ.ศ.2562 หนังสือ เรื่อง Thepha Handbook เที่ยวเทพาฮาเฮจากเลขึ้นเขา-ไม่เหงาจาก เขาลงเล และได้รับการจดอนุสิทธิบัตรประเภทวรรณกรรม - ปี พ.ศ. 2562 บทความ เรื่อง การจัดการภูมิปัญญาท้องถิ่นและวัฒนธรรมเพื่อส่งเสริมการ ท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ ลุ่มน้ำคลองเทพา จังหวัดสงขลา นำเสนอในงาน มสธ.วิจัย - ปีพ.ศ. 2562 บทความ เรื่องรูปแบบการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมบนฐานภูมิปัญญา ลุ่มน้ำ คลองเทพา จังหวัดสงขลา นำเสนอในการประชุมวิชาการระดับชาติเครือข่ายวิจัย สถาบันอุดมศึกษาทั่ว ประเทศ ครั้งที่ 13 ได้รับคัดเลือกเพื่อตีพิมพ์ลงวารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต และได้รับรางวัล การนำเสนอผลงานวิจัยภาคบรรยาย ระดับ ชมเชย - ปีพ.ศ.2563 หนังสือ เรื่อง วิสาหกิจชุมชนในจังหวัดสงขลา ปัจจัยและกระบวนการที่นำไปสู่ ความสำเร็จ