Buletin GIS Bil 1/2021

BULETIN

GIS & GEOMATIK

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA

Bil 2/2021
ISSN 1394 - 5505

Isi Kandungan

i PENDAHULUAN 58

ii DARI MEJA EDITOR MESYUARAT KE- 17 JAWATANKUASA

01 PEMETAAN UNMANNED AIRCRAFT KEBANGSAAN NAMA GEOGRAFI

SYSTEM (UAS) DI MALAYSIA: (JKNG)
STANDARD PEMETAAN,
PERUNDANGAN DAN IMPLIKASI

06 KAJIAN KEUPAYAAN

PENGHASILAN MODEL 3-DIMENSI
(3D) MENGGUNAKAN
PERALATAN GEODETIC LASER
SCANNER (GLS) DAN UNMANNED
AERIAL VEHICLE (UAV)

26 INSTITUTIONAL ANALYSIS: THE

POLICY FORMATION TOOL FOR
MARINE SPATIAL PLANNING

39 TERJEMAHAN ISTILAH

STANDARD GEOSPATIAL
ANTARABANGSA ISO/TC211 KE
DALAM BAHASA MELAYU

46 THE CAPABILITY OF UAV IN

VOLUME DETERMINATION
FOR ROAD DESIGN PROJECT

9TH DIVISIONAL MEETING OF UNITED

MESYUARAT KE-72 JAWATANKUASA 55 NATIONS GROUP OF EXPERTS ON

PEMETAAN DAN DATA SPATIAL NEGARA GEOGRAPHICAL NAMES ASIA SOUTH

EAST DIVISION (UNGEGN-ASE) 63

Sidang
Pengarang

Penaung BULETIN
YBrs. Sr Sohaime bin Haji Rasidi GIS & GEOMATIK
Timbalan Ketua Pengarah Ukur dan Pemetaan I
JAWATAN KUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA

Bil 2/2021
ISSN 1394 - 5505

Penasihat
YBrs. Sr Wan Mohamad Darani bin Ab. Rahman
Pengarah Ukur Bahagian
(Dasar dan Penyelarasan Pemetaan)

Ketua Editor
Sr Hazri bin Hassan, SME
Timbalan Pengarah Ukur Bahagian
(Dasar dan Penyelarasan Pemetaan)

Editor Sr Mas Juliza binti Alias
Sr Faizah binti Bakri

Sr Shamiruddin bin Puan Noor Haslinda
Mahammad Azami binti Mohamed Yusop

Puan Siti Norazin binti Mat Lazi Cik Hazamy binti Mohd Suhaimi

Susunan dan Rekabentuk A hafiz bin Azizi
Sr K. Mathavan A/L S. Kumaran

Nota : Pencetak
Kandungan yang tersiar boleh diterbitkan Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM)
semula dengan izin Urus Setia Jawatankuasa Jalan Sultan Yahya Petra 50578 Kuala Lumpur
Pemetaan dan Data Spatial Negara (JPDSN)

Semua aktiviti yang melibatkan Mesyuarat adalah dijalankan secara atas talian dan mematuhi SOP serta Arahan Kerajaan.
Untuk makluman, terdapat akvititi di mana pelitup muka dibuka hanyalah untuk bertujuan untuk sesi bergambar semata-mata.

PENDAPHeUnLUdAaNhuluan

Jemaah Menteri berasaskan Kertas Kabinet No.243/385/65 bertajuk National Mapping Malaysia
telah meluluskan jawatan dan terma-terma rujukan “Surveyor-General Malaya and Singapore”
sebagai Pengarah Pemetaan Negara Malaysia dan mengesahkan keanggotaan serta terma-terma
rujukan Jawatankuasa Pemetaan Negara pada 31 Mac 1965.

Cabutan para-para 2(b), 2(c) dan 2(d) daripada kertas kabinet tersebut mengenai keanggotaan dan
terma-terma rujukannya adalah seperti berikut:

“2(b) National Mapping Committee

That a National Mapping Committee be appointed to comprise the following:

i. Director of National Mapping
ii. Director of Lands & Surveys, Sabah;
iii. Director of Lands & Surveys Sarawak;
iv. Representative of the Ministry of Defence;
v. Representative of the Ministry of Rural Development (now substituted by the Ministry

of Natural Resources and Environment);
vi. Assistant Director of Survey, FARELF

2(c) The terms of reference of the National Mapping Committee to be as follows:

i. to advise the Director of National Mapping on matters relating to mapping policy;
ii. to advise the Director of National Mapping on mapping priorities.

2(d) That the Committee be empowered to appoint a Secretary and to co-opt persons who would
be required to assist the Committee,”

Seterusnya pada 22 Januari 1997, Jemaah Menteri telah meluluskan pindaan terhadap nama,
keanggotaan dan bidang-bidang rujukan Jawatankuasa Pemetaan Negara kepada Jawatankuasa
Pemetaan dan Data Spatial Negara (JPDSN), bagi mencerminkan peranannya yang diperluaskan
ke bidang data pemetaan berdigit. Keanggotaan JPDSN pada masa kini adalah terdiri daripada
agensi-agensi seperti berikut:

1. Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia 7. Jabatan Pertanian Semenanjung Malaysia

2. Jabatan Tanah dan Ukur Sabah 8. Jabatan Pertanian Sabah

3. Jabatan Tanah dan Survei Sarawak 9. Jabatan Pertanian Sarawak

4. Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia 10. Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia

5. Agensi Angkasa Malaysia 11. Jabatan Perhutanan Sabah

6. Bahagian Staf Perisikan Pertahanan, 12. Jabatan Perhutanan Sarawak

KEMENTAH 13. Universiti Teknologi Malaysia

Buletin GIS dan Geomatik ini yang diterbitkan dua (2) kali setahun adalah merupakan salah satu
aktiviti oleh JPDSN dan juga salah satu media pendidikan bagi penyebaran maklumat dalam
mendidik masyarakat memanfaatkan maklumat spatial dalam pembangunan negara. Walau
bagaimanapun, sebarang kandungan artikel-artikel adalah tanggungjawab penulis sepenuhnya dan
bukan melambangkan pandangan penerbit.

BULETIN GIS DAN GEOMATIK BIL. 2/2021 1

Dari Meja Editor

Bersyukur kita ke hadrat Ilahi kerana dapat bertemu kembali dalam penerbitan Buletin GIS dan
Geomatik Bil. 2/2021. Baru-baru ini negara kita telah dikejutkan dengan bencana banjir lumpur dan
tanah runtuh yang telah berlaku di Yan, negeri Kedah pada 18 Ogos 2021 dan juga banjir yang
melibatkan di beberapa kawasan lain seperti di Shah Alam dan Hulu Langat, Selangor serta di
Bentong, Pahang pada 18 Disember 2021. Pelbagai agensi kerajaan dan badan bukan kerajaan
(NGO) telah bersama-sama bertungkus lumus membantu mangsa-mangsa yang terlibat dalam
insiden tersebut. Di antara agensi yang terlibat dalam operasi di lapangan ialah Majlis Keselamatan
Negara (MKN), Agensi Pengurusan Bencana Negara (NADMA), Angkatan Tentera Malaysia (ATM),
Polis DiRaja Malaysia (PDRM), Jabatan Bomba dan Penyelamat, Angkatan Pertahanan Awam
Malaysia (APMM) serta Kerajaan Negeri.

Pemantauan sebelum, semasa dan selepas bencana merupakan perkara penting yang perlu
dilakukan oleh pihak-pihak berwajib bagi memastikan pengurusan bencana dapat dijalankan dengan
lancar dan efisien. Jabatan/Agensi seperti Jabatan Meteorologi Malaysia (MetMalaysia), Jabatan
Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM), Jabatan Mineral dan Geosains Malaysia (JMG), Jabatan
Pengairan dan Saliran Malaysia (JPS) dan Jabatan Kerja Raya (JKR) adalah antara jabatan/agensi
teknikal yang berperanan dalam menjalankan kajian dan analisis berkaitan punca bencana tersebut
berlaku.

JUPEM merupakan jabatan berautoriti yang bertanggungjawab menyediakan data-data geospatial
bagi keperluan agensi-agensi yang berkaitan menjalankan analisis bencana dan penilaian risiko
bencana. Antara data-data yang dibekalkan ialah data kecerunan, ortofoto, Digital Terrain Model
(DTM) dan kontur. Selain daripada itu, pendekatan menggunakan Unmanned Aircraft System (UAS)
digunakan untuk memetakan lokasi, menganalisis dan menilai risiko kawasan bencana.

Penerbitan Buletin GIS dan Geomatik Bil. 2/2021 pada kali ini akan mengetengahkan pelbagai
artikel berkaitan geomatik seperti keupayaan pemetaan serta perundangan yang melibatkan UAS
di Malaysia, perancangan spatial marin, penterjemahan istilah standard geospatial antarabangsa
dan laporan mesyuarat-mesyuarat seperti Mesyuarat Jawatankuasa Pemetaan dan Data Spatial
Negara (JPDSN), Mesyuarat Jawatankuasa Kebangsaan Nama Geografi (JKNG) dan Mesyuarat
United Nations Group of Experts on Geographical Names Asia South East Division (UNGEGN-ASE).
Sidang pengarang buletin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih kepada ahli-ahli
JPDSN dan pegawai-pegawai Subject Matter Experts (SME), JUPEM kerana sudi menyumbangkan
artikel untuk Buletin GIS dan Geomatik pada kali ini. Artikel yang diterbitkan ini diharap akan menjadi
bahan rujukan dan dapat memberi manfaat kepada masyarakat umum.

ARTIKEL
Sr Hazri bin Hassan &
Sr Shamiruddin bin Mahammad Azami

PEMETAAN UNMANNED AIRCRAFT SYSTEM (UAS) DI MALAYSIA:
STANDARD PEMETAAN, PERUNDANGAN DAN IMPLIKASI.

Sr Hazri bin Hassan dan Sr Shamiruddin Bin Mahammad Azami
Bahagian Dasar dan Penyelarasan Pemetaan, Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia, Tingkat 14,

Wisma JUPEM, Jalan Sultan Yahya Petra, 50578 Kuala Lumpur
[email protected]

Abstrack: Di Malaysia, Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia ataupun JUPEM merupakan badan
yang berautoriti dalam menjalankan aktiviti-aktivtiti ukur dan pemetaan di Malaysia. Di antara
kaedah pengukuran yang terkini yang digunakan oleh JUPEM dan agensi-agensi swasta adalah
penawanan data pemetaan bawaan udara dengan menggunakan Unmanned Aircraft System
(UAS). Penggunaan UAS di Malaysia buat ketika ini dilihat berluasa tanpa melihat prosidur operasi
dan teknik penawanan data sedia ada di negara kita. Secara amnya, aspek perundangan berkaitan
prosidur operasi pengendalian UAS merupakan tunjak asas penekanan kepada kedaulatan
(keselamatan negara) dan keselamatan (pencegahan kemalangan). Faktor kesedaran terhadap
implikasi perundangan penting bagi mengurangkan risiko yang akan dihadapi oleh pihak-pihak
yang terlibat dalam aktiviti penawanan data pemetaan bawaan udara UAS. Hubungkait di antara
perundangan dan standard pemetaan penting bagi menghapuskan kekeliruan dalam
melaksanakan aktiviti berkaitan penggunaan UAS terutamanya bagi tujuan pemetaan.
Kata kunci: UAS, perundangan UAS

1 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

1.0 PENDAHULUAN

Kita mungkin mengimpikan tidak ada perundangan dan peraturan di dunia dalam menjalani
kehidupan seharian. Sebenarnya boleh dikatakan semua aktiviti sama ada di rumah, tempat awam
dan tempat kerja dipenuhi dengan pelbagai perundangan dan peraturan. Adakalanya kita
merasakan ianya perlu dihapuskan, diubah mahupun dilanggar. Walau bagaimanapun, sekiranya
perundangan dan peraturan tersebut dipatuhi secara berterusan, ianya akan menjadi satu norma
ataupun amalan.

Pada peringkat permulaan, penggunaan UAS di Malaysia ini lebih kepada hobi ataupun permainan
rekreasi. Kini, semua penggunaan UAS boleh digunakan untuk menjana pendapatan tambahan
dalam meningkatkan ekonomi. Masyarakat mula menggunakan UAS untuk penggambaran video
bagi pelbagai majlis dan pembikinan filem. Manakala agensi kerajaan dan syarikat swasta pula
mula menggunakan UAS untuk pelbagai tujuan antaranya pemetaan, penguatkuasaan dan
pemantauan.

Penggunaan UAS di Malaysia buat ketika ini dilihat kian berleluasa tanpa penguatkuasaan. Secara
umumnya, UAS sering dikaitkan dengan dron. Tetapi sebenarnya dron merujuk kepada platform
kenderaan tanpa pemandu. Terdapat pelbagai platform dron yang ada di pasaran antaranya
kenderaan tanpa pemandu di udara, di atas air, di bawah air, di atas tanah dan hibrid.

Prospek penggunaan UAS sangat tinggi terutama dalam ukur dan pemetaan di mana telah berjaya
memendekkan tempoh aktiviti, pengurangan tenaga kerja dan penghasilan produk nilai tambah
yang diperlukan. Penggunaan teknologi canggih ini selaras dengan Revolusi Perindustrian 4.0
sebagaimana digariskan dalam Dasar Kebangsaan Industri 4.0 (Industry4WRD) iaitu ke arah
mencapai agenda negara dalam pemerkasaan ekonomi, kemampanan alam sekitar serta
perekayasaan sosial.

Profesion yang menjalankan aktiviti ukur dan pemetaan adalah dari bidang Geomatik yang
dahulunya dikenali sebagai bidang Ukur Tanah. Bidang ini telah memperolehi akreditasi dari Agensi
Kelayakan Malaysia (MQA) dan telah diterapkan di universiti serta kolej sama ada awam dan
swasta. Aktiviti yang dijalankan oleh sektor swasta perlu mendapat pengiktirafan Badan Profesional

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 2

Lembaga Juruukur Tanah (LJT) bagi memastikan hasil profesionalisme, produk yang berintegriti
dan dijamin dari segi perundangan.

Bidang kerjaya Geomatik ini mungkin tidak begitu menonjol pada suatu ketika dahulu tetapi
peningkatan teknologi baru semuanya berasaskan penentududukan lokasi membuatkannya lebih
popular. Cuba bayangkan penggunaan UAS tanpa mengetahui kedudukan lokasi, yang pasti ianya
tidak dapat beroperasi. Pengetahuan geomatik sahaja tidak mencukupi tanpa asas perundangan
dan peraturan.

2.0 AMALAN STANDARD PEMETAAN BERASASKAN UAS

Perubahan teknologi secara global ini memerlukan satu standard antarabangsa bagi mengawal
pengoperasian secara berkesan yang berlandaskan perundangan dan peraturan semasa. Dalam
pengeluaran sesuatu produk, selalunya dirujuk kepada negara pengeluar sebagai contoh "Buatan
United Kingdom", "Buatan Perancis" ataupun mana-mana negara. Hal ini kerana, ia merupakan
aras ataupun tahap penentuan kualiti sesuatu produk. Tetapi kini pengeluaran produk lebih
tertumpu kepada keluaran "Buatan Dunia" kerana kawalan dari segi standard produksi tidak lagi
merujuk kepada negara pengeluar. Standard telah membangunkan keyakinan terhadap kualiti dan
keselamatan produk yang diperdagangkan terutama yang berasal dari negara-negara membangun.

Organisasi Standardisasi peringkat Antarabangsa (ISO) di bawah beberapa jawatankuasa teknikal
telah berjaya mewujudkan beberapa panduan atau rujukan yang melibatkan penyeragaman dari
segi undang-undang, peraturan penerbangan termasuk pengurusan trafik, keselamatan dan
penggredan seperti dokumen ISO 21384, ISO 21895 dan ISO 23629. Penyeragaman prosedur
operasi UAS yang berjaya dikeluarkan ini, telah memberi penekanan secara langsung kepada
pengurusan kru, jurupandu UAS, kejadian semasa operasi UAS dan kemalangan UAS.

Untuk makluman, peraturan dan pekeliling operasi pemetaan UAS tidak terhad kepada ISO sahaja.
Badan profesional di peringkat antarabangsa seperti Royal Institution of Chartered Surveyors
(RICS), American Society for Photogrammetry and Remote Sensing (ASPRS) dan International
Society for Photogrammetry and Remote Sensing (ISPRS) turut juga mengeluarkan peraturan dan
pekeliling bagi operasi pemetaan UAS ini bagi tujuan penghasilan produk pemetaan.

3 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

3.0 PERUNDANGAN UAS DAN IMPLIKASI KEPADA PENGGUNA

Perkara yang bermain difikiran apabila disebut perundangan adalah apa yang boleh dilakukan, apa
yang tidak boleh dilakukan dan kesan sekiranya undang-undang tersebut tidak dipatuhi. Secara
amnya, terdapat dua (2) perundangan utama yang dapat dilihat di dalam perspektif pemetaan UAS
iaitu kedaulatan (keselamatan negara) dan keselamatan (pencegahan kemalangan).

Akta yang digunakan sebagai rujukan bagi keselamatan negara ialah Akta 88 - Akta Rahsia Rasmi,
1972. Terdapat dua (2) seksyen yang berkaitan secara langsung di dalam aktiviti ukur pemetaan
iaitu Seksyen 4 dan Seksyen 7. Merujuk kepada Seksyen 4 telah memperuntukan larangan
mengambil citraan atau membuat apa-apa ukuran berhampiran kawasan larangan dan di dalam
tempat larangan. Sekiranya pengukuran dibuat tanpa kebenaran ianya boleh dipenjarakan dalam
tempoh tidak kurang dari satu (1) tahun dan tidak melebihi empat belas (14) tahun. Manakala di
Seksyen 7 telah memperuntukkan larangan dari membawa perkakasan pencitraan ataupun mana-
mana bahagian komponen bagi tujuan pengukuran pemetaan dan jika disabitkan kesalahan boleh
didenda tidak melebihi RM2,000 atau dipenjara selama tempoh tidak melebihi satu (1) tahun atau
kedua-duanya sekali. Bagi maksud kawasan larangan dan tempat larangan ianya boleh dirujuk
kepada Akta 298 Kawasan Larangan dan Tempat Larangan, 1959.

Bagi pencegahan kemalangan pula, Akta 3 - Akta Penerbangan Awam, 1969 telah digunakan
sebagai rujukan dalam mengawal selia penerbangan awam. Dalam Seksyen 3 menyatakan jika
mana-mana individu disabitkan kesalahan melakukan penerbangan UAS tanpa permit, individu
tersebut boleh didenda tidak melebihi RM50,000 atau dipenjara selama tempoh tidak melebihi tiga
(3) tahun atau kedua-duanya sekali. Bagi kesalahan yang sama dilakukan oleh suatu pertubuhan
perbadanan atau organisasi, denda yang dikenakan adalah tidak melebihi RM100,000.

Dari segi penguatkuasaan pula, semua Juruukur Tanah Berlesen akan didaftarkan di bawah LJT
yang mana semua aktiviti ukur dan pemetaan akan direkodkan. Ini adalah bagi memastikan
juruukur bertanggungjawab dalam melaksanakan semua kerja-kerja pengukuran dan pemetaan.
Sekiranya berlaku sesuatu yang tidak diingini, ianya dapat dikesan dengan lebih awal.
Cabaran ini dapat dilihat dengan jelas sekiranya pemetaan dilaksanakan oleh profesion selain dari
Geomatik. Implikasi yang paling ketara adalah dari segi integriti, mutu, kualiti dan kesahihan

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 4

maklumat yang dihasilkan kepada pengguna. Sekiranya berlakunya kes-kes yang melibatkan UAS
di mahkamah, maklumat-maklumat tersebut diperlukan dalam penentuan keputusan perundangan
di mahkamah.

4.0 KESIMPULAN
Justeru itu, peningkatan pengetahuan masyarakat tentang standard dan peraturan akan memberi
kesan yang lebih baik dari segi peraturan di masa hadapan. Cabaran penggunaan UAS
memerlukan analisis yang lebih lanjut dan standard serta perundangan UAS ini adalah satu langkah
yang proaktif dalam mencapai satu rujukan pematuhan dan penyeragaman dari semua aspek
pengunaan UAS ini.

5.0 RUJUKAN
Jawatankuasa Pemetaan dan Data Spatial Negara (JPDSN).
(https://www.jupem.gov.my/halaman/jawatankuasa-pemetaan-data-spatial-negara-jpdsn-1)
International Organization for Standardization. (https://www.iso.org/home.html)
ISO/TC 211 Geographic information/Geomatics (https://www.isotc211.org/)
ISO/TC 20 Aircraft and space vehicles (https://committee.iso.org/home/tc20)
Senarai Akta Parlimen Malaysia (https://ms.wikipedia.org/wiki/Senarai_Akta_Parlimen_Malaysia)

5 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

ARTIKEL
Sr Yeap Wei Chien

KAJIAN KEUPAYAAN PENGHASILAN MODEL 3-DIMENSI (3D) MENGGUNAKAN
PERALATAN GEODETIC LASER SCANNER (GLS) DAN UNMANNED AERIAL
VEHICLE (UAV)

Sr Yeap Wei Chien

Seksyen Pengurusan Maklumat Geospatial, Bahagian Geospatial Pertahanan, Jabatan Ukur dan
Pemetaan Malaysia,
[email protected]

Abstrak: Teknologi pemetaan kini menawarkan pelbagai produk yang canggih mengikut
perkembangan teknologi semasa. Penghasilan model 3D adalah merupakan salah satu teknologi
yang semakin menonjol. Model 3D ini bukan sahaja dapat membantu agensi-agensi kerajaan atau
swasta, tetapi juga Angkatan Tentera Malaysia (ATM) dalam membuat keputusan dan
perancangan dalam pertahanan dan keselamatan. Bahagian Geospatial Pertahanan (BGSP) telah
membuat perolehan peralatan untuk menghasilkan model 3D iaitu Leica BLK360 Geodetic Laser
Scanner (GLS) dan DJI Inspire 2 Unmanned Aerial Vehicle (UAV). Latihan pengendalian peralatan
ini telah dilaksanakan di sekitar Teluk Intan melibatkan dua buah bangunan bersejarah iaitu Menara
Condong dan East Sea Dragon King Temple. Tujuan latihan diadakan adalah untuk mengkaji
keupayaan penghasilan model 3D menggunakan peralatan ini serta menerangkan jenis perisian,
kualiti, masa dan teknik untuk menghasilkan model 3D yang terbaik.

Kata Kunci: Model 3- Dimensi , UAV, UAS, Geodetic Laser Scanner

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 6

1.0 PENGENALAN

Dunia pemetaan kini menggunakan pelbagai teknologi bagi membolehkan aktiviti-aktiviti pemetaan
dilakukan dengan cepat, pantas tanpa mengurangkan kualiti produk akhir yang dijana.
Kecanggihan teknologi semasa telah menyumbang kepada penambahbaikan kaedah
pengumpulan data, teknik pemprosesan data serta penjanaan produk akhir. Teknologi bukan
sahaja dapat membantu agensi-agensi kerajaan dan swasta, tetapi juga Angkatan Tentera
Malaysia (ATM) dalam membuat perancangan di dalam pertahanan dan keselamatan.

Bahagian Geospatial Pertahanan (BGSP) telah membuat Perolehan bagi Pemerkasaan Sistem
Defence Geospatial Information Management (DGIM) yang mana di dalam perolehan tersebut
terdapat peralatan seperti Leica BLK360 Geodetic Laser Scanner (GLS) dan DJI Inspire 2
Unmanned Aerial Vehicle (UAV). Peralatan-peralatan ini akan dapat membantu ATM dalam
membuat perancangan dan keputusan yang lebih efisien khususnya di dalam operasi destroy and
rebuild, Operation in Build Up Area (OBUA) dan sebagainya.

Unmanned Aerial Vehicle (UAV) merupakan pesawat kecil tanpa juruterbang yang diprogramkan
untuk penerbangan berasaskan input larian penerbangan yang telah dimasukkan ke dalam
navigasi pemprosesan di dalam pesawat tersebut. Ia merupakan salah satu kaedah terkini bagi
mendapatkan imej di lapangan dengan lebih cepat. Hasil kaedah ini diproses menjadi mozek
Ortofoto yang merupakan asas kepada pemetaan, Digital Terrain Model (DTM), Digital Surface
Model (DSM) dan video di lapangan.

Geodetic Laser Scanner (GLS) adalah teknik pengumpulan data spatial menggunakan sinar laser
yang dipancarkan dari instrumen yang didirikan di permukaan bumi untuk mengimbas permukaan
sedia ada di sekitar alat dan kawasan tersebut. Hasil kaedah ini membentuk satu kumpulan titik
yang banyak, dirujuk sebagai point cloud. Setiap titik mempunyai nilai koordinat tiga dimensi iaitu
nilai X, Y dan Z yang relatif terhadap tempat alat didirikan. Ia berupaya merakamkan bentuk objek,
bangunan dan permukaan selaras dengan pembentukan point cloud. Ini membolehkan objek dan
permukaan yang diambil seperti bangunan, kereta, jalan raya dan lain-lain dimodelkan dalam
bentuk tiga dimensi (3D).

7 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Dengan adanya teknologi pemetaan ini, ia dapat membantu dan menyokong pasukan khas ATM
khususnya pasukan Rejimen Askar Jurutera DiRaja (RAJD) dalam operasi pemusnahan pada fasa
pertahanan dan pengunduran manakala membina semula pada fasa mara dan serangan. Dari
penghasilan model ini, simulasi dan animasi operasi dapat dilaksanakan terlebih dahulu untuk
memastikan perancangan dan keputusan dapat dibuat dengan lebih teliti serta efisien terutamanya
dalam operasi penyelamat.

Sehubungan itu, satu latihan pengendalian peralatan GLS dan UAV telah dilaksanakan pada 9
hingga 13 Mac 2020 yang telah disertai oleh pegawai dan staf BGSP seramai 10 orang seperti di
Rajah 1. Latihan ini bertujuan untuk mengkaji keupayaan kedua-dua peralatan ini dalam
penghasilan model 3D.

Rajah 1: Sesi Pengendalian Peralatan di Menara Condong pada 9 hingga 13 Mac 2020

22..00 OBJEKTIF

Objektif kajian penyelidikan ini dijalankan adalah seperti berikut:
2.1 Pengujian dan pengendalian keupayaan peralatan yang diperolehi.
2.2 Pendedahan pengendalian peralatan GLS) dan UAV) dan pemprosesan kepada pegawai

dan staf BGSP.
2.3 Penghasilan 3D point cloud bagi tujuan pemodelan dengan menggunakan teknologi GLS

dan UAV.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 8

3.0 LOKASI
Antara lokasi/bangunan yang dipilih adalah Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple
di sekitar Teluk Intan, Perak. Menara condong merupakan salah satu tarikan utama dalam sektor
pelancongan. Menara condong telah dibina tahun 1885 dan memiliki ketinggian setinggi 85 kaki
serta terdapat 110 buah anak tangga. Direka oleh arkitek China yang bernama Leong Choon
Cheong, ia berfungsi sebagai tangki simpanan air untuk penduduk di sekitarnya di samping sebagai
jam pada dahulunya. East Sea Dragon King Temple pula merupakan kuil China yang mempunyai
reka bentuk dan senibina yang unik dan dibina berhadapan Sungai Perak.

Rajah 2: Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple

9 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

4.0 PERALATAN UKUR DAN PERISIAN PEMPROSESAN

4.1 Antara peralatan yang digunakan dalam kajian penyelidikan adalah seperti di Jadual 1

Jadual 1: Senarai Peralatan yang Digunakan

Peralatan Keupayaan
Unmanned Aerial System (UAV)

DJI Inspire 2
• Remote Controller

• Bateri • Mampu mengambil data dengan pantas pada
• USB Cable ketinggian maksimum 500m dari aras bumi.

• Pengecas Bateri • Boleh mengambil imej dan merakamkan
• Tablet/IPAD video.

• Mempunyai beberapa preset flight planning

2D, 3D dan radius.

Geodetic Laser Scanner (GLS) • Merupakan peralatan 3D Terrestial Laser
Leica BLK360 Scanner.

• IPAD • Peralatan yang kecil dan ringan serta mudah
dikendalikan dengan hanya satu butang.
• Bateri
• Bipod • Pengumpul data pointcloud dalam bentuk 3D
yang tinggi ketepatan.

• Data pointcloud yang dikumpul akan
dipaparkan dengan warna sebenar sesuatu
objek kerana BLK360 akan menangkap
gambar HDR dalam bentuk Panorama.

• Data pointcloud yang dikumpul boleh dilihat di
paparan ipad semasa berada di lapangan.

• Berkeupayaan mengumpul data sebanyak
360,000 pointcloud sesaat.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 10

Peralatan Keupayaan
Global Positioning System (GPS)
Trimble R10 • Rujukan navigasi dan koordinat yang tepat.
• Trimble R10 mampu mengesan signal satelit
• Controller TSC3
• Bipod GNSS, GLONASS, Beidu, Galileo dan QZSS.
• USB Cable

• Bateri

4.2 Antara Perisian & Aplikasi yang digunakan adalah seperti di Jadual 2.

Perisian Jadual 2: Senarai Perisian dan Aplikasi yang Digunakan

Keupayaan

DJI Go 4 • Perisian untuk merekod imej dan merakam video
semasa penerbangan UAV.

PiX4D Capture • Perisian perancangan misi dan penerbangan secara
PiX4D Mapper automasi menggunakan UAV dan pemindahan data
dari platform ke komputer.

• Perisian fotogrametri yang berupaya mencantum imej
dan menghasilkan produk seperti ortofoto, 3D mesh
model, Digital Terrain model (DTM), Digital Surface
Model (DSM).

• Melakukan post processing data penerbangan
daripada UAV.

11 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Perisian Keupayaan

ArcGIS • Melakukan post processing data penerbangan
Drone 2 Map daripada UAV.

• Menghasilkan ortofoto, Digital Surface Model (DSM)
dan 3D point clouds

• Menyediakan data 3D GIS ready (*.slpk)

Cyclone • Mampu memperolehi maklumat projek secara cepat
Filed 360 & Register 360 dengan menggunakan Cyclone Field 360.

• Menyediakan visual imbasan secara kasar dalam

IPAD bagi tujuan memastikan tiada ketinggalan atau

kekurangan ruangan ketika imbasan dilakukan di

lapangan.
• Melakukan penggabungan antara scanning point

secara manual atau automatik

• Melakukan semakan ketepatan data dan pembetulan

data selepas penggabungan dilakukan
• Membuang data yang tidak perlu atau dipanggil noise

• Data daripada BLK360 boleh dimasukkan terus
kedalam perisian Cyclone Register 360 tanpa

melibatkan kabel.

Trimble Businese Centre

• Perisian pemprosesan data cerapan GNSS

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 12

5.0 METODOLOGI

Kajian penyelidikan, pengendalian dan pengujian ini dilaksanakan mengikut skop yang ditetapkan
seperti berikut:

5.1 Penyedian titik kawal bumi (GCP)
Titik kawal ini didirikan sekitar Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple dan
dicerap dengan peralatan GNSS Trimble R10 melalui kaedah MyRTKnet.

5.2 Misi penerbangan UAV
Misi penerbangan UAV bermula dengan misi perancangan dan penerbangan mengikut
kawasan yang dipilih iaitu Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple dengan
menggunakan aplikasi DJI Go 4 dan Pix4D Capture yang berhubung dengan peralatan UAV
DJI Inspire 2.

5.3 Misi pengimbasan GLS
Misi pengimbasan GLS bermula dengan perancangan penempatan GLS (titik pindah) dan
pengimbasan sekitar (dalam dan luar) Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple
dengan peralatan Leica BLK360.

5.4 Pemprosesan data
Peringkat pemprosesan data merangkumi pemprosesan data UAV dengan perisian Pix4D
Mapper dan ArcGIS Drone 2 Map untuk penghasilan Mozek Ortofoto, Point Cloud, 3D mesh
Model, Digital Terrain Model (DTM), Digital Surface Model (DSM) dan penjanaan 3D model
bangunan. Manakala data GLS diproses dengan menggunakan perisian Cyclone Field 360
untuk tujuan buat tie point antara titik pindah ketika pengimbasan dan Cyclone Register 360
untuk membuat data cleaning (noise) seterusnya untuk penghasilan awan titik (point cloud)
dan 3D mesh Model bangunan.

5.5 Penyediaan Laporan dan Kesimpulan
Kesimpulan dibuat berpandukan laporan hasil pemprosesan melalui perisian masing masing
dari segi ketepatan dan Ground Sampling Distance (GSD).

13 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

6.0 TEKNIK PENGAMBILAN DATA UAV

Dalam kajian ini, data UAV diambil dengan menggunakan flight planning dalam aplikasi DJI GO 4
dan Pix4D Capture. Aplikasi DJI GO 4 digunakan untuk pengambilan imej secara manual,
manakala aplikasi Pix4D Capture digunakan untuk mengambil gambar secara automasi. Dua (2)
misi penerbangan selama 30 minit telah dijalankan untuk mengambil lebih kurang 200 hingga 350
keping imej udara bagi pemprosesan data. Tetapan misi penerbangan adalah seperti di Jadual 3:

Aplikasi Kawalan Jadual 3: Tetapan misi penerbangan Overlap Sudut
Kamera
Laluan Penerbangan
90°
Pix4D Capture Automasi Double Grid Line Pattern 75% 45°
Circular -
DJI Go 4 Manual

7.0 TEKNIK PENGAMBILAN DATA GLS

Pengambilan dan pengimbasan data GLS Leica BLK360 dengan menggunakan aplikasi Cyclone
Field 360 yang dimuat turun ke dalam Ipad. Data imbasan boleh dilihat terus sejurus selesai
imbasan bagi setiap kedudukan/titik pindah. Pemindahan BLK360 ke kedudukan seterusnya dapat
dibuat dengan tepat setelah menyemak data yang diambil pada kedudukan sebelumnya. BLK360
akan melakukan imbasan selama 3 minit beserta gambar panorama pada satu-satu kedudukannya.
Untuk kajian ini, diperuntukan satu hari bagi setiap kawasan latihan bagi pengambilan data
menggunakan BLK360.

Dalam menjalankan pengumpulan data menggunakan GLS, antara kemahiran yang perlu dikuasai
oleh operator adalah kemahiran dalam menentukan kedudukan posisi GLS dan overlap yang baik.
Bagi kawasan tertutup atau dalam bangunan, operator perlu lebih berhati-hati supaya data yang
diambil dapat diproses dengan sempurna. Beberapa aspek penting selain overlap haruslah diambil
kira seperti sudut pandangan, arah perjalanan atau route dan sebagainya. Selain itu, pergerakan
atau perpindahan posisi kedudukan GLS di kawasan bilik ke bilik yang akan melalui pintu perlu
diberikan perhatian kerana kawasan sebegini mempunya kadar overlap yang sangat kurang.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 14

Antara kriteria yang digunakan untuk menentukan posisi GLS adalah seperti berikut:
i. Pandangan posisi sebelum dan selepas, mestilah saling nampak.
ii. Arah perjalanan atau route, supaya pengumpulan data tidak bertindih di kawasan yang sama.

iii. Cahaya, sekiranya mengaktifkan kamera.
iv. Pandangan kepada target sekiranya digunakan.

v. Keadaan posisi GLS mestilah tempat yang kukuh, tidak bergoyang atau bergegar.

8.0 ANALISA

Analisa yang dibuat adalah merujuk kepada laporan kualiti yang dihasilkan oleh perisian Pix4D
Mapper dan ArcGIS Drone 2 Map di serta Cyclone Register 360.

8.1 Kualiti

Analisis telah dijalankan untuk memastikan data yang diambil adalah berkejituan tinggi.

Jadual 4 menunjukkan semakan dan perbandingan kualiti data UAV yang diproses untuk
Menara Condong manakala Jadual 5 semakan kualiti untuk East Sea Dragon King Temple.

Jadual 4: Semakan Kualiti untuk Data UAV Menara Condong

Pix4D Mapper ArcGIS Drone 2 Map

Processed 2020-03-09 15:17:59 2020-03-09 21:04:52

Average Ground Sampling 0.89 cm / 0.35 in 0.90 cm / 0.36 in

Distance (GSD)

Area ~ 2 ha

Time for Initial Processing 16m:59s 29m:16s
(without report)

Images median of 37562 key median of 37567 key
points per image points per image

199 out of 199 images 198 out of 199 images

Dataset calibrated (100%), all calibrated (99%), all

images enabled images enabled

15 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Camera Optimization Pix4D Mapper ArcGIS Drone 2 Map
Matching 2.81%relative difference 0.6%relative difference
Georeferencing between initial and between initial and
optimized internal optimized internal
camera parameters camera parameters
median of 14456.5 median of 14175.3
matches per calibrated matches per calibrated
image image
yes, 4GCPs (4 3D), yes, 4GCPs (4 3D),
mean RMSerror = 0.006 mean RMSerror = 0.006
m m

Jadual 5: Semakan Kualiti untuk Data UAV East Sea Dragon King Temple

Pix4D Mapper ArcGIS Drone 2 Map

Processed 2020-03-11 04:37:25 2020-03-10 19:11:38

Average Ground Sampling 0.89 cm / 0.35 in 0.89 cm / 0.35 in

Distance (GSD)

Time for Initial Processing 01h:04m:25s 01h:47m:51s

(without report)

Area ~ 2 ha

Images median of 55349 median of 55468
keypoints per image keypoints per image

343 out of 343 images 342 out of 343 images

Dataset calibrated (100%), all calibrated (99%), all

images enabled images enabled

2.83%relative difference 0.62%relative difference

Camera Optimization between initial and between initial and
optimized internal optimized internal

camera parameters camera parameters

median of 27035 median of 26704.5

Matching matches per calibrated matches per calibrated

image image

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 16

Georeferencing Pix4D Mapper ArcGIS Drone 2 Map
yes, 4GCPs (4 3D), yes, 4GCPs (4 3D),
mean RMSerror = 0.011 mean RMSerror = 0.011
m m

Jadual 4 dan 5 menunjukkan bahawa Ground Sampling Distance (GSD) untuk kedua-dua kawasan

kajian ini adalah dalam lingkungan 0.89-0.90 cm. Ini bermakna 1 pixel pada imej udara adalah
bersamaan 0.90 cm di atas bumi. Time for Initial Processing (without report) untuk Menara Condong
adalah 17minit dan sejam 5 minit untuk Kuil dengan penggunaan perisian Pix4D Mapper. Manakala
ArcGIS Drone 2 Map mengambil masa dalam 30 minit bagi Menara Condong dan sejam 48 minit

bagi kuil. Selain itu, Jadual di atas juga menunjukkan bahawa titik kawalan tanah (GCP) mempunyai
kejituan yang tinggi (RMSerror) iaitu 6mm bagi Menara Condong dan 11mm bagi kuil.

Kedudukan Imej Udara Asal Kedudukan Imej Udara setelah
dibetulkan dengan GCP

Menara Condong

East Sea Dragon King Temple
17 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Rajah 4: Kedudukan Imej Udara Asal dan Setelah GCP

Rajah 4 menunjukkan posisi/ koordinat imej udara yang telah dibetulkan dengan penggunaan GCP
di mana titik biru adalah mewakili koordinat imej asal, manakala titik hijau adalah koordinat baru
yang dikira akibat hasil dari pembetulan koordinat dengan GCP.

Seterusnya semakan kualiti bagi Perisian Cylone Register 360 yang digunakan untuk memproses
data imbasan GLS - BLK360. Rajah 5 menunjukkan laporan kualiti untuk Menara Condong
manakala Rajah 6 menunjukkan laporan kualiti untuk East Sea Dragon King Temple.

Rajah 5: Laporan Kualiti untuk Data Imbasan BLK360 di Menara Condong

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 18

Rajah 6: Laporn Kualiti untuk Data Imbasan BLK360 East Sea Dragon King Temple

8.2 Kaedah Pemprosesan Data

Pemprosesan data untuk menghasilkan output 3D dibuat menggunakan Pix4D Mapper dan
Cyclone Register 360 untuk melihat perbezaan output menggunakan perisian yang berbeza. Data
UAV yang diambil diproses dengan menggunakan Pix4D Mapper dan boleh diringkaskan kepada
2 langkah utama, iaitu Pemprosesan Awal (Initial Processing) dan Point Cloud & Mesh). Automatic
Tie Points akan dijanakan oleh langkah pemprosesan awal dan ini adalah asas kepada langkah
seterusnya.

Imej yang dimuat turun ke dalam perisian akan melalui beberapa proses seperti berikut:
i. Keypoints extraction: Ciri-ciri khusus dalam imej dikenalpasti dan diekstraknya sebagai

keypoints.
ii. Keypoints matching: Padankan imej yang mempunyai keypoint yang sama.
iii. Camera model optimization: Kalibrasi dijalankan untuk parameter kamera (dalaman & luaran).
iv. Geolocation GPS/GCP: Geolokasi model dengan berdasarkan maklumat geospatial yang

diberi.

Bagi memproses data GLS - Cyclone Register 360 pula digunakan untuk menggabungkan
beberapa data hasil dari proses imbasan dengan menggunakan kaedah tindihan atau overlap point
cloud yang sama. Kaedah ini akan dapat menghasilkan pendaftaran yang baik jika masa
pertindihan data antara dua lokasi imbasan adalah 30% hingga 40%. Kaedah ini menggunakan

19 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Interactive Closest Point (ICP). Teknik ini memerlukan pengguna untuk memilih secara manual

sekurang-kurangnya 3 titik yang sesuai. Penentuan point cloud yang sesuai dan mudah adalah
menggunakan sudut bangunan. Rajah 7 menunjukkan kedudukan BLK360 untuk mendapatkan
imbasan 3D point cloud.

Rajah 7: Pendaftaran Tie Point untuk penghasilan point cloud

8.3 Masa

Masa juga merupakan salah satu faktor untuk melihat pengujian peralatan ini dilaksanakan. Jadual

6 menunjukkan masa yang diperlukan dalam melaksanakan proses pengutipan dan pemprosesan
data UAV dan GLS bagi Menara Condong dan East Sea Dragon King Temple.

Jadual 6: Masa Memproses Data UAV dan GLS

Proses UAV GLS

(DJI Inspire 2) (Leica BLK360)

Penyedian titik kawal bumi 1 jam

Data Acquisition 20 - 30 minit 120 - 180 minit

Pemprosesan data 30 - 90 minit 180 - 300 minit

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 20

Edit point cloud & Penjanaan 60 - 180 minit 120 - 360 minit
3D Mesh Model 5 Jam 14 Jam

Jumlah Masa

Jadual di atas menunjukkan 5 jam diperlukan dalam memproses data 3D melalui kaedah UAV
manakala 14 jam diperlukan untuk menghasilkan data 3D model BLK360 bagi satu-satu bangunan.
Ini bermakna pengguna dapat menyiapkan sesuatu projek dalam tempoh sehari sahaja, bermula
dari perancangan sehingga ke penghasilan produk.

9.0 PENGHASILAN PRODUK ORTOFOTO DAN 3D MESH MODEL

Output pemprosesan data UAV menggunakan perisian Pix4D Mapper ditunjukkan di Rajah
8, ArcGIS Drone 2 Map di Rajah 9 dan Cyclone Register 360 di Rajah 10.

21 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Rajah 8: Ortofoto dan 3D Mesh Model dengan menggunakan Perisian Pix4D Mapper

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 22

Rajah 9: Ortofoto dan 3D Mesh Model dengan menggunakan Perisian ArcGIS Drone 2 Map

Rajah 10: Point cloud 3D point cloud dengan menggunakan Perisian Cyclone Register 360

23 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

10.0 GEODETIC LASER SCANNER (GLS) VS UNMANNED AERIAL VEHICLE (UAV)

Penggunaan peralatan UAV dan GLS adalah sangat praktikal dan sesuai digunakan pada masa
ini. UAV merupakan satu peralatan yang mampu melakukan penggambaran udara bagi skop kerja
topografi atau “outdoor” manakala GLS pula berupanya melakukan imbasan data “point cloud”
terhadap struktur dan mampu mencapai ketepatan 3 milimiter. Penggabungan kedua peralatan ini
membolehkan satu kawasan kerja yang memerlukan pengumpulan data secara “outdoor” dan
“indoor” dijalankan sepenuhnya.

Namun penggunaannya haruslah menepati keperluan sesuatu kerja. Hal ini kerana kedua
peralatan ini mempunyai kelemahan dan kekurangan yang tersendiri. UAV hanya mampu
melakukan penggambaran udara atau lebih terjurus ke arah pengumpulan data secara “outdoor”
dan tidak mampu melakukan pengumpulan data di dalam bangunan atau ruang yang sempit.
Berbeza pula dengan GLS yang tidak mampu melakukan imbasan data “outdoor” berskala besar
dalam tempoh yang singkat. Akan tetapi, kedua peralatan ini akan membantu sekiranya digunakan
pada tempat yang bersesuaian. Perbandingan masa pemprosesan juga sangat ketara kerana GLS
akan memperoses data “point cloud” dan memerlukan komputer yang berprestasi tinggi bagi
menjalankan kerja pemprosesan. Selain itu perbezaan dari segi jumlah saiz data juga amat ketara
kerana UAV hanya melakukan pengambilan gambar udara manakala GLS melakukan pengambilan
butiran “point cloud” berserta gambar dan memerlukan beberapa lokasi imbasan. Hal ini
menyebabkan perbezaan dari segi saiz data amat ketara sekali.

Walau bagaimanapun, penggunaan kedua-dua peralatan ini amat baik dan sangat membantu
dalam melakukan kerja pengumpulan data dalam penghasilan 3D Mesh Model dengan teknik atau
kaedah yang berbeza. Namun yang pasti, kedua-duanya mempunyai kelebihan dan
kelemahannya. Mungkin di dalam kelemahan BLK360, kemungkinan berjaya dengan
menggunakan UAV dan sebaliknya. Sebagai contoh untuk mendapatkan data di bahagian kritikal
objek yang tidak mudah untuk di rekod atau imbas seperti bahagian atas bangunan yang tinggi dan
ianya boleh menggunakan UAV dengan pendekatan kaedah fotogrametri dan seterusnya
diintegrasikan ke dalam data pool point cloud. Maka aspek keseluruhan perlu diambil kira dalam
melakukan perbandingan dan peralatan ini perlulah disesuaikan dengan tujuan dan subjek dalam
pengambilan butiran supaya data yang dihasilkan mampu digunakan pada masa akan datang.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 24

11.0 KESIMPULAN
Hasil daripada kajian ini, didapati kedua-dua peralatan mampu menghasilkan model 3D yang
mempunyai kualiti yang baik dan masa dalam penghasilkan model ini juga agak singkat di mana
tidak melebihi daripada 24 jam bagi kawasan seluas 2 hektar. Aspek keseluruhan perlu diambil kira
dalam melakukan perbandingan dan peralatan ini perlulah disesuaikan dengan tujuan dan subjek
dalam pengambilan butiran supaya data yang dihasilkan mampu digunakan pada masa akan
datang. Selain itu, sesi pendedahan, pengendalian peralatan dan pemprosesan yang berterusan
perlu diadakan selalu bagi tujuan memahirkan pengoperasian dan pemprosesan data dan dapat
meningkatkan kecekapan dan kemahiran operator.

25 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

ARTIKEL

Muhammad Hafiz Mohd Yatim, Abdullah Hisham Omar,
Nazirah Mohammad Abdullah

INSTITUTIONAL ANALYSIS:
THE POLICY FORMATION TOOL FOR MARINE SPATIAL PLANNING

Muhammad Hafiz Mohd Yatim 1, Abdullah Hisam Omar 2, Nazirah Mohamad Abdullah 3
1 Planning and Corporate Division, Department Survey and Mapping Malaysia (JUPEM)

2 Department of Geoinformation and Real Estate, Universiti Teknologi Malaysia
3 Muar Community College

[email protected]
[email protected]
[email protected]

Abstract: Current situation in Malaysia is witnesses the not centralized governance of coastal area
that is leading into overlapping rights, responsibilities and responsibilities among the marine
institutions. This paper intends to highlight the integration of Institutional Analysis and Development
(IAD) Framework idea into the marine spatial planning practice. The implementation of Institutional
Analysis and Development (IAD) Framework as the policy formation tool is seem as the important
element for environmental behavior study among the institutions. Level of analysis involve in the
IAD determine on which level of managerial are involve and need to be clarified. Marine Spatial
Planning (MSP) is the fundamental component towards the sustainable and effective marine
governance or also known as marine cadaster. Malaysia is moving toward the development of their
own MSP known as Semporna Marine Spatial Planning. Telephone interviews are conducted within
the Committee to gain the insight of the rules effecting within the IAD framework towards the policy
formation. The results indicate that there are five (5) pilot plan; Tourism Plan, Fisheries Plan,
Mariculture Plan, Biodiversity Conservation and Culture & Heritage Plan had been implemented by
the Committee to cover the main marine activities in Semporna, Sabah. Apart from the plan, based
on the other rules effecting the IAD framework, there are numbers of acts and ordinances referred
by the committee towards the development of the plan with the scope and informations provided by
the respective institutions.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 26

Keywords: Marine spatial planning (MSP), Institutional Analysis and Development (IAD),
Semporna MSP

1.0 INTRODUCTION

Policy formations seem to be the central agenda for effective governance of marine environment.
Effective marine governance start from effective planning of spatial information. Hence, the concept
of marine spatial planning (MSP) was introduced among maritime nation to gather all of the marine
institutions under one central management to achieve sustainable solution of coastal governance.
Moreover, the adaptation of the MSP concept into maritime governance is opening the new
dimension towards the acceptance of marine cadaster concept and policy development especially
in Malaysia.

Malaysia is taking an approach into developing the MSP pilot in Semporna, Sabah which is known
as Semporna Marine Spatial Planning. As overall, there are four (4) process involved in Semporna
MSP; Pre-Planning stage, Understanding Impacts, Developing the plan and Implementation &
Evaluation which confirm that MSP is a continuous process into achieving the sustainable plan that
satisfied each institutions at every level of governance. The integrated of IAD framework into marine
spatial planning committee is suggesting an analysis of rules effecting the interaction of institutional
behavior which lead into policy formation as the findings.

2.0 MARINE SPATIAL PLANNING (MSP)

Basically, there are numbers of definition of marine spatial planning from institutions and the best
definition adapted by this paper is “A public process of analyzing and allocating the spatial and
temporal distribution of human activities in marine areas to achieve ecological, economic and social
objectives that have been specified through a political process” (United Nation, 2015). Specifically,
marine spatial planning is the collective process of gathering the marine institutions to effectively
and sustainably govern their marine activities.

27 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

The concept of marine spatial planning is not a single step of implementation but it involves numbers
of iterations and cycles to achieve the sustainability and effective. Therefore, the study on the
effectiveness need to be the central issue highlight by the maritime nation to ensure the developed
marine spatial plan is effective. The effective plan is the when the designed plan is able to achieve
the desired goals and objectives (Soma et al., 2014). The research conducted by (Fletcher et al.,
2013) highlighted that there are five (5) components upon the effective practice of MSP such as (i)
Stakeholder Involvement; (ii) Evidence & Uncertainty; (iii) Leadership & Communication; (iv)
Capacity, learning & Awareness; and (v) Land-Sea Coordination. Since the findings is based on the
study on Solent, United Kingdom case study and differences in cultural and local custom to Asia
countries, this paper tent to study the integration of effective practice of Semporna MSP and policy
formation based on the institutional interaction based on rules effecting the IAD framework.

3.0 MODIFIED INSTITUTIONAL ANALYSIS AND DEVELOPMENT (IAD) – MARINE
SPATIAL PLANNING (MSP) FRAMEWORK

Institutional Analysis and Development (IAD) framework is the analysis introduced by Elanor
Ostrom to study the institutional behavior that will lead towards the policy formation (Polski &
Ostrom, 1999 and Carter et al., 2016). Policy is defined as the principle of action adopted or
proposed by an institution. The importance of study the policy formation in maritime governance
scope is because of there are still lack of governance policy for marine planning especially in
Malaysia. The introduction of the IAD framework is explain in the next sub-topic in this paper.

a) Institutional Analysis and Development (IAD) Framework

The institutional analysis and development (IAD) framework is illustrated as in Figure 3.1. Basically,
the IAD framework focus on the Action Situations unit as the focal analysis to study the institutions
interaction based on the External Variables. Ostrom in her study has introduce three (3)
components of IAD external variables known as Biophysical Conditions, Attributes of Community
and lastly is the Rules-in-Use (Mannetti et al., 2017). The three variables choose as the External
Variables is to represent the internal structure of Action Situations that highlight the interaction of
actors, positions and actions assigned. Based from the framework, the outcomes is therefore is the

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 28

interactions behavior of the institution which is known as the policy establishment throughout the
system developed.

Figure 3.1: IAD Framework (Ostrom, 2011)

As mentioned earlier, the central of the IAD framework is the Action Situations unit which bounded
by rules of the institutions (Ostrom, 2014). Overall, there are seven (7) rules that effecting seven
components in Action Situations unit. The seven rules are Position Rules, Boundary Rules, Choice
Rules, Aggregation Rules, Payoff Rules, Information Rules and Scope Rules (Ostrom, 2011 and
Ostrom, 2010). Hence, the components that being effected by the seven rules is shown as in Figure
3.2.

Figure 3.2: Rules Effecting the Action Situations Components

As illustrated in Figure 3.2, the attributes of community is represent as the Actors, Positions and
Actions assigned by the institution into the committee and the biophysical conditions is reflects

29 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

through the information, controls and benefits that can be achieve by the institutions and the third
variables is the Rules-in-Use shown as the seven rules effecting each components.

To sum up the understanding of the rules for each components, Table 3.1 is best represent the
questions that need to be answered to seek for solutions for each rules.

Rules Table 3.1: Questions to be Answered for each Rules
Boundary Question
Position
Choice Who should be involve into the committee?
Aggregation What position assigned to the institution when selected to be in the committee?
Information What is the criteria to be selected into the committee?
To which extend is the interaction among the institution within the committee?
Payoff What is the information that need to be provided by the institution?
What are the benefits/loss by the institution upon the involvement into the
Scope committee?
What is the possible outcome from the institution regarding the effecting of other
rules?

Based on the Table 3.1, the telephone interview session was conducted among the respective
committee that involve with the development of the plans for Semporna MSP. The finding of the
study is presented in the next chapter.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 30

4.0 RESULTS AND DISCUSSION
The telephone interview was conducted among the Implementer Committee upon the development
of Semporna marine plans based on the IAD Action Situations rules and the result indicates that:

(a) Position Rules
The position rules select the institution that is best to represent the committee involve in Semporna
MSP practice. Since Semporna, Sabah is surrounded by numbers of tourist attraction islands, the
protection and conservation for the plan involve the institution that deal with development for marine
environment. Hence, the institutions that involve in development of the plan at the Implementer level
is WWF-Malaysia, Sabah Museum, Sabah Wildlife Department, Farmers’ Organization Authority of
Semporna, Fisheries Department, Sabah District Council and Community College Semporna as
shown in Figure 4.1.

Figure 4.1: Position Rules of Semporna MSP

(b) Boundary Rules
Boundary rules specify on the reason why the institution is selected to be part of the Implementer
Committee. The boundary rules is simplified as in Table 4.1.

31 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Table 4.1: Boundary Rules of Semporna MSP

Semporna Community - Actively involve with awareness program among community
College especially to the dive operators.
Sabah Museum
Sabah Wildlife Department - Hold a broad interpretation of Sabah unique heritage and
attraction of Sabah culture.
WWF- Malaysia
- Responsible of Conservation Enforcement of Wildlife.
Farmers’ Organization - Focus on scientific research and support government
Authority of Semporna
Fisheries Department of agencies into enforcement, knowledge sharing and
Semporna District preservation of the wildlife and biodiversity for land and
marine area.
- Balance the development in the program to eradicate poverty
and restructuring of community.

- Leading of sustainable and competitive fishery.

Sabah Parks - Protection of main attraction of tourism hotspots around
Sabah District Council parks in Sabah.

- Dealing with development of buildings and cottage in
Semporna.

(c) Choice Rules

The Choice Rules highlight the institutions selected for the committee based on the plan proposed.
The choice rules of the Semporna MSP is shown as in Figure 4.2

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 32

Figure 4.2: Choice Rules

(d) Information Rules

The information rules indicate the information that being highlighted by the institutions upon the
development of the plan. As overall, the information rules is shown as in Table 4.3.

Table 4.3: Information Rules of Semporna MSP

Institutions Information Rules
Semporna Community College
Sabah Museum - Education programs to enhance the registered dive operators with
snorkelling course guide.
Sabah Wildlife Department
- Numbers of tourist visit the museum and proposing an entrance fee to
WWF- Malaysia the museum.
Farmers’ Organization Authority of
Semporna - Wildlife Sanctuary areas.
- Commercial plant collection areas.
- Habitat of protected marine animals such as crocodile, water monitor

and birds species.
- Coral reefs, mangrove forests, green sea turtles and other endangered

marine species such as hawksbill turtles, dugongs, whale sharks, and
hump head wrasse.

- The information of seaweed marketing regarding the farmer and buyer
in Sabah.

33 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Fisheries Department of Semporna District - The information provided by the institution is on the fisheries and turtle
Sabah Parks activities, cage fish farming, seaweed farming and coral reef farming.

- Prepare the Plan of Protection and enforcement program of the parks.

Semporna District Council - Location of hotels and lodgings areas in Semporna.

(e) Aggregation Rules

The aggregation rules represent the interaction that bind two institutions or more and as for
Semporna MSP case, the aggregation is referring to the acts, enactments and ordinances that being
focus each of the institutions. The legislations that being used by the institutions is shown as in
Table 4.4.

Table 4.4: Aggregation Rules of Semporna MSP

Institutions Aggregation Rules

Semporna Community - Guidelines for snorkelling licenses.
College

Sabah Museum - Antiquities and Treasure Trove Enactment, 1977
- State Heritage Enactment 2017
Sabah Wildlife - Sabah Wildlife Conservation Enactment 1997
Department - Convention on International Trade in Endangered Species of Wild

WWF- Malaysia Fauna and Flora (CITES)
Farmers’ Organization - No specific act
Authority of Semporna
- No specific act

Fisheries Department of - Fisheries Act 1985
Semporna District

Sabah Parks - Parks Enactment 1984

Semporna District Council - (Hotels And Lodging Houses) By-Laws 1981

Based from Table 4.4, there are three (3) institutions with no specific acts and legislations because
the institutions in only provide the community service such as educating the community by

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 34

Semporna Community College, preservation activities by non-government organization (NGO)
based on established legislations such as WWF-Malaysia and Farmers’ Organization Authority of
Semporna (PELADANG) that provide the collecting centre for sea product especially the sea weed.

(f) Payoff Rules
The payoff rules explain on the benefit that being received by the plan based on the Aggregation
Rules. To sum up the rules, Table 4.5 conclude the idea of benefits received according the plans.

Table 4.5: Payoff Rules of Semporna MSP

Institutions Payoff Rules

Semporna Community - Enhancing the acceptance of dive operators to have the licenses. It also

College creates the job opportunity to the graduates of the college.

Sabah Museum - The increase attraction from tourist and incomes to the museum will be
used to upgrade the facilities of the museum.
Sabah Wildlife
Department - Penalties upon capturing, slaughtering and disturbing the habitats of
protected flora and fauna.

WWF- Malaysia - To help conveying the communities and preparing the guideline to the
government institutions to preserve the nature with the enforcement of

law from related government institutions.

Farmers’ Organization
Authority of Semporna - The seaweed farmer need to register with PELADANG.

Fisheries Department - Penalties upon the unlicensed fishing activities, fishing equipment’s, fish

of Semporna District bombing, turtle, marine parks and marine reserve.

Sabah Parks - Penalties upon capturing, slaughtering and disturbing the habitats of
protected flora and fauna in the Parks area.
Semporna District
Council - Penalties upon the cleanliness of the hotels and lodging surroundings.

Based from the Table 4.5, it shows that there are an overlapping of roles to protect the turtle from
being killed and disturbed, and from the interview with WWF-Malaysia, Senior Programme Officer
that explained that turtle that being killed or disturbed in parks area will be penalty under Parks

35 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Enactment 1984 and if the condition happen elsewhere, the highest penalty charged either
Fisheries Act 1985 or Sabah Wildlife Conservation Enactment 1997 will be pressed.

(g) Scope Rules
Finally, the last rules which is the scope rules conclude the direction of the institutions towards the
development of Semporna MSP. The scope rules of Semporna MSP is listed in Table 4.6.

Table 4.6: Scope Rules of Semporna MSP

Institutions Scope Rules

Semporna Community To create a safe community for dive activities, decrease the incidents

College regarding the activities and to ensure the job prospect for the graduates.

Sabah Museum To enhance the facilities and comfort of museum environment in Sabah.

Sabah Wildlife To preserve and manage the protected flora and fauna spots in Sabah.
Department

WWF- Malaysia To ensure the enforcement of related laws from government institutions to
protect nature and environment.
Farmers’ Organization
Authority of Semporna To ensure the supply chain of the seaweed is available to both of the
farmer and the buyer.

Fisheries Department
of Semporna District Managing the fishermen and aquaculture activities in Semporna.

Sabah Parks To preserve and manage the protected flora and fauna spots in parks area
of Sabah.
Semporna District
Council Monitor the activities of development, law enforcement and safety for
hotels and resorts in Semporna.

As for the conclusion, the scope rules highlight the seven (7) agenda of Semporna MSP to focus
on education, museum development, marine wildlife preservation, mariculture, aquaculture and
development area in Semporna, Sabah. The selection of the plans and institutions that responsible
towards it is based from the priority of the activities for Sabah marine planning and governance.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 36

5.0 CONCLUSIONS

Based from the seven (7) rules discussed in this paper, each of the rule represent the important unit
towards the development of policy formation for marine planning in Malaysia. Marine spatial
planning (MSP) is highlighted as the vital stage to gather all marine institution into a systematic
central governance to assure sustainability. The integration of IAD-MSP is opening the new
dimension into an effective governance of marine spaces. Each rule is important into determining
the directions and guidance towards the policy formation for Sabah as the pioneer state and wholly
to be extended to other state of Malaysia. It is recommended to further the study on focusing
towards the effective components and the integration with IAD framework upon the development of
effective and sustainable marine spatial planning practice for future study in Malaysia.

ACKNOWLEDGMENT

The research was made possible through financial support from Public Service Department of
Malaysia for the scholarship to conduct the research, as well as preparation and publishing of this
article. The writing of this manuscript was also supported by the “The First Sabah State Conference
on Marine Spatial Planning” co-funded by Dr Abdullah Hisam Omar (Supervisor) and Universiti
Teknologi Malaysia (UTM) which took place in 08 May 2017 in state of Sabah, Malaysia. The
authors would also wish to thank Universiti Teknologi Malaysia (UTM) and Department of Survey
and Mapping Malaysia (JUPEM) for the support, funding and contribution to the preparation of this
paper “Institutional Analysis: The Policy Formation Tool for Marine Spatial Planning”, respectively.
Lastly, the author would specially thank his both supervisor, Dr. Abdullah Hisam Omar and Dr.
Nazirah Mohamad Abdullah for their advice and support during the project.

37 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

REFERENCES

Carter, D. P., Weible, C. M., Siddiki, S. N., & Basurto, X. (2016). Integrating core concepts from the institutional analysis and
development framework for the systematic analysis of policy designs: An illustration from the US National Organic Program
regulation. Journal of Theoretical Politics, 28(1): 159–185.

Fletcher, S., McKinley, E., Buchan, K. C., Smith, N., & McHugh, K. (2013). Effective practice in marine spatial planning: A
participatory evaluation of experience in Southern England. Marine Policy, 39: 341–348.

Mannetti, L. M., Göttert, T., Zeller, U., & Esler, K. J. (2017). Expanding the protected area network in Namibia: An institutional
analysis. Ecosystem Services, 28: 207–218.

Ostrom, E. (2010). The Institutional Analysis and Development Framework and the Commons. Cornell Law Review, 95(4):
807–815. See also URL http://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3170&context=clr

Ostrom, E. (2011). Background on the Institutional Analysis and Development Framework. Policy Studies Journal, 39(1): 7–
27.

Ostrom, E. (2014). Do institutions for collective action evolve? Journal of Bioeconomics, 16(1): 3–30.

Polski, M. M., & Ostrom, E. (1999). An Institutional Framework for Policy Analysis and Design. See also URL
http://mason.gmu.edu/~mpolski/documents/PolskiOstromIAD.pdf%5Cnfile:///C:/Users/matte/AppData/Local/Mendeley
Ltd./Mendeley Desktop/Downloaded/Polski, Ostrom - 1999 - An Institutional Framework for Policy Analysis and Design
by.pdf

Soma, K., Ramos, J., Bergh, O., Schulze, T., van Oostenbrugge, H., van Duijn, A. P., … Buisman, E. (2014). The “mapping
out” approach: effectiveness of marine spatial management options in European coastal waters. ICES Journal of Marine
Science, 71(9): 2630–2642.

United Nation. (2015). Marine Spatial Planning. Retrieved March 3, 2016. See also URL http://www.unesco-ioc-
marinesp.be/marine_spatial_planning_msp

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 38

ARTIKEL
Zakri Tarmidi , Sr Siti Zuraida Binti Kadir

TERJEMAHAN ISTILAH STANDARD GEOSPATIAL ANTARABANGSA
ISO/TC211 KE DALAM BAHASA MELAYU

Zakri Tarmidi1, Sr Siti Zuraida binti Kadir2
1Pensyarah, Jabatan Geoinformasi, Fakulti Alam Bina dan Ukur, Universiti Teknologi Malaysia

Pengerusi, Kumpulan Kerja Standard Multi-Lingual Glossary of Terms Maklumat
Geografi/Geomatik

2Penolong Pengarah Ukur, Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM) Selangor
Ahli, Kumpulan Kerja Standard Multi-Lingual Glossary of Terms Maklumat Geografi/Geomatik

[email protected]

1.0 PENGENALAN

Standard adalah komponen penting dalam pembangunan Sains Maklumat Geografi (GISc) dan
Infrastruktur Data Geospatial (GDI) di Malaysia. Jabatan Standard Malaysia (JSM) merupakan
agensi yang dipertanggungjawabkan dalam pembangunan standard Sistem Maklumat
Geografi/Geomatik melalui kolaborasi di antara agensi-agensi kerajaan, swasta dan institusi
pendidikan. Dalam hal ini, satu Jawatankuasa di wujudkan di bawah JSM iaitu Jawatankuasa
Teknikal Geomatik 2 (TC/G/2) bagi memantau serta membangunkan standard Sistem Maklumat
Geografi/Geomatik di Malaysia. Pusat Geospatial Negara (PGN) merupakan salah satu agensi
yang menjalankan aktiviti standardisasi GIS. Standard GIS merupakan salah satu komponen dalam
Program MyGDI (PGN 2021).

Antara lain standard yang telah dibangunkan di bawah PGN adalah standardisasi kod dan nama
sempadan pentadbiran tanah – Unique Parcel Identifier (UPI), Malaysian Standard for Geographic
Information/Geomatics - Feature and Attribute Codes (MS 1759:2015), Kod dan Warna Simbol,
Malaysian Geospatial Metadata Standard (MGMS), Garis Panduan Penilaian Kualiti Data
Geospatial (DQ), Spesifikasi Standard bagi Sistem Penomboran dan Tanda Jalan, serta Pangkalan
Data Nama Geografi dan Gazetir Kebangsaan (Jamil, 2010).

Standard Geospatial yang dibangunkan di Malaysia adalah selari dengan standard di peringkat
antarabangsa, International Standards Organization (ISO). Malaysia merupakan salah sebuah

39 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

negara daripada 37 buah negara di dalam komuniti ISO dalam membangunkan, mengadaptasi dan
menggunapakai standard ISO. Salah satu standard yang diadaptasi dan dibangunkan mengikut
keperluan di Malaysia adalah MGMS. Pembangunan dokumen ini merujuk kepada beberapa
dokumen ISO iaitu ISO 19115 (ISO 19115: Geographic information — Metadata). ISO/TC211,
Geographic Information/Geomatics (ISO/TC211) (ISO, 2021b) merupakan badan yang
dipertanggungjawabkan dalam membangunkan standard berkaitan maklumat dan teknologi
geospatial, termasuklah proses pembangunan data geospatial, pengumpulan data, pemprosesan
data, analisis, capaian, serta pemindahan dan perkongsian data geospatial, terutama proses
perkongsian secara dalam talian (ISO, 2021b).

Istilah yang digunapakai di dalam dokumen ISO/TC211 adalah di dalam Bahasa Inggeris.
Menyedari kepentingan untuk memartabatkan Bahasa Malaysia di peringkat antarabangsa, PGN
melalui TC/G/2 telah mengambil inisiatif mewujudkan satu kumpulan kerja kecil iaitu Kumpulan
Kerja Multi Lingual Glossary of Terms (KKMLGT) dalam menterjemah istilah dokumen ISO ke
dalam Bahasa Malaysia. Kumpulan Kerja ini dianggotai oleh beberapa wakil agensi dalam bidang
geospatial serta kolabrasi bersama Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP). Kolabrasi bertujuan
memastikann glosari yang dibangunkan menepati keperluan dari segi teknikal dan keindahan
penggunaan bahasa dalam konteks DBP.

2.0 TERMINOLOGY MAINTENANCE GROUP (TMG)

Terminology Maintenance Group, TMG ISO/TC211 bertanggungjawab dalam menyelaras setiap
istilah di dalam dokumen ISO (ISO, 2021a). TMG ISO/TC211 telah mewujudkan satu senarai
glosari ISO/TC211 untuk penterjemahan dalam pelbagai bahasa merujuk kepada bahasa rasmi P-
Member ISO/TC211. Sebanyak 15 buah negara terlibat dalam aktiviti ini termasuk Malaysia. Istilah
glossary ini boleh dimuat turun di laman sesawang https://isotc211.geolexica.org/.

Sebanyak 1,303 istilah digunapakai di dalam dokumen ISO/TC211. Malaysia melalui KKMLGT
telah berjaya menterjemah sebanyak 324 istilah lengkap dengan definisi bagi setiap istilah. Istilah
yang di terjemah ini merupakan istilah-istilah yang kerap diguna pakai oleh agensi dalam bidang
geospatial.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 40

3.0 KUMPULAN KERJA MULTI LINGUAL GLOSSARY OF TERMS (KKMLGT)

Mesyuarat TC/G/2 SIRIM yang telah diadakan pada 15 Jun 2017 di SIRIM Berhad, Shah Alam
antara lain telah bersetuju untuk mewujudkan satu Kumpulan Kerja bagi menterjemah istilah Sistem
Maklumat Geografi/Geomatik yang diguna pakai dalam dokumen ISO/TC 211 ke dalam Bahasa
Malaysia. Kumpulan Kerja ini pada awalnya diketuai oleh YBhg. Prof Dato’ Dr. Shattri bin Mansor
(Universiti Putra Malaysia). Manakala kini, KKMLGT diketuai oleh Dr. Mohammad Zakri bin Tarmidi
(Universiti Teknologi Malaysia) yang juga selaku ahli di dalam TC/G/2, JSM.

Bidang tugas utama KKMLGT adalah:
• Menterjemah istilah glossary of terms ISO/TC211 daripada Bahasa Inggeris ke dalam
Bahasa Malaysia;
• Memuat naik istilah yang telah diterjemah ke laman sesawang dalam Bahasa Malaysia
ke laman sesawang https://isotc211.geolexica.org/; dan
• Melaporkan setiap perkembangan aktiviti kumpulan kerja kepada Pengerusi TC/G/2,
JSM.

Antara agensi yang terlibat di dalam KKMLGT adalah Universiti Putra Malaysia (UPM), Universiti
Teknologi Malaysia (UTM), Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia (JUPEM), Jabatan Pertanian
Malaysia (DOA), Jabatan Mineral dan Geosains (JMG), Unit Permodenan dan Tadbiran dan
Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU), Pusat Hidrografi Negara (PHN) dan MYSA Pada
tahun 2018, KKMLGT menjalankan usahasama dengan Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) dalam
menyemak penggunaan tatabahasa dan ejaan bagi setiap istilah serta definisi hasil terjemahan
yang dijalankan oleh KKMLGT sebelum dihantar kepada TMG ISO/TC211.

Proses penterjemahan ini melalui fasa yang panjang dalam mencapai kata sepakat bagi semua
ahli KKMLGT. Pelbagai dokumen serta pekeliling dijadikan rujukan dalam penyelarasan aktiviti ini.

41 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

4.0 HALA TUJU KKMLGT

Bagi memastikan istilah glosari yang diterjemah boleh dicapai oleh orang awam, KKMLGT melalui
PGN sedang berusaha untuk bekerjasama dengan pihak DBP, untuk memuatnaik istilah-istilah
geospatial ini ke dalam laman sesawang DBP, iaitu Pusat Rujukan Persuratan Melayu (PRPM)
(prpm, 2021). Hasil terjemahan ini telah dikategorikan di bawah bidang geospatial bagi meraikan
bidang geospatial di dalam negara.

Pada tahun ini PGN akan memuat naik e-book MLGT di dalam laman sesawang rasmi PGN untuk
diguna pakai oleh agensi dalam bidang geospatial. Satu Perjanjian Kesefahaman (Memorandum
of Agreement, MOA) antara PGN bersama DBP dirangka dalam menerbitkan glosari bidang
geospatial secara rasmi untuk kegunaan orang awam dimasa akan datang.

Penterjemahan istilah di dalam dokumen ISO/TC211 tidak akan terhenti di sini, KKMLGT akan terus
aktif dalam menterjemah istilah di dalam dokumen ISO/TC211 di masa akan datang merujuk
kepada keperluan dan kepentingan istilah-istilah untuk diguna pakai oleh semua pihak. Hal ini bagi
memastikan setiap penggunaan istilah geospatial dapat diselaraskan bagi kegunaan semua pihak.

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 42

Rajah 1: Ahli KKMLGT Bengkel Bilangan 1 Tahun 2019

Rajah 2: Aktiviti Terjemahan di Dalam Bengkel Bilangan 1 Tahun 2019

43 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021

Rajah 3: Mesyuarat KKMLGT Bilangan 4 Tahun 2021

Rajah 4: Paparan Wakil Malaysia dalam Aktiviti MLGT Di Laman Sesawang Geolexica

JAWATANKUASA PEMETAAN DAN SPATIAL NEGARA 44

Rajah 5: Contoh terjemahan Istilah “agency” Di dalam Laman Sesawang Geolexica

Rujukan

Geolexica, 2021,ISO/TC 211 Multi-Lingual Glossary of Terms (MLGT), https://isotc211.geolexica.org
ISO, 2021a, ISO/TC 211 Multi-Lingual Glossary of Terms (MLGT), https://isotc211.geolexica.org/about/, access on Sep
2021 ISO, 2021b, Technical Committees ISO/TC 211 Geographic information/Geomatics,
https://www.iso.org/committee/54904.html, access on Sep 2021
Jamil, 2010, Aktiviti Standardisasi Maklumat Geografi di Malaysia
PGN, 2021, MyGDI Component, https://www.mygeoportal.gov.my/mygdi-components, access on Sep 2021
prpm, 2021, Pusat Rujukan Persuratan Melayu, https://prpm.dbp.gov.my/

45 BULETIN GEOMATIK & GIS 2021