คู่มือสำรวจกล้วยไม้ป่า

Cleisomeria lanatum (Lindl.) Lindl. ex G.Don. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids CLEISOMERIA 49 ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเป็นข้อปล้องสั้นๆ มีโคนกาบใบห่อหุ้ม ใบรูปแถบ ขนาด 2.5 x 10 ซม. หนาและแข็งมาก ปลายใบเว้า จนถึงเว้าแหลม ดอกออกเป็นช่อแบบแตกแขนง ห้อยลง ก้านช่อมีขนปกคลุม ดอกมีจำนวนมาก เรียงชิดแน่นที่ปลายช่อ แต่ละดอกมี ใบประดับสีน้ำตาลเข้มรองรับ ดอกบานเต็มที่กว้าง 5 มม. กลีบดอกและกลีบเลี้ยงสีน้ำตาลอ่อน รอบขอบกลีบสีเหลือง แกมเขียว มีเส้นสีน้ำตาลแดง 3 เส้น ด้านนอกกลีบเลี้ยงมี ขนปกคลุม กลีบปาก สีครีมแต้มสีม่วงแดง โคนกลีบ เป็นเดือย ส่วนปลายมีรยางค์เป็น 2 แฉก ยื่นออกมาชัดเจน ออกดอกเดือนสิงหาคม-กันยายน ฝักรูปขอบขนาน สีน้ำตาลดำ ยาว 0.5-1 ซม. บังกลาเทศ อินโดนีเซีย มาเลเซีย กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง คอกว่าง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบ ป่าผลัดใบ เอื้องเขี้ยวเสือลาย

Cleisostoma arietinum (Rchb.f.) Garay ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเรียวสูง ตั้งขึ้นหรือห้อยลง สูง 15-20 ซม. ใบอวบกลมยาวโค้ง ปลายมน กว้าง 0.5-0.7 ซม. ยาว 8-10 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามข้อ ยาว 8-15 ซม. จำนวน 20-40 ดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวครีม กลีบปากสีชมพูเข้ม เส้าเกสรสีขาว ออกดอกเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคม ฝักรูปขอบขนาน สีน้ำตาลแดง ยาวประมาณ 1 ซม. อินเดีย กัมพูชา ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เขาแพะ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าผลัดใบ 50 CLEISOSTOMA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นผอมยาว ห้อยย้อยลง ใบเป็นแท่งกลม โค้ง ปลายแหลม กว้าง 0.8 ซม. ยาว 12-15 ซม ดอกออกเป็นช่อตามข้อ ยาว 12-15 ซม. กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกสีน้ำตาลคล้ำ กลีบปากสีขาว เส้าเกสรสีเหลือง ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.2 ซม. ออกดอกเดือนพฤศจิกายน ถึงกุมภาพันธ์ ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 1-1.5 ซม. แก้เบาหวาน จีน กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม พบทั่วประเทศ Cleisostoma fuerstenbergianum Kraenzl. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids CLEISOSTOMA 51 ช่วงเวลาออกดอกช่ ก้างปลา ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา

Cleisostoma simondii (Gagnep.) Seidenf. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย กลมยาวและค่อนข้างแข็ง ขึ้นตรงหรือ โค้งเอน รากออกตามต้นและยาว มีจำนวนมาก ใบอวบน้ำ กลมยาว เรียงเวียนสลับไปมาเป็นระเบียบ ช่อดอกโค้งลง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกคล้ายกัน และมักชี้ขึ้น ปลายงุ้มเข้าหากัน สีเขียวมีแถบสีน้ำตาลแดงเข้มตามความ ยาวกลีบ โคนกลีบปากกระดกขึ้นทั้งสองข้าง สีขาวอมเขียว ปากแผ่เป็นแผ่นสามเหลี่ยมปลายตัด ขอบงุ้มสีชมพูสด มีตุ่ม เล็กๆ หนาแน่น ออกดอกเดือนมีนาคม-มิถุนายน ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวแตงดอง ยาว 1-1.5 ซม. อินเดีย กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง เอื้องสร้อยทับทิม ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง ป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ 52 CLEISOSTOMA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอกต่อกัน คล้ายไส้กรอก ใบรูปใบหอก กว้าง 2.5-3.5 ซม. ยาว 14-18 ซม. ออกคู่ที่ปลายลำลูกกล้วย ดอกสีขาว ออกเป็นช่อยาวห้อยลง ยาว 10-15 ซม. มีจำนวน 20-25 ดอก/ช่อ โคนช่อดอกมีกาบประดับเรียงซ้อนกัน ดอก บานเต็มที่กว้าง 1-2 ซม. ออกดอกเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปทรงรีสีเหลืองลังกระดาษ ยาว 2-3 ซม. Coelogyne alba (Lindl.) Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน บังกลาเทศ เมียนมาร์ เวียดนาม เนปาล ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคใต้ สร้อยระย้า ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. สร้อยทอง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids COELOGYNE 53

Coelogyne articulata (Lindl.) Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอก . เชื่อมต่อกัน เป็นสายยาว ขึ้นเป็นกอ สูง 25-50 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนานหรือรูปรีแกมรูปไข่ กว้าง 4-5 ซม. ยาว 12-15 ซม. จำนวน 2 ใบ ต่อลำลูกกล้วย ปลายใบแหลม ดอกออกเป็นช่อ จากปลายยอดห้อยลง ยาว 10-12 ซม. ดอกขนาด 0.8 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว ปลายกลีบ รูปไข่ปลายแหลมมน กลีบปากมีแต้มสีส้มที่ปลายกลีบ ดอกบานเดือนเมษายน-มิถุนายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอก ยาว 2-3 ซม. บำรุงกำลัง รักษาอาการกระดูกหัก ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม เนปาล มาเลเซีย ทั่วทุกภาค เอื้องลำต่อ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 54 COELOGYNE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยค่อนข้างกลม สูง 2.5-3.5 ซม. ใบรูปรีมี 2 ใบ ติดที่ปลายลำ กว้าง 3-4 ซม. ยาว 7-10 ซม. ช่อดอกมี 4-10 ดอก ดอกสีขาว ดอกบานกว้าง 2.5-3 ซม. กลีบปากมีแต้มสีเหลืองเข้มขอบสีน้ำตาล ออกดอกเดือน มีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองเลม่อน ยาว 2.5-3.5 ซม. บรรเทาอาการปวดหัว แก้ปวดเมื่อย Coelogyne corymbosa Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย จีน เมียนมาร์ เนปาล ภาคเหนือ เอื้องหมากเลื่อม ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา เอื้องเทียนขาว คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids COELOGYNE 55

Coelogyne fimbriata Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย มีเหง้าทอดเลื้อย ลำลูกกล้วยรูปไข่ถึงรูปรี ผิวเรียบมัน เรียงตัวบนเหง้าห่างกัน 3-5 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนาน มี 2 ใบที่ปลายลำ ขนาด 1.5-2x4-8 ซม. ดอกออกเป็นช่อ มี 2-3 ดอก บานครั้งละ 1 ดอก ขนาดดอก 2.5-3 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลืองอมเขียว กลีบเลี้ยง รูปหอก กลีบดอกเป็นเส้น ยาว 2 ซม. กลีบปากมีลายสีน้ำตาล แดง ขอบข้างและปลายกลีบมีขนสั้นละเอียด ตรงกลางกลีบ มีสันสีน้ำตาล 2 สัน ออกดอกเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 3-5 ซม. บำรุงกำลัง อินเดีย กัมพูชา จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม อินโดนีเซีย เนปาล ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก เอื้องกางเขน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบ เอื้องเทียนใบรี 56 COELOGYNE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Coelogyne flaccida Lindl. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids COELOGYNE 57 ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัยหรืออาศัยบนก้อนหิน ลำลูกกล้วยรูปไข่ ขึ้นชิดติดกันเป็นกอขนาดใหญ่ สูง 20-25 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 2-3.5 x 18-20 ซม. มี 2 ใบ/ลำลูกกล้วย ดอกออกเป็นช่อจากโคนกอ ยาว 15-20 ซม. ส่วนปลาย ห้อยลง จำนวน 5-12 ดอกต่อช่อ กลีบเลี้ยง และกลีบดอก สีครีมถึงสีเหลืองนวล กลีบปากสีขาวมีเส้นนูนหยัก 3 เส้น มีสีน้ำตาลและสีเหลืองเข้มแต้ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 3-4 ซม. มีกลิ่นหอมฉุน ออกดอกเดือนมกราคม-มีนาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวโหระพา ยาว 3.5-5 ซม. บรรเทาอาการปวดหัว อาหารไม่ย่อย อินเดีย บังกลาเทศ จีน ลาว เนปาล เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องหิน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา เอื้องเทียนน้อย Vulnerable : VU

Coelogyne lentiginosa Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัยหรืออาศัยบนก้อนหิน ลำลูกกล้วย รูปทรงกระบอกแกมรี ใบรูปรี กว้าง 3-3.5 ซม. ยาว 8-20 ซม. ช่อดอกมี 2-5 ดอก ดอก ขนาดประมาณ 3 ซม. กลีบเลี้ยง และกลีบดอกสีเหลืองอมเขียว หูกลีบตั้งขึ้น ขอบกลีบสีน้ำตาล กลีบปากส่วนปลายแผ่ขนาดใหญ่ มีประและแต้มสีน้ำตาล และเหลือง ออกดอกเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวโหระพา ยาว 3.5-5 ซม. เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องฉุน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา เอื้องเทียนลำเขียว เอื้องลำเทียนปากลาย 58 COELOGYNE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัยหรืออาศัยบนก้อนหิน ลำลูกกล้วยรูปไข่ หรือรูปรีขึ้นชิดติดกันเป็นกอขนาดใหญ่ สูง 20-25 ซม. ใบ จำนวน 2 ใบ ออกปลายลำลูกกล้วย แผ่นใบรูปใบหอก กว้าง 1.5-5 ซม. ยาว 7.5-30 ซม. ปลายใบแหลม ดอกออกที่ปลายลำลูกกล้วย แบบช่อกระจะ จำนวน 4-6 ดอก โคนมีกาบใบหุ้ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 2-2.5 ซม. สีเขียวแกม เหลือง กลีบปากสีน้ำตาลแกมเหลือง มีแต้มสีน้ำตาล ออกดอกเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ฝักรูปไข่ สีเขียวลูกแพร์ ยาว 2-2.5 ซม. Coelogyne tenasserimensis Seidenf. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids COELOGYNE 59 ช่วงเวลาออกดอกช่ เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องเทียนตะนาวศรี ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปรีมี 2 ใบที่ปลายลำ ใบรูปรีแกมรูปหอก กว้าง 3-5 ซม. ยาวได้ถึง 30 ซม. แผ่นใบเหนียว มีรอยพับจีบตามยาว ดอกออกเป็นช่อ มี 4-8 ดอก ขนาดดอก 3 ซม. กลีบเลี้ยง และกลีบดอกสีขาวนวล กลีบปากสีขาวมีแต้มสีน้ำตาลแดง และสีเหลือง มีสัน 5 สัน 3 สันยืดยาวถึงส่วนโคน หูกลีบปาก ตั้งขึ้น กลีบปากส่วนปลายโค้งลง ออกดอกเดือนกันยายนถึง พฤศจิกายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวสด ยาว 3-4 ซม. รักษาโรคตับพิการ รักษาบาดแผล แก้หูน้ำหนวก แก้ฝี รักษาอาการกระดูกหัก แก้เคล็ดขัดยอก ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน อินโดนีเซีย มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม ทั่วประเทศ Coelogyne trinervis Lindl. เอื้องหมาก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ 60 COELOGYNE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids CYLINDROLOBUS 61 Cylindrolobus truncatus (Lindl.) Rauschert ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเป็นกอตั้งขึ้น ลำลูกกล้วย รูปทรงกระบอก มีกาบบางคล้ายกระดาษหุ้ม มี 3-4 ใบ รูปแถบแกมรูปหอก ปลายแหลม โคนสอบ ขอบเรียบ ผิวเกลี้ยง แผ่นใบบาง ช่อดอกแบบกระจุก ออกตามซอกใบด้านบน ค่อนไปทาง ปลายยอด ก้านช่อยาว มีขนสั้น มี 2-3 ดอก/ช่อ ดอกสีขาว ขนาด 3-4 ซม. ปลายกลีบปากสีแดง กลีบดอกรูปขอบขนาน ปลายแหลม ขอบเรียบ มีเส้น 4 เส้น กลีบปากเป็น 3 แฉก ปลายเว้าตื้นหรือรูปหัวใจกลับ ขอบเรียบ ออกดอกเดือน มกราคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปเข็ม สีเขียว ยาว 3-4 ซม. ป่าเต็งรัง ป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เมียนมาร์ ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องนิ่มปากตัด ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องเงินดอย เพื่อนแพง

อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว มาเลเซีย เมียมาร์ เนปาล ศรีลังกา อินโดนีเซีย เวียดนาม ทั่วประเทศ Cymbidium aloifolium (L.) Sw. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปรีมี 2 ใบที่ปลายลำ ใบรูปรีแกมรูปหอก กว้าง 3-5 ซม. ยาวได้ถึง 30 ซม. แผ่นใบเหนียว มีรอยพับจีบ ตามยาว ดอกออกเป็นช่อ มี 4-8 ดอก ขนาดดอก 3 ซม. กลีบเลี้ยง และกลีบดอกสีขาวนวล กลีบปากสีขาวมีแต้มสีน้ำตาลแดง และสีเหลือง มีสัน 5 สัน 3 สันยืดยาวถึงส่วนโคน หูกลีบปาก ตั้งขึ้น กลีบปากส่วนปลายโค้งลง ออกดอกเดือน กันยายน-พฤศจิกายน ฝักรูปทรงรีอ้วนใหญ่ สีเหลืองเลม่อน ยาว 3-4 ซม. กะเรกะร่อน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าผลัดใบ ป่าไม่ผลัดใบ ที่โล่งแจ้ง กล้วยหางไหล เอื้องด้ามข้าว เอื้องปากเป็ด แก้หูน้ำหนวก รักษาแผล 62 CYMBIDIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปไข่ กว้าง 5-7 ซม. สูง 9-15 ซม. มีกาบใบหุ้ม ใบ รูปเข็มขัด แผ่นใบค่อนข้างอวบน้ำ แต่เหนียวคล้ายหนัง กว้าง 3-4 ซม. ยาว 40-70 ซม. ช่อดอกจากโคนกอ ยาว 0.8-1.5 ม. ทอดเอนหรือโค้งลง มี 14-20 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลืองอมเขียว ปลายกลีบปากแหลมและหยักสีแดงเข้ม มีหูสามเหลี่ยม ดอกบานเต็มที่ 8 ซม. ออกดอกเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ฝักรูปทรงรี ขนาดใหญ่ สีเขียวต้นสนหรือสีเหลืองข้าวโพด ยาว 8-10 ซม. Cymbidium lowianum (Rchb.f.) Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย จีน เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ กะเรกะร่อนดอย ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Vulnerable : VU พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบชื้น สูงจากระดับ น้ำทะเล 1,000 ม. กะเรกะร่อนปากนกแก้ว คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids CYMBIDIUM 63

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยขนาดใหญ่ รูปรี ใบรูปแถบ กว้างได้ถึง 4 ซม. ยาวได้ถึง 1 ม. ปลายแหลม ช่อดอกออกที่ด้านข้างลำลูกกล้วย ยาวได้มากกว่า 1 ม. มี 10-20 ดอก/ช่อ ดอกขนาดใหญ่ มีเส้นผ่านศูนย์กลาง ได้ถึง 15 ซม. กลีบสีเขียวอมเหลืองมีเส้นและจุดสีน้ำตาลแดง จำนวนมาก กลีบปากโค้งมีขน โคนกลีบมีสัน 2 สัน ดอกมีกลิ่นหอมแรง ดอกบานเดือนพฤศจิกายน-มกราคม ฝักรูปทรงรีขนาดใหญ่ สีเขียวต้นสน ยาว 8-10 ซม. Cymbidium tracyanum L.Castle Vulnerable : VU ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย จีน เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องกำเบ้อ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ กะเรกะร่อนอินทนนท์ผีเสื้อ เอื้องช้างช้เอื้องชาด เอื้องฮ่องฟู 64 CYMBIDIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นผอมยาว ส่วนปลายเรียว ใบ รูปไข่แกมรี ขนาด 5.7x2-2.5 ซม. ปลายแหลมมน แผ่นใบบางและร่วงก่อนออกดอก ดอกออกตามข้อ ข้อละ 1-4 ดอก กลีบสีม่วงอ่อน กลีบปากขนาดใหญ่ ขอบด้านโคนกระดกห่อขึ้น ปลายบานเป็นทรงกลม ขอบจักเป็นริ้ว สีเหลืองอ่อน โคนกลีบมีเส้นสีม่วงจำนวนมาก ขนาดดอก 3-4 ซม. ออกดอกเดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวต้นสน ยาว 8-10 ซม. อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ Dendrobium aphyllum (Roxb.) C.E.C.Fisch. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 65 ช่วงเวลาออกดอกช่ เอื้องงวงช้าง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ พอทุกิเอื้องล่องแล่ง เอื้องย้อยไม้เอื้องสายไม้มอกคำเครือ เอื้องสายไหม

Dendrobium bellatulum Rolfe ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยทรงกระสวย ลำต้นมีขนดำ เรียงตัวเป็นกระจุก ใบรูปรี กว้าง 1.5 x 3-4 ซม. แผ่นใบเหนียว สีเขียวอมเทา ดอก มี 1-3 ดอก ขนาดดอก 2-2.5 ซม. มีกลิ่นหอมอ่อนๆ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว กลีบปากสีเหลืองหรือสีส้ม โคนกลีบเป็นส้มแดง กลีบปากส่วนปลายแผ่กว้าง เว้าตรงกลาง ออกดอกเดือนตุลาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปกลม สีเขียวจระเข้ ยาว 2.5-3 ซม. อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องแซะภู ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบ ป่าสน เอื้องแซะดอยปุย 66 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

อินเดีย บังกลาเทศ จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ Dendrobium brymerianum Rchb.f. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 67 ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยเป็นแท่งรียาว และพองโป่ง ตรงกลางลำ ใบรูปรีแกมขอบขนาน มี 2-6 ใบ กว้าง 1.5-2.5 ซม. ยาว 10-15 ซม. ดอกสีเหลืองทอง ออกเป็นช่อจากซอกใบ มี 1-3 ดอก ดอกบานกว้าง 3-5 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกรูปแถบ กลีบปากรูปไข่กลับ ขอบกลีบ เป็นเส้นฝอยและแตกแขนง ดอกบานเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวต้นสน ยาว 4-5 ซม. เอื้องคำฝอย ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าผลัดใบ ป่าดิบ เอื้องคำฝอยปาย

Dendrobium capillipes Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปรี ยาว 6-10 ซม. เรียงตัว แน่นเป็นกระจุก ใบรูปหอกแกมขอบขนาน กว้าง 1-1.5 ซม. ยาว 3-5 ซม. ทิ้งใบช่วงออกดอก ดอกสีเหลืองสด ออกจากข้อเป็นช่อ ยาว 8-15 ซม. มี 2-5 ดอก บานกว้าง 2-2.5 ซม. กลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปรี กลีบดอกรูปรีกว้าง กลีบปากรูปมนกลม ปลายกลีบหยักเว้า โคนกลีบจะมีสีเข้มกว่าบริเวณอื่นๆ ออกดอกเดือน กุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปขอบขนาน สีเหลืองเลม่อน ขนาด 3-4 ซม. อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลาง เอื้องคำกิ่ว ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง เอื้องมิ้นมิ้เอื้องคำป๊อก เอื้องคำเฮี่ย 68 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium cariniferum Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นรูปทรงกระบอก เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. สูง 25-50 ซม. กาบใบมีขนสีน้ำตาลแดง ใบ แบน บาง รูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 2-2.5 x 7-10 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามข้อใกล้ปลายยอด จำนวน 2-3 ดอก สีครีมหรือสีขาว ปลายกลีบสีเหลืองจางหรือสีส้มอ่อน กลีบปากมีแต้มและขนสีแสด ดอกบานเต็มที่กว้าง 5-6 ซม. มีกลิ่นหอมแรง ออกดอกเดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองเลม่อน ยาวประมาณ 3-4 ซม. อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ เอื้องกาจก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา พอมือคาพะโด่ เอื้องเงินแดง เอื้องแซะดง เอื้องตึง เอื้องแซะเหลือง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 69

Dendrobium chrysotoxum Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย โคนเล็ก ลำลูกกล้วยยาวรีป่องตรงกลาง เป็นรูปกระสวย ยาว 15-30 ซม. ผิวเป็นร่องตามยาวตื้นๆ พื้นผิวลำลูกกล้วยมักเป็นร่องหรือหลายร่อง มีสีเหลือง หรือสีเหลืองเข้มเจือน้ำตาลแดง ใบมี 2-6 ใบ รูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 2-3.5 x 8-15 ซม. ดอกออกเป็นช่อจากตาดอกบริเวณส่วนปลายลำลูกกล้วย ก้านดอกแข็ง โค้งลงหรือชี้ไปทางด้านข้าง ช่อดอกยาว 10-20 ซม. กลีบดอกสีเหลืองสด มีแต้มสีเหลืองเข้มปน น้ำตาลเรื่อๆ ในกลีบปากบริเวณสองข้างของแผ่นกลีบปาก ขนาดดอก 4-5 ซม. ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม ฝักรูปไข่ สีเขียวมะนาว ยาว 3.5-4.5 ซม. บำรุงร่างกาย อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลางและ ภาคใต้ เอื้องคำ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ พอนี้โคะ เอื้องคำตา Vulnerable : VU 70 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium crepidatum Lindl. & Paxton ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นรูปทรงกระบอก มีเยื่อกาบใบบางๆ คลุม ใบยาวรี ขนาด 5-8 x 1.5 ซม. แผ่นใบบางและอ่อน ใบร่วงไปเมื่อต้นแก่ หรือช่วงออกดอกจะทิ้งใบ ช่อดอกเกิดตามข้อ ช่อละ 1-2 ดอก ขนาดดอก 2-2.5 ซม. กลีบดอกสีขาวปลายกลีบสีม่วง กลางกลีบปากสีเหลือง ขอบกลีบปากมีขนนุ่มละเอียด กลีบดอกไม่กาง ดอกมี กลิ่นหอมอ่อนๆ ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอก ขนาด 2-2.5 ซม. อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้น ภาคใต้และ ภาคกลาง เอื้องสายน้ำ เขียว ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 71

Dendrobium crystallinum Rchb.f. กล้วยไม้อิงอาศัย ยาว 30-60 ซม. ลำลูกกล้วยกลมยาว ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 6-7 มม. มีกาบสีเทา ใบรูปรีแกมรูปหอก กว้าง 2-2.5 ซม. ยาว 8-10 ซม. มักทิ้งใบตอนออกดอก ดอกออกตามข้อเป็นช่อสั้น 1-3 ดอก บานเต็มที่กว้าง 3-4 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว มีแต้มสีชมพูม่วงที่ปลายกลีบ กลีบปากสีขาวมีแต้มใหญ่สีเหลืองกลางกลีบ และมีแต้มสีชมพู ม่วงที่ปลายกลีบ ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 4-4.5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ เอื้องนางฟ่อน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบแล้ง เอื้องนิ้วนิ้ มือพระนารายณ์เอื้องสายสามสี 72 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium devonianum Paxton เอื้องเมี่ยง เอื้องสายพระอินทร์เอื้องสายผ้ากั้งกั้เอื้องโรจน์เรืองแสง ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นห้อยลง ยาว 45-60 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนาน กว้าง 2-2.5 ซม. ยาว 8.5-10 ซม. ดอกออกเป็นช่อที่ซอกใบจำนวน 1-2 ดอก ดอกบานกว้าง 1.5-2 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวมีแต้มสีม่วงแดงที่ ปลายกลีบ กลีบปากสีขาวมีขีดสั้นๆ ตามขวาง สีม่วงแดง ที่โคนกลีบและปลายกลีบ แต้มสีเหลืองเข้ม 2 แต้มที่กลางกลีบ ออกดอกเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปทรงรี สีเขียวมะกอก ขนาด 4-5 ซม. อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าดิบเขา Rare : R คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 73

Dendrobium dixanthum Rchb.f. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Rare : R เอื้องเทียน เอื้องคำปอน เอื้องคำป่า เอื้องคำปิว เอื้องใบไผ่ เอื้องไผ่ ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำตรงผอม ผิวเรียบ สีเหลืองคล้าย เทียนไข ขึ้นเป็นกลุ่มหรือกระจุก ใบเป็นแถบบางและแคบ ทิ้งใบก่อนมีดอก ดอกออกเป็นช่อสั้นๆ 2-5 ดอกตามข้อต้น กลีบค่อนข้างบาง สีเหลือง ผายออก โคนกลีบปากกระดกตั้งขึ้น มีเส้นสีแดง ตามยาวเป็นระยะ ปลายแผ่ออกเป็นแผ่นบางค่อนข้างกลม ขอบจักฟันเลื่อยละเอียด มีขนสั้นละเอียดปกคลุม กลิ่น หอมอ่อน ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอก ขนาด 4-5 ซม. จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบเขา 74 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium draconis Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย สูง 60-80 ซม. ลำต้นรูปแท่งดินสอกลม กาบใบมีขนสีดำสั้นๆ ประปราย ใบรูปไข่แกมรีเรียงเวียนสลับตลอดต้น ขนาด 1.5 x 6-8 ซม. ปลายหยักมนไม่เท่ากัน แผ่นใบหนาและเหนียว ช่วงออกดอกมีทั้งทิ้งใบและไม่ทิ้งใบ ช่อดอกสั้น ดอกขนาด 4 ซม. กลีบดอกสีขาว กลีบเลี้ยงบนรูป ขอบขนาน ปลายแหลมโค้งงอ กลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปสามเหลี่ยม กลีบปากหยักเป็นคลื่น โคนกลีบสีส้ม เดือยดอกรูปกรวย เส้า เกสรสั้นสีขาว ออกดอกเดือนมกราคม-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวลูกแพร์ ขนาด 3.5-4 ซม. ลดไข้ โลหิตจาง อินเดีย กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลางและ ภาคใต้ พอเจ เอื้องตึง เอื้องเงิน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบเขา ป่าสนเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM ACAMPE 7575

Dendrobium ellipsophyllum Tang & F.T.Wang ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอก ใบรูปรีแกมหอก กว้าง 1.2-1.5 ซม. ยาว 2-3 ซม. เรียงสลับ ซ้ายขวาระนาบเดียว ปลายใบมนหยักเว้าเล็กน้อย ดอกออกเดี่ยวจากซอกใบบริเวณข้อ ดอกบานเต็มที่กว้าง 1-2 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว กลีบปากสีเหลืองหม่น มีเส้นสีน้ำตาลเรียงตามยาว 3 เส้น ปลายกลีบเว้า มีกลิ่นหอม ออกดอกเดือนมิถุนายน-กันยายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวลูกแพร์ เห็นเส้นสันสีเขียวเข้มชัดเจน ขนาด 1.5-2 ซม. ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง เอื้องทอง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 76 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 77 Dendrobium exile Schltr. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญแบบแตกกอ ลำลูกกล้วยยาวได้ถึง 90 ซม. รูปทรงกระบอก โคนโป่งพองเป็นรูปกระสวย ปลายสอบเรียวเป็นก้านกลมและแข็ง ใบ มีจำนวนมาก ออกสลับ แผ่นใบรูปทรงกระบอกเรียว ยาว 2-3 ซม. ปลายใบสอบเรียว ดอกเดี่ยว ขนาดดอกประมาณ 2 ซม. สีขาว กลีบปากมีแต้ม สีเหลืองจากโคนกลีบถึงกลางแผ่น กลีบปาก กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกรูปใบหอก กลีบปากแยกเป็น 3 พูหูกลีบปากรูป สามเหลี่ยม กลีบปากพูกลางรูปขอบขนานแคบ ปลายแหลม ขอบหยักเป็นคลื่น กลางกลีบมีสันหนา 3 สัน ออกดอกเดือน พฤศจิกายน - ธันวาคม ฝักรูปเข็ม สีม่วงอมชมพู ยาว 4 ซม. ป่าดิบเขา ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีน ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก แส้พระอินทร์ เอื้องเสี้ยน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

Dendrobium falconeri Hook. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัยหรือขึ้นตามก้อนหิน ลำต้นเรียวและ มีข้อโป่ง ต้นห้อยเป็นสายผอมมีปุ่มปมตลอดสาย สีน้ำตาลแดง มีแขนงแยก ยาว 30-100 ซม. ใบคล้ายใบหญ้า แคบ แผ่นใบบางร่วงไปในต้นหรือแขนง ขนาด 0.7 x 5-7 ซม. ดอกเดี่ยวออกตามข้อจากต้นที่ทิ้งใบเป็นระยะไม่แน่นอน เกือบตลอดต้น ก้านดอกยาว 2 ซม. ดอกขนาด 3-4 ซม. กลีบดอกขาว ปลายกลีบแหลมมีสีม่วง กลีบปากด้านบนมีขน ละเอียดนุ่ม กลางโคนกลีบเป็นวงสีม่วงเข้ม หูปากสีเหลือง ปลายกลีบสีม่วงอ่อน ฝาครอบเกสรมีขนปกคลุม ออกดอก เดือนมกราคม-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอก สันสีเขียวต้นจูนิเปอร์ สันสีเขียวเข้ม ขนาด 3-4 ซม. อินเดีย บังกลาเทศ จีน ลาว เมียนมาร์ ไต้หวัน เวียดนาม ภาคเหนือ เอื้องหญ้าแพด เอื้องโรจน์เรืองแสง เอื้องสายวิสูตร ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบ ป่าสน สูงจาก ระดับน้ำทะเล 1,000 ม. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Rare : R 78 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium fimbriatum Hook. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นกลม ยาว 50-100 ซม. สีม่วงคล้ำ โคนและปลายต้นสอบเรียว ใบรูปรีแกมรูปใบหอก ขนาด 2.5-3.5 x 10-12 ซม. แผ่นใบบาง ร่วงไปในต้นแก่ ช่อดอกเกิดใกล้ปลายยอด ห้อยลง มี 12-20 ดอก/ช่อ ก้านดอกยาว 4-6 ซม. ดอกขนาด 2.5-3 ซม. ดอกสีเหลืองสด กลีบปากสีเกือบกลมมีขนละเอียดนุ่ม ขอบกลีบหยักเป็นครุย กลางกลีบแต้มสีม่วงคล้ำ เส้าเกสรสั้นสีเหลือง มีกลิ่นหอม อ่อนๆ ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอกปนน้ำตาลแดง มีสันเป็นแถบเข้มสี น้ำตาลแดง ก้านฝักยาว ยาว 3.5-5 ซม. กระตุ้นภูมิคุ้มกัน รักษาโรคมะเร็ง ป่าผลัดใบ ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก เอื้องคำน้อย ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. แววมยุรา เอื้องคำตาดำ คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 79

Dendrobium findlayanum C.S.P.Parish & Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยเป็นปล้องคล้ายรูปหัวใจ สีเขียวใส ผิวมัน เรียงต่อกันเป็นสาย ยาว 20-40 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 1.5-2 x 5-6 ซม. แผ่นใบบาง มักร่วงเกือบหมดเมื่อเจริญเต็มที่ ดอกออกเป็นช่อใกล้ปลายยอด มี 2-3 ดอก/ช่อ ก้านดอก ยาว 3-4 ซม. ขนาดดอก 4-5 ซม. กลีบดอกสีขาวอมชมพู ปลายกลีบสีชมพู กลีบปากเกือบกลม กลางกลีบปากสีเหลือง ขอบกลีบหยักเป็นคลื่นหรือม้วนลงเล็กน้อย ออกดอกเดือน กุมภาพันธ์-มีนาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวลูกแพร์ ยาว 4-5 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พวงหยก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. หวายปม เอื้องข้อ 80 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium garrettii Seidenf. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญแบบแตกกอ ลำลูกกล้วยรูปกรวยถึง รูปกระสวย สูง 1-1.5 ซม. ใบ จำนวน 2-4 ใบ ออกสลับระนาบเดียว แผ่นใบรูปไข่แกมรี กว้าง 0.5-1.6 ซม. ยาว 2-6 ซม. ปลายใบแหลม ดอกออกที่ปลายลำลูกกล้วยแบบช่อกระจะ จำนวน 3-7 ดอก ดอกบานเต็มที่กว้าง 1-1.5 ซม. ดอกสีขาวมีลายขีดตามยาว สีม่วง กลีบปากสีเหลืองมีแต้มสีม่วง กลีบเลี้ยงกลางรูป ใบหอกแคบ กลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปใบหอกแคบและเบี้ยว กลีบ ดอกรูปใบหอกแกมขอบขนาน กลีบปากหยักเป็นชายครุย ออกดอกเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองบลอนด์ ยาว 2-3 ซม. หวายกาเร็ต ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส พืชถิ่นเดียว ของประเทศไทย ภาคเหนือ Endangered : EN คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 81

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นผอมห้อยลง ยาว 30-70 ซม. โคน สอบเรียว ปล้องใต้ข้อพองเล็กน้อย ใบรูปไข่แกมรูปใบหอก ขนาด 2.5-3 x 6-8 ซม. แผ่นใบบาง และร่วงเมื่อต้นเจริญเต็มที่ ดอกออกเป็นช่อสั้นๆ ตามข้อ มี 1-3 ดอก/ช่อ ก้านดอกยาว 2.5-3 ซม. ขนาดดอก 3-3.5 ซม. ดอกสีขาวอมชมพูหรือม่วง อมชมพู ปลายกลีบแหลมมีสีชมพูเข้ม กลีบปากเกือบกลม ขอบกลีบหยักละเอียด กลีบปากด้านบนมีขนสั้น กลางกลีบ ปากมีสีเหลือง ปลายกลีบแต้มสีม่วง ออกดอกเดือน กุมภาพันธ์-พฤษภาคม ฝักรูปไข่ สีเหลืองมัสตาร์ด ยาว 3 ซม. Dendrobium gratiosissimum Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องกิ่ง กิ่ ดำ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 82 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเป็นลำกลม โคนและใบสอบเล็กน้อย ขึ้นเป็นกระจุก ตั้งขึ้น ทอดเอนหรือห้อยลง ใบรูปหอก มีใบใกล้ยอด 2-4 ใบ ปลายใบมน หยักเว้า ไม่เท่ากัน แผ่นใบบาง ร่วงเมื่อเจริญเต็มที่ ช่อดอกออกตามข้อ เป็นช่อสั้นๆ ก้านดอกยาว 2-3 ซม. ขนาดดอก 3-4 ซม. ดอกสีขาวอมเหลืองถึงสีเหลืองแกม น้ำตาล ปากสีน้ำตาลอมเหลืองและมีเส้นสีน้ำตาลพาด ผิวด้านบนมีขนปกคลุม ฝาครอบเกสรตัวผู้สีขาว มีกลิ่น หอมเย็น ออกดอกเดือนธันวาคม-มีนาคม ฝักรูปไข่ สีเหลืองข้าวโพด ยาว 2.5-3.5 ซม. Dendrobium heterocarpum Wall. ex Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ บังกลาเทศ จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล ศรีลังกา เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย พบได้ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง เอื้องแซะดง เอื้องสีจุน เอื้องสีตาล ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบเขา ป่าสนเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 83

กล้วยไม้อิงอาศัย ต้นเป็นกระจุก ใบรูปหอกแกมรูปไข่ แผ่นใบแข็ง แบนและอวบน้ำ เรียงสลับ ซ้ายขวาระนาบเดียว ปลายแหลม สีเขียวถึงน้ำตาลแดง ดอกออกเป็นช่อแบบช่อกระจุก มี 2-3 ดอก ออกใกล้ปลาย ยอดและซอกใบ ดอกย่อยขนาดเล็กมากสีเขียวแกมเหลือง กลิ่นหอม กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีเส้นสีแดงสด กลีบเลี้ยง กว้าง 2 มม. ยาว 3 มม. กลีบดอกกว้าง 1 มม. ติดอยู่บนเส้า เกสร กลีบปาก กว้าง 4 มม. มีก้อนนูนบริเวณกลางกลีบ กลีบดอกมีเส้นตามยาวสีม่วงแดง ออกดอกเดือนสิงหาคมกันยายน ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวมะนาว ยาว 0.8-1 ซม. แก้ปวดศีรษะ บังกลาเทศ กัมพูชา ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ฟิลิปปินส์ เวียดนาม พบได้ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง Dendrobium indivisum (Blume) Miq. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ตาลเสี้ยนไม้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 84 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium infundibulum Lindl. ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ต้นตั้งขึ้น สูง 25-50 ซม. เป็นลำผอม ยาว 25-40 ซม. ผิวเป็นสันและร่องตื้นๆ ตามยาว ต้นอ่อนมี ขนสั้นละเอียดสีดำ ขึ้นเป็นกอ ใบรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง 2-2.5 ซม. ยาว 6-8 ซม. แผ่นใบบาง แต่เหนียว ต้นแก่ทิ้งใบ ดอกบานเต็มที่กว้าง 6-7 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว กลีบปากมีแต้มสีเหลืองเข้ม หรือสีส้มที่กลางกลีบ ออกดอก เดือนพฤศจิกายน-มกราคม ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 5-6 ซม. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องตาเหิน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องเงินหลวง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 85

Dendrobium kontumense Gagnep. ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย เป็นลำกลมยาว 20-40 ซม. โคนเรียวสอบ ผิวแห้งเป็นร่องตื้น มีขนสั้นสีดำละเอียดใกล้ยอด ขึ้นเป็นกอ เอนไปหลายทิศทาง ใบรูปขอบขนานแกมรูปรี ขนาด 6-8 x 2 ซม. แผ่นใบหนาและ เหนียว ปลายใบเว้าหยักมน ดอกเกิดใกล้ปลายยอด เป็นช่อสั้น 1-3 ดอก/ช่อ สีขาวย้วย เป็นคลื่น กลีบปากสีขาวแผ่เป็นแผ่น ขอบหยักเป็นคลื่น ดอกขนาด 7-7.5 ซม. มีจุดเล็กๆ ตรงกลางริมฝีปากสีซีด จนถึงสีส้มแดง ออกดอกเดือนกรกฎาคม-ตุลาคม ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 5-6 ซม. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องชีปะขาว ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องนางชี 86 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

อินเดีย บังกลาเทศ จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทั่วทุกภาค Dendrobium lindleyi Steud. ป่าดิบ ป่าผลัดใบ ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ต้นสูง 6–10 ซม. ลำลูกกล้วยรูปรี มีรอยย่นเป็นร่องตามความยาวของลำลูกกล้วย หนึ่งลำลูกกล้วยจะมีเพียงหนึ่งใบ ใบรูปรีแกมขอบขนาน แผ่นใบหนา ปลายใบมน ช่อดอกออกที่โคนลำลูกกล้วย ยาว 25–35 ซม. ห้อยลง มี 10–12 ดอก/ช่อ ดอกบานกว้าง 3 ซม. มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลือง กลีบบอบบาง ออกดอก เดือนกุมภาพันธ์–เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 5-6 ซม. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เอื้องผึ้ง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. โพดอนแหล่ คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 87

Dendrobium moschatum (Banks) Sw. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยเป็นแท่งกลม ยาวประมาณ 1 ม. ใบรูปไข่แกมรี กว้าง 2.5-3 ซม. ยาว 8-12 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามข้อ มีจำนวน 5-12 ดอก/ช่อ ดอกสีเหลือง บานเต็มทีกว้างประมาณ 4 ซม. มีกลิ่นหอมอ่อนๆ กลีบปากมีแต้มสีม่วงดำ ออกดอกเดือนเมษายน-มิถุนายน ฝักรูปทรงรีเรียวผอมยาว สีเขียวถั่วพิตาชิโอ ยาว 4-5 ซม. ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องจำปา ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 88 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญแบบแตกกอ ลำต้นเป็นรูป ทรงกระบอก ห้อยลง ข้อโป่งพอง ยาว 19-40 ซม. ใบจำนวนมาก ออกสลับระนาบเดียว แผ่นใบบาง รูปใบหอก แกมรูปไข่ ปลายใบแหลม ช่อดอกออกตามซอกใบ แบบช่อกระจะสั้น จำนวน 1-2 ดอก ก้านดอกยาว 3.5-4 ซม. ดอกบานเต็มที่กว้าง 4-5 ซม. สี เหลืองเข้ม กลีบเลี้ยงรูปใบหอกแกมขอบขนาน กลีบดอกรูป ไข่กลับ กลีบปากรูปไข่ มีแต้มสีน้ำตาลที่กลางกลีบ ด้านในมี ขนนุ่ม ขอบหยักชายครุย ออกดอกเดือนมีนาคม-มิถุนายน ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวลูกแพร์ ยาว 2.5-3 ซม. Dendrobium ochreatum Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ เมียนมาร์ ลาว เนปาล ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องคำผักปราบ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องคำข้อ เอื้องตะขาบ เอื้องง่อย คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 89

Dendrobium pachyglossum C.S.P.Parish & Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยค่อนข้างกลม ยาว 12-20 ซม. และกาบใบมีขนสีดำ ใบรูปแถบ กว้าง 0.5 ซม. ยาวได้ถึง 9 ซม. ดอกมักออกเดี่ยวตามข้อหรือเป็นกระจุก 2-3 ดอก ดอกบาน เต็มที่ประมาณ 1 ซม. กลีบเลี้ยงคู่ข้าง ส่วนโคนเชื่อมติดกัน เป็นคางดอกสั้น กลีบดอกรูปแถบมีขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกสีเหลืองอ่อน มีเส้นสีน้ำตาลตามยาว กลีบปากสี จางกว่า รูปหอกกลับ ส่วนปลายตรงกลางเว้า ออกดอก เดือนกันยายน-ตุลาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวลูกแพร์ ยาว 1-2 ซม. ก้านฝักสั้นออกติดข้อลำลูกกล้วย ป่าดิบ ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เกาะบอร์เนียว เกาะมาลายา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม พบได้ทั่วประเทศ ยกเว้นภาคกลาง เอื้องขนหมู ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 90 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium parcum Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเจริญด้านข้างเป็นแท่งกลมแตก แขนงที่ปลาย ใบรูปหอกแกมรูปแถบ ทิ้งใบตอนออกดอก ดอกออกตามข้อ ดอกเดี่ยวหรือช่อแบบกระจะ มี 2-6 ดอก กว้าง 0.8 ซม. สีเหลือง กลีบดอกรูปขอบขนาน กลีบปากรูปหอกกลับ ปลายกลีบเว้า โคนกลีบสีเขียว มีจุดสีม่วงกระจาย ออกดอกเดือนธันวาคม-มีนาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวใบเตย ยาว 1-3 ซม. ก้านฝักยาว ป่าผลัดใบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส บังกลาเทศ เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องไม้กวาด เอื้องก้านกิ่ว กิ่ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 91

Dendrobium porphyrochilum Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยเป็นแท่งกลม มีกาบใบห่อหุ้ม ตลอด ใบรูปขอบขนานแกมรี กว้าง 0.5 ซม. ยาว 3-4.5 ซม. แผ่นใบบาง ดอกออกเป็นช่อห้อยลงจากปลายยอด ยาว 6-10 ซม. ดอกบานกว้างประมาณ 1.5 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอก รูปหอกแกมขอบขนาน สีเหลืองอ่อนแกมเขียว โคนกลีบเลี้ยง สีม่วงเข้ม กลีบปากสีม่วงเข้ม ขอบกลีบหยักเว้า เป็นซี่เล็ก ปลายกลีบเรียวแหลม สีขาวแกมเขียว โค้งงอ ออกดอก เดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ฝักรูปไข่ สีเขียวมะนาว ยาว 2-2.5 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ เอื้องเฉวียน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 92 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัยขนาดเล็ก ลำต้นสั้นคล้ายแท่งปลาย เรียวแหลม ขึ้นชิดติดกันเป็นกอ ใบ รูปรีแกมขอบขนาน ช่อดอกออกที่ปลายยอดหรือข้างลำต้น เป็นช่อๆ จำนวน 12-17 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวอมเขียว ดอกสีเขียว เมื่อออกดอกมักบานพร้อมกัน ออกดอก เดือนสิงหาคม-กันยายน ฝักรูปไข่ สีเขียวมะนาว ยาว 1 ซม. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 93 Dendrobium perpaulum Seidenf. ช่วงเวลาออกดอกช่ เป็นพืชเฉพาะถิ่น ของประเทศไทย ภาคเหนือ ข้าวตอกอินทนนท์ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส หวายเขียวอินทนนท์ Endangered : EN

Dendrobium pulchellum Roxb. ex Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นรูปแท่งดินสอกลม ใบ รูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 3 x 10-12 ซม. กาบใบมีขีด ตามยาวสีม่วงแดง ทิ้งใบเมื่อผลิดอก ดอกออกเป็นช่อตามข้อใกล้ปลายยอด มี 7-10 ดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีครีม ขอบกลีบสีชมพู กลีบปากมี แต้มสีแดงแกมเลือดหมูที่โคนด้านในทั้งสองข้าง ขนาดดอก 7 ซม. ออกดอกเดือนกันยายน-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีน้ำตาลแดง มีจุดสีม่วงองุ่น ยาว 4.5-6 ซม. ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม พบได้ทั่วประเทศ เอื้องคำตาควาย ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ปะเหน่มีเพ้ย พอมียอเอ้ะ สบเป็ด มอกคำตาควาย ช้างช้ น้าว เอื้องตาควาย 94 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

DENDROBIUM 95 Dendrobium salaccense (Blume) Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย หรือ อาศัยบนหิน เจริญแบบแตกกอ ลำต้นตั้งตรง ยาวได้ถึง 1 ม. ใบจำนวนมาก ออกสลับระนาบเดียว แผ่นใบรูปใบหอกแคบ กว้าง 0.8-1.5 ซม. ยาว 10-15 ซม. ปลายใบแหลม ดอกออกที่ซอกใบ แบบช่อกระจะสั้น จำนวน 1-2 ดอก ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 1 ซม. สีเหลืองแกมเขียว กลีบเลี้ยงกลางรูปเกือบรี กลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปไข่ถึงรูป ใบหอกเบี้ยว กลีบดอกรูปขอบขนาน กลีบปากรูปไข่กลับ ถึงรูปรี กลีบปากสีเขียวแกมม่วง มีเส้นสีเหลืองแกมเขียว กลางกลีบปาก ออกดอกเดือนมีนาคม-กรกฎาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวแตงดอง ยาว 1-1.5 ซม. ป่าดิบ ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน มาเลเซีย เมียนมาร์ ศรีลังกา เวียดนาม พบได้ทั่วประเทศ เอื้องใบไผ่ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium scabrilingue Lindl. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นแท่งกลม โคนลำคอด สูง 10-20 ซม. ผิวต้นเป็นร่องตื้น มีขนสั้นสีดำ ขึ้นเป็นกลุ่ม ใบรูปรีมี 3-4 ใบ ปลายใบหยักเว้าไม่เท่ากัน แผ่นใบ ค่อนข้างหนาและเหนียว ดอกออกเดี่ยวหรือเป็นช่อสั้นๆ จำนวน 1-3 ดอก/ช่อ ขนาดดอก 2.5-3 ซม. มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงและกลีบดอก สีขาวอมเขียว กลีบปากบานใหม่ๆ สีเขียวอมเหลือง และ สีจะเข้มขึ้นเรื่อยๆ ในวันถัดไป จนเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเข้ม กลีบปากเป็นสามแฉกตั้งขึ้น มีเส้นเขียวกลางกลีบปาก ออกดอกเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวหญ้ามอส มีประสีน้ำตาลดำ ยาวประมาณ 1-1.5 ซม. กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องแซะหลวง เอื้องแซะหอม เอื้องแซะ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ป่าดิบแล้ง ป่าสนเขา ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส 96 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นรูปแท่งดินสอกลม ปลายเรียว ผิวต้นเป็นร่องตื้น ขึ้นเป็นกอ ยาว 15-30 ซม. ใบรูปขอบขนานแกมรูปรี ขนาด 2-3 x 6-10 ซม. ปลายใบมน แผ่นใบบาง ทิ้งใบก่อนออกดอก ดอกออกเป็นช่อตามข้อที่ปลายยอด ดอกย่อยเรียงแน่น เป็นแถวอยู่ด้านบน ยาว 8-12 ซม. ลักษณะคล้ายขน แปรงสีฟัน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีชมพูเข้ม ปลายกลีบ สีเขียวอ่อน โคนกลีบสีขาว กลีบปากสีเหลืองเข้ม ดอกบาน เต็มที่กว้าง 0.5 ซม. มีบางต้นที่ดอกเป็นสีขาวล้วน และปลาย กลีบปากสีส้มอมเหลือง ออกดอกเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวนกแก้ว ยาว 2 ซม. DENDROBIUM 97 Dendrobium secundum (Blume) Lindl. ex Wall. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา ป่าผลัดใบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม พบได้ทั่วประเทศ กับแกะ คองูเห่า เอื้องสีฟัน เอื้องหงอนไก่ เอื้องแปรงสีฟัน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ยาว 10-15 ซม. ลำลูกกล้วยคล้าย แท่งดินสอกลม ห้อยลง และทุกส่วนมีขนยาวสีขาว ใบรูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 1-1.5 x 5-6 ซม. ทิ้งใบเมื่อ ผลิดอก ดอกออกเป็นช่อตามข้อ ที่ปลายยอด จำนวน 2-4 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอก สีเหลืองเข้มเป็นมัน กลีบปากตรง กลางมีแต้มสีเขียว ดอกบานเต็มที่กว้าง 5 ซม. มีกลิ่นหอม ออกดอกเดือนมกราคม-มีนาคม ฝักรูปไข่ สีเขียวนกแก้ว ยาว 2 ซม. Dendrobium senile C.S.P.Parish & Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทั่วทุกภาค เอื้องมือชะนีเอื้องนางนีเอื้องขนค่าง เอื้องมือค่าง เอื้องอีฮุย เอื้องชะนี ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 98 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids