เรื่อง โวหารภาพพจน์ ภาษาไทยมัธยมศึกษาปีที่ ๓ สิทธิศักดิ์ จิตรเขม้น โดย ตำ แหน่ง ครู โรงเรียนบ้านศรีสุข สำ นักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาขอนแก่น เขต ๕
มาตรฐาน ท ๕.๑ เข้าใจและแสดงความคิดเห็น วิจารณ์วรรณคดีและ วรรณกรรมไทยอย่างเห็นคุณค่าและนำ มาประยุกต์ ใช้ ใน ชีวิตจริง ตัวชี้วัดข้อ ม. ๓/๒ วิเคราะห์วิถี ไทยและคุณค่าจากวรรณคดีและ วรรณกรรมที่อ่าน จุดประสงค์การเรียนรู้ เพื่อให้นักเรียนเข้าใจและสามารถบอกโวหารภาพพจน์ จากบทประพันธ์ต่างๆได้ สาระสำ คัญ งานประพันธ์เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างสรรค์ขึ้น โดยสื่อ ความคิดที่ต้องการถ่ายทอดผ่านทางสื่อภาษา ผู้อ่านจะได้ รับความสนุกสนานเพลิดเพลินจากเนื้อเรื่อง ได้อารมณ์ สุนทรีย์จากถ้อยคำ สำ นวนโวหารที่ไพเราะสละสลวย เรียกว่าเป็นบทประพันธ์ที่มีคุณค่าในด้านวรรณศิลป์ นอกจากนี้ผู้อ่านยังได้รับคุณค่าในวรรณคดี คือ การ วิเคราะห์ความงามที่เกิดขึ้นในเรื่อง แบ่งเป็น ๓ ด้าน ได้แก่ คุณค่าด้านเนื้อหา คุณค่าด้านสังคม (วิถีไทย) และคุณค่า ด้านวรรณศิลป์ (โวหารภาพพจน์) มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด ๑
โวหาร คือ การใช้ถ้อยคำ อย่างมีชั้นเชิง เป็นการ แสดงข้อความออกมาในทำ นองต่างๆ เพื่อให้ข้อความ ได้เนื้อความดี มีความหมายแจ่มแจ้ง เหมาะสมน่าฟัง ในการเขียนเรื่องราวอาจใช้โวหารต่างๆ กัน แล้วแต่ ชนิดของข้อความ (สมถวิล วิเศษสมบัติ. ๒๕๔๔ : ๑๒๙) โวหารภาพพจน์ คือ กลวิธีการนำ เสนอสารโดย การพลิกแพลงภาษาที่ใช้พูด หรือเขียนให้แปลกออก ไปจากภาษาตามตัวอักษรทำ ให้ผู้อ่านเกิดภาพในใจ เกิดความประทับใจ เกิดความรู้สึกสะเทือนใจ เป็นการเปรียบเทียบให้เห็นภาพอย่างชัดเจน (รัตนา ศรี มงคล) โวหารภาพพจน์ กิจกรรมก่อนเรียน เกมตอบคำ ถามโวหารภาพพจน์ ๒
๑. อุปมาโวหาร (Simile) ๒. อุปลักษณ์ ( Metaphor ) ๓. สัญลักษณ์ ( symbol ) ๔. บุคลาธิษฐาน ( Personification ) ๕. อธิพจน์ ( Hyperbole ) ๖. สัทพจน์( Onematoboeia ) ๗. นามนัย ( Metonymy ) ๘. ปรพากย์ ( Paradox ) ประเภทของโวหารภาพพจน์ ๓
อุปมา คือ การเปรียบเทียบว่าสิ่งหนึ่งเหมือนกับสิ่ง หนึ่ง โดยใช้คำ เชื่อมที่มีความหมายเช่นเดียวกับคำ ว่า “ เหมือน ” เช่น ดุจ ดั่ง ราว ราวกับ เปรียบ ประดุจ เฉก เล่ห์ ปาน ประหนึ่ง เพียง เพี้ยง พ่าง ปูน ถนัด หม้าย เสมอ ฯลฯ อุปมาโวหาร ปัญญาประดุจดังอาวุธ ไพเราะกังวานปานเสียงนกร้อง ท่าทางหล่อนราวกับนางพญา จมูกเหมือนลูกชมพู่ ตาเหมือนตามฤคมาศ พิศคิ้วพระลอราช ตัวอย่าง เช่น ใบหูเหมือนทอดมันร้อนๆ ปากเธอเหมือนกระจับอ่อนๆ ฟันเรียงสลอนเหมือนข้าวโพดพันธุ์ดี ประดุจแก้วเกาทัณฑ์ ก่งนา ๔
อุปลักษณ์ ก็คล้ายกับอุปมาโวหาร คือ เป็นการเปรียบ เทียบเหมือนกัน แต่เป็นการเปรียบเทียบสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่ง หนึ่ง อุปลักษณ์จะไม่กล่าวโดยตรงเหมือนอุปมา แต่ใช้วิธี กล่าวเป็นนัยให้เข้าใจเอาเอง การเปรียบเทียบสิ่งหนึ่งเป็นอีกสิ่งหนึ่ง มักจะมีคำ เป็น คือ มี ๓ ลักษณะ ๑. ใช้คำ กริยา เป็น คือ = เปรียบเป็น เช่น โทสะคือไฟ ๒. ใช้คำ เปรียบเป็น เช่น ไฟโทสะ ดวงประทีปแห่งโลก ตกเหวรักจะดิ้นรนไปจนตาย ๓. แสดงการเปรียบเทียบโดยปริยาย เช่น มโหรีจาก ราวป่ามาเรื่อยรี่ อุปลักษณ์ ทหารเป็นรั้วของชาติ เธอคือดอกฟ้าแต่ฉันนั้นคือหมาวัด เธอเป็นดินหรือเธอเป็นหญ้าแท้จริงมีค่ากว่าใครนิรันดร์ ชาวนาเป็นกระดูกสันหลังของชาติ ครูคือแม่พิม์ของชาติ ช ี วิตคือการต่อสู้ ศัตรูคือยากำ ลัง ตัวอย่าง เช่น ๕
สัญลักษณ์ เป็นการเรียกชื่อสิ่งๆ หนึ่ง โดยใช้คำ อื่นมา แทน ไม่เรียกตรงๆ ส่วนใหญ่คำ ที่นำ มาแทนจะเป็นคำ ที่เกิด จากการเปรียบเทียบและตีความ ซึ่งใช้กันมานานจนเป็น ที่เข้าใจและรู้จักกันโดยทั่วไป ทั้งนี้อาจเป็นเพราะผู้ ประพันธ์ต้องการเปรียบเทียบเพื่อสร้างภาพพจน์ หรือมิ ฉะนั้นก็อาจจะอยู่ในภาวะที่กล่าวโดยตรงไม่ได้ เพราะไม่ สมควรจึงต้องใช้สัญลักษณ์แทน สัญลักษณ์ เมฆหมอก แทน อุปสรรค สีดำ แทน ความตาย ความชั่วร้าย สีขาว แทน ความบริสุทธิ์ กุหลาบแดง แทน ความรัก หงส์ แทน คนชั้นสูง กา แทน คนต่ำ ต้อย ดอกไม้ แทน ผู้หญิง แสงสว่าง แทน สติปัญญา ตัวอย่าง เช่น ๖
บุคลาธิษฐาน หรือ บุคคลวัต บุคคลสมมติ คือการ กล่าวถึงสิ่งต่างๆ ที่ไม่มีชีวิต ไม่มีความคิด ไม่มีวิญญาณ เช่น โต๊ะ เก้าอี้ อิฐ ปูน หรือสิ่งมีชีวิตที่ไม่ใช่มนุษย์ เช่น ต้นไม้ สัตว์ โดยให้สิ่งต่างๆเหล่านี้ แสดงกิริยาอาการและ ความรู้สึกได้เหมือนมนุษย์ ให้มีคุณลักษณะต่างๆ เหมือน สิ่งมีชีวิต ( บุคลาธิษฐาน มาจากคำ ว่า บุคคล + อธิษฐาน หมายถึง อธิษฐานให้กลายเป็นบุคคล ) บุคลาธิษฐาน มองซิ..มองทะเล เห็นลมคลื่นเห่จูบหิน ฟ้าหัวเราะเยาะข้าชะตาหรือ ไส้เดือนเที่ยวเกี้ยวสาว ชาวอัปสรนอนชั้นฟ้า เสียงร้องไห้ร่ำ หาเหมือนฟ้าร้อง ตัวอย่าง เช่น บางครั้งมันบ้าบิ่น กระแทกหินดังครืนครืน ทะเลไม่เคยหลับไหล ใครตอบได้ไหมไฉนจึงตื่น บางครั้งยังสะอื้น ทะเลมันตื่นอยู่ร่ำ ไป ดินนั้นถืออภิสิทธิ์ชีวิตข้าเองไม่เกรงดินฟ้า ทุกจุลินทรีย์อะมีบา เชิดหน้าได้ดิบได้ดี พระเสื้อเมืองเมินมองแล้วร้องไห้ ๗
อติพจน์ หรือ อธิพจน์ คือโวหารที่กล่าวเกินความ จริง เพื่อสร้างและเน้นความรู้สึกและอารมณ์ ทำ ให้ผู้ฟัง เกิดความรู้สึกที่ลึกซึ้ง ภาพพจน์ชนิดนี้นิยมใช้กันมากแม้ ในภาษาพูด เพราะเป็นการกล่าวที่ทำ ให้เห็นภาพได้ง่าย และแสดงความรู้สึกของกวีได้อย่างชัดเจน อธิพจน์ คิดถึงใจจะขาด คอแห้งเป็นผง ร้อนตับจะแตก หนาวกระดูกจะหลุด การบินไทยรักคุณเท่าฟ้า คิดถึงเธอทุกลมหายใจเข้าออก เอียงอกเทออกอ้าง อวดองค์ อรเอย ตัวอย่าง เช่น เมรุชุบสมุทรดินลง เลขแต้ม อากาศจักจารผจง จารึก พอฤา โฉมแม่หยาดฟ้าแย้ม อยู่ร้อนฤาเห็น ๘
สัทพจน์ หมายถึง ภาพพจน์ที่เลียนเสียงธรรมชาติ เช่น เสียงดนตรี เสียงสัตว์ เสียงคลื่น เสียงลม เสียงฝนตก เสียงน้ำ ไหล ฯลฯ การใช้ภาพพจน์ประเภทนี้ จะทำ ให้เหมือนได้ยินเสียงนั้นจริง ๆ สัทพจน์ ลูกหมาร้องบ๊อก ๆ ๆ ลุกนกร้องจิ๊บๆๆ ลูกแมวร้องเหมียว ๆ ๆ เปรี้ยง ๆ ดังเสียงฟ้าฟาด ตะแลกแต๊กแต๊กตะแลกแต๊กแต๊ก คลื่นซัดครืนครืนซ่าที่ผาแดง น้ำ พุพุ่งซ่า ไหลมาฉาดฉาน เห็นตระการ เสียงกังวาน บัดเดี๋ยวดังหง่างเหง่งวังเวงแว่ว อ้อยอี๋เอียง อ้อยอี๋เอียงส่งเสียงร้อง ตัวอย่าง เช่น กระเดื่องดังแทรกสำ รวลสรวลสันต์ มันดังจอกโครม จอกโครม มันดังจอก จอก โครม โครม ๙
นามนัย คือ การใช้คำ หรือวลีซึ่งบ่งลักษณะหรือ คุณสมบัติของสิ่งใดสิ่งหนึ่งแทนอีกสิ่งหนึ่ง คล้ายๆ สัญลักษณ์ แต่ต่างกันตรงที่ นามนัยนั้นจะดึงเอาลักษณะ บางส่วนของสิ่งหนึ่งมากล่าว ให้หมายถึงส่วนทั้งหมด หรือ ใช้ชื่อส่วนประกอบสำ คัญของสิ่งนั้นแทนสิ่งนั้นทั้งหมด นามนัย เมืองโอ่ง คือ จังหวัดราชบุรี เมืองย่าโม คือ จังหวัดนครราชสีมา ทีมเสือเหลือง คือ ทีมมาเลเซีย ทีมกังหันลม คือ ทีมเนเธอร์แลนด์ ทีมสิงโตคำ ราม คือ ทีมอังกฤษ เก้าอี้ คือ ตำ แหน่ง หน้าที่ มือที่สาม คือ ผู้ก่อความเดือดร้อน ตัวอย่าง เช่น ๑๐
ปฏิพากย์ หรือ ปรพากย์ คือ การใช้ถ้อยคำ ที่มี ความหมายตรงกันข้ามหรือขัดแย้งกัน มากล่าวอย่าง กลมกลืนกันเพื่อเพิ่มความหมายให้มีน้ำ หนักมากยิ่งขึ้น ปรพากย์ เลวบริสุทธิ์ บาปบริสุทธิ์ สวยเป็นบ้า สวยอย่างร้ายกาจ สนุกฉิบหาย สวรรค์บนดิน ยิ่งรีบยิ่งช้า น้ำ ร้อนปลาเป็น น้ำ เย็นปลาตาย เสียน้อยเสียยาก เสียมากเสียง่าย รักยาวให้บั่น รักสั้นให้ต่อ แพ้เป็นพระ ชนะเป็นมาร ตัวอย่าง เช่น ๑๑
คำ ชี้แจง ผู้สอน และ/หรือ ผู้เรียนสามารถสแกน QR Code หรือเข้าลิงก์ต่อไปนี้ เพื่อทำ แบบทดสอบหลังเรียนได้เลย ครับ แบบทดสอบ https://forms.gle/x9da5CVQd4zqUhud7 ๑๒