บทที่ 4 การจัดหมวดหมู่หนังสือ

บทท่ี 4
การจัดหมวดหมู่หนงั สือ

สาระสำคัญ
การจัดหมวดหมู่หนงั สือ

จะเปน็ เนอื้ หาเพื่อใหน้ กั เรียนศกึ ษาคน้ ควา้ ให้มคี วามเข้าใจเก่ียวกับลักษณะระบบการจัดหมวดหม่หู นังสอื
การบอกชือ่ ประเภทของการจัดหมวดหมู่หนังสอื

ผลการเรียนที่คาดหวงั
1. อธบิ ายกระบวนการบรหิ ารของหอ้ งสมดุ ประชาชนได้
2. บอกถึงทักษะการค้นคว้าจากสื่ออำนวยความสะดวกท้ังสอ่ื เทคโนโลยแี ละสอื่ อืน่ เชน่
Internet , e-library , e-learning
3. สามารถบรกิ ารยืม - คนื สือ่ ได้
4. สามารถบนั ทึกความรู้ได้
5. สามารถนำเสนอข้อมูลจากการค้นคว้าในรูปแบบอื่น ๆ ได้

ขอบข่ายเน้อื หา
1. บอกลกั ษณะระบบการจัดหมวดหม่หู นงั สือ
2. บอกชอ่ื ประเภทการจัดหมวดหมู่หนงั สอื ได้

บทที่ 4
การจัดหมวดหมู่หนังสือ
การจัดหมหู่ นังสอื
การแยกหนงั สือออกเปน็ หมวดหมู่
เพือ่ ความสะดวกรวดเร็วในการคน้ หาและเปน็ ระเบยี บในการจัดเก็บการจดั แยกหนังสือมีหลายวิธิี เชน่
แบ่งตามเนื้อหา หรอื เน้ือเรื่องแบง่ ตามลกั ษณะและสขี องปกแบ่งตามอักษรช่อื ผู้แต่งแบง่ ตามขนาดรูปเล่ม
แตว่ ิธทิี ่ไี ดร้ ับความนิยมในปจั จุบนั และถือว่าเปน็ การจดั ระบบหมู่ทด่ี ี คือ การจัดแยกตามเน้ือหา หรือเน้ือเร่ือง
ซ่งึ จะทำให้หนงั สือท่ีมเี นื้อหาเดยี วกนั อยรู่ วมกนั และเนือ้ หาสมั พนั ธก์ นั อยู่ใกลกัน
และใช้สัญลักษณ์แทนเนื้อหาของหนังสือ

ความสำคัญและความจำเป็นทต่ี อ้ งมีการจัดหมหู่ นังสือ
1. เพอ่ื ใหห้ นังสือทมี่ ีเน้ือหาวชิ าเหมือนกนั อยู่ในหมวดหมู่เดียวกนั
2. เพื่อให้หนังสือทมี่ ีเน้ือหาวชิ าใกลเ้ คยี งกนั หรอื สมั พนั ธก์ นั อยู่ใกล้กนั สะดวกในการค้นหาเร่ืองราว

ท่สี มั พนั ธก์ ัน
3. เพอ่ื ใหผ้ ู้ใช้ห้องสมดุ ค้นหาหนังสอื ไดส้ ะดวกรวดเรว็
4. เพอื่ ให้ทราบจำนวนหนังสือแตล่ ะหมวดวา่ มีมากนอ้ยเพียงใด
5. ทำใหส้ ามารถจดั เก็บหนังสือเข้าทถี่ กู ต้องตามหมวดหมูห่ นังสอื แต่ละเล่ม

ระบบการจดั หม่หู นงั สือ
ระบบการจดั หมวดหม่หู นังสือทีน่ ยิ มแพรห่ ลายมี 2 ระบบ
1. ระบบทศนิยมดิวอี้(Dewey Decimal Classification) เป็นระบบที่ใช้ตัวเลขเป็นลักษณะแทน

เน้อื หาของหนงั สือ นิยมใชใ้ นหอ้ งสมุดขนาดเลก็ มหี นังสือไมม่ าก เชน่ ห้องสมุดโรงเรียน หอ้ งสมุดประชาชน
2. ระบบห้องสมุดรัฐสภาอเมริกัน (Library of Congress Classification) หรือเรียกย่อว่าระบบ

L.C เป็นระบบที่ใช้ตัวอักษรผสมตัวเลขเป็นสัญลักษณ์นิยมใช้กับห้องสมุดขนาดใหญ่ มีหนังสือจำนวนมาก
เชน่ ห้องสมดุ มหาวทิ ยาลัย ห้องสมุดเฉพาะ
ระบบทศนยิ มดิวอ้(ี Dewey Decimal Classification)

ระบบดิวอี้เรียกย่อๆ ว่าระบบ D.D.C หรือ D.C ระบบนี้ Mel Dewey ชาวอเมริกัน เป็นผู้คิดข้ึน
ในปี 1876 ขณะทำงานเป็นผู้ช่วยบรรณารักษ์วิทยาลัย Amherst ระบบการจัดหมวดหมู่แบบทศนิยมดิวอี้
แบ่งหนังสือออกเป็น 10 หมวดใหญ่ ตั้งแต่ 000-900 โดยใช้สัญลักษณ์เป็นตัวเลขและทศนิยมแทนประเภท
ของหนงั สอื ดงั น้ี

000-เบด็ เตล็ด
100- ปรัชญา จิตวทิ ยา
200-ศาสนา
300-สังคมศาสตร์ การศกึ ษาการเมือง

400-ภาษาศาสตร์
500-วทิ ยาศาสตร์
600-วทิ ยาศาสตร์ประยกุ ต์
700-ศิลปะการบนั เทงิ และนันทนาการ
800-วรรณคดี
900-ภมู ศิ าสตร์ ประวตั ิศาสตร์ชีวประวตั ิ
แต่ละหมวดใหญ่ยังแบ่งเปน็ 10 หมวดยอ่ ย หรอื 10 หมู่ เช่น
700-ศลิ ปะการบนั เทงิ และนันทนาการ
710-ภูมิสถาปัตยศลิ ปะการออกแบบบริเวณพื้นที่
720-สถาปตั ยกรรม
730-ปติมากรรม
740-การวาดเขยี น ศลิ ปะตกแตง่
750-จิตรกรรม
760-ศิลปะกราฟกิ การพิมพ์
770-การถ่ายภาพ
780-ดนตรี
790-นนั ทนาการ
แต่ละหมู่ยงั แบง่ เปน็ 10 หมยู่ ่อย เช่น
790-นนั ทนาการ
791-การแสดงสาธารชน นอกจากดนตรกี ีฬา เกม
792-การแสดงบนเวที
793-กีฬาในรม่
794-เกมในร่มที่ต้องใชท้ กั ษะ
795-เกมท่ใี ชก้ ารเสียง
796-กีฬากลางแจง้
797-กีฬาทางน้า ทางอากาศ
798-การแขง่ มา้ แขง่ สตั วอ่นื ๆ
799-การตกปลา ลา่ สตั ว์ ยงิ ปืน
จาก 10 หมู่ย่อยยงั แบง่ เป็นทศนิยมได้อีก เช่น
796-กีฬากลางแจ้ง
796.3-เกมท่ใี ชล้ กู บอล
796.312-แฮนดบ์ อล
796.315-โบลล์ ่งิ

796.323-บาสเกตบอล
796.324-เนตบอล
796.325-วอลเล่ยบ์อล
ระบบการจัดหมรู่ ะบบรัฐสภาอเมรกิ ัน (Library of Congress Classification)
ระบบน้ีเรยี กย่อๆ วา่ ระบบ L.C.
นิยมใชใ้ นหอ้ งสมุดทม่ี ีขนาดใหญ่มหี นังสือจำนวนมากใช้สญั ลกั ษณ์เปน็ ตวั อักษรโรมัน ต้งั แต่A-Z ยกเวน้ IOWXY
ผสมตวั เลขอาราบคิ แทนเนอ้ื หาของหนงั สือนัน้ ๆ ดงั น้ี
A ความรู้ทัว่ ไป
B ปรัชญา และศาสนา
BJ จิตวิทยา BL-BX ศาสนา
C ประวัติอารยธรรม โบราณคดี
D ประวัติศาสตร์ทว่ั ไป
E-F ประวัตศิ าสตร์อเมรกิ า
ส่วนหนงั สอื ประเภทนวนยิ าย เร่ืองสนั้ ทางห้องสมดุ ไม่นยิ มให้เลขหมูแ่ ต่มักใชอ้ ักษรย่อ ดังนี้
นวนยิ ายทีพ่ ิมพเ์ ปน็ ภาษาไทยใช้ “น” หรอื “นว” แทนเลขหมู่ นวนยิ ายที่พิมพ์เปน็ ภาษาองั กฤษใช้
“Fic”(Fiction) เรื่องส้นั ภาษาไทยใช้ “รส.” ภาษาอังกฤษใช้ S.C. (Short Stories Collection)
เลขเรยี กหนงั สือ (Call Number) ประกอบดว้ ย
- เลขหมหู่ นงั สือ(Classification Number)
-อักษรตวั แรกของช่ือผู้แต่งท่ีเปน็ คนไทย หรืออักษรตวั แรกของชื่อสกลุ ผู้แตง่ ท่เี ปน็ คนตา่ งประเทศ
- เลขประจำตัวผู้แต่ง
-อักษรตวั แรกของช่อื หนังสือ

เช่น หนังสือพน้ื ฐานการส่ือสารเขียนโดยววิ ัฒน์ กิรานนท์ มีเลขเรียกหนังสือ ดงั นี้

การจดั เรียงหนงั สอื บนช้ัน
1. การเรยี งหนังสอื บนชน้ั จะเรยี งตามเลขเรียกหนังสือ (Call Number) และเรยี งจากซ้ายไปขวา

บนลงลา่ ง และจากเลขหมู่น้อยไปหาเลขหมู่มาก หมวด 000-900
2. หนังสือหลายเล่มท่ีมีเลขหมู่เดียวกัน จะเรียงตามลำดับอักษรตวั แรกของช่ือผู้แต่งทีเ่ ป็นคนไทย

หรอื อักษรตัวแรกของช่ือสกุลผูแ้ ต่งที่เป็นคนต่างประเทศ

3. ถา้ เลขหมหู่ นังสือและอักษรยอ่ ของผู้แต่งเหมือนกนั จะเรยี งตามเลขประจำตัวผ้แู ตง่ และอกั ษร
ตวั แรก ของชื่อผู้แตง่ หนังสือ ตามลำดับ

4. หนงั สอื ทีม่ ีเลขหมู่เดยี วกัน แตพ่ ิมพค์ นละปีหรือคนละครง้ั จะเรยี กตามปีพิมพ์ก่อนหลงั ตามลำดับ

5. หนงั สือนวนิยาย หรอื เรื่องสน้ั จะเรียงตามลำดบั อักษรตัวแรกของชื่อผูแ้ ตง่ และอกั ษรยอ่ ช่อื หนังสอื
การจดเั กบ็ วารสาร
การจดั เกบ็ วารสาร

การจดั เก็บวารสารสำหรบั ห้องสมุดที่มีขนาดใหญ่มวี ารสารจำนวนมาก มกั จดั เกบ็ ตามเนือ้ หาวารสาร หรือ
จัดเก็บตามหมวดหมู่แต่ห้องสมุดที่มีวารสารไม่มากนัก มักจัดเก็บตามลำดับอักษรชื่อของวารสาร
ส่วนฉบับล่วงเวลา(เกา่ ) ห้องสมดุ มกั เกบ็ บนชนั้ ปิด หากมผี ้ตู ้องการใชต้ ้องตดิ ตอ่ กับเจ้าหนา้ ท่ี สว่ นวารสาร
เยบ็ เลม่ จะเรยี งไว้ ตามอกั ษรชอื่ วารสารและทำดรรชนีชว่ ยค้น
การจดั เก็บสิ่งพิมพร์ ัฐบาล

การจดั เก็บสิ่งพิมพ์รฐั บาลแต่ละห้องสมดุ จะมีการจัดเก็บแตกต่างกนั ไป สว่ นใหญจ่ ะจัดเรยี งตาม
อักษรย่อ

ของหน่วยงานน้นั ๆ และมีตวั เลขกำกบั เพ่อื บอกลกั ษณะของหน่วยงาน และรปู แบบเน้ือหา เช่น

การจัดหมู่โสตทัศน์และสื่ออิเล็กทรอนิกส์ ห้องสมุดแต่ละแห่งมีการจัดหมู่สื่อโสตทัศน์แตกต่างกันไป
บางแห่งใช้ระบบเลขทะเบียนกับสัญลักษณ์ตามประเภทของ สื่อ หรือใช้ระบบการจัดหมู่เหมือนหนังสือโดย
ใช้สัญลักษณ์แทนประเภทของสื่อ หรือบางห้องสมุดอาจกำหนดระบบ หรือ สัญลักษณ์ของสื่อขึ้นเอง เช่น
วีดิทศั น์ เรื่อง เรยี นลดั Microsoft 97 มีสัญลักษณ์ได้ 2 แบบ คอื

ตวั อยา่ งสัญลกั ษณ์ของสอ่ื โสตทัศน์