Тиббиёт ва замон 2-сон 2023

Tibbiyot


ТИББИЁТ ВА ЗАМОН






va zamon № 2 (99) 2023-YIL



MART-APREL

Ilmiy-ommabop, ijtimoiy-ma’naviy jurnal




















































Салкин сахарларда, бодом гулида,
,
,
Бинафша лабида, ерларда бахор.
,

Кушларнинг парвози, елларнинг нози,
,
Бахмал водийларда, кирларда бахор!
,
,

Ўз саломатлигингизга бефарқ бўлманг!
ССВ ТАШАББУСИ:




вилоятимизда «Саломатлик сайиллари» ойлиги юксак савияда ўтмоқда

Соғлиқни сақлаш вазирлиги та-
шаббуси билан бошланган "Сало-
матлик сайиллари" ойлиги вилоя-
тимизда Норин туманидан старт
олди.

Маълумки, ойлик икки босқичда
давом этиб, бу жараёнда аҳоли ора-
сида касалликлар профилактикаси
ва соғлом турмуш тарзини шакллан-

тириш бўйича бир қатор чора-тад-
бирлар амалга оширилиши белгилаб
берилди.
Норин туманидаги «Нуронийлар
боғи»да бўлиб ўтган «Саломатлик
сайиллари»да республика ихтисос-
лашган марказларнинг малакали му-

тахассислари ҳамда маҳаллий шифо-
корлар томонидан аҳоли вакиллари
тиббий кўрик ва скрининг текширув-
ларидан ўтказилди.

№ 2 (99) 2023-yil



Республика шошилинч
тиббий ёрдам илмий мар-
кази вилоят филиали
мажлислар залида ҳуқуқий
мавзуда йиғилиш ўтказил-
ди. Унга вилоят тиббиёти
ва жамоатчилик вакилла-
ри таклиф этилди.









Йиғилишни
вилоят
соғлиқни
сақлаш
бошқармаси
бошлиғи МУҲИМ ҲУЖЖАТ
Абдулҳоди
Иминов ТАРҒИБОТИГА БАҒИШЛАНДИ
олиб борди.
У Ўзбекистон Вилоят адлия бошқармаси бош кимни бефарқ қолдирмаганлиги ҳақи-
Республикаси маслаҳатчиси Орифжон Ибрагимов кун да фикр юритди ва қонун лойиҳасидаги
Олий Мажлиси тартибидаги масала юзасидан маъруза “Иқтисодий, ижтимоий, маданий ва эко-
Сенатининг қилди. Нотиқнинг қайд этишича, Консти- логик ҳуқуқлар” бобидаги 48-модда ху-
ўттиз туциявий қонун лойиҳаси бўйича умум- сусида гапирди.
Мазкур моддада қайд этилганидек,
халқ муҳокамаси ўтказилиб, уни тако-
саккизинчи миллаштириш бўйича 220 мингдан зиёд “Ҳар ким соғлиқни сақлаш ва малакали
ялпи таклифлар келиб тушган ва уларнинг тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига
мажлисида ҳар тўрттадан биттаси лойиҳадан ўрин эга. Ўзбекистон Республикаси фуқаро-
кўриб олган. Мазкур ўзгартиш ва қўшимчалар лари тиббий ёрдамнинг кафолатланган
чиқилган натижасида Конституциянинг моддала- ҳажмини қонунда белгиланган тартибда
ри амалдаги 128 тадан 155 тага кўпайиб, давлат ҳисобидан олишга ҳақли. Давлат
“Ўзбекистон нормалар ҳажми 65 фоизга ошди. соғлиқни сақлаш тизимини, унинг давлат
Республикаси Жумладан, Ўзбекистон давлатининг ва нодавлат шаклларини, тиббий суғур-
Конституцияси ҳуқуқий мақоми бўйича қатъий нормалар танинг ҳар хил турларини ривожланти-
тўғрисида”ги киритилмоқда. Илк маротаба Конститу- риш, аҳолининг санитар-эпидемиологик
Ўзбекистон цияда Ўзбекистон суверен, демократик, осойишталигини таъминлаш чоралари-
ҳуқуқий, ижтимоий ва дунёвий давлат ни кўради. Давлат жисмоний тарбия ва
Республикаси эканлиги ўзгармас қоида сифатида мус- спортни ривожлантириш, аҳоли ўртасида
Конституциявий таҳкамланмоқда. Ушбу қоида жонажон Ва- соғлом турмуш тарзини шакллантириш
қонуни лойиҳаси танимиз мустақиллигини асраб-авайлаш ва учун шарт-шароитлар яратади”.
бўйича янада мустаҳкамлаш, “Инсон қадри учун” Йиғилишда янгиланаётган Конститу-
референдум тамойилига асосланган ислоҳотларни жа- циянинг муҳим жиҳатлари ва аҳамияти
дал давом эттириш ҳамда ҳуқуқ устувор-
ҳусусида батафсил маълумот берилди.
ўтказилиши лигини таъминлашга қаратилган. Бундай тарғибот йиғилишлари барча
ҳақида тўхталиб, Республика ихтисослаштирилган тиббиёт муассасаларида ўтказилди.
Асосий Қонунга қардиология илмий-амалий тибби- Йиғилишда Ўзбекистон Республика-
киритилаётган ёт маркази Наманган филиали дирек- си Соғлиқни сақлаш вазирлиги бўлим
ўзгартишларга тори Солижон Мўминов “Ўзбекистон мудири Рашид Қурбонов иштирок этди
ва кун тартибидаги масала юзасидан те-
Республикаси Конституцияси тўғри-
эътибор сидаги қонун лойиҳаси" умумхалқ гишли тавсияларини берди.
қаратди. лойиҳаси муҳокамаси жараёнлари ҳеч Абдулла ҒОЗИЕВ.

Tibbiyot
Tibbiyot 3
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil
КОНСТИТУЦИЯ – ● Тарғибот





ЎЗИМИЗНИКИ!





Конституция – Асосий Қонуни- мизники!”. Бугун худди шу каби
миз янгиланмоқда. У ўзида фуқа- шиорлар аҳоли ўртасида баралла
ролар ҳуқуқ ва бурчлари, мажбури- янграмоқда.
ятларини ифода этиб, демократик Вилоят соғлиқни сақлаш
жамият пойдевори ҳисобланади. бошқармаси тизимидаги барча
Халқ хоҳиш-истаги ва таклифла- даволаш-профилактика муас-
ри асосида янги нормалар билан сасаларида вилоят Адлия бош-
бойитилган Конституциямизни қармаси билан ҳамкорликда
қабул қилиш учун жорий йилнинг юқоридаги шиор остида тарғибот
30 апрель куни мамлакатимиз- тадбирлари ўтказилмоқда.
да референдум бўлиб ўтади. Унда Янгиланаётган Конституция-
фаол иштирок этиш ҳар биримиз- миз мазмун-моҳиятига бағиш-
нинг жамият ва келажак олдидаги ланган тадбирларда тиббиёт
масъулиятимизни ифодалайди. ходимлари 30 апрель куни бўлиб
“Конституция - меники, сени- ўтадиган референдумда фаол
ки, бизники! Конституция - ўзи- иштирок этишга чорланмоқда.
























































4 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


















ФАОЛЛИККА ЧОРЛАНДИ




Айни кунларда мамлакатимизда Аброржон Алижонов кириш ижтимоий ва дунёвий давлат
бўлажак муҳим сиёсий жараён ол- сўзи билан очди. Ўзбекистон сифатида янада тараққий этиши-
дидан турли тарғибот тадбирлари Республикаси Олий Мажлиси даги роли ҳақида тўхталди.
авж олган. Республика шошилинч Қонунчилик палатаси Спике- Тадбирда сўзга чиққан Ўзбе-
тиббий ёрдам илмий маркази На- ри ўринбосари Улуғбек Иноя- кистон Республикаси Олий Маж-
манган филиалида ташкилланган тов “Ўзбекистон Республикаси лиси Сенати аъзоси Маҳмуджон
навбатдаги ҳуқуқий анжуман ҳам Конституцияси тўғрисида”ги Парпиев, Қонунчилик палатаси
жорий йил 30 апрель куни бўлиб Ўзбекистон Республикаси Конс- депутати Дилмурод Исмоилов-
ўтадиган Ўзбекистон Республи- титуциявий Қонуни лойиҳаси- лар ҳам янгиланган Конституция
каси референдумига бағишланди. нинг мазмун-моҳияти хусусида ҳақидаги қонун лойиҳасида қайд
Унга филиал жамоаси, вилоят соғ- маъруза қилди. этилган мақсад ва вазифаларни
лиқни сақлаш тизимига қарашли Нотиқ Асосий қонун лойиҳа- атрофлича изоҳлаб бердилар.
тиббиёт муассасалари ҳамда сининг яратилиши, унда акс эт- Учрашув ниҳоясида тиббиёт
2-тиббиёт коллежи вакиллари тирилган ҳуқуқий нормаларнинг ходимлари Конституциявий қо-
таклиф этилди. аҳамияти хусусида батафсил нун лойиҳаси тарғиботида фаол-
Анжуманни РШТЁИМ На- тушунча берди. Ўзбекистоннинг лик кўрсатишга чорланди.
манган филиали директори суверен, демократик, ҳуқуқий, А. ҒОЗИЕВ

КОНСТИТУЦИЯВИЙ ИСЛОҲОТЛАРГА


Наманган давлат университетида ТАЛАБАЛАР БЕФАРҚ ЭМАС
"Ўзбекистон Республикаси Консти-
туцияси тўғрисида" ги Конститу-
циявий қонун лойиҳаси юзасидан этаётган Конституция-
тарғибот тадбири бўлиб ўтди. мизнинг ҳар бир модда-
Олийгоҳ раҳбарияти қошидаги "Пресс клуб" ташаб- си шаънимиз, қадр-қим-
матимиз, соғлигимиз,
буси билан ўтказилган тадбирда Халқ депутатлари таълим олишимиз,
Наманган вилояти Кенгаши депутати, Республика их- меҳнат қилишимиз, бир
тисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт сўз билан айтганда, бу-
маркази Наманган филиали директори, тиббиёт фанла- тун ҳаётимиз ва унинг
ри номзоди, ЎзЛиДеП вилоят кенгаши раиси Солижон ҳар бир жиҳати учун дахлдор.
Мўминов ҳамда университет проректори Наримон Шунингдек, Конституциявий қонун лойиҳасида ин-
Деҳқонов спикер сифатида иштирок этди. сон ҳуқуқ ва эркинликлари сезиларли даражада кенга-
Университет профессор-ўқитувчилари ва талабала- яётганлиги, уни экологик ҳуқуқлар, соғлиқни сақлаш,
ри билан бўлиб ўтган очиқ мулоқот жараёнида янги- гендер тенглик, эркин ҳаракатланиш каби ҳуқуқлар
ланаётган Конституциянинг мазмун-моҳияти, бўлажак билан тўлдирилаётганлиги янада аҳамиятли. Хусусан,
референдумнинг аҳамияти хусусида батафсил сўз бор- биргина таълимга оид нормаларнинг икки баробарга
ди. Янгиланаётган Бош Қомусимизнинг муҳим жиҳат- ортгани, унга инклюзив таълим олиш ҳуқуқи ҳақида-
лари, уни қабул қилиш зарурияти, унга киритилаётган ги модда киритилгани эътиборга молик.
ўзгартиш ва қўшимчалар, референдумни ўтказиш тар- Тарғибот тадбирида талабалар ўзларини қи-
тиби юзасидан батафсил тушунчалар берилди. зиқтирган саволларга жавоб олишди. Ёшлар бўлажак
Таъкидлаш ўринлики, чин маънода халқ хоҳиш-иро- референдумда фаол иштирок этишга чорланди. Ўз
дасининг ифодаси сифатида янада тўлақонли ва мукам- навбатида, талабалар ҳам ўз тенгдошларини бу муҳим
мал Асосий Қонунга айланаётган, янгича мазмун касб сиёсий жараёнда фаоллик кўрсатишга чақирдилар.

Tibbiyot
Tibbiyot 5
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

РЕФЕРЕНДУМ НИМА?
► Биласизми?

УНДА НИМА УЧУН ОВОЗ БЕРАМИЗ?



Ўзбекистон Республикасининг Референдумда қабул қилинган
референдуми Ўзбекистон Респуб- қарорлар олий юридик кучга эга
ликасининг қонунларини ва бошқа бўлади.
қарорларни қабул қилиш мақсадла- Агар референдумда қабул қи-
рида жамият ва давлат ҳаётининг энг линган қарорларда бошқача тартиб
муҳим масалалари юзасидан фуқаро- назарда тутилган бўлмаса, рефе-
ларнинг умумхалқ овоз беришидир. рендумда қабул қилинган қарорлар
Референдум сайловлар билан фақат референдум йўли билан бе-
бир қаторда халқ иродасининг бе- кор қилиниши ёки ўзгартирилиши
восита ифодасидир. мумкин.


Референдумда кимлар сони ва референдум ўтказувчи округ комис-

иштирок этиш сиялари жойлашган ер кўрсатилган рўйхатла-
ри референдум тайинлаш тўғрисидаги қарор
ҳуқуқига эга? эълон қилинганидан кейин кечи билан беш
кун ичида Ўзбекистон Республикаси Марказий
Референдум ўтказиладиган кунга қадар ёки сайлов комиссияси томонидан эълон қилинади.
референдум кунида ўн саккиз ёшга тўлган Ўз- Овоз берувчи фуқаро-
бекистон Республикасининг ҳар бир фуқароси
референдумда иштирок этиш ҳуқуқига эгадир. ларнинг рўйхатларини
Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқа-
рида истиқомат қилаётган ёки турган Ўзбе- тузиш тартиби қандай?
кистон Республикасининг фуқароси референ- Референдумда иштирок этиш ҳуқуқига эга
думда иштирок этишга тўла ҳақлидир.
Суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб то- бўлган, рўйхат тузилаётган вақтда мазкур
пилган фуқаролар, шунингдек оғир ва ўта оғир референдум участкаси ҳудудида доимий ёки
вақтинча истиқомат қилиб келаётган Ўзбекис-
жиноятлар содир этганлиги учун суд ҳукми тон Республикаси фуқаролари овоз берувчи
билан озодликдан маҳрум этиш тарзидаги жа- фуқаролар рўйхатига киритилади.
зони ижро этиш муассасаларида сақланаётган
Рўйхатга овоз берувчи ҳар бир фуқаронинг
шахслар референдумда иштирок этиш ҳуқуқи- фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган
га эга эмаслар. санаси ва турар жой манзили киритилади.
Келиб чиқиши, ижтимоий ва мулкий мавқеи,
Ҳар бир фуқаро овоз берувчиларнинг фақат
ирқий ва миллий мансублиги, жинси, маълу- битта рўйхатига киритилиши мумкин.
моти, тили, динга муносабати, машғулотининг
Овоз берувчи фуқароларнинг рўйхатлари
тури ва хусусиятига қараб фуқароларнинг ре- Ўзбекистон Республикаси сайловчиларининг
ферендумда қатнашиш ҳуқуқларини бевосита ягона электрон рўйхати асосида тузилади.
ёки билвосита чеклаш ман этилади.

Референдум oкруглари-
ни тузиш тартиби қан-

дай?


Референдум округлари Ўзбекистон Респуб-
ликаси Марказий сайлов комиссияси томони-
дан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар
ва Тошкент шаҳри чегараларида тузилади.
Референдум округларининг референдумда
иштирок этиш ҳуқуқига эга бўлган фуқаролар


6 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

Референдумда овоз бе-

риш вақти ва жойи

қандай бўлади?

Овоз бериш референдум куни соат 8.00
дан 20.00 гача ўтказилади. Овоз бериш
вақти ва жойи тўғрисида участка комиссия-
си референдум ўтказиладиган кунга ками-
да ўн кун қолганда фуқароларни хабардор
қилади.
Ўзбекистон Республикасининг хорижий
давлатлардаги дипломатик ва бошқа ваколат-
хоналари ҳузурида, ҳарбий қисмларда, санато-
рийларда, дам олиш уйларида, касалхоналар
ва бошқа стационар даволаш муассасаларида, Бу йилги референдум
шунингдек олис ва бориш қийин бўлган ер- қачон ўтказилади ва
лардаги фуқаролар турган жойларда, қамоқда
сақлаш ва озодликдан маҳрум этиш жойлари- Конституцияга нечта
да тузилган референдум участкаларида, агар
рўйхатга киритилган барча фуқаролар овоз янги модда киритил-
бериб бўлган бўлса, участка комиссияси овоз япти?
бериш тугаганлигини исталган вақтда эълон
қилиши мумкин. Конституциянинг янги таҳрири тўғрисидаги
Референдумда овоз бе- қонун 132 та овоз билан қабул қилинди. Консти-
туция тўғрисидаги конституциявий қонун лой-
риш тартиби қандай? иҳаси бўйича референдум 2023 йил 30 апрель,

якшанба куни ўтказилиши белгиланди.
Референдумда овоз бериш бюллетени овоз Референдум бюллетенида:
берувчи томонидан яширин овоз бериш каби- «Сиз Ўзбекистон Республикаси Конституцияси
наси ёки хонасида тўлдирилади. Овоз бериш тўғрисидаги Ўзбекистон Республикаси конститу-
бюллетенини тўлдириш вақтида овоз берув- циявий қонунини қабул қиласизми?» деб ёзилади.
чидан бошқа шахсларнинг ҳозир бўлиши Конституциявий қонун лойиҳаси билан
тақиқланади. Бюллетенни мустақил равишда амалдаги Конституцияга 27 та янги модда ки-
тўлдириш имконига эга бўлмаган фуқаро ўз ритиляпти, моддалар сони 128 тадан 155 тага
хоҳишига кўра, референдум ўтказувчи комис- ошади, Конституциямизнинг амалдаги 275 та
сия таркибига кирадиган шахслардан, куза- нормаси 434 тага кўпаяди, яъни амалдаги Кон-
тувчилардан бошқа бирон кишини кабина ёки ституциямиз 65 фоизга янгиланади.
хонага таклиф қилишга ҳақлидир. Янгиланган Конституция жамиятимиз ҳаёти-
Фуқаролар референдумга қўйилган масалага нинг барча йўналишларини комплекс тартибга
қарши овоз берадиган бўлсалар, масала таъ- солиш ҳамда мамлакатимизни демократик ри-
рифи матнини ўчирадилар ёки масалани ёқлаб вожлантириш йўлида энг муҳим ҳуқуқий пой-
овоз берадиган бўлсалар, уни ўчирмайдилар. девор бўлиб хизмат қилади. Конституциявий
Тўлдирилган бюллетенни фуқаро овоз бе- қонун лойиҳасига киритилган янги нормалар
риш қутисига ташлайди. Овоз бериш қутилари барча соҳаларни тараққий эттиришга, шу жум-
референдум ўтказувчи участка комиссияси аъ- ладан, давлат ҳокимиятининг янада самарали
золарига ҳамда кузатувчиларга кўриниб тури- ташкил қилинишига ёрдам беради.
ши керак. Солижон МЎМИНОВ,
Бузиб қўйилган овоз бериш бюллетени Республика ихтисослаштирилган
фуқаронинг илтимосига кўра янгиси билан кардиология илмий-амалий тиббиёт
алмаштирилиши мумкин. Бузиб қўйилган овоз маркази Наманган филиали директори,
бериш бюллетенлари ҳисобга олиниши, бекор тиббиёт фанлари номзоди,
қилиниши ва алоҳида сақланиши лозим. ЎзЛиДеП вилоят кенгаши раиси.

Tibbiyot
Tibbiyot 7
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

♦♦♦
Севимли касб ва қадрдон меҳнат жа-
моаси инсоннинг ҳаётида муҳим ўрин
тутади. Таъбир жоиз бўлса айтиш
мумкинки, ишхона кўплар учун ик-
кинчи уйга айланади. Чунки бу жойда
“ҲАР КУНИНГ НАВРЎЗ БЎЛСИН, умрнинг салмоқли қисми ўтади.
ЖОНАЖОН ЎЗБЕКИСТОНИМ!” ♦♦♦

ШИРИН ДИЙДОР


ВА ШОДЛИККА ТЎЛГАН

КЎНГИЛЛАР














Вилоят болалар
кўп тармоқли тиб-
биёт марказида шу
кунгача минглаб
шифокору ҳамшира- “Ҳар кунинг Нарвўз бўл- гўзалликдан янада мунаввар
лар, кичик тиббиёт син, жонажон Ўзбекистоним!” бўлди. Аслида ҳам баҳор боис
ходимлари ва бошқа деган ғоя асосида ўтказилган борлиқ худди келинчаклардек
мутахассислар фао- адабий-мусиқий, маънавий-маъ- безанади. Новдалардаги оппоқ
лият юритган. Нав- рифий тадбир кўтаринки руҳда гуллар келинчакнинг оппоқ
ташкилланди. Тўкин дастурхон
либосидан андоза олгандек.
рўз байрами муноса- устида 80 нафардан зиёд меҳнат Ердан ийманибгина бош кўтар-
бати билан ташкил фахрийлари, врач-ҳамширалар, ган чечакларни келинларнинг
этилган тадбирга кичик тиббиёт ходимлари дий- ибо ва ҳаё-ла туришига менгзаш
мазкур муассасада дорлашдилар. Марказ жамоаси мумкин. Яшилликка бурканаёт-
кўп йиллар ишлаб томонидан тайёрланган ада- ган борлиқ келинлар кўнглида-
нафақага чиққан хо- бий-бадиий дастурларда баҳор, ги бир олам орзу-умидлар билан
димлар, устозлар ва Ватан, она меҳри-муҳаббати, муштарак.
нуронийлар таклиф юксак инсоний туйғулар та- Байрам саҳнасида миллий
этилди. Марказ ҳов- раннум этилди. Куй-қўшиқлар, либосларда намоён бўлган ке-
лиси шу куни эрта рақслар, ажойиб саҳна кўри- лин-қизларни кўрган тадбир
тонгдан ўзгача ман- нишлари, ўзбекона қадриятлар иштирокчилари улар нафақат
ва анъаналар акс этган кўргаз-
жажжи беморларнинг дардига
зара касб этди. Бай- мали чиқишлар барчага байра- дармон бўлаётган ҳамшира-
рам нафақат баҳорга мона кайфият тақдим этди. лар, балки санъату шеъриятда,
етган кўнгилларнинг Айниқса, “Аллергология” пазандалигу зукколикда ҳам
шукронасига, балки бўлимининг Гулчеҳра Мама- тенгсиз миллат маликалари эка-
қадрдон собиқ ҳам- далиева, Маҳбуба Дадабоева нига ишонч ҳосил қилдилар.
касбларнинг ширин каби ҳамшира қизлари келинлар Ширин суҳбат, дийдор ва
дийдорига сабабчи образида намоён бўлишганида, дуоларга тўлиб-тошган суҳбат-
бўлди. нафақат кўзлар, балки қалблар лар барчани, айниқса, бугун
ҳам беғубор ва мафтункор кексалик гаштини сураётган

8 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil





























собиқ ҳамкасбларни ниҳоятда
қувонтирди.
- Бугун қувончимиз, хурсанд-
чилигимиз чексиз бўлди, - дей-
ди меҳнат фахрийси Насиба
Шарипова. – Чунки бугунгидек
бир дастурхон атрофида барча-
мизнинг жамул-жам бўлишимиз
яқин йиллар ичида биринчи бор
уюштирилди. Доим байрамлар-
да хонадонларимизга йўқловлар
бўлади, бироқ собиқ ҳамкасблар-
нинг бир дастурхон атрофида
бўлиши бошқача бўларкан. Шу
боисдан бундай эъзоз ва эъти-
бордан биз кексалар жуда-жуда
мамнун бўлдик. Наврўз баҳона
дўсту қадрдонлар билан, шо-
гирдлар билан дийдорлашдик.
Байрам совғаларини тақдим
этишди. Мана шундай имконият-
ни, қувончни бизга туҳфа этган
марказ бош шифокори Абдума-
лик Раҳмоновдан ва жамоадан
чексиз миннатдормиз.
Ҳа, аслида Наврўз – меҳр-оқи-
бат айёми. Бу туйғу биз гувоҳи
бўлган тантанада том маънода ўз
аксини топди, десак асло мубо-
лаға бўлмайди. Шу куни нуро-
нийларнинг кўнгли меҳнатлари
ҳамон қадр топаётганидан тоғ
қадар кўтарилди. Аҳил ва бирдам
жамоа аъзоларининг ҳар бири
йилга татийдиган кўтаринки руҳ-
дан куч ва шижоат олдилар.
Манзура ЭРГАШЕВА.

Tibbiyot
Tibbiyot 9
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

“УМРИНГИЗДАН



БАРАКА ТОПИНГ!”




◙ Сузоқовуллик патронаж ҳамширанинг ҳар куни шу каби дуоларга йўғрилиб ўтади

Элга наф келтирадиган касбларнинг яхши-ёмони йўқ.
Бироқ инсонлар соғлиги йўлида умрини бахшида қилаёт-
ган инсонларни кўрганингда, касбларнинг энг улуғи – бу
шифокорлик ва ҳамшираликдир, дейсан беихтиёр. Қаҳра-
монимиз ҳам ҳамшира. 33 йилдан буён ҳаёти аҳоли сало-
матлигини сақлашдек эзгу жараённинг ичида кечмоқда.

– Врач бўла олмаганимдан сира аф-
сусланмайман, - дейди Гулчеҳра опа. –
Гулчеҳра Негаки, барибир севган соҳам ичидаман.
Қурбонова – Ҳамшира сифатида ҳам эл дардига дар-
Норин туманида- мон бўлишдек эзгу ишга баҳоли қудрат
ги 18-Оилавий яраяпман. Беморлар дуосини олиш насиб
поликлиникага этяпти, мана шундан кўпроқ қувонаман.
1989 йилда билим юртини тугатган
қарашли Гулчеҳра Қурбонова меҳнат фаолияти-
Сузоқовул ни Норин туман марказий касалхона- – 110 нафар бир ва икки ёшгача бўл-
маҳалла сининг дорихонасидан бошлади. 1994 ган болалар, 22 нафар ҳомиладорлар,
тиббиёт пункти- йилда Тўда қишлоқ врачлик амбула- ўзгалар парваришига муҳтож 20 нафар
нинг патронаж торияси Сузоқовул тиббиёт пунктига беморлар, кекса ва ногирон шахслар, 6
нафар ётиб қолган беморлар ҳолидан
ҳамшираси. У 1971 ишга ўтди ва ўн йилга яқин мазкур режа асосида мунтазам равишда хабар
йилда шу маҳал- тиббиёт пунктига мудирлик қилди. оламан, - дейди у. – Шунингдек, 2-10
лада туғилган. Бугун патронаж ҳамшира сифатида ёшдаги болаларни гижжа касалликлари,
Ўқувчилик йилла- самарали фаолият олиб бораётган қаҳра- 40-65 ёшдаги аҳолини юрак-қон томир
ридаёқ шифокор монимиз МТП тиббий бригадаси тар- ва қандли диабет касалликлари, 35-55
киби ҳақида тўлқинланиб сўзлаб берди.
бўлиш орзусида Унинг айтишича, оила шифокори Дил- ёшдаги аёлларни бачадон бўйни ҳамда
ўқиди, интилди. фуза Акрамова, патронаж ҳамшираси кўкрак бези саратони касалликлари ва
Дастлаб Наманган Барчиной Ҳайдарова, амалиёт ҳамшира- бошқа аҳоли вакилларини яна бир қатор
тиббиёт билим юр- лари Дилфуза Умарова, Феруза Пўла- хасталиклар бўйича скрининг текши-
тида таҳсил олди. товалар ҳудуддаги 2737 нафар аҳолига рувларидан ўтказиб бориш ҳам доимий
диққат марказимизда. Бундай текширув-
Билим юртини тиббий хизмат кўрсатиб келмоқдалар. лар ўз самарасини бераётгани қуво-
имтиёзли диплом Биргина Гулчеҳра опанинг ўзи маҳал- нарли, албатта. Ўтган йили скрининг
билан тугаллади. ланинг “Бўстон” ва “Боғ” кўчаларида текширувлари орқали ҳудуддаги 3 нафар
Лекин, афсуски, бу истиқомат қилувчи 1068 нафар аҳоли фуқарода юрак-қон томир, яна 3 нафар
қувончли воқеани саломатлигига масъул ҳисобланади. фуқарода қандли диабет касалликлари
кўриш отаси Ма- эрта босқичда аниқланди ва бу беморлар
масоли акага насиб назоратга олиниб, даво чоралари кўрил-
этмади. Отанинг ди. Натижада бу касалликларни оғир
вафоти Гулчеҳра- босқичга ўтиб кетишининг олди олинди.
Янада қувонарлиси, аҳолининг тиббий
нинг тиббиёт инс- тушунчаси тобора кенгайиб боряпти.
титутида таҳсил Соғлом турмуш тарзи, соғлом овқат-
олиш орзусидан ланиш, касалликлар профилактикаси
воз кечишга маж- юзасидан олиб бораётган тушунти-
бур қилди. Чунки риш-тарғибот ишларимиз бесамар кетма-
ёлғиз онасининг япти. Айниқса, ҳукуматимиз томонидан
зиммасига у ҳам беморларнинг 120 турдаги дори-дармон-
машаққат юклаш- лар билан таъминланаётганидан аҳоли
ни истамади. миннатдор.
Дарвоқе, Гулчеҳра опага касбга садоқат

10 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


► Тадқиқот:
СУЯК САРАТОНИНИ

ДАВОЛАШНИНГ ЯНГИ УСУЛИ ТОПИЛДИ












борасида ҳар қанча ҳавас қилсангиз арзийди. Ҳар куни
янги иштиёқ ва меҳр билан иш жойига отланиш ҳам бир
бахт аслида. Бу фидойилик унинг тиббий муолажаси ва
хизматидан баҳраманд инсонларнинг шифо топишларига,
қалбларида ҳамширалик аталмиш касбга ҳурмат туйғуси-
нинг кучайишига замин яратаётгани ҳам, шубҳасиз.
Маҳалланинг “Бўстон” кўчаси 54-уйда яшовчи
Одилжон ота Акбаров ҳамда унинг 71 ёшли рафиқа-
си Ўғилчахон ая юрак-қон томир касаллигидан азият Суяк саратони беморнинг таянч аъзоларига
чекиб келишади. Бунинг устига кексалик доимий таъсир қилувчи хавфли ўсмалар гуруҳи бўлиб, асосан
назоратни талаб қилади. Бироқ отахон ва онахоннинг болаларда аниқланади. Ҳозир дунё бўйича йилига 52
кўнгли хотиржам. Чунки патронаж ҳамшира Гулчеҳра мингга яқин кишига ушбу хасталик ташхиси қўйил-
Қурбонова уларнинг ҳолидан тез-тез хабар олади. моқда.
– Гулчеҳрахон қизимизнинг хонадонимизга келиб,
қон босимимизни ўлчаб, аҳволимизни кўздан кечир- Энг ёмони, айни пайтда уни даволаш воситалари
гач: “Бугун ҳар кунгидан яхшисизлар”, деган сўзла- жуда чекланган. Муолажа жараёнида асосан кимё ва
ри иккимизга ҳам куч ато этгандай бўлади, - дейди радиотерапия, шунингдек, ампутациягача бўлган жар-
Одилжон ота. – Биз қарияларга мана шундай меҳри- роҳлик аралашувларидан фойдаланиляпти.
бон тиббиёт ходимларини йўллаб қўйган ҳукумати-
мизга, масъулларга минг раҳмат. Гулчеҳрахоннинг Бироқ суяк саратонига чалинганларнинг беш
қўли дард кўрмасин, умридан барака топсин. Унинг- йил ичида омон қолиш даражаси атиги 42 фоизни
дек яхши ҳамширалар кўпаяверсин! ташкил этмоқда. Бу ўсимта тез ривожланиб, бирин-
Албатта, биз отахоннинг дил изҳорларини оз-моз сай- чи навбатда, ўпка ва мияга таъсир кўрсатиши билан
қалладик. Бироқ яна бир неча нуронийлару беморларнинг боғлиқ.
олтиндан қиммат дуоларга тўлиб-тошган дил сўзларини
тинглагач, рости гап, Гулчеҳра опа назаримизда дунёнинг Шу боис Буюк Британиянинг Шарқий Англия
энг бебаҳо ҳамширасига айлангандек бўлди. Аслида ҳам университети тадқиқотчилари янги даволаш усулини
шундай. У бахтли оиланинг бекаси, уч фарзанднинг она- ишлаб чиқди. Олимлар яратган CADD522 препара-
си, тўрт набиранинг бувижониси. Умр йўлдоши Дилшод- ти саратон метастазларининг тарқалишига алоқадор
бек ака олий маълумотли мутахассис. Дилбандлари ҳаёт- бўлган RUNX2 генини блокировка қилишга хизмат
да ўз ўрнини топишяпти. Муҳаррамхон Наманган давлат қилади.
педагогика институтида таҳсил оляпти, Моҳиржон – уста
ҳунарманд, Сарвинозхон она изидан бориб, ҳамширалик- Бу янгилик лаборатор синовларда суяк саратони
ка ўқиди, ҳозирда олий таълим олиш истагида Наманган имплантация қилинган сичқонларнинг омон қолиш
давлат педагогика институтида ўқияпти. Тақдир қаҳра- даражасини 50 фоизга оширди.
монимизга оқила келин ато этган. Келини Шаҳнозахон
Қамбарова НамДУнинг ҳуқуқшунослик факультетини Мутахассисларнинг таъкидлашича, мазкур
тамомлаган. Ҳозирда фарзанд тарбияси билан машғул. даволаш усули кимётерапияга нисбатан организмга
Ҳар баҳор исми жисмига монанд Гулчеҳра опа- камроқ зарар етказади. Соч тўкилиши ва овқат ҳазм
нинг ҳаётига қувончли кунларни туҳфа этиб ташриф қилиш муаммолари каби токсик ёндош асоратларга
буюради. Чунки у 7 март санасида таваллуд топган. олиб келмайди.
Сўнгра 8 март байрамининг шукуҳи аримай туриб, 10
март санасини оилавий байрам сифатида нишонлай- ‼ Дастлабки синовларда CADD522нинг бирлам-
дилар. Худди шу куни бу бахтли оила барпо бўлган. чи суяк саратони муолажасида самарали эканлиги
Сўзимиз ниҳоясида ҳамшира опамизга, ҳаётингиз шод- тасдиқланди. Энди янги ихтиро инсонларда клиник
ликларга тўла кечаверсин, деймиз. Зотан, мунаввар кўн- босқичда синаб кўрилиши кутилмоқда.
гиллар яхшиликка, шижоатга, эзгуликка ҳам тўлиқдир! Соғлиқни сақлаш вазирлиги
Шаҳло Тошбекова. Матбуот хизмати.

Tibbiyot
Tibbiyot 11
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

ВИЛОЯТДА УРОЛОГИЯ ХИЗМАТИ


ҚАНДАЙ РИВОЖЛАНДИ?


Тиббиёт. Бу соҳа бир ном билан аталса-да, унинг йўналишлари жуда
кўп. Ҳар бир йўналишнинг ўзига хос сир-синоати, машаққатли томо- ● Тиббиёт
ни мавжуд. Бироқ шунга қарамай, уни чуқур ўрганишни, билим ва
тажрибасини инсонлар саломатлигини муҳофаза қилишдек савобли ва тараққиёт
ишга бахшида қилишни умри мазмунига айлантирганлар борлиги
учун ҳам тиббиётимиз ўзига хос тараққиёт йўлини босиб ўтмоқда.

Хусусан, вилоятда М. Ҳожиев 1932 йилда Наманган ёрдам кўрсатишди. Улар шифохона-
урология хизмати- шаҳрида туғилган, Душанбе дав- га ЭУВЛ аппаратининг олиб кели-
нинг шаклланиши лат тиббиёт институтни тугатган. У нишида, вилоятда биринчилардан
ва ривожланиши Москва шаҳрида профессор В. Н. бўлиб сийдик-тош касаллиги билан
ана шундай фидойи Степанов ва В. С. Дунаевскийлар таъ- хасталанган беморларда дистанци-
касб эгалари боис лимини олган етук уролог мутахассис он литотрипсия йўлга қўйилишида
юз берди, десак асло сифатида урологик хасталикларни бош-қош бўлдилар.
муболаға бўлмайди. даволаш-диагностикасига илмий 1999 йил сўнггида вилоят болалар
Маълумки, 1966- жиҳатдан ёндашди. Унинг ташаббуси кўп тармоқли шифохонаси реконст-
1968 йилларда билан бўлимда беморларни рентгено- рукция қилиниши муносабати билан
Наманган шаҳар логик ва цистоскопик текшириш учун ёпилиб, Соғлиқни сақлаш вазирлиги
марказий поликли- хоналар очилди. Маҳмуджон ака шу қарори асосида 2000 йил апрел ойи-
никасида биринчи- йилларда А. Мамаджанов, Л. Жўра- дан Республика шошилинч тез ёрдам
лардан бўлиб ам- боев, Ҳ. Жумабоев, Т. Юсуповларга илмий маркази Наманган филиали
булатор урология устозлик қилди. Бевосита шу тариқа мақоми берилди. Филиал таркибида
хизмати ташкил вилоятда урологлар мактабини шакл- 20 ўринга эга бўлган шошилинч уро-
этилган бўлса, ви- лантирди. логия бўлими ташкил этилди. Бўлим
лоят шифохонаси М. Ҳожиев 1997 йилда оғир мудири вазифаси Т. Юсуповга юкла-
хирургия бўлими хасталикдан вафот этди. Унинг тилди. У Э. Парпиев, Я. Фахридди-
таркибида алоҳи- ишини шогирдлари давом эттирди. нов, Р. Мавлонов, С. Мамадалиев
да 10-ўрин уроло- 1982-2000 йилларда Л.Жўрабоев ви- каби шогирдларига ўз тажриба-би-
гик беморлар учун лоят шифохонаси болалар урология лимларини ўргатди.
ажратилди. Дастлаб бўлими мудири лавозимида фао- Шуниси эътиборлики, Т. Юсу-
Наманган шаҳар лият олиб борди. Ҳамкасблари П. пов ташаббуси билан эндоурология
марказий поликли- Набижонов, Ҳ. Жумабоев, Ж.Усмо- йўналишига асос солинди. Э. Пар-
никасида олий тои- новалар билан вилоят болалар уро- пиев ЭУВЛ-ТУР амалиётларини, С.
фали уролог логияси хизматини йўлга қўйишда Мамадалиев эса перкутан нефросто-
И. Панова шаҳар самарали ва фидокорона фаолият мия, перкутан цистостомия, перку-
аҳолисига амбула- кўрсатдилар ва вилоятда болалар тан йўл билан буйрак кисталарини
тор урологик хизмат урология хизматига асос солдилар. аспирация ва дренажлаш, сийдик
кўрсата бошлади. 1979 йилда собиқ вилоят шифо- найини стентлаш каби эндоуроло-
1974 йилда эса хонаси вилоят кўп сохали болалар гик операцияларни биринчилардан
вилоят шифохона- шифохонасига айлантирилиши бўлиб йўлга қўйишди. Бу соҳа риво-
си қошида алоҳида муносабати билан Наманган шаҳри- жидаги катта қадам эди. Вақт ўтган
30-ўринлик уроло нинг ҳозирги “Гўзал” даҳасида сари юқори технология жарроҳлик
гия бўлими ташкил вилоят кўп соҳали шифохона очил- амалиётларини ўтказиш кўлами
этилди ва бўлимга ди ва унинг таркибида 30 ўринли кенгая борди.
М. Ҳожиев мудир урология бўлими ташкил этилди. Бу 2010-2019 йилларда Республика
этиб тайинланди. бўлимга Т. Юсупов бўлим муди- шошилинч тез тиббий ёрдам илмий
Натижада урологик ри этиб тайинланди. Мазкур бўлим маркази Наманган филиали шоши-
беморларни стацио- очилган илк йилларда Н. Қодиров, линч урология бўлими мудири ла-
нар шароитда даво- Т. Ахундадаев, Х. Абдулахатова, Э. возимида Э. Парпиев фаолият олиб
ланишга эришилди. Парпиев каби шифокорлар то 1999 борди. 2019 йилда бўлим тугатилиб,
йилгача аҳолига малакали стационар 10 ўрин урологик касалликлар учун

12 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


қолдирилди. Филиал маркази зимида Ё. Нурматовлар фаолият нов мудир сифатида бошқарди.
2-хирургия бўлимига қўшиб кўрсатди. У нафақа ёшига етганидан сўнг
юборилди. А. Мамаджанов раҳбарлиги- бўлим мудири лавозимига
Таъкидлаш жоизки, вилоят да марказда юқори технологик С. Мамадалиев тайинланди.
аҳолисига урология хизматини даволаш усуллари йўлга қўйил- 2020 йилдан НВКТТМ уро-
кўрсатишда устоз А. Мамаджа- ди. Марказ врачлари Н. Боти- логия ва эндоурология бўли-
новнинг хизмати катта. У 1969 ров, А. Мамаджановлар мазкур ми Республика ихтисослашган
йил Андижон давлат тиббиёт йўналишда юқори технологик урология илмий-амалий тиббиёт
институтини тамомлаб, Москва амалиётларни йўлга қўйдилар. маркази филиали мақоми берил-
шаҳрида профессор В. Н. Рябинс- Марказга Германия давлати ди. Натижада бўлимга пуллик
кий, Тошкент врачлар малакаси- “Дорние” фирмаси Compact-X хизмат ва давлат гранти орқали
ни ошириш институти урология электромагнит дистационли аҳолига малакали юқори тех-
кафедраси мудири профессор О. тотриптори ўрнатилиб, сий- нологик операциялар ўтказиш
М. Мухторовлардан сабоқ олган. дик-тош касаллиги бор бемор- учун эндоурологик жамланма-
Иш фаолиятини 1974 йилда ви- ларда дистационли тотрипсия лар (нефроскоп, уртетероскоп,
лоят шифохонаси урология бўли- амалга оширила бошланди. видеоцистоскоп, пневматик ва
мида устоз-мураббий М. Ҳожиев Юқори ва пастки сийдик йўл- ультратовушли контакт лито-
билан биргаликда фаолият олиб ларида реконструктив-пластик триптор), юқори технологик
борган. операциялар вилоятда биринчи- операцияларни бажариш учун
А. Мамаджанов ташаббуси лардан бўлиб йўлга қўйилди. гольмий лазер аппарат, С-дуга
билан 1980 йил «Электротерм» Вилоят урология маркази рентген аппарат, УТТ, лапаро-
тиббий қисмида 40 ўринли ре- методологик марказга ай- скоп, ТУР жамланмаси харид
жали урология бўлими очилиб, ланиб, «Вилоят урологлар қилинди. НВКТТМ филиали
унинг ўзи бўлим мудири лаво- жамияти” ташкил этилди. кадрлари юқори технологик
зимида фаолият олиб борди. А. Мамаджанов кўп йиллар ускуналарда операциялар олиб
Шу йилларда А. Худайбердиев, мана шу жамият раиси ва ви- бориш учун Республика ихти-
А. Еремянц, Ю. Дусанов, лоят бош урологи вазифасида сослашган урология илмий-ама-
К. Тўрабоев, С. Абдуллаев, фаолият кўрсатиб, кўплаб лий тиббиёт марказида малака
А. Муҳитдинов, А. Комилов, ёш уролог мутахассисларга ошириб, марказ мутахассис-
Д. Умарова, Ж.Усмонова, устозлик қилди. Шогирди Ё. лари иштироки ва ёрдамида
Ё.Нурматов, М.Обидов, Нурматов бу йўналишда док- устоз-шогирд анъанаси ва маҳо-
Н. Ботиров, А. Мамаджановлар торлик ишини ёқлади. Устоз рат дарси тариқасида жарроҳлик
эл дардига дармон бўлдилар. А. Мамаджанов ҳозирда на- амалиётлари йўлга қўйилди.
А.Мамаджанов бир неча бор фақада бўлишига қарамай, Булар вилоятда урология
Москва шаҳрида малака оши- ёш кадрларга ҳамон ўз билим хизматининг ривожланиши
риб, вилоятда биринчилардан ва бой тажрибасини ўргатиб билан боғлиқ айрим маълумот-
бўлиб простата бези хавфсиз ги- келмоқда. лар, холос. Буларнинг замирида
перплазиясида трансвезикалад- шифокорларнинг қанчадан-қан-
номэктомия, без ўрнини тикиш, 2008 йилда вилоят урология ча бедор тунлари, машаққатли
нефроптозда “Пытел-Лопаткин маркази Наманган вилоят кўп меҳнати, тинимсиз изланиши
усули”да нефропексия, коралси- тармоқли тиббиёт марказига ва жонкуярликлари ётибди. Биз
мон тошларда буйракни сақлаб бўлим сифатида қўшилди. 40 устозларнинг шарафли йўли-
қолувчи операцияларни амали- ўринли урология ва эндоуро- ни давом эттириш асносида
ётга татбиқ этди. Бу тажрибали логия бўлими ташкил этилди. улар берган билим ва ишончга
врач ташаббуси билан 2000- Наманган вилоят кўп тармоқли муносиб бўлишга интиляпмиз.
2008 йилларда вилоят урология болалар тиббиёт марказида 40 Мақсадимиз - урологик касал-
маркази ташкил этилди ва унинг ўринли болалар ва ўсмирлар ликларга чалинган беморлари-
ўзи бош врач лавозимида иш урология бўлими ташкил эти- мизнинг барчасини вилоятнинг
олиб борди. Марказда 40 ўрин- либ, Ё. Нурматов бўлим муди- ўзида даво топишларига эри-
ли катталар урология бўлими ри этиб тайинланди. Наманган шишдан иборат.
ва яна 40 ўринли болалар ва вилоят болалар кўп тармоқли
урогинекология бўлими очилди. марказида ҳам 40 ўринли бола- Баҳодир МАЖИХАНОВ,
Урология бўлими мудири лаво- лар урология бўлими ташкил ВКТТМ врач-эндоурологи.
зимида К. Тураббоев, болалар этилди. НВКТТМ урология бў- Содиқжон АБДУЛЛАЕВ,
урология бўлими мудири лаво- лимини 2012 йилгача Ю. Дуса- илмий бўлим раҳбари.

Tibbiyot
Tibbiyot 13
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


ҲАМКОРИМИЗ - НАМДУ ТИББИЁТ ФАКУЛЬТЕТИ

ФАКУЛЬТЕТ ТАЛАБАЛАРИ ВИЛОЯТДАГИ ТИББИЁТ
МУАССАСАЛАРИДА АМАЛИЁТ ЎТАДИЛАР












Бундан икки йил муқаддам Наманган давлат
университетида тиббиёт факультетининг очилиши
вилоятимиз соғлиқни сақлаш тизимининг олий
‘ ‘ лаш иши, педиатрия дадил қадамлардан бири бўлди.
маълумотли кадрларга бўлган талабини қондириш,
эл соғлигини самарали муҳофаза қилиш йўлидаги



Айни пайтда даво-

ва фармация таълим
йўналишларида таҳсил
олаётган талабаларнинг
чуқур билим олиши, ўз
навбатида, олган наза-
рий билимларини ама-
лиёт билан уйғунлашти-
ришлари учун барча
шарт-шароитлар яратиб
берилмоқда.
Аниқроқ айтган-
да, тиббиёт факульте-
тининг даволаш иши
ҳамда педиатрия таълим
йўналишларида таҳсил Ўқув жараёнининг уз- си талабларини бажариш
олаётган биринчи ва луксиз давом этишини мақсадида олиб борилган
иккинчи босқич талаба- таъминлаш, талабаларнинг клиник амалиёт жараёнида
лари яқинда Республика
шошилинч тиббий ёрдам ўқув юртида олган назарий талабалар нафақат даво-
илмий маркази Наман- билимларини амалиётга лаш жараёнида бевосита
ган филиали, Наманган татбиқ этиш, уларга бўла- иштирок этдилар, балки
шаҳар болалар шифохо- жак касб бўйича бевосита мураккаб ва ноёб жарроҳ-
наси, Наманган вилоят амалий кўникма бериш лик амалиётларида ҳам
кўп тармоқли тиббиёт ва намунавий ўқув режа- қатнашдилар.
маркази ҳамда вилояти-
миздаги бир қатор “Ой-
дин шифо”, “Анамед”
каби нуфузли хусусий
тиббиёт клиникаларида
клиник амалиёт ўтади-
лар.





14 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil
















Биргина вилоят кўп тар-
моқли тиббиёт марказида
олиб борилган клиник ама-
лиёт жараёнига тўхталади-
ган бўлсак, мазкур тиббиёт
марказида катта билим ва
тажрибага эга шифокор-
ларнинг фаолият юритаёт-
гани, “Устоз-шогирд” анъа-
насининг бардавомлиги,
қолаверса, марказдаги 14
та бўлимнинг барчаси энг
замонавий тиббий асбоб-
ускуналар билан таъмин-
ланганлиги, даволашнинг
энг илғор усуллари амали-
ётга татбиқ этиб келинаёт-
ганлиги талабалар учун қўл
келди.
- Биз амалиёт давомида
беморларга аниқ ташхис
қўйишдан тортиб, уларни
даволашгача бўлган жараён- Факультет таркибида “Тиб- мутахассис бўла олади.
га гувоҳ бўлдик, - дейди та- биёт” ва “Физиология” ка- Соҳага қизиқиши баланд,
лабалардан бири Шаҳризода федралари мавжуд. Уларда янгиликларни катта ишти-
Ҳасанова. – Кучли билим ва 21 нафар профессор-ўқи- ёқ билан қарши олаётган,
малакага эга шифокорлар- тувчилар талабаларга сабоқ босқичма-босқич амали-
нинг ҳар бир жараён ҳақида бериб келишяпти. ётнинг ҳар бир жараёнида
тўлиқ тушунча берганлик- Кўплаб талабалар ҳо- фаол иштирок этаётган На-
лари бизни қувонтирди. зирданоқ ўз иш ўрнига эга манган давлат университети
Чунки бу амалиётлар бизни бўлиб улгурган, улар наза- тиббиёт факультети тала-
келажакда етук мутахассис рий билимларни бевосита баларининг эртага вилоя-
бўлишимиз учун замин яра- иш фаолиятлари жараёни- тимиз тиббиётининг ёш ва
тади. да мустаҳкамлашга муваф- билимли вакиллари бўлиб
Шу ўринда айтиб ўтиш фақ бўлишяпти. етишишларига ишонамиз.
жоизки, жорий ўқув йили- Бир сўз билан айтганда, Чунки бунинг учун ҳозир-
да университетнинг тибби- назарий билим амалиёт даноқ мустаҳкам замин яра-
ёт факультетида 265 нафар билан уйғунлашгандагина, тилмоқда.
талаба таҳсил олмоқда. бугунги талаба эртага етук С. Ҳамидов.

Tibbiyot
Tibbiyot 15
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


● Жараён ТЎҒРИ ОВҚАТЛАНИШ


ВА СОҒЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИГА ЭРИШИШ

УМУММИЛЛИЙ ҲАРАКАТГА АЙЛАНДИ


Маълумки, жорий йилнинг 28 феврал куни “2022- берувчи қўшимчалар рўйхати-
2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг ни тасдиқлаш ва истеъмолини
тараққиёт стратегиясини “Инсонга эътибор ва сифат- камайтириш каби муҳим вази-
ли таълим йили”да амалга оширишга оид давлат дас- фалар белгиланган. Шунингдек,
тури тўғрисида”ги Президент фармони қабул қилин- маҳаллий маҳсулотлар турла-
ди. Мазкур фармонга асосан, мамлакатимизда “Тўғри ридан келиб чиқиб, аҳолининг
ҳар бир хавф гуруҳи ва касаллик
овқатланиш ва соғлом турмуш тарзи” умуммиллий ҳа- турлари учун алоҳида-алоҳида
ракати йўлга қўйилмоқда. Ҳаракат доирасида соғлом соғлом овқатланишга қаратилган
турмуш тарзини шакллантириш борасида бир қатор тавсияларни ишлаб чиқиш, ёши,
вазифаларни амалга ошириш назарда тутилган. тана тузилиши, турмуш тарзи ва
касалликларга мойиллигидан ке-
Ҳаракат аҳо- либ чиқиб, болалар, катталар ва
лига смартфон кексалар учун тўғри овқатланиш,
ва мобил ило- соғломлаштириш машқлари ва
валар ёрдами- гигиена қоидалари тўпламини
да ўз соғлиғи яратиш, иш жойларида ходим-
ва овқатлани- ларнинг жисмоний тарбия билан
шини назо- шуғулланиши ва соғлом овқатла-
рат қилишни ниши учун зарур шарт-шароит-
ўргатиш, тўғри ларни яратиш каби чора-тадбир-
овқатланиш ларни ўз ичига олади.
бўйича мобиль Энг қувонарлиси, умуммил-
илова яратиш, лий ҳаракат маҳаллалардан
болаларга бошланди. Бу борада Соғлиқни
мўлжаллан- сақлаш вазирлиги томонидан
ган носоғлом йўл харитаси асосида амалий
озиқ-овқат ишлар вилоятимиз маҳалла-
маҳсулотлари ларида ҳам босқичма-босқич
ва ичимлик- ўтказилмоқда.
лар, болалар Жумладан, Наманган шаҳри-
озиқ-овқат даги “Зарбдор” маҳалла фуқа-
маҳсулотлари ролар йиғинида “Соғлом
ҳамда энерге- овқатланиш ярмаркаси” таш-
тиклар, дори кил этилди. Бу жараёнда шаҳар
воситалари, тиббиёт бирлашмаси ходимла-
биологик фаол ри ва тиббий бригада аъзолари
моддалар томонидан шартли равишда 3
рекламасига хил рангдаги столлар ташкил
талабларни кучайтириш, этилди ва аҳолига озиқ-овқат
таълим муассасаларида маҳсулотлари тўғрисидаги
болалар ва ёшлар учун маълумотлар кўргазмали тарзда
тавсия этилмайдиган намойиш этилди. Қизил стол-
маҳсулотлар, шу жум- дан истеъмоли тавсия этилмай-
ладан таркибида шакар,
туз, трансёғлар миқ-
дори юқори бўлган
озиқ-овқат маҳсулот-
лари, таъм ва ранг

16 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


диган маҳсулотлар ўрин олган Ҳаракат доирасида “Саломат- давомийлигини 75,1 ёшдан 76,4
бўлса, сариқ столга чекланган лик мактаби” аъзолари томо- ёшгача ошириш ҳамда семиз-
миқдорда истеъмол қилиш нидан “Гулистон” маҳалласида лиги бўлган аҳоли улушининг
мумкин бўлган маҳсулотлар “Саломатлик куни” ўтказилди, ўсишини 23,5 фоиз даражасида
жойлаштирилди. Яшил столда- - дейди тадбир ташкилотчи- тўхтатиш учун бугундан замин
ги соғлом озиқ-овқатлар ҳақида си, вилоят соғлиқни сақлаш яратилмоқда. Бу жараёнда энг
йиғилганларга кенгроқ тушунча бошқармаси бўлим бошлиғи муҳим омил – соғлом овқатла-
берилди, тавсиялар мисоллар Дилором Маматхонова. - Бунда нишга эришишдир. Бу соғлом
асосида кўрсатиб берилди. маҳалла аҳолиси иштироки- турмуш тарзининг асосий йўна-
Биз турли-туман маҳсулотлар- да “Оммавий гимнастика” ва лишларидан бири бўлиб, инсон-
дан овқат сифатида фойдалана- “Саломатлик учун 5000 қадам” нинг ўсиши, меъёрий ривожла-
миз. Бу маҳсулотлар эса таркиби фаол пиёда юриш машқлари ба- ниши ва ҳаёт фаолиятини, унинг
билан бир-биридан фарқ қилади. жарилди. Турли ёш гуруҳлари саломатлигини мустаҳкамлашга
Табиатда организмнинг зарур ва оилалар ўртасидаги “Сало- ҳамда касалликларнинг олдини
моддаларга бўлган эҳтиёжини матлик стартлари” спорт мусо- олишни таъминлашга имконият
тўла-тўкис таъминлай оладиган бақалари ҳам аҳолининг фаол- беради.
ягона бир маҳсулотнинг ўзи йўқ. лиги остида ўтди. Шунингдек, “Тўғри овқатланиш ва
Буни оқсиллар, ёғлар, углевод- ушбу маҳаллада “Соғлом овқат- соғлом турмуш тарзи” умум-
лар, минерал моддалар, вита- ланиш ярмаркаси” ҳам ташкил миллий ҳаракати вилоятимиз
минлар ва бошқа моддаларга бой қилинди. бўйлаб давом этади.
бўлган ҳар хил озиқ-овқат маҳсу- Хўш, бу каби саъй-ҳаракат- М. Эргашева.
лотлари таъминлай олади. Шун- лардан мақсад нима?
га кўра тўғри овқатланиш учун Маълумки, мамлакатда
инсон хилма-хил маҳсулотларни 10,7 млн. аҳоли соғлом тур-
еб туриши лозимлиги соғлом муш тарзини олиб бормай-
овқатланиш тамойилларининг ди. Аҳолининг 16,5 фоизи
биринчи шартидир. Озиқ-овқат тамаки ва 4,7 фоизи алкоголь
маҳсулотларида фойдали озуқа истеъмол қилиши, 16 фоизи
моддалари фақат муайян миқ- мева ва сабзавотларни етарли
дорда эмас, балки организм миқдорда истеъмол қилмас-
сарфлаган энергия ва моддалар лиги (кунига 400 граммдан
ўрнини қоплай оладиган даража- кам), 36,6 фоизи таомга
да бўлиши шарт. қўшимча туз қўшиши, 32,9
Бир сўз билан айтганда, тибби- фоизида ортиқча вазн ва 23,5
ёт ходимлари томонидан ҳар бир фоизида семизлик мавжуд-
столнинг аҳамияти, организмга лиги, 38 фоизида юқори
фойдали ёки зарарли таъсири артериал босим ва 8,4 фоизи
ҳақида маълумотлар берилди. қонида қанд миқдорининг
Чуст тумани “Гулистон” юқорилиги, 26 фоизининг
маҳалла фуқаролар йиғинида эса жисмоний фаоллиги су-
эса умуммиллий ҳаракат дои- стлиги аниқланган. Бу ҳолат
расида тиббий кўрик ташкил табиийки, соғлиқни сақлаш
этилди. Унда туман тиббиёт тизими олдига муҳим вази-
бирлашмасига қарашли КТМП- фаларни қўяди.
нинг тор соҳа мутахассислари, Айнан шунинг учун
окулист, ЛОР, онколог, эндо- мамлакатимизда 2025 йилга
кринолог ва бошқа мутахас- келиб аҳолининг умр кўриш
сислар 40 ёшдан ошган аҳоли
вакилларини скрининг текши-
рувларидан ўтказдилар.
- Юртимиз бўйлаб кенг
қулоч ёйган “Тўғри овқатла-
ниш ва соғлом турмуш тарзи”
умуммиллий ҳаракати Чуст
туманида ҳам қизғин тус олди.

Tibbiyot
Tibbiyot 17
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


Тиббиёт қанчалар қизиқарли соҳа бўлса,
шунчалар мураккаблиги ҳам бор гап. Бу соҳа
кишиси олий таълим даргоҳида олган билими
билангина чекланиб қололмайди. Муттасил
ўқиб-ўрганишда, изланишда бўлган, тажриба
орттириб борган, касбига доир янгиликларни
амалга татбиқ этишга одатланган шифокорги-
на яхши врач деган номга сазовор бўлади.
Бир сўз билан айтганда, бугун
соғлиқни сақлаш тизимида амалга
оширилаётган ислоҳотларни ҳаётга
ЭЛ ИШОНЧИГА САЗОВОР ШИФОКОР
● Фидойилардан бири лаш ва касалликлар профилактикаси
кенг жорий этиш, беморларни даво-
самарадорлигини оширишда илмий
тавсиялар, илғор тажрибаларни
амалга кенг татбиқ этиб келаётган
қаҳрамонимизни муолажаларнинг ўз
вақтида ва талаб даражасида бажари-

усуллардан самарали фойдаланили-
ши натижасида беморлар ўртасида
Наманган вилояти Фтизиатрия ятда ўтказилишини тасаввур этиб лиши, замонавий даво ва диагностик
ўлим кўрсаткичининг йилдан-йилга
ва пульмонология марказининг бўлмасди. Шу ўринда айтиб ўтишим камайиб бораётгани хурсанд қилади.
буйрак-таносил бўлими мудири жоизки, марказдаги шарт-шароит, – Соҳа ҳали кўп илмий изла-
Искандар Маҳмудов ана шундай мавжуд замонавий тиббиёт жиҳозла- нишлар олиб борилиши лозим бўл-
шифокорлар сирасига киради. У ри беморларга аниқ ташхис қўйиш ва ган йўналишдир, - дейди Искандар
20 йилдан буён эл соғлиги йўлида кам шикаст етказиладиган хирургик Маҳмудов. – Касалликларни янада
хизмат қилиб келмоқда. даволаш ишларини талаб даражасида самаралироқ даволаш, олдини
Искандар Жўраевич фаолият ўтказишимиз имконини бермоқда. олиш, жарроҳлик амалиётлари-
олиб бораётган вилоят Фтизиатрия Дарҳақиқат, И. Маҳмудов фтизи- ни янада такомиллаштириш учун
ва пульмонология маркази жамоа- урология соҳасини такомиллашти- замонавий тиббиёт имкониятлари-
си у каби ўз касбига меҳри баланд ришга муносиб ҳисса қўшиб келаёт- дан янада тўлақонли фойдалани-
инсонлардан таркиб топган. Шу ган тиббиёт вакилларидан бири. У шимиз керак. Биз жамоамиз билан
боисдан марказ вилоят аҳолисига Республика ихтисослашган фтизиа- олдимизга ана шундай мақсадни
сифатли тиббий хизмат кўрсатиб трия ва пульмонология илмий-ама- қўйганмиз. Бунинг учун билим ва
келмоқда. Қаҳрамонимизнинг ўтган лий тиббиёт маркази олимлари ҳамда тажрибамизни ошириш баробари-
йигирма йил давомида 1,5 мингдан бир қатор хорижий давлатлар тибби- да, нуфузли хорижий клиникалар
ортиқ беморларда мураккаб сийдик ёт муассасалари билан ҳамкорликни билан ҳамкорликни янги босқичга
тракти аъзолари билан боғлиқ жар- йўлга қўйган. Жумладан, Москва олиб чиқишга ҳаракат қиляпмиз.
роҳлик амалиётларини муваффақи- шаҳридаги Фтизиатрия илмий Биз юқорида лавҳамиз қаҳрамо-
ятли ўтказгани, марказда беморларга текшириш институти профессори, нининг касбий фаолиятига имкон
малакали тиббий ёрдам кўрсатилгани тиббиёт фанлари доктори, профессор қадар тўхталдик. Ўз навбатида, унинг
фикримиз далили бўла олади. О. Н. Зубан билан ҳамкорликдаги оиласи ҳақида ҳам айтиб ўтишимиз
– Врач Искандар Маҳмудов юқо- ишлари юксак самара бермоқда. ўринлидир. 1969 йилда Чортоқ тума-
ри технологияларга асосланган ҳолда Албатта, билим инсонни устозлик нида туғилиб вояга етган Искандар
жарроҳлик амалиётларини олиб даражасига кўтаради. Шу маънода Маҳмудов Андижон давлат тиббиёт
бормоқда, - дейди марказ директори Искандар Жўраевич юқори касбий институтини тугатган ва бугун бир
И. Воситов. - Бу амалиётлар мурак- маҳоратга эга фтизиоуролог сифатида бахтли оиланинг соҳиби. Икки нафар
каблиги билан бирга беморга кам вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси фарзандининг бири тиббиёт олий-
шикаст етказилиши билан аҳамият- мутахассислари билан ҳамкорликда гоҳида таҳсил оляпти. Унинг касбий
лидир. Биргина ўтган 3 йил давомида ёш шифокорлар учун ўқув-семинар- салоҳияти ва муваффақиятларида
Искандар Маҳмудов томонидан юз- ларни ўтказиб келмоқдаки, “Тиббиёт- умр йўлдоши ва тинч-тотув оиласи-
дан зиёд беморларда “Ленч-Грегуара нинг янги замонавий стандартларини нинг ҳам ҳиссаси бор, албатта.
бўйича уретеро цистонеоанастомос, амалиётга татбиқ этиш”, “Сийдик Вилоятимиз тиббиётининг бу
Андерсен-Хайнци бўйича урете- тракти ва жинсий аъзолар туберкулё- жонкуяр вакилига сиҳат-саломат-
ропластика сийдик канали тотал зи хасталикларини барвақт аниқлаш” лик, куч-ғайрат тилаймиз. У каби
структурасининг “букал” пластика- ва “Касалликларни энг илғор усул- эл ишончига сазовор фидойилар
си”га доир жарроҳлик амалиётлари ларда даволаш” каби мавзулардаги борки, саломатлигимиз ишончли
муваффақиятли ўтказилди. Бундай ўқув-семинарлар иштирокчилар учун қўллардадир!
операцияларни яқин вақтгача вило- маҳорат дарси бўлмоқда. Малика ДАВРОНОВА.

18 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


Вилоят соғлиқни сақлаш бошқар- сининг саломатлиги учун дори-дармон
маси бошлиғининг ҳузурига ҳафта- масаласида ёрдам сўраб келса, яна
нинг ҳар пайшанба куни фуқаролар кимдир ногиронлик гуруҳига чиқиш,
турли масалаларда мурожаат билан шифохонада даволаниш учун моддий
келишади. Кимдир фарзанди оғир имконияти йўқлиги сабабли ордер ва
дардга йўлиққани учун уни нуфузли маблағ сўрайди. Мутасаддилар имкон
шифохонада, яна кимдир онасини қадар уларнинг масалаларини ижо-
пойтахт клиникаларида даволатиш бий ҳал этиш учун ҳаракат қиладилар,
истагида. Кимдир акаси ва ёки сингли- зарур ёрдам кўрсатадилар.
БОШ ҚАРМА чиси Нуриддин ота “Ўзбекистон


Республикаси Мустақиллигига 30
ЛИҒИ ҲУЗУРИДА
йил!” эсдалик нишони билан тақ-
дирланган.
Бу гал Уйчи тумани Янгиҳа- Тожибой Мусашайхов, Абдуҳалил Болалиги Иккинчи жаҳон уру-
ёт МФЙдан бошқарма бошлиғи Жалилов, Зокиржон Шоқаламов, ши йилларига тўғри келган Нурид-
қабулига келган Нуриддин ота Раънохон Жўраеваларнинг ном- дин ота унинг беғубор дамларини
Турсунов қайсидир шифохонада ларини чуқур ҳурмат билан тилга ҳис қилолмаган. Урушга кетган
даволаниш учун ёрдам ёки моддий олдилар. отасининг ўрнига айни болалик
маблағ сўрамадилар. Бирор шифо- - Ҳайдовчилик касби ҳам осон чоғидаёқ рўзғор ташвиши билан
корнинг устидан арз ҳам қилмади- эмас, - сўзида давом этади ота- яшаган, бир кафт буғдой учун,
лар. Отахон ўзининг ҳаёт макта- хон. - Шифокор бемор ҳаёти учун тонг саҳардан то кун ботгунча
бини ёшларга ўргатиш истагида масъул бўлса, ҳайдовчи шифокор, далада қўш ҳайдаганларини эсла-
эканлар. фельдшер ва бемор ҳаёти учун ган отахоннинг кўзлари беихтиёр
Шукроналик ҳисси юз-кўзлари- жавобгар. Қизировот участка ши- намланди.
да балққан нуроний отахон билан фохонасида ҳайдовчилик қилган - Ўшанда 6 ёшда эдим, - дейди
суҳбатлашар эканмиз, у кишининг чоғимда Учқўрғоннинг чегара у. – “Нон”, “нон” дея очликдан
ҳаёт йўллари ҳақиқатдан ёшларга ҳудудидан то Норин дарёси атро- ўлган не-не одамларни кўрганмиз.
ибрат бўлишга арзигулик эканига фларигача қатнаганман. У пайтлар Биз кўрган уруш азобларини, йўқ-
амин бўлдик. ҳозиргидай замонавий автоулов- чилик кунларни асло набиралари-
- Айни навқирон чоғимда Уйчи лар йўқ. Бир донагина “Тез ёрдам” миз эвара, чевараларимиз, ҳеч ким
туман марказий касалхонаси тез машинасида кунда 100-150 нафар кўрмасин. Бугунги тинч, осуда,
тиббий ёрдам бўлимида ҳайдовчи беморга чақириққа борар эдик. фаровон кунлар қадрига етишса,
бўлиб ишладим, - дейди Нурид- Ҳатто, оғир аҳволдаги касалларни шундай тинч ва осуда кунларнинг
дин ота. – Бир кун ишлаб, икки ташиш учун замбил ҳам йўқ эди. шукрини қилишса дейман...
кун дам олар эдик. Дам олган Юролмайдиган беморларни елка- Шу боисдан бугун ёшларга
кунларимиз туман касалхонаси мизда опичлаб кўтариб, врач ва Президентимиз ва ҳукуматимиз
қурилаётгани учун ўз ихтиёримиз фельдшерларга ёрдам берардик. томонидан яратиб берилаётган
билан ғишт ташигани борардик. Ҳайдовчи қоидани бузмаслиги шароит ва имкониятларни кўриб,
Қурувчиларга ёрдамлашардик. керак. Ҳаёти ҳавф остидаги бе- отахоннинг жуда-жуда ҳаваси ке-
Бунинг учун ҳеч қандай маблағ морга зудлик билан тиббий ёрдам лади. Айниқса, тиббиёт тизимида-
сўрамаганмиз. Касалхона қурили- керак бўлганда, ёрдам сиренасини ги ислоҳотлардан ғоятда мамнун.
шига ҳиссамиз қўшилаётганидан чалардик. Ҳурмат билан бизга йўл Уйчи тумани тиббиёт бирлаш-
мамнун бўлганмиз. Ҳозир ёшлар- беришарди, ҳайдовчилар. Афсус- маси “Тез тиббий ёрдам” бўли-
нинг баъзилари ишхонаси атрофи- ки, ҳозир аксар ҳайдовчилар си- мида 10 йил, Қизировот участка
ни супуриб-сидиришни ёки кўчат рена чалиб келаётган “Тез ёрдам” шифохонасида 20 йил ҳайдовчи
экиб, ободонлаштиришни ҳам машинасига йўл бермайди. бўлиб элга хизмат қилган, бемор-
малол олишади. Шу ишга ҳисса Отахоннинг шиори - сабр ва ларга биринчи ёрдам кўрсатган
қўшгин десанг, дарҳол ижтимо- қаноат. Ҳаётда шу икки сўзгаги- шифокору фельдшерларни ман-
ий тармоққа жойлашга ҳаракат на амал қилган кекса отахоннинг зилларига соғ-саломат, бехатар,
қиладилар. Шундай ёшларимизга газета-журналларни кўзойнаксиз бешикаст етказган Нуриддин ота
айтган бўлардимки, ватанпарвар ўқиши, чин дилдан инсонлар- баҳорнинг илк кунларида 83 ёшни
бўлинглар, болаларим, меҳнат га яхшилик қилиши, балки умри қарши олдилар. Шоир айтганидек,
қилган инсон элда азиз бўлади, ҳеч узунлиги сабабидир. Ҳар қандай “Бу кунларга етганлар бор, етма-
қачон кам бўлмайди. меҳнат ва машаққатлардан чекин- ганлар бор”. Дориломон кунларга
Нуриддин ота суҳбатимиз маганлиги, халқимизга қилган хо- соғ-саломат етиб келган отахон-
давомида тиббиёт ходимлари лис хизматлари таҳсинга лойиқ. нинг умрлари янада зиёда бўлсин,
тўғрисида ҳам илиқ сўзларни га- Шунинг учун ҳам Уйчи тумани деймиз.
пирди. Ўша вақтдаги шифокорлар “Нуронийлар кенгаши” маслаҳат- Манзура ЭРГАШЕВА.

Tibbiyot
Tibbiyot 19
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil
ОРЗУЛАРИ





ушалаётган доктор





Тунги соат икки. Бироз тин олиш Андижон давлат тиббиёт институ-
тига кўчирди. Етти йилда даволаш
учун стулга ўтириб, иш столидаги иши йўналиши бўйича бакалавр
оилавий суратга кўз югуртираётган- дипломини қўлга киритди. Яна уч
ди. Шу пайт қўл телефонига навбат- йил изланиб, урологиядан магистр
чилик постидаги ҳамширадан хабар даражасига эришди. Талабалик
келди: “Доктор, 10-палатадаги йилларидаёқ институт клиника-
беморнинг аҳволи ёмонлашиб сининг жонлантириш бўлимида
қолди”. Ўқиди-да, дарров илгичда- фельдшер бўлиб ишлади. У ўзини
ги оқ халатини эгнига кийиб, қўлида тиббий пичоғи, тиғи бор,
шошилганча чиқиб кетди. амалиётни мустақил бажаради-
ган кучли мутахассис сифатида
барака топишсин...” деган олқиш кўришни хоҳлади ва қатъий қарор
уни хаёлан ўтмишга, ҳаёт йўлла- қилди. Олийгоҳни муваффақиятли
рига бир назар ташлашга ундади. тугатиб, Наманган шаҳридаги Дав-
► Саломатлик посбонлари Эзгу ниятлари ушалганидан қалби- латобод туман марказий шифохо-
да алланечук ифтихор туйди. насида фаолият бошлади.
Бобуржон куни кеча йирингла- Қаҳрамонимиз Бобуржон Маълумки, урология соҳаси
ган оёқ бармоғи кесилган онахон Эргашев 1992 йил 6 апрелда жарроҳликнинг ажралмас қисми.
ёнига аста чўкаркан, унинг кўзи- Наманган туманининг Шишаки Бобуржон фарзандсизлик муаммо-
дан думалаган ёшни милтиллаган маҳалласида таваллуд топган. сига учраган эркакларни даволади,
умид томчисига ўхшатди. Меҳри- Бошланғич таълимни тумандаги маслаҳатларини аямади. Жамоа-
бонларча тана ҳароратини, қон 33- ва 51-ўрта мактабларда олди. даги қизғин меҳнат, ғайрат-ши-
босимини ўлчади. Ҳамма кўрсат- Чуқурлаштириб ўқитиладиган жоат муҳити уни жарроҳлик сир-
кичлар баланд. Ахир симиллаган 37-мактабга ҳам қатнади. Наман- асрорларини мукаммал ва чуқур
оғриқ, битта бармоғидан айрил- ган шаҳридаги аниқ ва ижтимоий эгаллашга жиддий туртки бўлди.
ганига ачиниш ҳисси вужудни ва фанларга ихтисослашган 2-сон- Назарий ва амалий малака оши-
руҳни зўриқтирган. Ҳамширага ли мактаб-интернат эса билимга риш ўқувларида, семинар ва кон-
тезкор керакли муолажаларни бу- чанқоқлигини орттирди. Даст- ференцияларда мунтазам иштирок
юрди ва вазият ўз назорати остида лаб тарих сабоқларига қизиқди, этди. Пандемия даврида карантин
турди. олимпиадага қатнашди, чунки ҳудуддаги саралаш марказида
Хавотирлар чекиниб, иситма унга ҳикоя услуби ёққанди. кунни тунга улаб, жангу жадал
пасайгач, онахон билан самимий 9-синфни битириш чоғида шифо- кечди, турли синовларни енгди.
суҳбатлашди. Аввало, кўникишни, кор бўлишни дилига тукканидан Миннатдорлик ва норозилик икки
диққати ошаверса, яна қон босими сўнг кимё-биология юзасидан қутб эканлигини, улар масофасини
ва қанд касали миқдори кўтари- ўқиб-ўрганишни кучайтирди. Бо- яқинлаштиришда ҳар қайси бемор-
лиши мумкинлигини, кейин эса босининг орзуси ҳам набирасини га чиройли муомалада бўлишнинг,
эт ўрни қийин битишини, шундай шифокорлик либосида кўриш бурчга виждонан ёндашишнинг
бўлмаслиги учун кайфиятини ях- эди, тоғалари қўллаб-қувватлаш- аҳамияти муҳимлигини англади.
шилашни, шифокор тавсияларига ди. Ўша 2007 йили футбол ўйна- Камтарлиги, тартиб-интизоми, на-
риоя этиш шартлигини эринмай ётганида йиқилиб тушиб, оёғи мунали хулқи боис қисқа фурсатда
тушунтирди. Жароҳатга ширин сўз лат еганида жонига оқ халатли раҳбарият эътирофини, одамлар
билан малҳам қўйиб боғлади, гўё. нажоткорлар оро кирганини ҳеч меҳрини қозонди.
Муштипар аёл юзида розилик ало- қачон унутмайди. - Ўзимни омадли деб ҳисоблай-
мати пайдо бўлди ва қўлини очиб 2009 йилда у давлат гранти ман, - дейди Давлотобод марказий
узоқ дуо қилди... асосида Бухоро давлат тиббиёт шифохонаси жарроҳи Бобуржон
Анча хотиржам тортган институти талабасига айланди. Эргашев. – Сабаби, дуолари ижо-
Бобуржон врачлар хонасига қай- Талабалик қасамёдини тиб илми бат бўладиган кишилар атрофида
тиб, кўзгуга боқаркан, ойнада даҳоси Абу Али ибн Сино туғи- парвонаман. Имкон қадар хасталар
ҳорғин, лекин қониқиш чеҳрасини либ ўсган Афшона қишлоғидаги дардига дармон бўлишга, ҳолини
кўрди. Ҳозиргина эшитган “Болам, буюк олим музейида қабул қилди. суриштиришга, ишонч уйғотишга
сизни тарбиялаган ота-онангизга, Биринчи босқични тамомлаб, ои- интиламан. Ҳар сафар касалликдан
устозларингизга раҳмат, илоҳим, лавий шароити туфайли таҳсилни тузалган, азоб-уқубатлари ариган

20 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil
24 март - Бутунжаҳон силга
каттаю кичик мамнун ҳолда дуо қарши кураш куни
қилганида ва ташаккурини ай-
тганида жуда хурсанд бўламан,
кучимга куч қўшилади. Ёз фаслида
бир онахонни жарроҳлик столи-
га ётқиздик. Табиийки, томирига
тинчлантирувчи ва оғриқ сезги-
сини камайтирувчи кучли укол
жўнатилди. Операция (ташрих)
давомида бемор алаҳсираб нима-
лардир деб юборади. Бироқ шу
онда онаизорнинг “Доктор бо- ОҚ МОЙЧЕЧАК -
лам, сизларга раҳмат, раҳмат...”
деган гаплари аниқ-тиниқ қулоққа
ҳушсизликда ҳам бизни ўйлаяпти. СОҒЛОМ НАФАС БЕЛГИСИ
чалинди. Қаранг, ҳатто деярли

Тўғриси, қаттиқ таъсирландим. Ҳа,
шифокорлик – мен учун муқад- Жаҳон соғлиқни сақлаш таш- панинг энг нуфузли ташкилотлари
дас, масъулиятли, машаққатли ва килоти қарори билан ҳар йили 24 жалб қилинди. Лекин сил эпиде-
шарафли касбни танлаганимдан мартда силга қарши кураш куни мияси шу қадар кучайиб бораётган
бахтлиман... нишонланади. Айнан шу куни эдики, хайрия фондларида йиғил-
Ёш шифокор тиббиёт олий ўқув 1882 йилда немис микробиологи ган маблағ харажатларни қопламай
даргоҳидаги мураккаб дарсларни Роберт Кох сил касаллигини қўзға- қўйди.
ўн йил мобайнида сабр ва қунт би- тувчисини кашф этган эди. 1905 Ниҳоят, 1900 йилда Швецария-
лан ўзлаштирди. Ҳайдовчи отаси йилда олим тиббиёт бўйича Но- да “Оқ мойчечак” лойиҳаси ишлаб
Ботиржон Баҳромов, ҳамшира она- бель мукофотини сазовор бўлди. чиқилди. 1901 йил 1 майда Жене-
си Буҳожал Даминова зарур шаро- Сил (тубуркулёз) – юқумли ва кўчаларида биринчи марта оқ
итни яратишди, дилбанди камоли касаллик. Тегишли даволанишни мойчечак тутган қизлар кўчалар
учун ҳамиша ва ҳар жиҳатдан ҳис- қабул қилмаган, сил касаллиги- бўйлаб намойиш ташкил этиша-
са қўшишди. Бугун эса уларнинг нинг фаол шаклига эга инсонлар ди. Мойчечакларни эркин нафас
фарзандлари эл корига камарбаста, ҳар йили ўртача 10-15 кишини рамзи сифатида аҳолига сотишади.
юрт хизматига шай. Бобуржон зарарлаши мумкин. ЖССТ маъ- Мойчечак гулини сотиш жараёни-
жамики фойдали билим-кўникма- лумотларига кўра, ҳар куни ушбу да “оилангизга соғлик тилаймиз”,
ларини, саъй-ҳаракатини жамият касалликдан деярли 4500 киши “яқинларингизни силдан эҳти-
соғлиги учун сафарбар этмоқда. вафот этади ва тахминан 30 000 ёт қилинг”, “мойчечак — эркин
Институт клиникасидаги доцент киши уни юқтиради. нафас гарови” сингари сўзлар ҳам
Улуғбек Рустамов, Яҳёбек Нор- Сил касаллиги бутун дунёда айтилган. Оқ мойчечакннг силга
боев, айни вақтдаги ҳамкасблари ечимини кутаётган муаммолар си- қарши кураш рамзи сифатида со-
бош шифокор Тоҳиржон Бойде- расига киради. Касаллик аниқлан- тилиши аҳоли эътиборини тортади
даев, жарроҳлик бўлими мудири ганидан шу кунгача силга қарши ва силга қарши кураш ташкилот-
Баҳромжон Убайдуллаев, хирург курашнинг турли усуллари ва ларига мисли кўрилмаган даромад
Одилжон Ҳожибоев, урология дастурлари ишлаб чиқилмоқда. келтиради.
бўлими мудири Абдулҳамид Ху- Бутунжаҳон силга қарши кураш Хўш, нега айнан мойчечак гули
дойназаровларни алоҳида ҳурмат кунининг рамзи ҳам мойчечак гу- деб ўйлаётгандирсиз? Сил касал-
билан тилга олади. лидир. Мойчечак гулининг рамзий лигини даволашда асосан бакте-
Ўттиз ёшни қаршилаган маъноси тарихга бориб тақалади. рияларни ўлдириш хусусиятига эга
Бобуржон оилада тўнғич фар- 1882 йилда сил касаллигини қўзға- бўлган антибиотиклардан фойда-
занд, икки укасининг таянчию тувчи бактерия аниқлангач, ундан ланилади. Мойчечакнинг фойдали
суянчи. Ўзи ҳам эгизак ўғил-қиз юз йил ўтиб, сил касаллиги эпи- хусусиятлари кўплиги учун халқ
ва бир қизнинг севимли отаси. демия даражасига етади. Европа табобатида «табиий антибио-
Болалар дадасини халоскор инсон давлатлари ва Россия аҳолиси сил тик» деб ҳам аталади. Шу билан
деб билишади. Уни танийди- касаллиги билан ёппасига оғрий бирга, мойчечак гули Европада
ган, сўроқлайдиганлар кўплиги бошладилар. меҳр-муҳаббат ва хайр-саховат
учунми, бошқача ҳавас қилишади, XIХ аср охири ХХ аср бошла- рамзи ҳамдир. Шунинг учун ҳам
фахрланишади. Бобуржон ми- рига келиб бутун дунёда силга қар- минглаб одамларга ёрдам сифати-
солида беморлик етган дамлар- ши чора-тадбирлар кенг кўламда да ташкил этилган тадбирларнинг
да кўмакка ошиқадиган, ёрдами амалга оширила бошланди. Европа энг муносиб рамзи мойчечак гули
беминнат шифокорларга бир умр ҳукумати силга қарши курашнинг деб топилган.
ҳамиша таъзимдамиз! энг самарали усули сифатида хай- Бобуржон РАҲИМБОЕВ,
Орифжон ЖЎРАЕВ, рия фонди ташкил этишни таклиф Наманган давлат университе-
“Янги Ўзбекистон” мухбири. қилишди. Хайрия фондига Евро- ти тиббиёт факультети талабаси.
Tibbiyot
Tibbiyot 21
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil
ГИЖЖА






КАСАЛЛИКЛАРИ – САЛОМАТЛИККА
ЖИДДИЙ ТАҲДИД




Гельминтлар жуда қадим замондан
маълум бўлган паразитар қуртлар
ҳисобланади. Улар бутун тирик мавжудот
танасида яшашга мослашиб олган, айниқса,
одам танаси турли аъзолари ва териларида
Қадимги грек
олими Гиппократ яшайди ва соғлиққа катта зарар етказади.
гельминтозларни Марказий нерв тизимини зарарлан- би – бу аҳолининг тиббий мада-
биринчи бўлиб бел- тирадиган гельминтлар ҳам бор. Гель- нияти етарли эмаслиги, ижти-
гиларини ёритган ва минтозлар инсоннинг барча аъзоларини моий-маиший шароитлар(тоза
“гельминтоз” сўзини ва тўқималарини зарарлайди. Гель- ичимлик суви, санитария
амалиётга киритган. минтлар одам танасида сенсибилиза- талабларига жавоб бера-
Бутун жаҳон соғлиқ- цияни қўзғатиб, кейин аллергик жара- диган ҳожатхоналар)
ни сақлаш ташкило- ённи ривожлантиради, тана аъзолари ва нинг талаб
ти маълумотларига тўқималарини механик шикастлантира- даражасида
асосан, инсонларда ди ва уларнинг фаолиятини бузади. эмаслиги
300 га яқин гельминт- Улар озиқ-овқат моддалари, витамин- ҳисобланади.
лар мавжуд. Ер шари лар ва минерал моддаларнинг сўрили- Гельминтларнинг “Халқаро касал-
аҳолисини тўртдан шини ёмонлаштиради, камқонликни ликлар 10 таснифи” 2003 йилда қабул
бир қисмида гиж- ривожланишига сабаб бўлади, юқумли қилинган. Гельминтозлар В65-В83
классига киради.
касалликларнинг кечишини оғирлашти-
жа касалликлари ради ва уларга қарши эмлаш самара- Инсонлардаги гельминтлар ана-
аниқланган. Уларнинг дорлигини пасайтиради. Гижжалар бо- томобиологик хусусиятига қараб уч
кўпчилиги иқлими лаларнинг жисмоний ривожланишини турга бўлинади. Юмалоқ, тасмасимон
иссиқ давлатларда, сусайтиради, катталарнинг иш қобилия- ва сўрувчи қуртлар. Юмалоқ қуртлар
баъзилари шимолда, ти ва ақлий фаолиятига таъсир қилиши (Нематодалар) – аскаридоз, қил-
иқлими совуқ дав- исботланган. бош-энтеробиоз, трихоцефалёз, анки-
латларда кузатилади. Гельминтоз касаллигининг белгила- лостомидоз, стронгилоидоз, трихи-
Республикамизда ҳам ри турлича намоён бўлади, кўпроқ асте- неллёз, трихостронгилусдан иборат.
энг кенг тарқалган но-вегетатив ёки невроген белгилар, Уларнинг бир неча миллиметрдан бир
хасталиклардан бири кейин диспептик, шунингдек, иштаҳа- неча сантиметр- гача бўлиши, тухум
- гижжа касалликлари нинг ёмонлиги, озиқланишнинг бузили- қўйиш, қуртчалар ва етилиш даври
ҳисобланади. Улар- ши ва бошқа ҳар хил белгилар-гепато- жараёнларини ўташи, фаол харакат
нинг 10 дан ортиқроқ мегалия, кўнгил айниши, қусиш, қорин қилиши, мураккаб овқат ҳазм қи-
тури аниқланган. Ҳар оғриши ва бошқалар билан кечади. лиш тизимига эгалиги, жинси иккига
йили 200 мингдан ор- Баъзида бир вақтда беморда икки ва ун- ажралганлиги, юқиш йўли ахлат-оғиз
тиқ гижжа касаллиги дан кўпроқ гижжа касаллигини кузатиш орқали ёки териларни тешиб кириши
билан оғриган бемор- ҳам мумкин. йўли орқали эканлиги умумий хусу-
лар лаборатория йўли Гельминтозлар билан касалланиш сиятлари ҳисобланади.
билан аниқланади. даражаси юқорилигининг асосий саба- Тасмасимон қуртлар тениарин-
Шулардан 90 фоизини хоз-хўкиз салетёри, тени-
оз-чўчқа салетёри, гиме-
болалар ташкил қила- нолепидоз-пакана гижжа,
ди. Гельминтларнинг дифиллоботриоз-кенг
баъзилари ингичка тасмасимон гижжа, эхино-
ёки йўғон ичаклар- коккоз деб аталади. Улар
да, бошқалари жигар, бир неча сантиметрдан
ўт йўлларида, баъзи бир неча метргача бўлади,
гуруҳлари тери ости, тасмасимон кўринишда,
ўпка, қон айланиш ти- бўлак-бўлаклардан ибо-
зимида жойлашади. рат ҳамда гельминт ичак
шиллиқ қаватига махсус

22 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil




















илмоғи, думи ёки сўрғичи хисо- гуруҳга бўлинади. Улардан бири лари, кўкатлар орқали юқади.
бига ёпишган бўлади. Бу турдаги геогельминтозлар бўлиб, улар Буларга кўп тарқалган юмалоқ
гижжаларнинг овқат ҳазм қилиш тупроқ, сабзавотлар, ер мева- қуртлар-аскаридоз, трихоцефа-
тизими бўлмайди, танасида- лёз (власоглав), анкилостоми-
ги парда орқали сўриб олади. дозлар ва бошқалар киради.
Барча тасмасимон қуртлар Улар хўжайин алмаштир-
гермафродитдир. Қуртчалари масдан ривожланади, қуртча-
оралиқ хўжайинда ривожлана- лари юққунча ташқари муҳит-
ди, одам ҳам оралиқ ва охирги да тухумлар ичида бўлади.
хўжайин бўлиши мумкин. Геогельминтлар овқат орқали
Юқиши ахлат-оғиз орқали со- етилган тухумлари ютилган-
дир бўлади. да юқиш кузатилади. Етилган
Сўрувчи қуртлар опистор- гельминтлар одам ичагида
хоз, фасциолез, парагони- жойлашиб, ташқи муҳитга
моз, клонорхоз, шистосомоз қуртчалари бор тухумларни
деб номланади. Жуда кичик чиқаради. Юқиш ҳолатига
катталикда, 1 миллиметрдан боргунча тухумлар маълум
ошмаган бўлиши, ҳамма- вақт (бир неча соатдан бир
си гермафродит (Шистосо- неча кунгача) нам ва иссиқ ер
моздан ташқари) бўлиши, устида бўлади. Шу сабабли
ҳаммасининг ривожлани- бу гельминт билан касаллан-
шида оралиқ хўжайин бўли- ган одам атроф- дагиларга хавф
ши (моллюскалар), балиқлар, туғдирмайди.
қуртлар, оёқчали ҳашаротлар, Биогельминтозлар сирасига эса
мураккаб овқат ҳазм қилиш ти- барча сўрувчи, тасмасимон ва баъ-
зимига эга, лекин анал тешиги зи юмалоқ гельминтлар киради.
йўқлиги, пичоқсимон кўри- Уларга хос ривожланиш даври-
нишда (ланцетовид) бўлиши да қуртчалари битта хўжайинда
бундай гижжаларнинг асосий етишса, тўлиқ етилиши бошқа
хусусияти ҳисобланади. хўжайин танасида давом этади.
Гельминтларнинг риво- Инсонлар ошқозон-ичак тизимига
жланиш цикли жараёни, қуртчалар зарарланган гўшт ёки
юқиш йўлларига асосан уч балиқ махсулотларини истеъмол
қилганда тушади. Баъзи гельминт-
лар (шистосома) одам бутун тери-
сидан тешиб кириш хусусиятига
эга. Бу гуруҳ гельминтлари бор
одамлар атрофдагиларга
хавф солмайди.
(Давоми
бор).
Иброҳим
АБДУЛ-
ЛАЕВ,
Икромжон
ДАЛАБАЕВ,
ВБКТТМ
врачлари.


Tibbiyot
Tibbiyot 23
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


☑ Касаллик ҳақида батафсил
ҲОМИЛАДОРЛИКДА ЎТКИР АППЕНДИЦИТ


Ўткир ҚАНЧАЛАР ХАВФЛИ?
аппендицит
ҳомиладор-
ликни асоратлайди- Касаллик клиникаси ҳомила
ган энг кўп хирургик муддатига боғлиқ. Ҳомиладор-
ликнинг биринчи ярмида ўткир
касаллик ҳисоблана- аппендицитнинг катарал тури
ди. Ичак мотор-эва- одатий кечади. Ўткир бошланиши
куатор функцияси-
нинг простагландин аввал эпигастрал, сўнг ўнг ёнбо-
шида кучли оғриқ, қайт қилиш,
серотонинга сезгир-
лигини пасайтириши, тахикардия, тана ҳароратининг
кўтарилиши билан кузатилади.
прогестерон таъсири- Аппендицитга хос симтомлар
да ичак силлиқ мус- Лола АБДУЛЛАЕВА,
куллари тонусининг ҳақида сўз кетганда, “Ситков- вилоят Перинатал мар-
ский”, “Ровзинг”, “Щеткин-Блюм-
пасайиши, ўсаётган
бачадон аппендикс ва берг”, “Воскресенский” белгилари- кази акушер-гинекологи,
нинг мусбат бўлишини таъкидлаш
кўр ичакни юқори ва ўринли. тиббиёт фанлари номзоди.
орқага силжитиши
Аммо бундай классик манзара
натижасида уларда камроқ ҳомиладорларда кузатила- Дифференциал диагностика аку-
қон циркуляцияси ди. Кўп ҳолатларда аппендикуляр шер-гинеколог, хирург, урологлар
бузилади. иштирокида стационар шароитда
симтоматика кеч намоён бўлиб, ўтказилади. Аниқ ташхис қўйишга
кўпинча акушерлик патологияга УТТ, 16 ҳафтагача эса лапароско-
Ўткир аппендицит ҳомиладор- ўхшаб кетади. Кўнгил айниши ва пия ёрдам беради. Ташхис қўйиш
нинг ҳаётига катта хавф туғдириб, қайт қилиш, эпигастрал соҳада учун вақт 1,5-2 соатгача чегаралан-
ўлим кўрсаткичи ҳомиладор бўл- оғриқни овқат ҳазмининг бузи- ган, сабаби деструктив ўзгаришлар
маганлардан 3-4 баробар кўпроқ. лишига, гастритга, ҳомиладорлик ўта тез ривожланиб кетади.
Болалар ўлими эса қолган ўлик токсикозига ўхшатиш мумкин. Ўткир аппендицит фақат жар-
туғилишлардан 5 баробар кўпроқ, Ёнбош соҳасидаги оғриқни тушиш роҳлик йўли билан шошилинч
айниқса, перитонит ривожлан- хавфи билан адаштириш мумкин. аппендэктомия ташхис қўйилиши
ганда болалар ўлими кўрсаткичи Ўткир аппендицит ҳомиладор- билан бажарилади. Ҳомиладорлик-
баландроқ бўлади. ликнинг иккинчи ярмида 3 баробар нинг биринчи ярмида лапароско-
Яллиғланиш жараёнига қараб кўпроқ учрайди. Ҳомиладорнинг пик жарроҳлик мақсадга мувофиқ.
ўткир аппендицит оддий (катарал) организмини ареактивлиги ял- Лекин Волкович Дьяконов усули
аппендицит (шиллиқ ва шиллиқ лиғланиш жарёнининг тез тарқали- бўйича лапаротомия бажариш ҳам
ости қаватини яллиғланиши), шини таъминлайди, аппендиксни мумкин. Ҳомиладорлик иккинчи
флегмоноз аппендицит - барча қа- юқорига кўтарилиши чегарала- ярмида бу усулнинг юқори тури
ватларнинг яллиғланиши, гангре- нишга имкон бермайди. Шу сабаб- ёки ўрта қуйи лапаротомия бажа-
ноз аппендицит-аппендикс барча ли деструктив ва асоратли турлари рилади. Қуйи ўрта лапаротомия
деворларни деструкцияси каби ҳомиладорлик кечки муддатларида қорин бўшлиғини обдон ревизия-
турлари учрайди. Аппендиксдан кўп учрайди. Яллиғланиш жараёни сига ҳамда дренажлашга имкон
ташқарига яллиғланиш ўтиб кетса, ўткир ва оғир бўлишига қарамай, беради.
асоратланган аппендицитнинг аппендицитни аниқ клиник кўргаз- Аппендицитнинг ҳеч қайси
турли шакллари кузатилади. Бу маси бўлмайди. тури ҳомиладорликни тўхтатишга
маҳаллий ва тарқалган перито- Ўткир аппендицит дифферен- кўрсатма бўлмайди. Кесар ке-
нит, аппендикуляр абсцесс, қорин циал диагностикаси ўткир хо- сиш фақат акушерлик кўрсатмага
бўшлиғи турли жойларидаги аб- лецестит ва панкреатит, ўт тош асосан бажарилади. Меъёрида
цесслар бўлиши мумкин. касаллиги, ўткир ўнг томонлама жойлашган йўлдош кўчиши, йўл-
Ҳомиладорлик даврида ўткир пиелонефрит, пневмония билан дош олдинда келганда қон кетиши,
аппендицитнинг клиник кечиши ўтказилади. Ундан ташқари, аку- бачадон ёрилиши хавфида ўткир
ўзига хос бўлади. Яллиғланиш шерлик ва гинекологик патоло- аппендицит ҳомила тушишига,
жараёнини ривожланиш тезлиги гияни ҳам инкор қилиши зарур. ҳомила гипоксиясига ва инфек-
юқори, сероз турининг тезда флег- Меъёрида жойлашган йўлдошнинг цияланишига олиб келади. Шу
моноз ва гангреноз турига ўтиши, кўчиши, преэклампсия, тушиш сабабли антибактериал терапия
клиник симтоматиканинг яширин- хавфи, тухумдон кистаси оёқчаси- ўтказилади ҳамда спазмолитиклар,
лиги, айниқса, аппендиксни ати- нинг буралиши, миоматоз тугун токолитиклар ва оксигенотерапия
пик жойланишида фарқланади. некрози ва ҳоказо. буюрилади.

24 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


Мингбулоқ -
миришкор деҳқонлар
юрти. Меҳнатдан
қочмайдиган, бир қарич
ердан ҳам мўл ҳосил
ундирадиган инсонлар
шу заминда яшашади.
ДЕҲҚОН




САЛОМАТ БЎЛСА, ТУРМУШ ФАРОВОН
● Ўзбекисто тиббиёти инсон қадри учун! химик лаборатория таҳлиллари ликлар бўйича берилган бепул

ЭКГ аппарати, клиник-био-
Шу ўринда, аниқланган касал-
асосида кўп тармоқли марка-
дори-дармонлар учун ҳам мин-
зий поликлиниканинг тор соҳа
натдорлигини изҳор этди.
- Тиббий текширувлар жара-
мутахассислари, кардиолог,
ёнида қандли диабетга мойил-
эндокринолог, невропатолог ва
бошқа мутахассислар фермер-
лик, юқори нафас йўлларининг
лар ва уларнинг оила аъзолари
соғлигини жиддий текширув-
бошқа мавсумий касалликлар
аниқланди, - дейди ОШП му-
лардан ўтказдилар. Тиббий яллиғланиши, камқонлик ва
кўрик жараёнида аниқланган дири Акрамжон Абдураҳимов.
касалликлар бўйича муолажа- – Аниқланган хасталиклар бўй-
лар буюрилди. Тўғри овқатла- ича зарур муолажаларни амбу-
Эрта баҳордан то кеч куз- ниш ва соғлом турмуш тарзи латор шароитда бошладик. 120
га қадар меҳнат қилиб, халқ қоидаларига риоя қилиш каби хил турдаги дори-дармонлардан
дастурхонини тўкин қилиш зарур маслаҳатлар берилди. Бу тавсия қилдик.
учун орому ҳаловатидан жараёнда фермер, деҳқон ва Маълумот ўрнида айтиш жо-
кечаётган мингбулоқлик боғбонларнинг оила аъзолари изки, “Ўзгариш” ОШП 8 минг
фермерлар, боғбону деҳқон- қаторида ишчи-ходимлар ва ме- нафардан зиёд аҳолига тиббий
ларнинг саломатлиги жуда ханизаторларнинг саломатлиги хизмат кўрсатади. 3 нафар оила
муҳим. Бу борада Соғлиқ- ҳам эътибордан четда қолмади. шифокори ҳамда 14 нафар ўрта
ни сақлаш вазирлигининг - Фарзандларим, келинла- тиббиёт ходимлари улар сало-
ташаббуси билан февраль рим, набираларим билан тиб- матлигига масъул.
ойида бўлиб ўтган “Қишлоқ бий кўрикдан ўтдик, - дейди - Қишлоқ хўжалиги ходимла-
хўжалиги ходимларининг “Бахтиёр Абдусаломов” фермер рининг саломатлик акциясида
саломатлик акцияси” айни хўжалиги раҳбари Бахтиёр Қо- амалиётчи патронаж ҳамшира-
муддао бўлди. Зотан, фер- диров. – Узоқ йиллик фаолия- лар Маҳфуза Исоқова, Дилобар
мер ва деҳқон аввало ўзи, тимиз давомида бундай юксак Раҳимова, Шаҳноза Абдураз-
қолаверса, оиласи, фарзанду эътиборга сазовор бўлмаган зоқова, Шоҳида Худойбергано-
набираларининг саломатли- эдик. Айниқса, соғлигимиз учун валар ғоят фаол хизмат кўрса-
гидан хотиржам бўлсагина, қайғураётган ташкилотчилар- тишди, - дейди катта ҳамшира
чин дилдан меҳнат қилади, дан, соғлиқни сақлаш ходимла- Озода Тошматова.
ҳосилида унум ва ридан миннатдормиз. Ўзимиз ва Дарҳақиқат, деҳқон саломат
барака бўлади. оила аъзоларимиз саломатлиги- бўлса, турмуш фаровон. Ўт-
Мингбулоқ туман тиббиёт дан хотиржамлик бизга янада казилган чуқурлаштирилган
бирлашмасига қарашли “Ўз- шижоат, куч-қувват бағишлай- тиббий кўриклар фермерлар,
гариш” оилавий шифокор- ди, астойдил меҳнат қилишга механизаторлар, боғбон ва
лик пунктида ҳудуддаги 25 ундайди. кластер ходимлари учун жорий
та фермер хўжалиги раҳбар- Бундай илиқ сўзларни «Қо- йилда ҳосилдорлик янада баро-
лари ва уларнинг оила аъ- дирали ота» фермер хўжалиги катли бўлишига замин яратга-
золари саломатлиги тиббий раҳбари Хайрулло Қодиров ҳам ни, шубҳсиз.
текширувлардан ўтказилди. мамнуният билан таъкидлади. Гулноза НОРМАТОВА.

Tibbiyot
Tibbiyot 25
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil

ШОИР ВА ЖУРНАЛИСТ

НОСИРЖОН ДЕҲҚОНОВ - 60 ЁШДА!


Истеъдодли ижодкор, Ўзбекистон ббатдан арзим бор”(2001йил), “Сабр
Ёзувчилар уюшмаси аъзоси ҳамда Ўзбе- табассуми” (2013 йил) шеърий тўплам-
кистон Журналистлар уюшмаси вилоят лари чоп этилган. У, шунингдек, “Шайх
бўлими раҳбари, шоир Носир Аббос Умарнинг осмони” достони, аруз вазни-
қутлуғ 60 ёшни қарши олди. даги машқлар,, қатра, ҳикоя ва новелла-
Носиржон Деҳқонов 1963 йилда Чор- лар муаллифи.
тоқ туманида туғилган. Тошкент Давлат Шоир ва журналист Носир Аббос Аб-
маданият институтида таҳсил олган. дулла Орипов, Эркин Воҳидов, Ҳабиб
“Халқ иродаси” газетасида муҳаррирлик Саъдулла, Абдулла Жаббор, Зиёвиддин
қилган йиллари у “Ўзбекистон овози” ре- Мансур ва бир қатор адабиётшунослар-
спублика газетасининг вилоятдаги мухби- дан ижодий сабоқлар олган.
ри сифатида ҳам фаолият юритди. Газета Табаррук 60 ёшга тўлган ижодкорни
таҳририятларида ишлаган даврларида ҳам чин дилдан табриклаб, унга узоқ умр,
бадиий ижод билан астойдил шуғулланди. мустаҳкам саломатлик, улкан зафарлар
Шоирнинг ижодий фаолиятида “Қўш тилаймиз.
ирмоқ қўшиқлари” (2000 йил), “Муҳа- Таҳририят.

Носир АББОС
БАХТЛИМИСИЗ? Рус тилидан бир сўз олай, дейинки, «мир»


Сиз – қайси бир авлиёнинг тоза насли, Одоб ила бош ҳарф қўшсам бўлгай амир.
Амир ахир элга тартиб йўғрилгани,
Соф муҳаббат дарахтлари ёрган илдиз.
Энг покиза орзуларнинг манзил-васли, Ростдир тиллар бари сендан туғилгани.
Сўрагим келяпти сиздан, бахтлимисиз? Нури забон, илм мулкин қўрғонисан,
Онгнамозим, ибтидоим қумғонисан.
Билармисиз шажарангиз халқаларин, Она тилим – илм тили, элим тили!
Етти пушту аждодингиз бахтга эгиз. Улуғлигинг айтар бўлсам мисолим кўп.
Тақдирингиз ортган рўзғор халталарин,
Елкангизда тутиб, айтинг, бахтлимисиз? Маҳобату малоҳатда тимсолинг кўп.
Ота ўтар, она ўтар, бу кўҳна ғам, Латофатинг илғамас бор, уволинг кўп.
Олам аро кайвонилар кайвонисан,
Сиз ўткинчи ҳасратларга чўкманг ҳеч тиз. Тил аталган сўз карвонин сарбонисан.
Сайру синов дунёсининг вақти ҳакам, Она тилим - расан тилим, Ватан тили..!
Чинингизни айтинг фақат, бахтлимисиз?
Бизни орзу учраштирди,
Бу не фусун, Бу не имкон, ФАРЗАНДЛАРГА
Бу не журъат, Умр тиғиз. Бизларнинг манглайга меҳнат битилди,
Бахтлиманми - йўқми, шуни билиш учун, Бу шукуҳ изҳори, эмасдир ҳасрат.
Сиздан жавоб олмоғим шарт, бахтлимисиз? Сизга бахтли яшаш ҳукми ўқилди,
Ахир озод яшаш – энг ёруғ қисмат!
ОНА ТИЛИМ Ассалом, бўйлари баланд келажак,

Шашмақомдан бир куй янграб наволанса, Миллатнинг шаънига ярашган зийнат.
Сизнинг умрингизга нурлар беражак,
Кўҳна тарих қатидан нур ҳаволанар. Бизларнинг манглайга битилган меҳнат!
Қушлар чуввос тортиб, фикрим ҳумоланса,
Борлиғимни чулғар мунис тароналар.
Сен борлиқни шарҳлаб бергич таронасан, ***
Мен ҳис қилган бир онасан, ягонасан. Кўнгилнинг энг содиқ дўсти болалик,
Она тилим – онам тили, отам тили. Шундан уни севиб, қўмсаб яшаймиз.
Навоийнинг шарҳин қайриб ўз тилига,
Испан шоир ўйга чўмиб, тин олар бир, Энг бахтли кунимиз сўраса биров,
Чину мочин, ҳатто Ҳамзат овулида, Сўзни болаликдан бошлаймиз.

Қачонки, фитратга солди ақл из,
Суҳбат қизиб, сўз учаркан сенсан Ҳизр. Кўнгил йўл талашди, оқ-қора – армон.
Ўзига бек ўзлигимдан нишонасан, Бизлар ақл билан яшайверамиз,
Қадим тарих дояси сен, дурдонасан.
Она тилим - бобом тили, момом тили! Кўнгил бечорачи, ҳамиша нолон...

26 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


РАҲМАТ СИЗГА, ҚЎЛИ ЕНГИЛ ● Мен сиздан шифо топдим...

ШИФОКОР ВА ҲАМШИРАЛАР! экан. Ҳамширалар Роҳилахон
Каримова, Розияхон Турсунова-
лар эса болалар қошида туну кун
Яқинда фарзандим Мустафо- озодалиги, беморларнинг уч парвона.
нинг тоби қочиб, вилоят болалар маҳал мазали иссиқ овқатлар Мен шифохонанинг барча хо-
кўп тармоқли тиббиёт маркази ши- билан таъминланаётгани бизни димларига, шифокор Икромжон
фокорларига учрашдик. Бахтимиз- қувонтирди. Ҳамшираларнинг Далабаевга, бош ҳамшира Дил-
га ўз ишига масъулиятли шифокор муолажаларни ўз вақтида бажа- дора Маматхонова, ҳамшира-
ва ҳамширалар бор экан. Улар зуд- риши, билимли ва ширинсухан- лар Роҳилахон Каримова ҳамда
лик билан дарддан қийналаётган лиги, шифохонадан берилаётган Розияхон Турсуноваларга беҳад
ўғлимга тиббий ёрдам кўрсатишиб, бир марталик шприцларни кўз миннатдорлигимни билдираман.
барча тиббий текширувлардан бе- олдимизда очиб фойдаланиши Касбу корингизга барака берсин,
пул ўтказишди. Ўғлим гастроэнте- эътиборимни тортди. азиз тиббиёт ходимлари. Фар-
рология бўлимига даволаниш учун Биз айниқса, врач-мутахас- зандларингиз бахту камолини
ётқизилди. сис Икромжон Далабаевдан кўриб юринглар.
Бу бўлимда яратилган ша- жуда-жуда миннатдормиз. У ўз Шаҳрибону МАЖИДОВА,
роитлар, хоналарнинг иссиқ ва касбининг моҳир билимдони Наманган шаҳри.
***
НАЖОТ ВА УМИД БЕРГАН Шу йилнинг 2 январ куни ўғлимиз

ШИФОКОРЛАРСИЗ Муҳаммадзиё дунёга келди. Бундан оила-
миз қувончга тўлди. Бироқ у тезда бетоб
бўлиб қолди. Икки ойлик бўлгунига
Ўғлим Ёсинхон туғма юрак мий мулоқотидан, маслаҳат қадар Тўрақўрғон туман шифохонасида
нуқсони билан дунёга келди. ва тавсияларидан хурсанд икки марта ётиб даволандик. 1 март куни
Яқинда унинг саломатлиги бўлдик. вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт
ёмонлашиб, вилоят болалар Ҳамширалар Д. Убай- марказининг поликлиника бўлими шифо-
кўп тармоқли тиббиёт марка- дуллаева, Д. Жалилова, Й. корларига учрашдик. Врач Д. Қорабоева
зининг кардиоревматология Жабборова, Н. Мўминова, О. ва ҳамшира С. Усмонжоновалар ўғлимни
бўлимида даволандик. Бўлим Исоқова, кичик тиббиёт хо- зарур тиббий текширувлардан ўтказиб,
мудири И. Абдуллаев, даво- димлари О. Абдувалиева, Г. даво муолажаларини тавсия қилишди.
ловчи врач Н. Шамсиддино- Ибодуллаева, Ғ. Мамадалие- *** БОР БЎЛИНГ, ФИДОЙИЛАР! Ушбу муолажаларни қўллаганим боис ўғ-
валарнинг саъй-ҳаракатлари валарга ҳам раҳмат айтамиз. лимнинг саломатлиги ҳозир жуда яхши.
билан ўғлимнинг аҳволи анча Шунингдек, муолажаларни Мен бу шифокор ва ҳамшира билан
яхшиланди. Улар фидоий, ўз ўз вақтида бажарган ширин- суҳбатлашиб, тўғри овқатланиш ва бола-
касбига садоқатли, виждонан сўз ҳамширалар ва хоналар ни тўғри парвариш қилиш бўйича қим-
хизмат кўрсатадиган шифо- тозалигига масъул бўлган матли маслаҳатларни ҳам олдим. Улар-
корлардир. кичик тиббиёт ходимларидан нинг хушмуомала эканликлари, ўз ишига
Айниқса, шифохонада ҳам мамнунмиз. сидқидил ёндашишлари мени ниҳоятда
дори-дармон таъминоти ма- Барчангиз ҳамиша омон қувонтирди. Шундай фидойи тиббиёт
саласида бизга катта ёрдам бўлинглар. Дардмандлар ходимларининг борлиги биз оналар бах-
кўрсатган бош шифокор А. дардига даво улашишдан тидир. Уларга чин қалбимдан миннатдор-
Раҳмоновдан миннатдормиз. асло чарчаманглар! лигимни изҳор этаман.
Унинг беморлар ва уларнинг М. МАМАДАЛИЕВА, Шоҳиста СИРОЖИДДИНОВА,
ота-оналари билан сами- Наманган шаҳри. Тўрақўрғон тумани.
***
БОЛАЛАРИМИЗ ҚУВОНЧИГА САБАБЧИ – СИЗЛАР!

Набирали бўлганимизда, дунёларга сиғмай қувондик. жам бўлганига гувоҳ бўлдик. Уларнинг кучли би-
Лекин унинг икки ярим килограмм вазн билан туғилга- лимга, тажрибага эга эканликлари, ўз устида тинмай
нидан хавотирга ҳам тушдик. Бу бежиз эмас экан, чақа- изланишлари боис бемор болалар қисқа вақт ичида
лоқ 15 кунлик бўлганида иситмаси кескин кўтарилиб шифо топишяпти.
кетди ва биз болани олиб, вилоят болалар кўп тармоқли Эзгу йўлда асло чарчаманглар, саломатлик посбон-
тиббиёт марказига келдик. Бу ерда врачлар Дилбархон лари. Умрингиз узоқ бўлсин, сидқидил меҳнатларин-
Азизова ҳамда Дилфуза Қорабоевалар зудлик билан гиз роҳатини кўринглар. Биз сизлар учун доим дуо-
даво чораларини кўришди. Уларнинг муолажасидан дамиз. Чунки сизлар сабаб хонадонларимиз болалар
сўнг набирамнинг аҳволи яхши томонга ўзгарди. кулгусига тўлмоқда.
Биз марказ бош врачи Абдумалик Раҳмонов раҳ- Хатича НАБИЖОНОВА,
барлигида жамоада энг яхши шифокор ва ҳамширалар Учқўрғон тумани.
Tibbiyot
Tibbiyot 27
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


Унинг болалигида зар-
рача камлик ва ғашлик
бўлмади. Оилада икки
қиз ўсишди, тўрт ака
уларнинг ҳар истагини
сўзсиз адо этиш мажбу-
рияти билан улғайди.
ДАРД
Ота-оналари ҳам ўғилла-
ридан кўра кўпроқ қиз-
ларни яхши кўришди.
Ҳаммадан энг чиройли
кийинган, ҳаммадан энг
яхши мактабларда ўқи-
ган, ҳаммадан энг чирой-
ли уйларда яшаган – улар
бўлди. Эсини таниган-
дан буён яқин-яқингача
у фақат ўзига нисбатан
ҳавас кўзи билан боққан
● Мутолаа нигоҳларни кўрди.


Ҳа, инсоннинг, айниқса, беками Охирги босқичда ўқиётганида, устоз- йўқ, - дейди тўрт боланинг онаси
кўст яшаётган инсоннинг биттагина лари уни институтда олиб қолишга бўлган ҳамширалардан бири.
бўлсаям ҳасадгўй таниши бўла- кўп ҳаракат қилишди. Бироқ у ил- - Опа, ростдан ҳам, бирон марта
ди. Унда эса йўқ, бўлмади. Ҳамма мий изланишлардан кўра оддийгина эрингиздан ҳам нолимайсиз, нега? Ё
яқинлари, танишлари, дугоналари, шифохонада ишлашни, одамлар қайнона, қайинсингилларингиздан
ҳамкасблари – бари-барчасини унга дардига дармон бўлишни истади. ёзғирмайсиз ҳеч. Нима учун? Улар
ҳавас қилишларини сезарди, холос. Худди шу йили турмушга уза- шунчалик яхшими? Шунақа бўлиши
Бу чиройли ҳаётда яшаётган тилди. Оиласи анчадан буён таниш ҳам мумкинми? – кўзлари шундоқ
қизни Аллоҳ ҳусндан ҳам қисмаган бўлган йигит – отасининг танлови ҳам катта-катта бўлган санитарка жу-
эди. Унга бир қараган киши яна бир бўлди. Лекин янглишмаган экан, вон Лолага ҳайратомуз тикилади яна.
қайрилиб қарамасдан қўймасди. Лола бу хонадонда чин маънода - Лолахон, бахтинг беками кўст
Ота-она уларга жуда яхши тарбия бахтли бўлди. Турмуш ўртоғи олий бўлсин, деб қизларимни дуо қила-
берди. Лола ҳам, опаси Лобар ҳам маълумотли, ўз мутахассислигидан ман. Шундай пайтларда доим сиз
мактабни тугатган йилиёқ талаба ташқари тадбиркорликни ҳам йўлга кўз олдимга келасиз. Ҳақиқатдан
бўлишди. Лобар ҳуқуқшунослик қўйган бўлиб, тез орада улар алоҳида ҳам, бахтингиз бекам, а?! Кўз тег-
институтида, Лола тиббиёт инс- ҳовли-жой қилиб чиқишди. Аллоҳ бу масин, - дейди устозидек қадрли
титутида ўқиди. Бу касб Лолани бир-бирига меҳри-муҳаббати баланд бўлиб қолган шифокор аёл.
болаликдан ўзига мафтун этиб кел- жуфтликка бирин-кетин фарзанд ато Ростдан ҳам, нега унда улардаги
ган. Чунки онаси оппоқ халатини этди. Икки қиз, бир ўғил оилани яна- каби ташвиш, ғам-ғусса йўқ? Йўқ,
кийганида, худди фариштага ўхшаб да мустаҳкамлади. Уларнинг тарби- бор. Аммо бу даражада эмас. Умр
қоларди. Онасини бутун маҳалла яси, парвариши билан Лола икки-уч йўлдоши билан у ҳам тортишади,
қаттиқ ҳурмат қиларди. Ўзларига йил уйда ўтирди, холос. Сўнг тез лекин жанжаллашишмайди. Жуда
тўқ яшашарди, онаси эшикдан ким орада севимли ишига қайтди. тез муросага келишади. Ҳамма ишни
келса, ёрдамини аямасди. Бемор бо- Иш жойи – марказий шифохо- бамаслаҳат қилишади. Эри ҳеч қачон
лаларни кўриб қўйиб, дори-дармон нанинг болалар бўлими. Ажойиб Лоланинг истакларига, қарорларига
ёзиб берар, кўпинча уйга атайин ҳамкасблари бор, ҳар бири билан қарши чиқмаган. Лола ҳам ҳаддидан
олиб келиб қўйган дориларини опа-сингилдек бўлиб кетишган. ортиғини сўрамаган. Эрига маъқул
камхаржроқ кўринган оналарнинг Уларнинг аксарияти юқорида айтга- келмайдиган ишлардан ўзини тийган.
қўлига тутқазиб юборарди. нимиздек, Лолага ҳавас қилишади. Ҳамма фикрини ўйлаб, тарозига
Ҳа, онасининг одамижонлиги уни - Лола опа, сизни ҳеч рўзғорга солиб, кейин эрига айтишга одатлан-
шифокор бўлишга ундади. Худди у етмаяпти, бу етмаяпти, деган ган. Рўзғорида барака борлиги ҳам
онамдек доктор бўламан, деган аҳд гапингизни эшитмаганман. Сизга рост. Бунинг учун шукрлар қилади.
билан институтда астойдил ўқиди. мазза-я, ҳеч нимадан камингиз Онаси ўргатганидек, рўзғорда исроф-

28 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


га йўл қўймади. Болаларини ҳам Кечагина бағридан қўйворгиси Ичидан тошиб келаётган хўрлик,
шунга ўргатди. Қайнонасига ҳам энг келмаган қўллар бугун унга номи- алам, изтиробни ушлаб қолиш
кўп шу одати ёқди. Бир томчи ёғни, гагина узатиларди... учун лабини қаттиқ тишлади.
бир кафт гуручни исроф қилмади. Ре- Кеча у билан суҳбатлашиб тўй- Аммо бўлмади, улар ўкирик бўлиб
жали иш қилгани учун шу пайтгача маган аёл-қизлар бугун у ўтирган, ташқарига отилди...
бирон марта бўлсин рўзғор халтаси- буюмларини олган жойини ҳўл лат- - Қўй, йиғламагин. Ҳали ҳамма-
нинг таги кўриниб қолмади. Гоҳида та билан яхшилаб артволишарди... си яхши бўлади...
эри ҳам уни мақтайди. Ҳадеганда У буларга бир амаллаб дош Эри бу сафар мана шу сўзларни
кияман, ясанаман, безанаман, дема- бераётганди, бетоб боласини олиб айтолди, холос. Унгаям осонмас.
ди. Доим одми, аммо жуда саришта келган бир онанинг ошкора жир- Униям тушуниш керак. Кечагина
бўлди. Бу унинг гўзаллигига гўзал- канаётганини кўриб, ишидан ҳам, бошини баланд кўтариб юрарди,
лик қўшарди. Ишини яхши кўргани ўзидан ҳам нафратланиб кетди. бугун елкаси чўкиб қолган. Одам-
боис ҳурмат топди. Қаердан қаёқ Уйига келгунча йиғлаб келди. Бу лар билан ийманиб саломлаша-
оналар боласини кўтариб, уни излаб синовни қандай енгишини бил- ди, гапни қисқа қилишга ҳаракат
келадиган даражага етди. Доим яхши масди. Енга оладими-йўқми, бунга қилади. Шу пайтгача биров сўзини
доктор бўлишга интилди. ҳам ақли етмасди... икки қилмаган эди. Кечаги воқеа
Ҳаммаси мана шундай – ир- Уйдан чиқмай қўйди. Дарди уни осмондан пастга тушириб қўй-
моқдаги тиниқ сувдек бир маромда кўпчиликка ошкор бўлди. Қайин- гандек бўлди.
давом этаётганди. Бироқ... синглисининг ўғли уларникига Анча йиллардан буён савдо соҳа-
Бир куни кийинаётган Лола би- кўп келарди, ўғли билан ўртоқ эди. сида ҳамкорлик қилиб келаётган
лагининг ички томонидаги кичик Унинг ҳам қадами қирқилди, танишига шу сафар маҳсулотлар
бир доғни кўриб қолди. У жуда қайинсинглиси юбормай қўйди. пулини ўз вақтида қилиб беролмади.
кичик эди, бироқ кўзга ташланар- Лола руҳан тушкунликка тушиб Икки марта қўнғироқ қилган ҳамко-
ди. Нима бўлиши мумкин? Шифо- қолди. Ҳатто, болаларидан ҳам ри учинчисида: “Бировнинг ҳаққи-
кор бўлгани учун хаёлига келган тортинади. Эрининг ҳаракатла- дан қўрқ, тағин хотинингга қўши-
фикрдан ўзи чўчиб кетди. Йўғ-е, рини зимдан кузатади. Унинг ҳам либ ўзинг ҳам...”, деганида, унинг
бундай касаллик уларнинг наслида ўзидан ҳазар қилаётганми-йўқми, бошидан биров бир пақир қайноқ
йўқ! Бўлиши мумкин эмас! сезишга уринади. сув тўкиб юборгандек бўлди.
Шу кундан бошлаб унинг кўнг- - Лола, кимлар нима деса - Лола, бизни ҳеч ким танимай-
лига ғашлик чўкди. Витамин- десин, нима қилса қилсин, мен диган, бировнинг биров билан иши
лар камайгандир, деб бир-икки сени ёнингдаман. Сени ҳеч қачон бўлмайдиган жойларга кўчиб кетай-
витаминлар жамланмасини ичиб ташлаб кетмайман. Сени аввалги- лик, - деди кечқурун аёлига. Бу гап
юрди. Бироқ жуда тез орада оқ доғ дек яхши кўраман, шуни эсингдан Лолани баттар оловга ташлади...
иккинчи қўлида ҳам пайдо бўлди. чиқарма! Йўқ, аста-секин ҳаммаси изга
Яна бир муддатдан сўнг доғлар Эрининг мана шу гапи унга тушгандек бўлди. Лоланинг дарди-
сони кўпайиб кетди... анча юпанч бўлди. Лекин бу дард га даво топилмади-ю, аммо қизлари
Мутахассис шифокорга учради, биргина ўзинимас, балки бутун тушунган, жуда яхши оилаларга
даволанишни бошлади. Бу ҳолни оилани қаттиқ синовга ташлади. бирин-кетин келин бўлишди. Ўғли
аввалига эридан ҳам сир сақлади. Қизини унаштириб қўйишган эди, ҳам уйланди. Келини Аллоҳни
Кейин айтишга мажбур бўлди. Эри ёшларнинг институтни тугати- таниган қиз бўлиб чиқди. Лола
билакларини кўриб, аввалига бир шини кутишаётганди. Бир куни ҳаммаси учун шукр қилди, аммо
сесканиб тушди. Унинг мана шу кутилмаганда бўлажак қудалар изтиробли йиллар уни анча ҳо-
ҳолати Лолани баттар ташвишлан- келиб, фотиҳани бузиб кетиш- ритди. Аввалги ҳуснининг ярми
тирди. Йўқ, ҳайтовур эри унинг ди. Лола ва эри ҳангу манг бўлиб ҳам қолмади. Лекин оёқда юриб
кўнглини кўтарди, ҳозир тиббиёт қолаверишди. Нима эмиш, у оила турганига, кўзлари кўриб турганига
ривожланиб кетгани, бу касал- бундай наслий касаллиги бор она- шукр қилди. У шу пайтгача эрига
ликка даво топилгани, нима зарур нинг қизини келин қилмас эмиш!.. суянди, ундан куч олди, дардини
бўлса, ҳаммасини қилишларини, Шу кундан бошлаб, Лолани бироз бўлса-да унутди. Шу тариқа
албатта, тузалиб кетишини айтиб, айбдорлик ҳисси баттар эза бошла- бир-биримизга елка қўйиб кекса-
унга далда ва умид берди. ди. Бир қизининг ҳеч очилмаётган ликка етамиз, деб ўйларди. Бироқ...
Лола даволанишга жиддий ки- чеҳрасига боқиб эзилса, бир эри- Узумлар ранг ола бошлаган ёз-
ришган бўлса-да, тузалмаслигидан нинг тунд қиёфаси юрак-бағрини нинг илк кунларида дарвоза қаттиқ
ҳам доғлар кўйлаги енгидан кўри- ўртайди. Одамлар нега бунақа, де- тарақлади. Дам олиш куни эди,
нар даражага кўпайиб кетишидан ган саволга жавоб тополмай қий- шунинг учун эри соат тўққиздан
хавотирга туша бошлади. Бироқ налади. Боламда нима айб, деган ошган бўлса ҳам, ҳали уйқудан
кутгани бўлди. Доғлар тез орада савол эса дилини ўйгани-ўйган. уйғонмаганди.
бармоқлари орасида ҳам пайдо - Бундан кўра, ўлганим яхшийди... Лола ҳайронлик билан дарвоза
бўлди... Лоланинг шивирлаб айтган гапи томон юрди. Унгача ташқаридан
Кечагина унга ҳавас билан гўёки шифтларни титратгандек аёл кишининг жуда хунук бақи-
боққан нигоҳлар... энди ачиниш бўлди. Юзини кўз ёшларидан ҳўл риғи эшитилди:
ҳисси билан қарарди... бўлган ёстиққа қаттиқроқ босди. (Давоми 30-бетда)
Tibbiyot
Tibbiyot 29
va zamon

№ 2 (99) 2023-yil


(Давоми. Боши 29-бетда) МАРКАЗИЙ ОСИЁ МАМЛАКАТЛАРИ
- Оч, эркакмисан, оч дарвозанг-
ни. Ўт қўяман уйингга бўлмаса! СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ХОДИМЛАРИ
Оч дедим, номард! КАСАБА УЮШМАЛАРИ КЕНГАШИ
- Тинчликми, бу нима қилиқ?
Сизга ким керак?! Ўзингизни бо- ТАШКИЛ ЭТИЛДИ
синг, синглим...
Дарвозанинг кичик табақаси
очилиши билан ичкарига ўқдек Маълумки, 2021 йилда Ўзбекистон касаба уюшмалари
отилиб кирган жувон Лолага еб Федерациясининг саъй-харакати ва ташаббусига асосан
қўйгудек ҳезланди. янги халқаро касаба уюшмаси бирлашмаси - Марказий
- Мен сенга сингил-пингил эмас- Осиё мамлакатлари касаба уюшмалари Кенгаши ташкил
ман, билдингми?! Кундош бўламан, этилган эди. Мазкур халқаро касаба уюшмаси бирлаш-
кундош. Эшитдингми?! – дея бақир- масига Ўзбекистон, Тожикистон ҳамда Қозоғистон мам-
ди бор овози билан. Шу гапни айтиб, лакатларининг касаба уюшмалари миллий марказлари
уйлар томон янаям қаттиқроқ то- – Федерациялари асос солган.
вушда бақирди: - Қаердасан, ҳей....!
Биламан, уйдасан. Чиқ буёққа! Янги ташкил этилган Марказий ётган соғлиқни сақлаш ходимлари
Эри майкачан аҳволда ичкаридан Осиё мамлакатлари касаба уюш- касаба уюшмаларининг халқаро
чиқиб келди, жувонни кўрди-ю, ранги малари Кенгаши ташкил этилган- ташкилотининг Устави, Кенгаш
бирдан оқариб кетди. Унинг бу тури-
ши жувонни баттар ғазаблантирди. лигининг 1 йиллигига бағишлаб аъзолари ҳамда Кенгаш бош коти-
- Сен мени ким деб ўйладинг? 2022 йилнинг ноябр ойида ўтка- бини сайлаш масалалари кўрилди.
Мен сени кеча ўйнаб, бугун бир зилган йиғилишда ушбу халқаро Йиғилиш сўнггида Марказий
четга ирғитиб кетадиган қўғир- ташкилотга қўшни Қирғизистон Осиё мамлакатлари соғлиқни
чоғинг эмасман! Уйига бормай Республикаси ва Мўғилистон сақлаш ходимлари касаба уюшма-
қўйсам, ора очиқ деб ўйладингми? Республикаси касаба уюшмалари лари Кенгаши таркибига Ўзбекис-
Бекорларни бештасини айтибсан. миллий марказлари аъзоликка қа- тон Соғлиқни сақлаш ходимлари
Мендан қутулиб бўпсан! Ҳа, кеча бул қилинган. касаба уюшмаси Республика кен-
юрувдинг, манави песга кўнглим Ушбу хайрли тадбирдан илҳом- гаши раиси Фарҳоджон Ҳанапия-
тортмаяпти, деб. Кўнглингга қара- ланган Ўзбекистон Соғлиқни ев, Тожикистон Соғлиқни сақлаш
ганимга шуми жавобинг?! Эплаган сақлаш ходимлари касаба уюш- ва ижтимоий таъминот ходимлари
иккинчи хотин олади, эркак!.. маси томонидан Марказий Осиё мустақил касаба уюшмаси Респуб-
Жувоннинг кейинги сўзлари Ло-
ланинг қулоқларига кирмади. Тобора мамлакатлари соғлиқни сақлаш лика қўмитаси Нурхон Ҳаётзода,
жазавага тушаётган кундоши, унинг ходимлари касаба уюшмалари Қозоғистон “Aqniet” соғлиқни
овозини ўчиришга уринаётган эри, Кенгаши ташкил этиш юзасидан сақлаш ходимлари касаба уюшма-
ошхона деразасидан нима қиларини билдирилган таклиф қўшни дав- си Кенгаши раиси Тажибай Бақит-
билмай турган келини, бақир-чақир- латлар тармоқ касаба уюшмалари жан хамда Мўғилистон соғлиқни
ни эшитиб, дарвозахонасида тўплан- томонидан қўллаб қувватланди. сақлаш ходимлари касаба уюшма-
ган қўни-қўшни – ҳаммасига бир-бир Жорий йилнинг 17 март куни лари Федерацияси раиси Нарантуя
қаради-ю, ... ҳеч нима демасдан ичка- пойтахтимизнинг Internatsional Чагнаалар сайландилар.
ри кириб кетди... Hotel Toshkent мемонхонасида Марказий Осиё мамлакатла-
Орадан ярим соатча вақт ўтди. бўлиб ўтган йиғилишда Марка- ри соғлиқни сақлаш ходимлари
Лоланинг эри жувонни тинчлан- зий Осиё мамлакатлари соғлиқни касаба уюшмалари Кенгаши Бош
тириб, ортига қайтариб юборгун- сақлаш ходимлари касаба уюшма- котиби лавозимига Фарҳоджон Ҳа-
ча, томошагўйлар бу ҳовлини тарк
этгунича шунча вақт ўтди. Лолани лари Кенгашини тузишга бағиш- напияев 5 йил муддатга сайланди.
йиғлаб ўтирган бўлса керак деган ланган таъсис йиғилиши бўлиб Янги ташкил этилган Марка-
ўйда у кириб кетган хонага кирган ўтди. Унда Ўзбекистон, Тожики- зий Осиё мамлакатлари соғлиқни
эри уни гилам устида узала тушиб стон, Қозоғистон, ҳамда Мўғи- сақлаш ходимлари касаба уюш-
ётган ҳолда кўрди. Ўзига бир нима листон мамлакатлари соғлиқни малари Кенгашига минтақада
қилиб қўйдими деб қўрқиб кетди. сақлаш ходимлари касаба уюшма- соғлиқни сақлаш ходимларининг
“Лола, Лола, яхшимисан?” – деганча лари вакиллари билан биргаликда ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқ ва
елкасидан туртди ва ўзига қаратди. Жамоат хизмати ходимлари Ин- манфаатларини ифода этиш, улар
Хотинининг боши қўлларидан шилқ тернационалининг Европа Феде- меҳнатини муҳофаза қилиш ҳамда
этиб ёнга тушди... рацияси (European Public Servis муносиб меҳнат шароитларини
Шунча йиллар дардга дош Unions (EPSU) Бош котиби Ян яратилиши бўйича биргаликда
берган аёлнинг ҳаётига бошқа бир Виллем Гудриан иштирок этди. олиб борадиган самарали меҳнат-
дард – хиёнат якун ясаган эди...
ШАҲЛО. Учрашувда янги ташкил этила- ларига омадлар тилаймиз!
30 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon

БАҲОР Наманган вилояти соғлиқни
НЕЪМАТЛАРИ
Муассис:
сақлаш бошқармаси.
«Тиббиёт ва замон» шўъба
корхонаси ва журнал
Жағ-жағ ўти- яхшилайди, жароҳатларнинг таҳририяти ижодий жамоаси.
нинг таркибида битишини тезлаштиради, сийдик Муҳаррир:
салмоқли ҳайдайди, буйрак оғриқларига Манзура ЭРГАШЕВА
миқдорда шифоли ҳисобланади. ТАҲРИР ҲАЙЪАТИ:
витамин С Жағ-жағ қон босимини ИМИНОВ
ва К билан тушириб, ичак фаолиятини Абдулҳоди Муҳиддинович,
бирга, танин,
ЖАҒ-ЖАҒ смола, тира- уйғунлаштиради. Шу боисдан вилоят соғлиқни сақлаш
бошқармаси бошлиғи
халқимиз баҳор фаслида жағ-
(таҳрир ҳайъати раиси).
мин, холин, ацети-
холин, инозит, гиссопин глико- жағ ўсимлигининг илдизолди МӮМИНОВ
тўпбаргларидан чучвара, кўк
Солижон Жалилович,
зиди, сапонин, эфир мойлари, сомса ва бошқа таомлар тайёр- тиббиёт фанлари номзоди,
диосмин асослари бор. Гиёҳ лаб истеъмол қиладилар. РИКИАТМ Наманган
таркибида қатор микроэлемент- Илмий тиббиётда жағ-жағдан филиали директори.
лар, организм учун зарур бўлган тайёрланган дори-дармонлар ВАҚҚОСОВ
органик кислоталар мавжуд. буйрак ва ўпка касалликларини Муҳаммад Ҳабибович,
Жағ-жағ киши организми- даволашда, шунингдек, гинеко- тиббиёт фанлари доктори, профессор
да модда алмашиш жараёнини логияда қўлланилади. АЛИЖОНОВ
Аброржон Алижон ўғли,
*** РШТЁИМ Наманган
Момақаймоқ ҳам филиали директори.
ўзининг шифобахшлиги ИРИСБОЕВ
билан ажралиб туради. Адҳамжон Ўтбосарович,
РТТЁМ Наманган вилоят
Унинг таркибида ксанто- филиали директори.
филлинлар – лютеин ва
парактаксин, каротино- Жамоатчилик кенгаши:
идли моддалар, витамин МИРСАЙДУЛЛАЕВ
В2 мавжуд. Янги чиққан Мирмаҳмуд Миршоҳидович,
тиббиёт фанлари доктори.
баргларининг сут шира- ҲИКМАТОВ
МОМАҚАЙМОҚ холин, аспарагин, сапо- Азимжон Асатиллаевич,
сида лактуцерол, каучук,
тиббиёт фанлари доктори.
нинлар, органик кислота-
НУРМАТОВ
лар, мумсимон моддалар
бор. Ёдгормирза Ҳотаммирзаевич,
тиббиёт фанлари доктори.
Момақаймоқнинг илдизи таркибида эса тараксерол, тараксол, та- ТОЖИБОЕВ
раксастерол, шунингдек, стеринлар, 24 фоиз инулин, ёғлар мавжуд. Акмалхон Абдураҳмонович,
Момақаймоқдан халқ табобатида кенг қўлланилади. Жумладан, уни тиббиёт фанлари бӯйича
овқат ҳазм қилиш органларининг фаолиятини тезлатувчи восита сифати- фалсафа доктори.
да, илдизи ва баргидан тайёрланган дамлама буйрак касаллигини даво- Саҳифаловчи-дизайнер:
лашда, сурги дори ҳамда сийдик ҳайдовчи омил сифатида ишлатилади. Самандар ҒАЙБУЛЛАЕВ

ТАҲРИРИЯТ Нишона сони 2006 йил Босмахонага Баҳоси келишилган Таҳририят нуқтаи
МАНЗИЛИ: 2 ноябрда чиққан. берилган вақти: нархда. назари муаллифлар
Наманган шаҳри, Журнал «BUSINESS 27.03.2023 йил. 18:00. ISSN-2010-5975 фикридан фарқланиши
Ислом Каримов PRINT DESIGN» Офсет қоғози, бичими Телефон ва телеграм мумкин.
кўчаси, 10-уй. МЧЖ босмахонасида 60х84. 1/8. канали: Таҳририят муаллифлар
5-қават, 509-хона. таҳририятнинг ориги- Даврийлиги икки ойда +998 99 399 94 77 билан узвий алоқада
Журнал Наманган нал макети бир марта. @tibzamonnam иш олиб боради. Бир
Матбуот ва ахборот асосида чоп этилди. Босма табоғи 4,0. босма табоққача бўл-
бошқармасида 2008 Босмахона манзили: Нашр кўрсаткичи - Муаллифларнинг мате- ган материаллар эгала-
йил 25 июль куни Тошкент шаҳри, 5052. риаллари фақат босма ва рига қайтарилмайди.
қайта рўйхатга олинган. Сўгалли ота кўчаси, Буюртма № 5545 электрон шаклда қабул
Гувоҳнома № 08-0004. 5-«А» уй. Адади 5260 қилинади. © «Тиббиёт ва замон»
Муҳтарам муштарий! Даволаш жараёнида маълумот ва тавсияларнинг барчаси ҳам организмга
тўғри келмаслиги мумкин. Соғлигингиз билан боғлиқ муаммоларда шифокорга мурожаат қилинг.

БАРЧАСИ ИНСОН ҚАДРИ УЧУН!
Вилоят Эндокринология
диспансерида Ўзбекистон
Республикаси Президенти-
нинг «Эндокринология хиз-
матини такомиллаштириш
ва кўламини кенгайтириш
чора-тадбирлари тўғри-
сида»ги 102-сонли қарори
ижросини таъминлаш юза-
сидан изчил ва аҳамиятга
молик ишлар бажарилмоқда.
Яқинда диспансер бош
врачи Баҳриддин Сиддиқов
раҳбарлигида «Инсон қад-
ри учун» шиори остида
Учқўрғон туманида сайёр
тиббий кўриклар ташкил
қилинди. Жумладан, туман
тиббиёт бирлашмасига қа-
рашли “Пахтачи” оилавий
шифокорлик пунктида 40
ёшдан ошган аҳоли ораси-
да қандли диабет касаллиги
профилактикаси ва касал-
ликни барвақт аниқлаш
мақсадида скрининг текши-
рувлари ўтказилди.
- Мазкур жараёнда 150 на-
фардан зиёд аҳоли саломат-
лигини назоратдан ўтказиш-
га муваффақ бўлдик, - дейди
бош врач Б. Сиддиқов. –
Кўрикдан ўтказилган аҳоли
вакилларининг 18 нафарида
ортиқча вазн, 32 нафарида
семизликликнинг 1-, 2- ва
3-даражаси борлиги маъ-
лум бўлди. Шунингдек, 27
нафар артериал гипертония
касаллигига ҳамда 10 нафар
диффуз эндемик буқоққа ча-
линган беморларга керакли
муолажалар буюрилди. 5 на-
фар қандли диабет хасталиги
янги аниқланган фуқаролар
эндокринолог назоратига
олинди. Уларга мутахассис-
лар томонидан чуқурлашти-
рилган тиббий диагностик
текширувлардан ўтишлари
учун маслаҳат ва керакли
тавсиялар берилди.
Г. Норматова