Tibbiyot
ТИББИЁТ ВА ЗАМОН
va zamon № 2 (93) 2022-YIL
ilmiy-ommabop, ijtimoiy-ma’naviy jurnal MART-APREL
Гулчеҳра АҲМАДАЛИЕВА,
Наманган тумани тиббиёт бирлашмаси
болалар бўлими катта ҳамшираси,
“Соғлом турмуш” медали соҳибаси
ЮРТДА НАВРЎЗ,
Муҳаррир минбари
ҚАЛБЛАРДА БАҲОР!
Баҳор келди, гулчирой келди,
Жаннат каби кўркка бой келди.
Чечаклардан пояндоз ёзиб,
Ўлкамизга Наврўзой келди.
Ҳа, азизлар! Қишнинг қаҳра-
тони аста чекиниб, фаслларнинг
келинчаги, гўзал ва файзиёби –
фасли навбаҳор келди. Бетакрор
шоиримиз Фурқат тараннум
айлаганидек:
Фасли навбаҳор ўлди,
кетибон зимистонлар,
Дўстлар! Ғаниматдир Тўртинчидан, баҳор уйғониш,
сайр этинг гулистонлар! экин-тикин экиш фасли эканлиги
Ана шундай яшариш, янгила- Иккинчидан, баҳор ҳавоси ўз билан ҳам шифобахшдир. Зеро,
ниш айёми барчангизга муборак қанотларида муаттар ифор-бўй- сергак одам, серҳаракат одам
бўлсин! ларини олиб келадики, бу ҳам руҳан тетик, жисмонан бақувват
Шу ўринда бу айёмнинг шифо- завқ бағишлайди, кишига. бўлиши табиий. Бунинг устига
бахшлиги ҳақида айрим мулоҳа- Учинчидан, баҳор неъматлари ҳафтанинг бошида келадиган
заларни эътиборингизга ҳавола кўк сомса, ҳалим, айниқса, сума- Наврўзнинг хосияти бошқача
этамиз. лак ҳар қандай дармондоридан эканлиги тарихдан аён.
Баҳор биринчи галда мўъта- сервитаминлилиги билан алоҳи- Шундай экан, гўзал ва бетак-
дил ҳавоси билан кишига ҳузур да ажралиб туради ва тансиқ рор зийнатлар нафақат баҳорда,
бағишлайди. Ҳузурбахш ҳаво эса таом ҳисобланади. балки умр бўйи сизларга ёр бўл-
танга даво. син, азизлар!
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ
ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ –
ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг
соғлиқни сақлаш соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот
шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
Ассалому алайкум, азиз дўстлар! йўналиши сифатида белгилаб олдик. чуқур маъно бор.
Ҳурматли тиббиёт соҳаси вакил- Бугун сизлар билан соғлиқни Юртимизда ҳар куни янги фар-
лари, йиғилиш қатнашчилари! сақлаш соҳасининг умумий аҳво- зандлар туғилмоқда. Аҳолимиз сони
Юртимизда гўзал баҳор нафаси ли, уни ривожлантириш масалала- ҳозирги вақтда 35 миллиондан ошди.
кезиб юрган мана шу ёруғ кунларда ри, тизимдаги долзарб муаммоларни Бу ўз навбатида, халқимизга му-
– Наврўзи олам арафасида тиббиёт очиқ-ойдин муҳокама қилиб, навбат- носиб турмуш шароити яратишни,
соҳасининг жонкуяр вакиллари бўл- даги вазифаларни аниқлаб оламиз. аввало, тиббиёт соҳасида олиб бо-
ган сиз, муҳтарам юртдошларимиз Мен ҳар сафар ҳудудларга борга- раётган ишларимизни мутлақо янги
билан дийдор кўришиб турганим- нимда, албатта тиббиёт масканла- босқичга кўтаришни тақозо этади.
дан беҳад мамнунман. рига киришга, шифокорлар билан Бу борада ўтган даврда кўп
Ҳаёт ҳақиқати шуни кўрса- учрашишга ҳаракат қиламан. Лекин ишларни амалга ошириб, салмоқ-
тадики, фақатгина соғлом халқ, сизлар билан мана шундай кенг дав- ли натижаларга эришдик. Лекин
баркамол миллат буюк ишларга рада, очиқ мулоқот шаклида бирин- ҳали қатор муаммолар, камчилик
қодир бўлади. чи марта кўришиб турибмиз. ва нуқсонлар ўз ечимини кутиб ту-
Эл-юртимиз азалдан шифокорлар- Бугун соҳадаги ютуқни – ютуқ, рибди. Шу сабабли соҳадаги вазият-
ни инсон саломатлигини асрашдек камчиликни – камчилик деб айтиб, ни танқидий таҳлил қилиб, мавжуд
эзгу ва савобли ишга бутун борлиғини тизимдаги “касалликлар”га тўғри муаммоларни тизимли ҳал қилиш
бағишлаган фидойи зотлар, деб била- диагноз қўйиб, уларнинг давосини вақти-соати келди, деб ўйлайман.
ди ва ҳамиша қадрлайди. Чунки одам- топишга ҳаракат қилишимиз зарур. Ҳурматли соғлиқни сақлаш хо-
лар сизларга ўзларининг энг бебаҳо Тиббиёт шундай соҳаки, унга димлари!
бойликларини – ҳаётларини ишониб дахлдор бўлмаган инсоннинг ўзи Сизларга маълумки, охирги йил-
топширади. Буюк бобомиз Абу Али йўқ. Ҳаммамиз ҳам иссиқ жонмиз, ларда тиббиёт соҳасига ажратилаёт-
ибн Синонинг: “Инсон дардига дар- тиббиёт муассасаларига кунда-ку- ган маблағлар ҳажми кескин оши-
мон бўлмоқ – олижанобликнинг энг нора мурожаат қилмаган кишини рилди. Жумладан, 2022 йилнинг
юксак намунасидир”, деган сўзлари топиш қийин. ўзида соҳага бюджетдан 24 трилли-
ҳам бу фикрни тасдиқлайди. Барчамизга аёнки, одам соғлом он сўм ёки 2016 йилга нисбатан 4 ба-
Туб ислоҳотларимизнинг дастлаб- бўлмаса, унга иш ҳам, моддий неъ- робар кўп маблағ йўналтирилмоқда.
ки кунларидан бошлаб биз халқи- матлар ҳам, ҳаёт қувончлари ҳам та- Ўтган беш йилда шифохоналар
миз соғлиғини мустаҳкамлашга энг тимайди. Шу боис ўз фуқароларининг ва тез тиббий ёрдам пунктларини
устувор вазифа деб қараб келмоқда- соғлиғини ҳимоя қилиш, кучли ва са- дори-дармон, тиббиёт буюмлари
миз. Ўтган беш йилда бу борада кат- марали тиббиёт тизимини шакллан- билан таъминлашга ажратилаётган
та ишларни амалга оширдик, илғор тириш – халқпарвар давлатнинг энг маблағлар 12 баробар кўпайтирил-
хорижий ютуқларни ўрганиб, етар- асосий вазифаларидан ҳисобланади. ди. Шу даврда соғлиқни сақлаш ти-
ли тажриба тўпладик. Келгуси беш Албатта, касалликни кечикиб зимини яхшилаш учун халқаро мо-
йилда ҳам аҳолимизни сифатли ва даволагандан кўра, унинг олди- лия ташкилотларидан 700 миллион
малакали тиббий хизмат билан таъ- ни олган ҳар томонлама афзалдир. доллардан зиёд маблағлар жалб қи-
минлаш, соғлом турмуш тарзини кенг Имом Мотуридий ҳазратларининг: линди.
қарор топтиришни Янги Ўзбекистон “Тириклик қадрига соғлиқ пай-
тараққиёт стратегиясининг энг муҳим тингда етгил”, деган сўзларида (Давоми 4-бетда) 3
Tibbiyot
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 3-бетда) вилоят шифохоналарида, 60 тури эҳтиёжманд аҳоли учун республика
Буларнинг ҳисобидан тизимда эса туманларда биринчи марта йўл- тиббиёт марказларида хизмат кўр-
нима ўзгарди? га қўйилди. Сўнгги беш йилда 200 сатишнинг очиқ ва шаффоф, янги
Энг аввало, бирламчи тиббиёт турдаги янги жарроҳлик амалиёти тизимига ўтдик.
бўғинини мутлақо янги ёндашув- жорий этилгани, жумладан, буйрак Энди ихтисослашган марказларда
лар асосида тубдан ўзгартиришга ва жигар трансплантацияси респуб- бепул даволанадиган касалликлар
киришдик. Бу борада ўтган йилдан ликамиз шифохоналарида йўлга рўйхати шакллантирилиб, тиббий
бошлаб ҳар бир маҳаллада “хона- қўйилгани, айниқса эътиборлидир. ёрдам учун йўлланма ҳақиқий эҳти-
донбай” ишлайдиган тиббий брига- Мисол учун, пойтахтимиз ва ҳу- ёжи бор аҳолига “электрон навбат”
далар ташкил этилди. 2021 йилдан дудларда ўтказилган буйрак транс- асосида берилмоқда. Энг муҳими,
бошлаб бирламчи бўғинда аҳолини плантацияси орқали шу кунгача 700 бу тизимга асосан маблағлар мар-
66 турдаги дори воситалари билан га яқин фуқароларимизнинг ҳаёти казга эмас, балки даволаниши зарур
бепул таъминлаш йўлга қўйилди. сақлаб қолинди. бўлган аниқ беморга ажратилмоқда.
Ҳозирги вақтда шамоллаш, қон бо- Ҳаммангиз яхши биласиз, аввал- Мисол учун, илгари туғма юрак
сими, юрак хуружи, қандли диабет, лари ҳар йили минглаб юртдошла- нуқсони бор болага операция учун
ошқозон ва нафас йўллари касал- римиз даво истаб чет элга боришга республика марказига 3 миллион
ликларини даволаш учун энг зарур мажбур эди. Тасаввур қилинг, одам сўм маблағ ажратилган. Қолган 20-
дориларни одамларимиз ортиқча ўзи оғир касал бўлса, қанча вақт, 30 миллион сўмлик харажатни эса
сарсон бўлмасдан, оилавий шифо- қанча маблағ сарфлаганидан ташқа- ота-онаси кўтаришга мажбур бўлган.
кор пунктлари ва поликлиникалар- ри, жонини ҳам хатарга қўйиб, бего- Эндиликда эса, ушбу операция учун
дан олишмоқда. на юртларда сарсон бўлиб юрарди. зарур маблағ давлат томонидан тў-
Аҳолига сифатли тиббий ёрдам- Эндиликда яратилган янги шаро- лиқ қопланмоқда ва ҳар бир бемор
ни кенгайтириш мақсадида бирлам- ит ва имкониятлар ҳисобидан ил- учун манзилли ажратилмоқда.
чи тизимга 20 мингта ўрта тиббиёт гари хорижда бажарилган қиммат Тиббиёт тизимидаги энг катта
ходимлари қўшилди. Шунингдек, операциялар ўзимизнинг шифокор- ўзгаришлардан яна бири – давлат
қишлоқларда жойлашган 801 та ои- лар томонидан амалга оширилаётга- шифохоналари билан бирга хусу-
лавий поликлиника янги замонавий ни, албатта катта ютуқдир. сий медицина ҳам ривожланмоқда.
“УЗИ” ва “ЭКГ” аппаратлари билан Ахир, бир одамни дарддан халос Масалан, аввал бундай хизматлар
таъминланди. Шу орқали қишлоқ ва қилиб, соғлиғини тикласак, ҳаётга фақат стоматология бўйича кўрса-
маҳаллаларда 8 турдаги янги тиббий қайтарсак, бу – бутун оиланинг бах- тилган бўлса, ҳозир хусусий кли-
хизматлар йўлга қўйилди. Жумла- тини, келажагини таъминлаш дега- никалар деярли барча йўналишлар-
дан, саломатлик кўрсаткичлари бў- ни эмасми? да фаолият юритмоқда ва уларнинг
йича хавф гуруҳига кирган 12 мил- Хабарингиз бор, яқин-яқингача сони 8 мингтага етди.
лион аҳолини мақсадли скринингдан эҳтиёжманд аҳолининг республика Хусусий тиббиёт учун солиқ ва
ўтказиш бошланди. Буларнинг бар- тиббиёт марказларида даволаниши божхона имтиёзлари, субсидиялар-
часи, ўз навбатида, сифатли тиббий учун “ордер” деган бир эски тизим ни қамраб олган қўллаб-қувватлаш
хизматларни “маҳаллагача туши- бор эди. Ушбу “ордер”лар қоғоз тизими жорий этилди. Натижада
риш” бўйича муҳим қадамлар бўлди. шаклида юритилиб, аксарият ҳол- биргина солиқ имтиёзлари ҳисо-
Бундан ташқари, юқори малака ва ларда таниш-билишчилик асоси- бидан сўнгги беш йилда хусусий
технологияларни талаб қиладиган да бериб келингани ҳеч кимга сир сектор ихтиёрида 1,3 триллион сўм
тиббий хизматлар кўлами ҳам кен- эмас. маблағ қолди.
гаймоқда. Авваламбор, ҳудудларда Шу билан бирга, “ордер” учун Ҳамма соҳаларда бўлгани каби
23 та республика ихтисослашган маблағлар республика тиббиёт тиббиётда ҳам барча масалаларни
тиббиёт марказининг юздан ортиқ марказларига бемор келса-келма- малакали кадрлар ҳал қилади. Бу
филиаллари ўз фаолиятини бошла- са, унинг миқдори етарлими ёки борада буюк олим Гиппократнинг:
ди. Натижада илгари пойтахтда йўқми, бундан қатъи назар, ҳар “Табобат – барча илм ва ҳунар-
амалга оширилган 210 турдаги опе- йили ўтказиб келинган. Оқибатда лар ичида энг қийини ва шараф-
рация ва диагностика жараёнларини ҳақиқий эҳтиёжи бор аҳоли давола- лиси”, деган сўзлари айни ҳақиқат-
маҳаллий шифохоналарда ўтказиш ниш учун йиллаб навбатда турган дир. Шу боис бугун тиббий таълим
имконияти яратилди. бир вақтда айрим марказлар сама- муассасалари сонини кўпайтириш,
Шу билан бирга, 130 тур- расиз молиялаштириб келинган. Биз уларда чуқур билим ва малакага,
4 даги жарроҳлик амалиётлари бундай амалиётдан тўлиқ воз кечиб, юксак ахлоқий сифатларга
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
эга бўлган кадрлар тайёрлаш- га оширилаётган кенг кўламли ва лозим.
га алоҳида эътибор беряпмиз. изчил ислоҳотларнинг марказига Мурожаатларни таҳлил қилади-
Мисол учун, сўнгги беш йилда 6 та қўйилмоқда. Инсон, унинг ҳаёти, ган бўлсак, уларнинг 8 минг 400
янги тиббиёт олийгоҳи ташкил эти- эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва таси ёки 32 фоизи шахсий маса-
либ, уларнинг умумий сони 14 тага бошқа дахлсиз ҳуқуқлари жамияти- лаларга оид бўлиб, бугунга қадар
етказилди, қабул квотаси эса 4 баро- мизда олий қадрият ҳисобланади. уларнинг 90 фоизи ҳал қилинди.
бар ошди. Амалдаги Конституциямизнинг Қолганлари ҳам қисқа муддатларда
Ҳудудларни малакали мутахас- 40-моддасида: “Ҳар бир киши ма- ўз ечимини топади.
сислар билан кафолатли таъминлаш лакали тиббий хизматдан фойда- Шу билан бирга, тиббиёт ходим-
мақсадида вилоятлар буюртмасига ланиш ҳуқуқига эга”, деб белгилаб лари ва аҳолимиз томонидан келиб
асосан манзилли ўқишга қабул қи- қўйилган. Биз халқимиз соғлиғини тушган мурожаатларнинг 68 фоизи
лиш йўлга қўйилди, олис ва чекка сақлаш соҳасида улкан мақсад ва ёки 17 мингтаси тизимли масала-
қишлоқларга ишга борадиган бити- вазифаларни олдимизга қўяётган лар ҳисобланади. Мисол учун, ай-
рувчилар учун “Қишлоқ шифокори” ҳозирги шароитда ушбу конститу- рим тиббиёт муассасалари аҳоли
дастурини амалга ошириш бошлан- циявий модданинг ўзи етарли эмас. учун узоқ ва ноқулай жойлашган. 3
ди. Шунингдек, 1,5 минг нафар ши- Бугун замон биздан тиббиёт тизи- мингдан ортиқ маҳалла аҳолиси ои-
фокорлар нуфузли хорижий клини- мимизнинг конституциявий асосла- лавий шифокорлик пунктига бориш
ка ва университетларда малакасини рини янада мустаҳкамлашни талаб учун 10 километрдан 75 километр-
оширди. этмоқда. Шунинг учун Асосий қо- гача йўл босишга мажбур бўлмоқда.
Шу ўринда соғлиқни сақлаш нунимизда миллий соғлиқни сақлаш Тиббий хизматлар аҳоли эҳтиёжига,
соҳасидаги ислоҳотларимизни қўл- тизимини аҳоли саломатлигини си- ҳудудлардаги одамларнинг турмуш
лаб-қувватлаб, бизга амалий ёр- фат жиҳатидан яхшилашга хизмат тарзига, маълум бир касалликлар-
дам бериб келаётган ва бугунги қиладиган юксак малакали замона- нинг кўпайишига қараб белгилан-
анжуманимизда иштирок этаётган вий соҳага айлантириш масаласи маган.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, ҳам, ҳеч шубҳасиз, тўғридан-тўғри Масалан, Қашқадарёда юрак-қон
Германия тараққиёт банки, ЮНИ- амал қиладиган конституциявий томир касалликлари биринчи ўринда
СЕФ, ЮСАИД, КОВАКС, ЖАЙКА, қоида сифатида ўз ифодасини топи- бўлиб, ҳар йили камида 10 фоизга ош-
ТИКА, КОЙКА, Жаҳон банки, Осиё ши зарур. моқда. Лекин кардиологлар штати ва
тараққиёт банки, Ислом тараққи- Ўзбекистон фуқаролари қонунда, шифохона ўринлари сони сўнгги 20
ёт банки, Саудия ривожлантириш энг аввало, Конституциямизда бел- йилда ўзгармасдан келмоқда.
жамғармаси ва кўплаб бошқа ҳам- гилаб қўйилган кафолатли тиббий Бирламчи бўғинда 70 фоиз тиббий
кор ташкилотлар вакилларига сами- ёрдам турларидан бепул фойдала- асбоб-ускуналар эскиргани туфайли
мий миннатдорлигимни билдирмоқ- ниш ҳуқуқига эга. Шу мақсадда биз кўрсатилаётган тиббий хизматлар
чиман. турли тиббий суғурта шаклларини сифати пастлигича қолмоқда. Ши-
Қадрли дўстлар! ривожлантириш учун конституция- фокорларнинг ойлик маоши иш на-
Биз бугунги мулоқотни ўтказиш- вий асос яратишимиз керак. тижасига қараб эмас, лавозим тариф
га жиддий тайёргарлик кўрдик, ҳам Давлат ҳозирги ва келажак авлод- сеткасига кўра белгиланган. Таълим
шифокор, ҳам беморларнинг фикр- лар олдидаги масъулиятни англа- ва амалиёт бир-биридан узилиб қол-
ларини эшитдик. ган ҳолда, атроф-муҳитни асрашга ган, тиббиёт олийгоҳларида бити-
Кенг жамоатчиликдан, халқаро қаратилган самарали чора-тадбир- рувчиларнинг аксариятида иш фао-
экспертлардан кўплаб таклиф ва му- ларни амалга ошириши шарт. Чун- лияти учун зарур амалий кўникма
лоҳазалар олдик. Ташкил этилган ки соф ва тоза экологик муҳитсиз етишмайди.
“Cаll-марказ”га 25 мингдан зиёд му- аҳоли соғлиғи ва миллат генофон- Мана шундай камчилик ва нуқ-
рожаатлар келиб тушди. Уларнинг дини сақлаш ҳақида сўз юритиш- сонлар сабабли аҳоли тиббиёт ти-
орасида алоҳида аҳамиятга молик дан маъно йўқ. Бу ҳақда гапирганда, зимидан ҳали тўлиқ рози эмас.
бўлган яна бир муҳим масала кўта- мен аввало, бугунги кунда экологик Шунинг учун мурожаатларда келти-
рилган бўлиб, ижозатингиз билан офатдан зарар кўраётган Оролбўйи рилган масалаларни чуқур ўрганиб,
аввало шу ҳақда тўхталиб ўтмоқ- минтақаси ҳақида ўйлайман. уларни тизимлаштириб, 7 та муҳим
чиман. Бу масала соғлиқни сақлаш Айни вақтда экология соҳасида- йўналиш бўйича чора-тадбирлар
тизимининг ҳуқуқий асосларини ги ҳуқуқ бузилишлари оқибатида дастурини ишлаб чиқдик. Ҳар бир
ривожлантириш, аҳоли, айниқса, фуқаролар соғлиғига етказилган за- банд бўйича аниқ молиявий манба-
миллатимиз, халқимизнинг гено- рарни қоплаб бериш мажбуриятини лар, техник ечимлар ва амалий ме-
фондини сақлашни конституциявий давлат ўз зиммасига олиши керак. ханизмлар белгиланди.
асосда алоҳида ҳимоя қилинадиган Бу ҳам Бош қомусимизда аниқ-рав- Биринчи йўналиш – мурожаат-
соҳага айлантириш билан боғлиқ. шан белгиланиши зарур. ларнинг 55 фоизи бирламчи тиббий
Ҳаммамизга маълумки, бугун- Шу билан бирга, Конституция- хизматларни аҳолига яқинлашти-
ги кунда инсон ва унинг қонуний мизда тиббиёт ходимларининг юк- риш ва уларнинг тармоғини кенгай-
манфаатлари ҳамда конституция- сак мақомини таъминлайдиган тириш билан боғлиқ.
вий ҳуқуқлари Ўзбекистонда амал- қоидани ҳам муҳрлаб қўйишимиз (Давоми 6-бетда)
Tibbiyot 5
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 5-бетда) Улар орқали ушбу маҳаллаларда 4 Иккинчидан, ҳар йили 2 мингдан
Мисол учун, Каттақўрғон тума- миллион аҳолига бирламчи тиббий зиёд малакали шифокорлар пенсия-
нидаги “Жизмон” маҳалласи аҳо- хизмат кўрсатиш йўлга қўйилади. га чиқади. Келиб тушган мурожа-
лиси тиббий хизматлар учун 48 Хабарингиз бор, 2021 йилдан атларда уларнинг 60 фоизи ўз фао-
километр масофани босиб, туман бошлаб бошқа жойдан олис ва чек- лиятини давом эттириш истагини
марказига боришга мажбур бўл- ка ҳудудларга камида уч йил ишлаб билдирган.
моқда. Вобкентдаги 3 мингдан зиёд бериш учун келган шифокорлар- Бирламчи тизим қамровини кен-
аҳоли яшайдиган “Бозор жойи” га 30 миллион сўм миқдорида бир гайтириш ва юкламани камайтириш
маҳалласида оилавий поликлиника марталик рағбат пули тўлаш, улар- мақсадида биз эндиликда бундай
мавжуд эмас. Олис ва чекка ҳудудлар ни хизмат уйи билан таъминлаш ёки тажрибали шифокорларнинг якка
аҳолиси оилавий шифокор пунктла- ижара тўловини бюджетдан қоплаб тартибдаги оилавий шифокорлик
рида врачлар етишмаслиги сабабли бериш тизимини жорий этган эдик. фаолиятини юритишига рухсат бе-
зарур тиббий хизматлар олиш имко- Энди “Қишлоқ шифокори” дасту- рамиз. Бунинг учун алоҳида кли-
нияти йўқлиги ҳақида шикоят қил- ри янада такомиллаштирилади ва ника очиш талаб этилмайди, балки
ган. Ҳақиқатан ҳам, 56 та тумандаги 2022 йил 1 майдан бошлаб олис ва бу тоифадаги шифокорлар ўз уйида
243 та олис ва чекка маҳаллада 562 чекка ҳудудларда фаолият олиб бо- ёки ижарага олинган бинода тиб-
та шифокор лавозими вакант бўлиб раётган шифокорларнинг ойлик иш бий хизматлар кўрсатиши мумкин
турибди. ҳақига 2 миллион сўмдан қўшимча бўлади. Якка тартибдаги оилавий
Ёки Мингбулоқ туманидаги 4 та устама тўланади. Ушбу шифокор- шифокорларга аҳолига бепул кўр-
оилавий шифокор пункти ходимла- ларга ипотека асосида уй-жой со- сатилаётган хизматлари учун тўлов
ри ҳар ҳафтада 10 километрдан узоқ тиб олиш харажатининг 50 фоизга- босқичма-босқич Давлат тиббий
масофада жойлашган 15 та маҳал- ча қисми маҳаллий бюджетлардан суғурта жамғармаси орқали берила-
ладаги 750 нафар беморнинг уйига қоплаб берилади. Бундан буён олис ди. Ушбу тажрибани дастлаб Сир-
бориб, уларни кўрикдан ўтказишга ва чекка ҳудудда узлуксиз уч йил дарё вилоятида бошлаймиз. Кейин-
мажбур бўлмоқда. Ҳолбуки, Жаҳон ишлаган шифокор клиник ордина- чалик, зарур тайёргарликдан сўнг,
соғлиқни сақлаш ташкилотининг турага имтиҳонсиз қабул қилинади. бу тажриба босқичма-босқич барча
тавсиясига кўра, бирламчи тиббий Яна бир масала – хабарингиз бор, ҳудудларда жорий этилади.
хизмат пункти 3 километр узоқлик- иқлим ва аҳолининг турмуш тар- Учинчидан, оилавий шифокор
да ёки пиёда борилса, 20 дақиқалик зи ўзгариши (кам ҳаракатлилик, пунктлари, оилавий ва кўп тармоқли
масофада жойлашган бўлиши керак. нотўғри овқатланиш) оқибатида дунёда поликлиникаларда стационар тиб-
Шу боис жойларда фуқаролари- асаб тизими, юрак-қон томир, диабет бий хизматлар кундузи соат 13.00 га
мизга тез, қулай ва сифатли тиб- касалликлари тобора кўпайиб бор- қадар ишлайди. Шу сабабли аксари-
бий хизматларни кўрсатиш бўйича моқда. Мамлакатимизда ҳам, афсус- ят аҳоли шифокор назорати талаб қи-
манзилли чора-тадбирларни амалга ки, ҳар йили шундай касалликларга линмайдиган кечки даво олиш учун
оширамиз. Бунинг натижасида 85 учраган юз минглаб беморлар қайд ҳам шифохонага ётишга мажбур.
фоиз муаммоларни бирламчи тиб- этилмоқда. Лекин туман касалхона- Бу борада, яъни бирламчи ти-
биёт муассасаларида ҳал қиладиган ларида бундай касалликлар бўйича зимда кундузги стационарлар иш
тизим яратилади. ётиб даволанадиган бўлимлар йўқ- вақтини узайтиришни сўраб, 500
Авваламбор, жойларда поликли- лиги сабабли беморлар вилоят ва дан ортиқ мурожаат келиб тушган.
никалар тармоғи янада кенгайтири- республика шифохоналарига бориш- Шу боис оилавий шифокор пунктла-
лади. Жумладан, 2022 йилда 136 та га мажбур бўлмоқда. ри, оилавий ва кўп тармоқли поли-
ва 2023 йилда яна 140 та янги поли- Энди ана шу касалликлар бўйи- клиникаларда кундузги стационар
клиника фаолияти йўлга қўйилади. ча аҳолининг ўзи яшаётган жойда иш вақти соат 20.00 гача узайтири-
2023 йилдан бошлаб жойлардаги по- ихтисослашган тиббий ёрдам олиш лади. Уларда ишлайдиган шифокор
ликлиника филиаллари негизида 1 имкониятлари кенгайтирилади. ва ҳамшираларнинг иш ҳақига қў-
минг 100 та оилавий шифокор пункт- Жумладан, 2022 йилда туман мар- шимча устама тўланади.
лари ташкил этилади. Шу тариқа қа- казий шифохоналаридаги ўринлар- Тўртинчидан, аҳолимизнинг 11
рийб 1 миллион нафар аҳоли тиббий нинг 10 фоизи неврология, эндокри- миллион нафарини 18 ёшгача бола-
хизмат билан қамраб олинади. нология, кардиология касалликлари лар ташкил этади. Лекин, афсуски,
Шунингдек, 2 мингдан зиёд олис учун ажратилиб, бюджетдан молия- аксарият туман ва шаҳарларда бо-
ва чекка маҳаллаларда тибби- лаштирилади. Бу кўрсаткич 2023 лалар поликлиникаси мавжуд эмас.
6 ёт пунктлари ташкил этилади. йилда 20 фоизга етказилади. Оқибатда бирламчи бўғинда
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
болаларга манзилли ва малака- Шунингдек, республикамизда кистонда ишлаш рухсатномасини
ли тиббий хизматлар кўрсатилмага- спинал мушак атрофияси диагно- бериш бўйича тўловлар миқдори
ни учун уларни даволаш ихтисос- зи қўйилган бемор болаларга зарур кескин камайтирилади, хусусий кли-
лашган шифохоналар зиммасига дори воситаларини бепул етказиб никалардан “туризм йиғими” унди-
тушмоқда. бериш тизими жорий этилади. Бун- риш бекор қилинади. Хусусий тиб-
Аҳолининг кўплаб эътирозлари га ҳар йили 110 миллиард сўм ажра- биёт муассасалари учун лицензия
ҳам поликлиникаларда болалар учун тилади. олишда санитария ва қурилиш талаб-
шароит йўқлиги билан боғлиқ. Энди Шу билан бирга, республикамиз лари тубдан қайта кўриб чиқилади.
бу тизимни ўзгартириш вақти келди. бўйича 46 та туманлараро перина- Бир нарсани аниқ тушуниш за-
2022 йил 1 майдан бошлаб барча кўп тал марказлар ташкил этилиб, улар- рур. Тиббиётда соғлом рақобат бўл-
тармоқли марказий поликлиника- да чақалоқлар реанимацияси бўлим- сагина, аҳолига хизмат кўрсатиш
ларда болалар бўлими ташкил эти- лари фаолияти йўлга қўйилади. сифати ошади, энг асосийси, одам-
лади. 17 мингдан зиёд тиббиёт бри- Ҳаммамизга аёнки, фарзанд – бу ларимиз рози бўлади. Шунинг учун
гадаларига яна қўшимча 8,5 мингта ҳаёт қувончи, авлод давомчиси. соҳага хусусий секторни фаол жалб
болалар ҳамшираси ва доя (акушер) Дунёга келаётган ҳар бир гўдак- этиш, уларга тизимнинг ажралмас
штатлари берилади. Улар оналарга нинг соғлом ва баркамол бўлиб қисми сифатида ўнг кўз билан қа-
болаларнинг соғлом бўлиб дунёга вояга етиши, оналик ва болалик- раш керак. Бунда хусусий тиббиёт-
келишидан тортиб, вояга етгунига ни ҳимоя қилиш учун биз бундан ни ривожлантириш учун фақат со-
қадар тўғри парвариш қилишни ўр- буён ҳам барча куч ва имконият- лиқ ва божхона имтиёзлари, арзон
гатади. ларимизни сафарбар этамиз. кредитлар беришнинг ўзи етарли
Болалар учун профилактик кўрик- Бешинчидан. Маълумки, хусу- эмас. Уларга давлат шифохонала-
лар дастури қайта кўриб чиқилиб, сий тиббиёт учун солиқ имтиёзла- ри билан тенг шароитларда ишлаш
18 ёшгача бўлган болаларни педи- ри ва субсидияларни қамраб олган учун имконият яратиш керак. Бу
атр, стоматолог, эндокринолог, ор- қўшимча қўллаб-қувватлаш тизими муҳим масалада соғлиқни сақлаш
топед каби энг зарур мутахассислар жорий этилган. тизими ва ҳудуд раҳбарлари ўз ён-
томонидан манзилли кўрикдан ўт- Хусусий клиникалардан тушган дашувларини ўзгартириши зарур.
казиш тизими жорий қилинади. кўплаб мурожаатларда хориждан Айтинг-чи, қайси вилоят, туман ва
Маълумки, 2021 йилдан бошлаб олиб келинадиган тиббиёт ускуна- шаҳар ҳокимлари, соғлиқни сақлаш
болалар учун овқатни бойитадиган лари ва буюмлари, эҳтиёт ва бутлов- мутасаддилари ўз ҳудудида янги тиб-
қўшимчалар, витамин А ва гижжага чи қисмлар, сарфлов материаллари- биёт муассасаси қуриш ёки янги бир
қарши антигельминт препаратларни га қўшилган қиймат солиғи бўйича тиббий жиҳоз олишдан аввал ўша ер-
бепул бериш йўлга қўйилди. Ушбу имтиёзлар бериш сўралган. Бу ма- даги мавжуд хусусий клиникалар им-
ишларни давом эттирган ҳолда, 2022 саланинг муҳимлигини эътиборга кониятини ўрганиб кўрган?
йил 1 июлдан бошлаб 3-15 ёшли бо- олиб, жорий йил 1 апрелдан бошлаб Афсуски, бирон-бир ҳудуд ёки
лаларга йод препаратлари давлат тиббиёт ташкилотлари томонидан соҳада бундай таҳлил ҳам, ёндашув
томонидан бепул тарқатилади. Бу чет элдан олиб кириладиган тиббий ҳам йўқ. Шунинг учун давлат ва ху-
орқали келгуси беш йилда болалар- жиҳозлар, буюмлар, асбоб-ускуна сусий тиббий хизматларни ягона
да буқоқ, камқонлик касалликлари- ва материаллар 2025 йил 1 январ- тизим асосида ривожлантириш бў-
ни 30 фоизга камайтириш, уларнинг гача қўшилган қиймат солиғи ва йича ўзаро ҳамкорлик механизмла-
ақлий ва жисмоний соғлом ривож- божхона божидан озод қилинади. ри ишлаб чиқилади.
ланиши учун катта асос яратилади. Мурожаатларда, шунингдек, Очиқ айтиш керак, кўплаб хусу-
Бу мақсадлар учун жорий йилда 60 хусусий клиникаларга малака- сий клиникалардаги шароит, кўр-
миллиард сўм йўналтирамиз. ли мутахассисларни жалб этишда сатилаётган хизматлар сифати дав-
Яна бир масала – болаларга бир- Ўзбекистонда ишлаш рухсатнома- лат шифохоналаридан анча олдинга
ламчи бўғинда кўрсатилаётган тиб- си учун 700 мингдан 40 миллион ўтиб кетган. Бундан фақат хурсанд
бий хизматларни юқори технологик сўмгача тўлов мавжудлиги кўрса- бўлишимиз керак.
амалиётлар билан боғлаш зарур. тилган. Ушбу талаб ҳатто қисқа Бугунги кунда минглаб ижтимо-
Бу борада Республика ихтисослаш- муддатда юқори технологик опера- ий ҳимояга муҳтож фуқароларимиз
ган педиатрия марказида генетик циялар ҳамда шифокорларга “мас- давлат шифохоналарида бепул их-
лаборатория ҳамда унинг 13 та ҳу- тер-класс” ўтказишга таклиф этил- тисослашган тиббий хизмат олиш
дудий бўлимлари ташкил этилади. ган мутахассисларга ҳам қўлланган. учун навбат кутмоқда.
Ушбу лаборатория болалар орасида Бундан ташқари, хусусий клини- Бундан буён аҳоли имтиёзли йўл-
ногиронликка олиб келувчи, жум- калар мамлакатимизга тиббий ту- ланма билан нафақат давлат ши-
ладан, кам учрайдиган (орфан) ка- ризм орқали даволанишга келган фохоналарига, балки ўзи танлаган
салликларни эрта аниқлаш бўйича хорижий фуқаролар учун “туризм хусусий клиникаларга ҳам бемалол
генетик текширувлар ўтказадиган йиғими” тўлашга мажбур. бориши мумкин бўлади. Даволаниш
замонавий асбоб-ускуналар билан Ушбу муаммоларга тўғри ечим учун ажратилган маблағ эса бемор-
таъминланади. Бунинг учун 15 мил- топиш учун 2022 йил 1 апрелдан бо- нинг ортидан боради.
лион доллар жалб қилинади. шлаб хорижий шифокорларга Ўзбе- (Давоми 8-бетда)
Tibbiyot 7
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 7-бетда) бўлмаган табиий доривор гиёҳлар- Иккинчи йўналиш – инсон ҳаёти-
Такрор айтаман – биз учун тибби- ни кенг қўллашдир. Мамлакатимиз- ни сақлаб қолишда тезкор, аниқ ва ўта
ёт масканининг мулк шакли муҳим да бундай доривор ўсимликларнинг малакали ҳаракатлар талаб қилинади-
эмас. Энг асосий мақсадимиз – 577 та тури аниқланган бўлиб, улар- ган соҳа, бу – албатта тез тиббий ёрдам
одамларимизнинг соғлиғини асраш, ни табибларимиз асрлар давомида тизимидир.
уларнинг дардига дармон бўлишдан қўллаб келган ва самарасини амалда Мисол учун, ўткир юрак инфарк-
иборат. исботлаб берган. ти ёки инсультда дастлабки 1 соатда
Олтинчидан, аҳолини арзон, Халқ табобатининг синалган кўрсатилган малакали тиббий ёрдам
сифатли дори-дармон ва тиббиёт усулларини замонавий тиббиёт- ҳам инсон ҳаётини сақлаб қолишга,
воситалари билан узлуксиз таъмин- га интеграция қилиш орқали даво- ҳам келгусидаги оғир асоратларни
лашимиз керак. Бу борада фуқаро- лаш тизими натижадорлигини яна- камайтиришга хизмат қилади. Ле-
ларимиздан 550 та мурожаат келиб да ошириш мумкин. Шу боис 2022 кин бу соҳада ҳам кўплаб муаммо-
тушган. йилда самараси исботланган дори- лар борлигини 1 мингдан зиёд муро-
Умуман, мамлакатимизда энг за- вор ўсимликлар тиббий ёрдам кўр- жаатлар кўрсатмоқда.
рур бўлган дори-дармон воситалари сатиш стандартлари ва протоколла- Биргина мисол. Касби тумани тез
нархини камида 30 фоизга арзон- рига босқичма-босқич киритилади. тиббий ёрдам бўлими ҳайдовчиси
лаштириш бўйича барча чораларни Барча тиббиёт олийгоҳлари ва Юсупов, Ғозғон бўлими фельдшери
кўрамиз. Бунинг учун келгуси беш техникумларда, ҳудудий Халқ та- Набиев тез тиббий ёрдам машинала-
йилда дори-дармон ва тиббиёт воси- бобати марказларида соҳа учун му- ри эскириб, хизмат сифатига салбий
талари ишлаб чиқариш ҳажми 3 ба- тахассислар тайёрлаш, қайта тайёр- таъсир кўрсатаётганини, жойларда
робар оширилиб, маҳаллий дори лаш ва малакасини ошириш тизими реанимация машиналари етишмас-
воситалари билан таъминлаш дара- жорий қилинади. Барча ҳудудларда лигини билдирган. Умуман, 200 дан
жаси 80 фоизга етказилади. Ибн Сино марказлари ташкил эти- ортиқ тез тиббий ёрдам станцияла-
Бу мақсадларга эришиш учун либ, улар томонидан мактаб, лицей, ридаги 3 мингга яқин машинанинг
миллий фармацевтика тармоғи ҳар коллеж, техникум ва олийгоҳлар- 75 фоизи “Дамас” автомобиллари
томонлама қўллаб-қувватланади. да халқ табобати ва соғлом турмуш бўлиб, уларнинг 670 таси эскирган
Жумладан, маҳаллий корхоналар тарзини ўқитиш йўлга қўйилади. ёки таъмирталаб аҳволда.
учун янги дори воситаларини қай- Ҳар бир поликлиникада халқ табо- Ёки бугунги кунда бир туман ёки
та-қайта давлат рўйхатидан ўтка- бати хоналари, фитобарлар ташкил вилоятдаги тез тиббий ёрдам хизма-
зишга бўлган талаб бекор қилинади. этилади. Дорихоналарда доривор ти, масофаси яқин бўлса ҳам, бошқа
Энди халқаро стандартга эга корхо- воситалар бурчаги бўлиши лицен- ҳудуд аҳолисига хизмат кўрсатиши
наларга маҳсулотларнинг ҳар бир зия талаби сифатида киритилади. мумкин эмас. Мисол учун, Бухо-
сериясини мажбурий сертификат- Тиббиёт академиясининг клиника- ро тумани “Соҳибкор” маҳалласига
лаш талаб этилмайди. си қошида Республика халқ табо- хизмат кўрсатувчи тез тиббий ёр-
Ўзимизда ишлаб чиқарилаётган бати илмий-амалий марказининг 40 дам пункти 19 километр узоқлик-
янги турдаги ижтимоий муҳим до- ўринли даволаш бўлими ва ҳудуд- да жойлашган ва етиб бориш вақти
риларни 3 йил давомида кафолатли ларда филиаллари иш бошлайди. камида 25 дақиқани ташкил этади.
харид қилиш тизими йўлга қўйи- Шу ўринда яна бир фикрни айтиб Ваҳоланки, 8 километрда жойлаш-
лади. Фармацевтика корхоналари ўтиш жоиз. Биз жамиятимизда за- ган Вобкент тумани тез тиббий ёр-
учун технологик ва лаборатория монавий медицина ва халқ табоба- дам пунктидан ушбу маҳаллага 10
ускуналари, бутловчи қисмлар им- ти бир-бирига рақобатчи ёки душ- дақиқада етиб борса бўлади.
портига божхона божлари бўйича ман эмас, балки яқин ҳамкор деган Тез тиббий ёрдам бригадасининг
имтиёзлар яна уч йилга узайтирила- муҳим тушунчани шакллантириши- кечикиб келиши бўйича Халқ қа-
ди. миз керак. булхоналарига 2021 йилнинг ўзида
Яна бир масала – анъанавий тиб- Қанчадан-қанча машҳур табиб- 50 мингдан зиёд шикоят келиб туш-
биёт билан бирга, халқ табобатини лар дунёдан ўтиб кетяпти. Афсуски, ган. Шу боис тез тиббий ёрдам си-
ривожлантиришга ҳам жиддий эъ- улар билан бирга уларнинг илми ва фатини яхшилаш, уларни аҳолига
тибор қаратамиз. тажрибаси ҳам йўқолиб кетяпти. Шу янада яқинлаштириш учун алоҳида
Бир нарсани яхши тушунишимиз боис халқ табобатини кенг тарғиб дастур қабул қилинади.
лозим. Халқ табобатининг устун- этиш, жумладан, “Ибн Сино мероси Энг аввало, “103” тез тиббий ёр-
лиги – касалликларни даво- билимдонлари” танловларини ўтка- дам хизмати республика, вилоят,
8 лашда кимёвий қўшимчалари зиш мақсадга мувофиқ. шаҳар ва туман даражасида
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
ягона бошқарув тизимига бир- 182 та оилавий шифокор пунктида мал таъмирланади. Ҳудудий лабо-
лаштирилади. Энди Тошкент ичимлик суви тармоғи, 450 дан ор- раториялардаги эскирган 9 мингта
шаҳри тажрибаси асосида ҳар бир тиқ муассасада иситиш, 650 тасида асбоб-ускуна тўлиқ янгиланади.
вилоятда тез тиббий ёрдам бўйича электр тизими тўлиқ таъмирланади. Яна бир муҳим масалага эътибо-
электрон автоматлашган бошқарув Шулар қаторида 1 минг 100 та рингизни қаратмоқчиман. Замона-
тизими жорий этилади. тиббиёт муассасаси қайта қурилиб, вий тиббиётда касалликни аниқлаш,
Янги ташкил этиладиган диспет- жиҳозланади. 227 та туғруқ ком- диагноз қўйиш, даволаш билан
черлик марказлари чақирувларни плекслари таъмирланиб, уларга за- боғлиқ барча жараёнларни рақам-
беморнинг аҳволи, касаллик тури ва монавий тиббий асбоб-ускуналар ли технологияларсиз тасаввур қи-
даражасига қараб саралайди ҳамда етказиб берилади. либ бўлмайди. Шу боис бирламчи
шунга асосан тегишли тиббий бри- Бундан ташқари, 39 та болалар бўғиндан бошлаб тиббиётнинг бар-
гадаларни йўналтиради. шифохонасининг ҳолати ва улар- ча соҳаларини рақамлаштириш ва
Бундан буён тез тиббий ёрдам даги шарт-шароитлар тубдан яхши- IT инфратузилмасини ривожланти-
туман ёки вилоят чегарасига қараб ланади. Бу ишларга 6 триллион сўм риш бўйича дастур қабул қилинади.
эмас, балки беморгача масофанинг маблағ жалб қилинади. Мисол учун, ҳозирги вақтда ши-
яқинлигига қараб хизмат кўрсата- Шунингдек, туман ва вилоят фокорлар иш кунининг ярмини
ди. Шунингдек, туман марказидан тиббиёт муассасаларининг мод- фақат қоғоз ҳужжатларни тўлдириш
50-80 километр узоқликда жойлаш- дий-техник базасини яхшилаш учун билан ўтказади. Дастур доирасида
ган 24 та аҳоли пунктида алоҳида молиялаштириш манбалари ҳам жорий йилда 16 мингта ва 2023 йил-
тиббий ёрдам бригадалари ташкил кенгайтирилади. Жумладан, туман да яна 13 мингта компьютер харид
этилади. Улар барча зарур тиббий кўп тармоқли марказий поликли- қилиниб, барча тиббиёт муассасала-
асбоб-ускуналар ва тез тиббий ёр- никаларида кафолатланган тиб- ри тўлиқ жиҳозланади.
дам машиналари билан таъминла- бий хизмат турларига кирмайдиган Соғлиқни сақлаш ходимлари IT
нади. бошқа янги хизмат турларини пул- технологиялари ва замонавий тиб-
2022-2025 йилларда тез тиббий лик асосда ташкил қилишга рухсат биёт ускуналарида ишлашга тизим-
ёрдам тизимидаги барча “Дамас” ва берилади. Бунда пуллик хизматлар- ли ўргатилади. Бунинг учун 2022
бошқа эскирган машиналар замона- дан келиб тушган маблағларнинг 75 йилда – 20 минг нафар, келгуси йил-
вий автомобилларга алмаштирила- фоизгача бўлган қисми малакали ларда яна 100 минг нафар шифокор
ди. Хусусан, 2022 йилда – 890 та, тиббиёт ходимларини рағбатланти- ва ҳамширалар IT парк ва марказ-
2023 йилдан бошлаб эса, ҳар йили ришга йўналтирилади. ларда манзилли ўқитилади.
450 тадан янги автомобиль, жумла- Тиббиёт муассасаларига беғараз Шунингдек, республикадаги мав-
дан, реанимация машиналари олиб ёрдам доирасида берилган тиббий жуд 11 та тиббиёт олийгоҳи, 27 та
берилади. Натижада келгуси уч йил- техника ва асбоб-ускуналардан пул- коллеж ва 47 та техникумда “рақам-
да тез тиббий ёрдам автопарки тў- лик хизматлар кўрсатишда фойда- ли тиббиёт” бўйича мутахассислар
лиқ янгиланади. Бу мақсадлар учун ланиш бўйича мавжуд тақиқ бекор тайёрлаш йўлга қўйилади.
65 миллион доллар жалб қилинади. қилинади. 1 июлдан бошлаб вилоят Ҳурматли шифокорлар!
Ушбу чоралар эвазига тез тиббий кардиология, офтальмология, уро- Юқоридаги янги режа ва ташаб-
ёрдамда чақирувларга етиб бориш логия, травматология, тери-тано- бусларнинг барчаси тиббиёт сифа-
вақти 3 баробар қисқаради. сил касалхоналарида койка ўрнига тини ошириш, аҳолига қулай ша-
Учинчи йўналиш – сўнгги беш қараб эмас, балки беморнинг “да- роит яратишга қаратилган. Бунинг
йилда 9 триллион сўм ҳисобидан 2 воланган ҳолатидан келиб чиқиб” учун биз барча зарур чораларни
мингга яқин тиббиёт муассасаси қу- молиялаштириш тартиби жорий амалга оширамиз. Лекин ушбу им-
рилиб, таъмирланди. Шунингдек, қилинади ва ушбу шифохоналарга кониятлардан самарали фойдала-
500 миллион доллар сарфланиб, 2 тўлиқ молиявий мустақиллик бери- ниб, малакали тиббий хизматларни
минг 500 та муассаса замонавий лади. ҳар бир хонадонгача олиб кириш
тиббий техника ва асбоб-ускуналар Бошимиздан кечирган оғир пан- бевосита сизларга – тиббиёт ходим-
билан жиҳозланди. Лекин ичим- демия синови санитария-эпиде- ларига боғлиқ.
лик суви, иситиш тизими бўлмаган, миологик осойишталик хизматига Агар биз тиббиёт ходимларининг
электр таъминоти яроқсиз мингдан бўлган муносабатни тубдан ўзгар- машаққатли меҳнатига яраша муно-
зиёд тиббиёт муассасалари мавжуд. тириш зарурлигини кўрсатди. Шу- сиб шароит яратиб бермасак, улар-
Соғлиқни сақлаш масканларининг нинг учун ушбу тизимнинг мод- нинг жамиятдаги обрў-эътибори ва
шароитидан норози бўлиб, 700 дан дий-техник базасини мустаҳкамлаш нуфузини оширмасак, шифокорлар,
зиёд мурожаат келиб тушгани ҳам мақсадида 165 миллион долларлик ҳамширалар ўз ишидан манфаатдор
буни тасдиқлайди. дастур амалга оширилади. Бунда бўлмаса, ислоҳотларимиз кутилган
Шу боис тиббиёт муассасалари- 2022 йил 1 майдан бошлаб санита- натижани бермайди. Шу боис тўр-
нинг моддий-техник базасини ях- рия-эпидемиологик осойишталик тинчи йўналишдаги чора-тадбирлар
шилаш бўйича 2022-2025 йилларга хизмати учун туманларда 11 та янги бевосита тиббиёт ходимларини қўл-
мўлжалланган алоҳида дастур амал- бино барпо этилади, 190 та бино лаб-қувватлаш билан боғлиқ.
га оширилади. Бунда, энг аввало, реконструкция қилиниб, мукам- (Давоми 10-бетда)
Tibbiyot 9
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 9-бетда) Яна бир масала – даволаш ва ла- кимсаларга нисбатан қонунчиликда
Бу борада, энг аввало, соғлиқни боратория ҳамширалари, санитар алоҳида маъмурий ва жиноий жа-
сақлаш ходимларини моддий рағ- ходимлар, рентгенолог, фтизиатр, вобгарлик белгиланади.
батлантириш янада кучайтирилади. инфекционист, вирусолог, стома- Ўзбекистонда “қонун – устувор,
Ушбу масала юзасидан сиз, ҳурмат- толог каби алоҳида меҳнат шарои- жазо – муқаррар” эканини ҳеч ким
ли тиббиёт соҳаси вакиллари томо- тида ишлайдиган 100 мингдан зиёд эсидан чиқармаслиги керак.
нидан 3 мингдан ортиқ мурожаат тиббиёт ходимлари бир йилда икки Бугунги анжуманда яна бир
келиб тушган. Лекин аслида улар марта ўз ёнидан пул тўлаб, мажбу- муҳим масалани алоҳида айтмоқ-
500 мингдан зиёд барча тиббиёт хо- рий тиббий кўрикдан ўтади. Бу қан- чиман. Таниқли олимлар ва халқаро
димларининг таклиф ва истаклари- чалик адолатли? экспертларни жалб қилиб, Соғлиқ-
ни ифода этади, десак, ҳақиқатни Ушбу масалада ҳам 720 та муро- ни сақлаш кодексини ишлаб чиқиш-
айтган бўламиз. жаат келиб тушган. нинг вақти-соати келди. Бу муҳим
Барчангизга маълум, бюджет хо- Ўз соғлиғини гаровга қўйиб, бе- ҳужжатда тиббиёт ходимлари ҳамда
димларининг маошини ҳар йили морлар дарди билан яшаётган тиб- беморларнинг ҳуқуқ ва мажбурият-
ошириб боряпмиз. Бу йил ҳам бюд- биёт ходимларининг саломатлиги лари илғор хорижий тажриба асоси-
жет ташкилотлари қаторида тибби- ҳақида авваламбор давлат ўйлаши да қайта кўриб чиқилади, тиббиёт
ёт ходимларининг ойлик иш ҳақини керак эмасми? ходимларининг ҳуқуқий ҳимояси
ҳам камида 10 фоизга оширишни Шунинг учун 2022 йил 1 майдан кучайтирилади, фуқароларнинг ўз
режа қилганмиз. Бунга қўшимча бошлаб барча тиббиёт ходимлари соғлиғига эътибори ва масъулияти-
равишда соҳа вакилларининг ма- учун дастлабки ва даврий касбий ни ошириш механизмлари жорий
шаққатли меҳнатини янада рағбат- тиббий кўрик бепул ўтказилади. этилади.
лантириш мақсадида жорий йил 1 Қон билан бевосита ишлаётган тиб- Бешинчи йўналиш – соғлиқни
июндан тиббиёт ходимларининг ой- биёт ходимлари гепатит “B” касал- сақлаш муассасаларини малакали
лик маоши малака тоифасига қараб, лигига қарши бепул эмланади. кадрлар билан таъминлаш билан
яна 15 фоизгача оширилади. Юқори Бундан буён тиббиёт ходимлари боғлиқ.
технологик мураккаб операциялар- учун мазкур харажатлар тўлиқ бюд- Бугунги кунда республикамиз
ни бажарган шифокорларга эса яна жетдан қопланади ва бунга ҳар йили тиббиёт муассасаларида 8 мингга
25 фоиз миқдорида устама тўлана- камида 100 миллиард сўм ажратила- яқин тор соҳадаги мутахассислар
ди. ди. ҳамда бирламчи тиббиёт муасса-
Бундан ташқари, Тиббиёт ходим- “Инсон қадрини улуғлаш ва саларида 3 мингдан зиёд оилавий
ларини рағбатлантириш жамғарма- шифокор меҳнатини қадрлаш” шифокорлар етишмайди. Айниқса,
сига йилига 1,5 триллион сўм ажра- тамойили асосида ҳар йили минг Сурхондарё, Тошкент, Қашқадарё,
тилади. Ушбу маблағлар ҳисобидан нафар бемор шифокорлар, айниқ- Фарғона вилоятлари ва Тошкент
алоҳида натижага эришган, ҳалол ва са, соҳада бир умр меҳнат қилган шаҳрида шифокорларга эҳтиёж
виждонан ишлаётган шифокор ва фахрийларга юқори технологик анча юқори. Шунингдек, тизимдаги
ҳамшираларга 100 фоизгача ойлик операциялар давлат ҳисобидан бе- шифокорларнинг 45 фоизи, ҳамши-
устамалар ҳам белгиланади. Янги пул ўтказилади. раларнинг эса 40 фоизи малака тои-
иш бошлаган жонкуяр шифокорлар- Таъкидлаш жоизки, жойларда фасига эга эмас.
га 1 миллион сўмгача махсус ойлик тиббиёт соҳаси вакилларига, айниқ- Шифокорларни малака ошириш
устама тўлаш тартиби жорий этила- са, шошилинч ва тез тиббий ёрдам курслари билан қамров даражаси
ди. ходимларига нисбатан куч ишла- бор-йўғи 25 фоизни ташкил этади.
Содда қилиб тушунтирадиган тиш (тажовуз) ҳолатлари ҳам уч- Мавжуд аҳволни ўнглаш учун
бўлсам, мисол учун, ҳозирги кунда раб турибди. Шифокорга қўл кўта- тиббиёт муассасаларини малакали
олий тоифали шифокор 4 миллион риш, уни сўкиб, ҳақорат қилиш кадрлар билан таъминлаш бўйича
сўм маош олса, энди иш ҳақининг бизнинг инсоф-диёнатли, оқкўнгил, янги тизим жорий этилади. Бунинг
ошиши ва янги устамалар ҳисоби- меҳр-оқибатли халқимизга муно- учун 2022/2023 ўқув йилидан тибби-
дан у 8-9 миллион сўмгача маош сибми? Бу бизга мутлақо ярашмай- ёт олийгоҳларига давлат грантлари
олиши мумкин бўлади. Ҳамширалар диган ҳолатдир. асосида қабул квоталари ҳудудлар-
эса ҳозирги 1,5 миллион сўм ўрнига, Энди тиббиёт ходимлари фао- да шифокорларга бўлган ҳақиқий
тоифаси ва эришган натижаларига лиятига қонунга хилоф равишда эҳтиёждан келиб чиқиб мақсадли
қараб, 3-4 миллион сўмгача аралашган, уларнинг ишига тўсқин- ошириб борилади. Фтизиатрия, ге-
10 ойлик олиши мумкин. лик қилган ҳамда тажовуз кўрсатган матология, нефрология, пуль-
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
монология, психиатрия, шоши- ташкил этилади. тиббиёт ходимларини тайёрлаш ти-
линч тиббий ёрдам, лаборатория Шунингдек, йирик ва нуфузли зими ҳам қайта кўриб чиқилиб, тиб-
иши, юқумли касалликлар каби 15 хусусий шифохоналарда тиббиёт биёт коллежлари ва техникумлари
та тор соҳадаги мутахассислик бў- олийгоҳларининг клиник базалари трансформация қилинади. Бунда
йича магистратурага давлат грант- ташкил этилиб, уларга ҳам шифокор хорижий ҳамкорлар билан халқаро
лари 4 баробар оширилади. 11 та ва ҳамширалар малакасини ошириш илғор тажриба асосида ҳамшира-
тиббиёт олийгоҳида олти ойлик их- ҳамда қайта тайёрлашга рухсат бе- ларни тайёрлашнинг янги мактаби
тисослашган курслар ташкил эти- рилади. яратилади.
либ, ҳар йили 500 нафардан оилавий Шу муносабат билан Республика Оддий қилиб айтганда, жарроҳ-
шифокорни ҳудудлардаги энг зарур тиббий ходимлар касбий малакаси- лик амалиётидан кейинги муҳим
тор соҳа мутахассислиги бўйича ни ривожлантириш ҳамда Ўрта тиб- жараён, яъни беморнинг “оёққа
мақсадли ўқитиш дастури амалга биёт ходимлари малакасини оши- туриши” учун (интенсив терапия
оширилади. риш марказлари фаолияти тўлиқ ва реабилитация) барча даволаш
Шунингдек, бакалавриат, магис- қайта кўриб чиқилади. Бу ташки- ишларини бажара оладиган малака-
тратура ва клиник ординатура таъ- лотлар энди фақат замонавий мето- ли ҳамшираларни тайёрлаш тизими
лим тизими такомиллаштирилади. дикаларни ишлаб чиқиш ва жорий йўлга қўйилади.
Хусусан, битирувчиларга қўйилади- этиш билан шуғулланади. Энди барча тиббиёт коллежлари
ган малака талаблари эҳтиёж юқори Шу билан бирга, шифокорлар- ва техникумлари олий таълим му-
бўлган муҳим йўналишлар бўйича нинг малака тоифасини олиш муд- ассасаларига бириктирилади. Олий-
қайта кўриб чиқилади, ўқув режа- датлари қайта кўриб чиқилади. гоҳлар таълим ва амалиёт сифати
лари ва дастурлар, талабаларнинг Бунда тоифасиз ходимлардан талаб учун бевосита масъул бўлади. Тиб-
билимини баҳолаш тизими халқа- этиладиган иш стажи 5 йилдан 3 биёт олийгоҳларининг клиникала-
ро стандартларга мослаштирилади, йилга, биринчи тоифага – 7 йилдан ри, республика тиббиёт марказлари,
11 та тиббиёт олийгоҳида алоҳида 5 йилга, олий тоифага – 10 йилдан 7 уларнинг филиаллари ва шифохо-
ўқув марказлари ташкил этилиб, йилга қисқаради. налар тиббиёт коллежлари ва тех-
улар замонавий симуляторлар би- Айтиш жоизки, бизда ҳамшира никумлари учун клиник база бўлиб
лан жиҳозланади. Бунинг учун 250 деганда кўз олдимизга фақат “укол” хизмат қилади.
миллиард сўм йўналтирилади. қилишни биладиган тиббиёт хо- Олий таълим муассасаларининг
Бундан ташқари, тиббиёт олий- димлари келади. Лекин соғлиқни барча кафедралари ўз йўналишида
гоҳларининг магистратура босқичи- сақлаш тизими ривожланган мам- коллеж ва техникумларга замона-
да ва бакалавриатнинг 5-6-курсла- лакатларда ўрта тиббиёт ходимла- вий ўқитиш методикаси ва техноло-
рида ўқиётган талабаларга йўлланма рининг билим даражаси, малакаси гияларини ўргатади, муаллимлар ва
асосида бирламчи ва тез ёрдам тизи- ва масъулияти врачлардан кам эмас. ўқувчиларнинг билимини ҳаққоний
мида шифокор бўлиб ишлашга рух- Бизда эса ҳамма масъулият шифо- баҳолаб боради. Бунда коллеж ва
сат берилади. Бу орқали ҳар йили 7 корлар зиммасида қолиб кетган. Шу техникумларнинг иқтидорли ўқув-
мингга яқин талаба иш ҳақи олиб, боис тизимда врачлар етишмайди. чиларини саралаб, уларни келгу-
таълимни амалиёт билан бирга олиб Ўрта тиббиёт ходимлари сони эса сида олий таълим муассасаларида
бориш имконига эга бўлади. эҳтиёждан ортиқ даражада, яъни ўқишини давом эттиришига шароит
Амалиёт даврида йўналишини сони кўп, хизмат сифати паст. яратилади.
ўзгартиришга қарор қилган талаба- Мисол учун, 2022 йилда – 20 минг Олтинчи йўналиш – шифокор-
ларга ўқишни бошқа турдош мута- нафар, 2023 йилда – 34 минг нафар ларнинг энг муҳим ва олижаноб
хассисликлар бўйича давом этти- ёшлар тиббиёт коллежи ва техни- вазифаси – бу албатта касалликни
ришга рухсат берилади. кумларини тугатади. Лекин соҳада даволаш, шу тариқа инсонларнинг
Шу билан бирга, соҳа учун илғор ўрта тиббиёт ходимларига бўлган дардига малҳам бўлиш ҳисобланади.
медицинани чуқур тушунадиган, эҳтиёж йилига ўртача 10 минг на- Шу билан бирга, мен сизлардан
ахборот технологиялари ва чет тил- фарни ташкил этади, холос. соғлом турмуш тарзи орқали ка-
ларини яхши биладиган, бошқарув Бу масалани тўғри ҳал этиш учун салликнинг олдини олишга кўпроқ
қобилиятига эга бўлган замонавий ўтган йили оилавий шифокорлар- эътибор беришингизни сўрайман.
тиббиёт менежерларини тайёрлаш- нинг 60 дан зиёд функциясидан 25 Чунки, жисмоний машқлар билан
га алоҳида эътибор қаратамиз. тасини ҳамшираларга ўтказиш, бу- мунтазам шуғулланадиган одам ҳеч
Яна бир муҳим масала – хориж- нинг учун уларни ўқитиш тизими- қандай давога муҳтож бўлмайди.
дан нуфузли мутахассислар жалб ни қайта кўриб чиқиш бўйича қа- Жаҳон соғлиқни сақлаш ташки-
қилиниб, тиббиёт соҳасида малака рор қабул қилган эдик. Лекин 11 та лотининг маълумотларига кўра, ин-
ошириш тизими мутлақо янги ён- тиббиёт олийгоҳи ва 27 та тибби- сон саломатлиги 19 фоиз – ташқи
дашувлар асосида тўлиқ ўзгаради. ёт коллежи ҳамда 47 та техникум муҳитга, 20 фоиз – генетик омил-
Бунда 11 та тиббиёт олийгоҳида ма- бир-биридан ажраган ҳолда фао- ларга, 9 фоиз – соғлиқни сақлашни
лака ошириш ва қайта тайёрлаш фа- лият юритиб келгани сабабли ўрта ташкил этиш ва 52 фоиз турмуш
культетлари, 23 та ихтисослашган тиббиёт ходимларини тайёрлашда тарзига боғлиқ.
марказларда махсус ўқув курслари сифат ўзгармаяпти. Шу боис ўрта (Давоми 12-бетда)
Tibbiyot 11
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 11-бетда) қилган, бу борада шахсий намуна Сирдарёда тиббий суғурта тизи-
Саломатлигимиз асосан ўз қў- бўлган тиббиёт ходимлари ва жа- мини тўлиқ йўлга қўйиб, келгуси
лимизда экан, жамиятда соғлом моатчилик вакиллари учун алоҳи- йилларда барча ҳудудларда жорий
турмуш маданиятини янада оши- да “Халқ саломатлиги посбони” этамиз. Шу билан бирга, бутун мам-
ришимиз зарур. кўкрак нишони таъсис этилади. лакатимизда амал қиладиган ягона
Ушбу масала бўйича алоҳида дас- Еттинчи йўналиш – соғлиқни клиник протоколлар, кўрсатма ва
турни амалга оширишни бошлага- сақлаш тизими асосан касаллик- стандартлар ишлаб чиқилади.
нимиздан хабардорсиз. ларни даволашга эмас, энг аввало, Тиббиёт соҳасида ягона тиббий
Афсуски, тўғри овқатланмаслик уларнинг олдини олишга қаратил- маълумотлар базаси – “электрон
ва ҳаракатсизлик оқибатида бугун- ган бўлиши зарур. соғлиқни сақлаш” ахборот тизими
ги кунда аҳолимизнинг 75 фоизида Аслида, жаҳон тиббиётида касал- яратилади.
ортиқча вазн борлиги, 30 фоизида ликлар профилактикаси – энг усту- Тиббий-иқтисодий, статистик ва
эса холестерин ва қон босими юқо- вор йўналиш ҳисобланади. Бу бора- аналитик таҳлилларни ўтказиш им-
ри экани барчамизни ўйлантириши да Сирдарёда бошланган тажриба конини берадиган Миллий тизим
керак. Шунинг учун жорий йилдан тиббиёт соҳасидаги кўплаб камчи- жорий этилади.
бошлаб 17 мингдан зиёд тиббий ликларни очиб берди. Вилоятдаги Шу билан бирга, илғор хорижий
бригада, 2 мингдан ортиқ оилавий туман ва шаҳар шифохоналарида тажриба асосида клиникаларни эмас,
шифокор пунктлари ва поликли- турли асаб касалликлари, сурун- шифокорларни лицензиялаш тизи-
никаларнинг иш самарадорлигини кали бронхит, остеохондроз каби мига босқичма-босқич ўтишимиз
баҳолаш бўйича рейтинг тизими дарди бор беморлар стационар ша- керак. Бу тизим йўлга қўйилса, тиб-
жорий қилинади. роитда даволанмоқда. Ваҳоланки, биёт ходимларини малака оширишга
Рейтинг дегани шуки, энди тиб- улар туну кун шифокор назоратига мажбурий юбориш талаб этилмайди.
биёт ходимлари ўз ҳудудида аҳоли муҳтож эмас. Балки улар ўз устида доимий ишлаб,
соғлиғини сақлаш ва касалликлар- Сирдарёдаги шифохоналарда тажрибасини оширишдан ўзлари бе-
нинг олдини олиш бўйича ўзига ётган беморларнинг 30-40 фоизи- восита манфаатдор бўлади.
мажбурият олади. Бунда ортиқча ни амбулатор шароитда даволаш Умуман, соҳадаги ислоҳотлар-
вазнга йўл қўймаслик, тўғри овқат- мумкин. Бу – касалхоналарнинг са- ни режали ва изчил давом эттириш
ланишга амал қилиш, жисмоний марасиз харажатларини 40 фоизга мақсадида Жаҳон банки экспертла-
фаолликни ошириш, зарарли одат- қисқартириш имконини беради. ри билан бирга 1 октябрга қадар 7 та
лардан воз кечиш ва уларнинг на- Шунингдек, бирламчи бўғинда асосий йўналишни ҳам ўз ичига ол-
тижасида келиб чиқадиган инфаркт, маблағларнинг асосий қисми иш ган Соғлиқни сақлаш стратегия-
инсульт, қандли диабет, онкология ҳақига сарфланиб, тиббий ёрдам си ишлаб чиқилади.
каби касалликларнинг олдини олиш кўрсатишга атиги 10 фоизи қол- Ҳурматли анжуман қатнашчила-
кўрсаткичлари асосий мезон сифа- моқда. Шу боис Гулистон шаҳри- ри!
тида белгиланади. даги Республика шошилинч ёрдам Ўрни келганда, тиббиёт ходим-
Ижобий кўрсаткичларга эриш- илмий маркази филиали ва вилоят ларининг маънавияти, ахлоқ-одоби
ган тиббиёт ходимлари ҳар чорак- кўп тармоқли шифохонасини, унга масаласига ҳам тўхталиб ўтмоқчи-
да мукофотланади, йил якунида эса туташ ёки унинг атрофида жойлаш- ман.
ҳар бир вилоятда энг яхши натижа ган 10 га яқин тор соҳадаги тибби- Албатта, соҳа мутахассислари ўз
кўрсатган поликлиникага мукофот ёт муассасаларини ягона кластерга касбини чуқур билиши шарт. Ле-
ва совғалар берилади. Бу тажрибани бирлаштиришга қарор қилдик. кин, ҳар томонлама етук шифокор
жорий йилда пойтахтимизнинг Ол- Бошқа ҳудудларда ҳам соғлиқни бўлиш учун бунинг ўзи етарли эмас.
мазор туманидаги 11 та ҳамда На- сақлаш инфратузилмасини пухта Шунинг учун тиббий таълим тизи-
манган вилоятининг Уйчи тумани- ўрганган ҳолда, бир йўналишдаги мига “Тиббиёт ходимларининг
даги 12 та оилавий шифокор пункти шифохоналардан воз кечиб, мавжуд маънавий-ахлоқий қиёфаси” ном-
ва поликлиникаларда бошлаймиз. шифохоналар негизида кўп тармоқ- ли махсус курсни жорий этиш ло-
Ушбу тажриба якуни бўйича бу янги ли клиникалар ташкил этилади. зим.
тизимни 2023 йилдан бошлаб барча Бундан буён тиббиёт тизи- Фурсатдан фойдаланиб, ижод-
ҳудудларда жорий этиш юзасидан ми “маблағни бевосита беморга кор зиёлиларимиз эътиборини бир
тегишли қарор қабул қилинади. сарфлаш” деган тамойил асосида масалага қаратишни истардим. Биз
Ўз маҳалласида соғлом тур- молиялаштиришга ўтказилади. пандемия шароитида шифокорлари-
12 муш тарзини туну кун тарғиб Шунингдек, йил якунига қадар мизнинг ўз касбига, муқаддас
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
қасамёдига садоқати ва фидо- чаги билим ва тажриба билан узоққа нинг аҳоли билан қўпол муомалада
йилигига такрор ва такрор гу- бориб бўлмайди. Мана шундай ке- бўлиши, одамларни менсимаслик,
воҳ бўлмоқдамиз. Бунинг учун скин рақобат шароитида доимий ўз вазифасини суиистеъмол қилиши
уларга барчамиз ва халқимиз но- ўқиш, изланиш, янгиликка интилиш каби салбий ҳолатлар ҳамон учраб
мидан яна бир бор раҳмат айтамиз. – бу ҳар бир тиббиёт ходимининг турибди. Бундай вазиятни ўзгарти-
Аммо эл-юрт орасида ҳурмат қо- масъулиятли бурчи, керак бўлса, риш учун, аввало, тиббиёт ходим-
зонган, чинакам матонат ва жасорат ҳаёт мақсадига айланиши шарт. ларининг маънавий дунёсини, бе-
соҳиби бўлган шифокорлар образи Шу ўринда ўзимизга бир савол морлар билан мулоқот маданиятини
тараннум этилган бадиий асарлар берайлик: Ибн Сино бобомиз қандай юксалтириш зарур.
етарлича яратилмаяпти. Жонкуяр қилиб, ниманинг ҳисобидан буюк Донишманд адиблардан бири-
тиббиёт ходимларининг машаққат- шифокор бўлди? Албатта, ноёб ис- нинг чуқур маъноли гапи бор: “Ин-
ли ва шарафли фаолияти тасвирлан- теъдоди, беқиёс ақл-заковати билан. соннинг ҳамма нарсаси – қиёфаси
ган бадиий, саҳна ва кино асарлари, Лекин шунинг ўзи етарлимиди? ҳам, либоси ҳам, қалби ва фикри
сериалларни кўпайтириш зарур, деб Маълумки, улуғ табиб Бухоро ҳам гўзал бўлиши керак”. Ўйлай-
ўйлайман. ҳукмдорини оғир дарддан даволай- манки, бу сўзлар авваламбор сиз-
Муҳтарам дўстлар! ди. Шунда амир унга катта мол- ларга – тиббиёт аҳлига қарата ай-
Бугунги очиқ мулоқотга тайёр- дунё ва амал таклиф қилади. Ибн тилган.
гарлик жараёнида келиб тушган Сино бобомиз эса уларнинг барча- Шахсан мен Президент сифатида
муаммоларнинг ечимлари ва сиз- сидан воз кечиб, фақатгина сарой сизларнинг машаққатли меҳнатин-
ларнинг бугунги таклифларингиз кутубхонасидаги китоблардан фой- гизни юксак қадрлайман. Қолавер-
бўйича қисқа муддатда қарорлар қа- даланиш учун ижозат сўрайди. Ана са, шифокорнинг фарзанди бўлга-
бул қилинади. Уларда барча муҳим шу китобларни ўқиб, ўз устида ти- нимдан ғурурланаман. Шу сабабли
таклиф ва ташаббуслар, шунингдек, нимсиз ишлаб, буюк аждодимиз барча тиббиёт ходимлари жамияти-
бугун билдириладиган фикр-му- оламшумул шуҳрат қозонади. мизнинг энг маданиятли қатлами,
лоҳазалар ҳам ўз аксини топади. Бу Такрор айтаман, тараққиёт зиёлиларимизнинг пешқадам вакил-
мақсадлар учун 2022 йилда бюджет- ва юксалишга фақат илм, фақат лари бўлишларини орзу қиламан.
дан соҳага ажратилган 24 триллион таълим ва тарбия, фақат китоб Сизлар ана шундай юксак
сўмга қўшимча 3,2 триллион сўм бе- орқали эришиш мумкин. мақомга албатта муносибсиз.
риш бўйича ҳисоб-китоблар қилин- Мана шундай мисоллар барча Сизларни театр ва музейларда,
ган. тиббиёт ходимлари, айниқса, ёш концерт заллари ва кутубхоналар-
Барчангиз тушунасиз, ҳозир дунё- врач ва ҳамширалар учун юксак да янада кўпроқ кўришни истайман.
да содир бўлаётган мураккаб вази- ибрат намунаси бўлиб хизмат қили- Шу мақсадда республикамиз тибби-
ятда соғлиқни сақлаш тизими учун ши лозим. ёт ходимларини давлат ҳисобидан
бундай катта маблағларни излаб то- Тиббиёт аҳли орасида касбий ҳа- театр ва концертларга бепул олиб
пиш албатта осон бўлаётгани йўқ. лоллик ва поклик муҳитини мус- бориш тизими ташкил этилади.
Биз халқимиз саломатлиги учун ҳар таҳкамлаш, коррупция балосидан Халқимиз саломатлигини мус-
қанча маблағ ва куч-имконият сарф- бутунлай қутулиш учун барчамиз – таҳкамлаш, миллий генофонди-
лашга тайёрмиз. Шахсан мен учун врач ва ҳамширалар ҳам, беморлар мизни асрашда оналик ва болалик
халқимиз саломатлиги ҳамма нарса- ҳам, раҳбар ва мутасаддилар ҳам ҳамда оилани муҳофаза қилиш, ҳар
дан устун ва қадрли. биргаликда ҳаракат қилишимиз ке- томонлама баркамол авлодни вояга
Лекин тиббиёт соҳасига қарати- рак. етказиш – бизнинг устувор вазифа-
лаётган эътибордан тўғри ва сама- Шифокорнинг нафақат устидаги миздир.
рали фойдалана олаяпмизми? Мана халати, энг аввало, кўнгли ҳам, қўли Бу борада, аввало, эртага она
шу савол мени кўп ўйлантиради. Бу ҳам пок бўлиши лозим. бўладиган ёш қизларимизга оила-
савол сизларни ҳам қийнаши керак. Унутманг, давлат тиббиёт ти- вий турмуш асосларини, бола пар-
Соҳа раҳбарлари ажратилаётган ҳар зимини ривожлантириш, соҳа хо- вариши ва тарбиясини ўргатиш бў-
бир сўмнинг қадрига етиши, улар- димларини қўллаб-қувватлаш учун йича ҳам ҳали кўп иш қилишимиз
нинг самарасини барча одамлари- шунча катта маблағ ва ресурсларни керак.
миз ўз ҳаётида ҳис этиши лозим. сафарбар этаётган экан, энди бу бо- Ҳар қандай соҳа, жумладан, тиб-
Бугунги кунда барча жабҳалар- рада ҳар қандай қонун бузилишла- биёт тизимининг эртанги ривожи
да, жумладан, тиббиёт соҳасида ҳам рига, тамагирлик ва порахўрлик ҳам ёшларга боғлиқ эканини ҳам-
ҳар куни беқиёс илмий янгиликлар кўринишларига қарши қатъий ку- мамиз яхши биламиз. Шу мақсадда
кашф этилаётгани, даволаш иши раш олиб боради. соғлиқни сақлаш соҳасига кириб
бўйича қандай янги технологиялар Беморларни фақат дори билан келаётган ёш шифокор ва ҳамшира-
ва методикалар пайдо бўлаётганини эмас, балки меҳр билан, ақл би- ларга кенг йўл очиб бериш, амалда
ҳаммангиз кўриб-билиб турибсиз. лан даволаш ҳам муҳим аҳамият- ўзини оқлаган устоз-шогирд анъа-
Бинобарин, жаҳон илм-фани ва та- га эга. наларини давом эттиришни бугун
раққиёти шиддат билан ривожлана- Минг афсуски, соғлиқни сақлаш ҳаётнинг ўзи талаб этмоқда.
ётган ҳозирги мураккаб замонда ке- муассасаларида айрим шифокорлар- (Давоми 14-бетда)
Tibbiyot 13
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
КУЧЛИ ВА САМАРАЛИ ТИББИЁТ ТИЗИМИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ – ХАЛҚПАРВАР ДАВЛАТНИНГ
ЭНГ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг соғлиқни сақлаш
соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот шаклидаги учрашувда сўзлаган нутқи
(Давоми. Боши 13-бетда) лашиб олдик. Кўпгина масалаларни рилиш бўлиб хизмат қилади.
Маълумки, нафақат қадимги та- ҳал этиш бўйича амалий ечимларни Айни вақтда аҳолимизнинг соғ-
рихда, балки яқин ўтмишда ҳам топдик. Уларни бажариш учун, ҳеч лиғини сақлашдек ғоят муҳим, таъбир
мамлакатимизда Восит Воҳидов, шубҳасиз, шифокорларнинг ўз усти- жоиз бўлса, ҳаёт-мамот масаласини
Ўктам Орипов, Ёлқин Тўрақулов да ишлаши, иш услуби ва дунёқара- фақат биргина вазирликнинг зимма-
каби машҳур шифокорлар ўз мак- шини ўзгартириши, замонавий би- сига юклаб, қолганлар томошабин
табларини яратганини ёши улуғ ин- лим ва кўникмаларни ўзлаштириб бўлиб четда турмаслигимиз керак. Бу
сонлар яхши биладилар. бориши, масъулияти ва жавобгар- барча соҳа раҳбарлари, ҳокимлар ва
Бугунги кунда шифокорларимиз лиги ҳал қилувчи аҳамиятга эга. вазирлар, депутат ва сенаторларнинг,
орасида Ўзбекистон Қаҳрамонлари, Олдимизда турган бундай улкан кенг жамоатчилик, бир сўз билан айт-
академиклар, кўплаб фан докторлари ва долзарб вазифаларни амалга ганда, ўзини шу юрт тақдирига дахл-
ва профессорлар бор. Улар ҳам ўзла- оширишда лоқайдлик, бепарво- дор деб билган ҳар бир инсоннинг ва-
рининг илмий, тиббий-амалий мак- лик ва сусткашликка йўл қўйиш- зифаси ва бурчига айланиши шарт.
табларига асос соладилар, деб ишо- га ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ. Чунки Азиз шифокорлар!
намиз. Бунинг учун қандай шароит ва гап инсон ҳаёти, инсон саломатли- Ишончим комилки, бутун дунёда
имкониятлар керак бўлса, давлатимиз гини асрашдек ҳал қилувчи маса- “тиб илмининг султони” деб шуҳрат
барчасини яратиб беришга тайёр эка- ла устида бормоқда. Ишонаманки, қозонган буюк Ибн Синонинг во-
нини яна бир бор таъкидлайман. Ўзбекистон тиббиёт ходимлари рислари бўлган сиз, азизлар билан
Ҳурматли анжуман иштирокчи- бунга албатта қодир. Сизлар пан- бирга Янги Ўзбекистоннинг кучли
лари! демия давридаги оғир шароитда ва самарали тиббиёт тизимини
Бугунги очиқ мулоқот, унда бил- халқимиз соғлиғини асраб қолиш шакллантиришдек олдимизда тур-
дирилган аччиқ, аммо ҳаққоний ва учун чинакам қаҳрамонлик ва ган улуғвор вазифани албатта му-
холис фикрлар барчамиз учун ҳар жасорат кўрсатганингиз бунинг ваффақият билан адо этамиз.
томонлама фойдали бўлди, десак, яққол исботидир. Буни нафақат Барчангизни кириб келаётган
тўғри бўлади. халқимиз, балки жаҳон ҳамжа- Наврўз айёми билан чин дилдан
Сизлар билан мана шундай ян- мияти ҳам эътироф этмоқда. табриклаб, эзгу ва хайрли ишларин-
гича шаклда тиббиёт соҳасидаги Ўйлайманки, бугунги анжуман гизда ҳамиша ютуқ ва зафарлар ёр
муаммо ва камчиликлар, устувор мамлакатимизнинг тиббиёт соҳаси- бўлишини тилайман.
вазифалар ҳақида батафсил фикр- ни ривожлантириш йўлида туб бу- www.uza.uz
14 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
ПРЕЗИДЕНТИМИЗНИНГ ТИББИЁТ СОҲАСИНИ
ИСЛОҲ ҚИЛИШ ЮЗАСИДАН ЎТКАЗГАН ОЧИҚ
МУЛОҚОТИДА БЕЛГИЛАБ БЕРИЛГАН ЙЎЛ-
ЙЎРИҚ ВА ВАЗИФАЛАР - ДАСТУРИЛАМАЛИМИЗ!
ЮКСАК ИШОНЧНИ
ОҚЛАШ УЧУН ЯНАДА
ФИДОЙИЛИК БИЛАН
ХИЗМАТ ҚИЛИШ КЕРАК вилоят соғлиқни сақлаш
Абдулҳоди ИМИНОВ,
бошқармаси бошлиғи.
Бугун мамлакатимиз тиббиёти та- саройида Президент Шавкат Мир- лаштириш ва уларнинг тармоғи-
рихида унутилмас воқеанинг шоҳи- зиёевнинг мамлакатимиз соғлиқ- ни кенгайтириш, тез тиббий ёрдам
ди ва иштирокчиси бўлиб турибмиз. ни сақлаш соҳаси вакиллари билан тизими ривожлантириш, тиббиёт
“Тиббиётдаги ислоҳотлар - инсон очиқ мулоқоти бўлиб ўтди. муассасаларининг моддий-техник
қадри учун” деган эзгу ғоя асосида Таъкидлаш лозимки, бундай тад- базасини яхшилаш, тиббиёт ходим-
юртимиз соғлиқни сақлаш тизимини бир мамлакатимиз тарихида илк ма- ларини қўллаб-қувватлаш, соғлиқни
янги босқичга олиб чиқиш ва халқи- ротаба ўтказилди. сақлаш муассасаларини малакали
мизга тиббий хизмат кўрсатиш сама- Президентимизнинг очиқ му- кадрлар билан таъминлаш, соғлом
радорлиги ва сифатини оширишга лоқот шаклидаги учрашувда сўзла- турмуш тарзи орқали, касалликнинг
қаратилган кенг кўламли чора-тад- ган нутқини тинглар эканмиз, хали олдини олишга эътиборни кучай-
бирлар ишлаб чиқилиб, ҳалқимиз олдимизда жуда катта ва муҳим тириш ва касалликларни барвақт
учун тақдим қилинди ҳамда очиқ вазифалар турганлигини янада олдини олишюзасидан вазифалар
мулоқот жараёнида тиббиёт ходим- чуқурроқ ҳис этдик. Фаолиятга алоҳида таъкидланди.
ларининг муносабат, ташаббус ва танқидий-таҳлилий нуқтаи назар- Умид қиламанки, вилоятимиз
таклифлари ўрганиб чиқилди. Унда дан ёндашиб, халқимизнинг тиббий соғлиқни сақлаш тизими ходимла-
вилоятимиз соғлиқни сақлаш хо- хизматдан рози қилиш борасида ри давлатимиз раҳбари томонидан
димлари ҳам фаол иштирок этдилар. янада қатъият ва талабчанлик билан белгилаб берилган улуғвор вазифа-
Кўплаб долзарб масалалар кўтарил- ишлашимиз лозимлигини англадик. ларни ҳаётга изчил тадбиқ этишда
ди, қатор ташаббуслар олға сурилди. Шавкат Мирзиёев ўз нутқида янада фаоллик намуналарини намо-
Энди эса аҳолига сифатли тиб- одамлар тиббиёт тизимидан рози ён этиб, халқимизга янада сифатли
бий хизмат кўрсатишда муҳим давр бўлиши учун 7 та устувор йўналиш- ва малакали тиббий хизмат кўрса-
бошланди. 2022 йил 18 март куни ни белгилаб берди. Яъни, бирламчи тишда юқори натижаларни қўлга
“Ўзбекистон” халқаро анжуманлар тиббий хизматларни аҳолига яқин- киритадилар.
МУАММОЛАР ЖОЙИДА ЎЗ ЕЧИМИНИ ТОПДИ
Мамлакатимиз тиббиётида инқилобий ўзгариш- Хусусан, бирламчи тиббий санитария-ёрдами
лар жараёни бормоқда. Айни пайтда бор куч ва муассасалари фаолиятини янада яхшилаш, унинг
имкониятлар тиббий хизмат кўрсатиш даражасини моддий-техник имкониятларини кенгайтириш, ҳу-
янги босқичга кўтаришга сафарбар этилаётир. дудларда тиббиёт пунктлари тармоғини вужудга
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш ва- келтириш, ихтисослашган тиббий хизмат кўрса-
зирининг биринчи ўринбосари Амрилло Иноятов тишни бугунги кун талаблари асосида ривожланти-
бошчилигида Наманганга вазирлик Ишчи гуруҳи риш, хусусий тиббиёт муассасалари салоҳиятидан
ташриф буюрди. Ишчи гуруҳи аъзолари бир неча самарали фойдаланиш, аҳоли ўртасида соғлом тур-
кун давомида вилоятда бўлиб, ҳокимлик ва жамоат муш маданиятини шакллантириш ва бошқа йўна-
ташкилотлари билан ҳамкорликда тиббиётга оид му- лишларда сезиларли ўзгаришлар ясалишига кўмак-
аммоларни ўрганди ҳамда уларни бартараф этиш чо- лашди.
раларини кўрди. Ўз мухбиримиз.
Tibbiyot 15
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
“ҚОН ТОПШИР – ҲАЁТ ИНЪОМ ЭТ!”
Акция
...Шошилинч тез тиббий ёрдам бўлимига ав-
тоҳалокат натижасида оғир тан жароҳатини
олган бемор келтирилди. Навқирон ёшда-
ги бемор зудлик билан жарроҳлик столига
олинди. Жарроҳлик амалиёти давомида
беморга қон қуйиш зарурати туғилди...
бош қўшдилар. Шу кунгача бошқарманинг
барча ходимлари вилоят Қон қуйиш марка-
зида беғараз донор сифатида қон топшир-
дилар.
- Кимнингдир саломатлиги йўлида бу каби
хайрли ишларни амалга ошириш халқимиз-
нинг қанчалик бағрикенг ва олижаноб экан-
лигини яна бир бор амалда намоён этмоқда,
- дейди вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси
бошлиғининг биринчи ўринбосари Алиёр
Бундай ва ёки шунга ўхшаш ҳолатлар юртимиз- рақам 5 нафарга тўғри келади.
даги тиббиёт муассасаларида ҳар куни рўй беради. Кўриниб турибдики, аҳолининг сифатли қонга
Бундан ташқари, жуда кўп турли ташхис ва дара- бўлган эҳтиёжини қоплаш, беморларни зарур қон
жадаги хасталикларни даволаш, жарроҳлик амали- компонентлари билан таъминлаш долзарб маса-
ётларини ўтказиш, туғруқлар жараёнида ҳам қон лага айланди. Аҳоли ўртасида ушбу хайрли ишни
қуйишга эҳтиёж пайдо бўлади. Бундай лаҳзаларда кенг ёйиш, бунинг учун, энг аввало, тиббиёт хо-
ҳаёт ва ўлим ўртасида кураш кетади. Томчилардан димлари юртдошларимизга намуна бўлиши ҳамда
иборат қон инсон ҳаётини сақлаб қолиши мумкин. бор масъулиятни ўз зиммасига олиши керак.
Донорлар эса бу курашда ҳаёт давомийлигини таъ- Айни шу мақсадда Наврўз умумхалқ байрами
минловчилар ҳисобланади... арафасида Соғлиқни сақлаш вазирлиги ташаббуси
Маълумки, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкило- билан “Қон топшир – ҳаёт инъом эт!” хайрия
ти тавсиясига кўра, ҳар бир давлат ўз аҳолиси- акциясига старт берилди.
нинг қонга бўлган эҳтиёжини қоплаш учун ҳар Хайрли иш Наманган вилоятида ҳам кенг қу-
1000 нафар кишига донорлар сони 30 нафар лоч ёйди. Вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси
ва ундан ортиқ бўлиши лозим. Бизда эса бу ходимлари биринчи навбатда бу эзгу жараёнга
16 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
“ҚОН ТОПШИР – ҲАЁТ ИНЪОМ ЭТ!”
ларнинг ўз ихтиёрлари билан
фаол иштирок этаётганликлари
ниҳоятда қувонарли. Шуни ҳам
таъкидлаб ўтишни истардим-
ки, ҳар қандай соғлом инсон
донор бўла олади. Бу уларнинг
саломатлиги учун мутлақо
хавфсиздир. Аксинча, донор
қон топширгач, унинг иммун
тизими мустаҳкамланади, қон
босими меъёрлашади. Энг асо-
сийси, оддий бўлиб кўринган
бу юмуш, кимнингдир соғлиги-
ни тиклашга, яна кимнингдир
ҳаётини сақлаб қолишга хизмат
қилади.
Айтиб ўтиш ўринлики, маз-
бош қўшдилар. Шу кунгача бошқарманинг Нуралиев. – Мамлакатимизда
барча ходимлари вилоят Қон қуйиш марка- тиббиётнинг жадал тараққий
зида беғараз донор сифатида қон топшир- этиши, касалликлар диагности-
дилар. касининг яхшиланиши сабабли
- Кимнингдир саломатлиги йўлида бу каби сифатли қон компонентларига
хайрли ишларни амалга ошириш халқимиз- бўлган эҳтиёж тобора ортмоқда.
нинг қанчалик бағрикенг ва олижаноб экан- “Қон топшир – ҳаёт инъом эт!”
лигини яна бир бор амалда намоён этмоқда, хайрия акциясида 18 дан 60
- дейди вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси ёшгача бўлган соғлом юртдош-
бошлиғининг биринчи ўринбосари Алиёр ларимиз ва бутун бошли жамоа-
кур акцияга вилоят соғлиқни сақлаш
бошқармаси ходимлари қаторида Рес-
публика шошилинч тиббий ёрдам ил-
мий маркази Наманган филиали, ви-
лоят кўп тармоқли тиббиёт маркази,
вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт
маркази, махсус заҳира база ҳамда РИ-
КИАТМ Наманган филиали ва бошқа
тиббиёт муассасаларининг кўплаб хо-
димлари ҳам беғараз донор бўлиши,
ёрдамга муҳтож беморларнинг шифо
топишига муносиб ҳисса қўшишяпти.
Бир сўз билан айтганда, “Қон
топшир – ҳаёт инъом эт!” хайрия
акцияси аҳоли ўртасида донорлик
ҳаракатини ривожлантириш ва рағбат-
лантириш, жамиятда инсонпарварлик
ва меҳр-оқибат ғояларини кенг тарғиб
қилишда муҳим қадам бўляпти.
Акция давом этмоқда!
Tibbiyot
Tibbiyot 17
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
ДИЛИМИЗ ТУБИДАГИ
МУЛОҲАЗАЛАР
Муҳтарам Президентимизнинг ҳар галги чиқишлари ўзи-
нинг ҳаётийлиги, эл-юрт манфаатини кўзлаши билан барчанинг
Муносабат диққат - эътиборини тортади. Шу маънода бу галги жонли му-
лоқот тарихий, жонли ва ҳаяжонли бўлди, десам айни ҳақ гап-
ни айтган бўламан. Унда деярли тиббиётнинг ўзак масалалари
қамраб олиниб, жумладан, оналик ва болалик муҳофазасига ҳам
алоҳида эътибор қаратилди.
Аҳолининг 11 миллион Болалар учун профилактик кўриклар
нафарини 18 ёшгача бола- дастури қайта кўриб чиқилиши, 18 ёш- Абдумалик РАҲМОНОВ,
лар ташкил этиши, лекин, гача бўлган болаларни педиатр, стома- ВССБ бошлиғи ўринбосари,
афсуски, аксарият туман толог, эндокринолог, ортопед каби энг вилоят болалар кўп тармоқли
ва шаҳарларда болалар зарур мутахассислар томонидан ман-
поликлиникаси мавжуд зилли кўрикдан ўтказиш тизимининг тиббиёт маркази бош врачи.
эмаслиги, бунинг оқиба- жорий қилиниши эса айни пайтда му- Шунингдек, республикамизда спи-
тида бирламчи бўғинда аммонинг ечими ҳамдир. нал мушак атрофияси диагнози қў-
болаларга манзилли ва 2021 йилдан бошлаб болалар учун йилган бемор болаларга зарур дори
малакали тиббий хизмат- овқатни бойитадиган қўшимчалар, ви- воситаларини бепул етказиб бериш
лар кўрсатилмагани учун тамин А ва гижжага қарши антигель- тизими жорий этилиши, бунга ҳар
уларни даволаш ихти- минт препаратларни бепул бериш йўлга йили 110 миллиард сўм ажратили-
сослашган шифохоналар қўйилди. Ушбу ишларни давом эттир- ши, шу билан бирга, республикамиз
зиммасига тушаётгани ган ҳолда, 2022 йил 1 июлдан бошлаб бўйича 46 та туманлараро перина-
анжуманда тал марказлар ташкил этилиб, уларда
очиқ тарзда айтилди. 3-15 ёшли болаларга йод препаратлари чақалоқлар реанимацияси бўлимла-
Ҳақиқатан, одамлар- давлат томонидан бепул тарқатилади. ри фаолияти йўлга қўйилиши биз-
нинг кўплаб эътирозлари Бу орқали келгуси беш йилда болалар- ни ниҳоятда қувонтирди. Шу билан
ҳам поликлиникалар- да буқоқ, камқонлик касалликларини бир қаторда Президентимиз томо-
да болалар учун шароит 30 фоизга камайтириш, уларнинг ақ- нидан ҳақли равишда таъкидланга-
йўқлиги билан боғлиқ. лий ва жисмоний соғлом ривожланиши
Президентимиз томонидан учун катта асос яратилиши болаларга нидек: “Халқимиз саломатлигини
таъкидланган “Энди бу давлат томонидан кўрсатилиши лозим мустаҳкамлаш, миллий генофонди-
тизимни ўзгартириш бўлган оталарча ғамхўрликнинг ўзги- мизни асрашда оналик ва болалик
вақти келди. 2022 йил наси эмасми, ахир?! Айни шу мақсад- ҳамда оилани муҳофаза қилиш, ҳар
1 майдан бошлаб бар- лар учун жорий йилда 60 миллиард сўм томонлама баркамол авлодни вояга
ча кўп тармоқли марка- йўналтирилиши ҳазилакам иш эмас. етказиш - бизнинг устувор вазифа-
зий поликлиникаларда Яна бир масала - болаларга бирлам- миздир. Бу борада, аввало, эртага она
болалар бўлими ташкил чи бўғинда кўрсатилаётган тиббий хиз- бўладиган ёш қизларимизга оилавий
этилади. 17 мингдан зиёд матларни юқори технологик амалиётлар турмуш асосларини, бола парвариши
тиббиёт бригадаларига билан боғлаш зарур. Бу борада Респуб- ва тарбиясини ўргатиш бўйича ҳам
яна қўшимча 8,5 мингта лика ихтисослашган педиатрия марка- ҳали кўп иш қилишимиз керак”.
болалар ҳамшираси ва зида генетик лаборатория ҳамда унинг Барчамизга аён ҳақиқатки, фарзанд
доя (акушер) штатлари 13 та ҳудудий бўлимлари ташкил этили- - бу келажак, эртанги ҳаёт давомчиси.
берилади. Улар оналарга ши, ушбу лаборатория болалар орасида Шундай бўлгач, унинг саломатлиги,
болаларнинг соғлом бўлиб ногиронликка олиб келувчи, жумладан, соғлом ўсиши, соғлом жамиятнинг
дунёга келишидан кам учрайдиган (орфан) касалликларни негизи бўлиши тўғрисида ғамхўрлик
тортиб, вояга етгуни- қилинаётгани муҳим ижтимоий аҳа-
га қадар тўғри парвариш эрта аниқлаш бўйича генетик текши- мият касб этади. Бу айни пайтда соҳа
қилишни ўргатади», деган рувлар ўтказадиган замонавий асбоб- ходимларига жуда катта масъулият
фикрлар айнан дилимиз ускуналар билан таъминланиши, бунинг юклайди. Биз буни чуқур ҳис этган
тубидаги, тилимиз учун 15 миллион доллар жалб қилини-
учидаги гаплар экани ши замирида ҳам эртамиз эгалари сало- ҳолда зиммамиздаги вазифаларни
билан ҳам жуда матлиги йўлидаги жуда катта ўзгаришга сидқидилдан ва виждонан бажаришга
аҳамиятли. асос бўлиши аниқ. бурчлимиз!
18 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
Муҳтарам Президентимиз нафақат қадимги тарихда, балки яқин ўт-
мишда ҳам мамлакатимизда Восит Воҳидов, Ўктам Орипов, Ёлқин
Тўрақулов каби машҳур шифокорлар ўз мактабларини яратганини ёши
улуғ инсонлар яхши билишини, бугунги кунда шифокорларимиз ораси-
да Ўзбекистон Қаҳрамонлари, академиклар, кўплаб фан докторлари
ва профессорлар борлигини бежизга таъкидламадилар. “Улар
ҳам ўзларининг илмий, тиббий-амалий мактабларига асос со-
ладилар, деб ишонамиз», - деган сўзлари ҳам амалиётчи, ҳам
назариётчи сифатида менга ҳам алоҳида масъулият юклаши
табиий ва шунга яраша фаолият кўрсатиш менинг қалб аъмо-
лимга айланди.
БИЗ - БУЮК ИБН СИНОНИНГ
Муҳаммаджон ВАҚҚОСОВ,
тиббиёт фанлари доктори, ВОРИСЛАРИМИЗ
профессор. РИЭИАТМ Наманган
филиали директори.
Узоқ йиллик шифокорлик ва Шу маънода энди ишлайди- этамиз”, деган якуний мулоҳа-
раҳбарлик тажрибамга суяниб, ган, изланадиган, меҳнат қадр- залари соҳадошларим қатори
шу нарсани алоҳида таъкид- ланадиган замонлар келгани- менинг зиммамга ҳам жуда
лайманки, бу қадар атрофлича ни чуқур ҳис этиб, ўз ишимга катта масъулият юклади.
таҳлил, кенг қамровли муҳока- муҳаббатим янада ошди. Шуни алоҳида таъкидлашни
ма, энг муҳими, ҳар бир маса- Давлатимиз раҳбарининг истардимки, бутун мамлака-
ланинг жўяли ечими, маблағи “Ишончим комилки, бутун тимиз тиббиётчилари қатори
мавжуд бўлган, бунинг усти- дунёда “тиб илмининг султо- вилоятимиздаги соҳа мутасад-
га давлат раҳбарининг шахсан ни” деб шуҳрат қозонган буюк дилари билан биргаликда илм
ўзи бош бўлиб ўтказган бундай Ибн Синонинг ворислари бўл- аҳли ҳам тиббиётдаги туб ис-
тарихий анжуманнинг биринчи ган сиз, азизлар билан бирга лоҳотлар жараёнида, жамият-
бор шоҳиди бўлишим. Тўғри, Янги Ўзбекистоннинг кучли да соғлом турмуш тарзини қа-
илгари ҳам соҳа ўз ҳолига ва самарали тиббиёт тизимини рор топтиришда ўз самарали
ташлаб қўйилмаган, аммо, рос- шакллантиришдек олдимизда меҳнатимиз билан ўрнак - на-
ти гап, бу даражада атрофлича турган улуғвор вазифани ал- муна бўлишга астойдил кири-
диққат-эътибор қаратилмаган. батта муваффақият билан адо шамиз.
Tibbiyot 19
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
Тадқиқот ҲАР БИР ИНСОН ЎЗ САЛОМАТЛИГИ
ҚАДРИГА ЕТИШИ КЕРАК!
Сўнгги йилларда соғлиқни
сақлаш соҳасини ислоҳ қи-
лиш, тиббий хизмат кўрсатиш
сифати ва самарадорлигини
янада юксалтириш давлат
сиёсатининг устувор вазифа-
ларидан бирига айланди.
Натижада бугунга келиб мамла- мансублиги аниқланди. мавжудлиги аён бўлди.
катимизда ўртача умр давомийлиги Кўриниб турибдики, аҳоли ўрта- Тадқиқотлар давомида юрак-қон
73,8 ёшни ташкил этмоқда. Аҳоли сида юқумли бўлмаган касаллик- томир касалликларига чалинган
ўртасида тиббий маданиятни оши- лар сезиларли даражада учраяпти. аҳоли вакиллари ҳаёт тарзи билан
риш, оилаларда соғлом турмуш Аниқроқ айтганда, ўрганишлар на- қизиққанимизда, уларнинг аксария-
тарзини қарор топтириш, фуқа- тижасида 2356 нафар катта ёшдаги ти кўп асабийлашади, ортиқча вазн-
роларнинг ўз соғлигига нисбатан аҳолининг 1407 нафари (59,7 фоизи) га эга, тамаки чекиш одати мавжуд.
эътиборли бўлишларига эришиш да ортиқча вазн, 437 нафари (18,5 Ахир, ортиқча вазндан юрак азоб
мақсадида бир қатор чора-тадбир- фоизи)да семизлик қайд этилди. чекишини ҳамма билади. Семиз ки-
лар амалга оширилмоқда. 837 нафар (35,5 фоизи) аҳоли мева шиларда инфаркт бошқаларга қара-
Айниқса, Республика “Маҳалла ва сабзавотларни, 1135 нафар (48,1 ганда 4 баробар кўпроқ учрайди. Та-
ва оила” илмий-тадқиқот институти фоиз) ширинликларни, 1127 нафар маки чекиш натижасида организмда
билан ҳамкорликда режалаштирил- (47,8 фоиз) ёғли овқатларни, 1053 жиддий ўзгаришлар рўй беради: қон
ган “Оилада соғлом турмуш тарзи- нафар (44,7 фоиз) тузли озиқ-овқат томирлари торайиб, юрак уриши
ни шакллантириш, тиббий мадани- маҳсулотларни мунтазам истеъ- 10 мартагача тезлашади, организм
ятини оширишнинг илмий-амалий мол қилишга одатланган. 372 нафар керакли С витаминини йўқотади.
асосларини такомиллаштириш” (15,1 фоиз) аҳоли вакили тамаки Натижада қон томирлар бўшашиб,
мавзусидаги илмий лойиҳа дои- чекса, 230 нафар (7,9 фоиз) фуқаро юрак ҳам муддатдан аввал «қарий-
расидаги ишлар эътирофга лойиқ. алкоголь маҳсулотларини истеъ- ди». Нафас йўлига тушган никотин
Бу борада вилоятимизнинг Чортоқ мол қилади. 1122 нафар (47,6 фоиз) тананинг кислородга бўлган эҳти-
туманидаги “Мустақиллик” ва На- аҳоли вакиллари жисмонан нофаол ёжини янада оширади. Бу эса арте-
манган шаҳридаги Фурқат маҳалла ҳаёт кечирмоқда. рияларда тиқилма (тромб) ҳосил бў-
фуқаролар йиғинида ҳам тадқиқот- Хатловдан ўтказилган 3674 на- лишига олиб келади.
лар олиб борилди. фар аҳоли орасидан 690 нафар (18,7 Юқорида аҳолининг маълум
Маълумки, “Мустақиллик” маҳал- фоиз)ида турли хил сурункали ка- қисмида буйрак-тош касаллиги
ла фуқаролар йиғинида 3778 нафар салликлар аниқланди, улардан на- учраётгани ҳақидаги рақамларни
аҳоли истиқомат қилади. Аҳолининг фас аъзолари касалликлар 64 (9,2 келтирдик. Бунга сабаб қилиб яна
97,4 фоизи хатловдан ўтказилди. фоиз), қон ва қон яратиш тизими ка- ортиқча вазнни, қандли диабет, сий-
Маълум бўлдики, 802 нафар фуқаро- салликлари 39 (5,6 фоиз), юрак қон дик йўллари инфекциялари, қалқон-
нинг ёши 40 ва ундан юқори. Улар- томир касалликлари 92 (13,3 фоиз) симон без касалликлари, суюқлик-
нинг 410 нафари аёллар бўлиб, 208 ҳолатда аниқланди. Шундан арте- нинг етишмаслиги каби омилларни
нафарининг ёши 40-50 ёш, 166 на- риал гипертония касалликларига келтиришимиз мумкин.
фарининг ёши 50-60 ёш оралиғида. чалинган фуқаролар 69 нафар, эн- Аҳоли ўртасида тузни меъёрдан
36 нафарининг ёши 60 дан ошган. 40 докрин касалликлари бор беморлар ортиқ истеъмол қилиш, яъни шўр
ёшдан катта эркаклар эса 392 нафар. 138 (20 фоиз), шундан қандли диа- овқатларни тановул қилиш кўп уч-
185 нафари 40-50 ёш, 168 нафари 50- бет касаллиги 25 нафар, овқат ҳазм райди. Унутмаслик керакки, ош
60 ёш, 39 нафари 60 ёшдан юқори. қилиш аъзолари касалликлари 57 тузини ҳаддан ташқари истеъмол
Тадқиқот ўтказиш учун 40 ёш ва нафар (8,2 фоиз), сийдик-таносил қилиш тошларнинг шаклланиши-
ундан катта ёшдаги аҳолида хавф касалликлари 51 нафар (7,3 фоиз), ни кескин оширади, организмдаги
омилларининг тарқалганлик дара- асаб тизими касалликлари 99 (14,1 суюқликни ушлаб қолади, сийдик-
жаси ўрганилди. Ўрганишлар на- фоиз), суяк-мушак тизими касал- нинг нормал чиқиши ва тузларнинг
тижасида 315 нафар фуқаронинг ликлари 37 нафар (5,3 фоиз), хавф- чўкишини бузилишига олиб келади.
1-гуруҳга, 303 нафарининг 2-гуруҳ- ли ўсма касалликлари 1 нафар (0,1 Спиртли ва газланган ичимлик-
га, 172 нафар фуқаронинг 3- ва 12 фоиз) ва 109 нафар (15,7 фоиз) аҳо- лар эса кўп миқдорда фосфат кис-
нафар фуқаронинг 4-гуруҳга ли вакилларида бошқа касалликлар лотасини ўзида сақлайди. Бу
20 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
модда сийдик йўлларида турли жисмонан нофаол ҳаёт кечирмоқда.
ўзгаришларни келтириб чиқара- Хатловдан ўтказилган 4470 на-
ди ва сурункали буйрак касалликла- фар аҳоли орасидан 946 нафар (29,4
рини ривожланишига ва тошларни фоиз) аҳолида турли хил сурунка-
шаклланишига ёрдам беради. ли касалликлар аниқланди. Нафас
Шунингдек, текширувлар нати- аъзолари касалликлари 105 (10,0
жасида 1318 нафар болаларнинг 179 фоиз), қон ва қон яратиш тизими ка-
(13,5 фоиз) нафарида ортиқча вазн, салликлари 142 (19,4 фоиз) фуқаро-
14 нафарида (1,1 фоиз) семизлик да аниқланди. Юрак қон томир ка-
бор. 166 нафар (12,5 фоиз) болалар салликлари 166 (22,6 фоиз), шундан
мева ва сабзавотларни, 669 нафар артериал гипертония касалликлари
(50,7 фоиз) ширинликларни, 127 112 нафар, эндокрин касалликлари
нафари (9,1 фоиз) ёғли овқатларни, 65 нафар (8,9 фоиз), шундан қанд-
136 нафари (10,1 фоиз) тузли озиқ- ли диабет касаллиги 18 нафар, овқат
овқат маҳсулотларини суйиб ис- ҳазм қилиш аъзолари касалликлари
теъмол қилади. 16 нафар (1,2 фоиз) 72 нафар (6,9 фоиз), сийдик-таносил
болалар жисмонан нофаол ҳаёт ке- касалликлари 52 (5,0 фоиз), асаб ти-
чиряпти. зими касалликлари 39 (5,3 фоиз), су-
Натижада аҳоли 4 та гуруҳ бў- як-мушак тизими касалликлари 22
йича таснифланди. 1785 нафар (48,5 (2,1 фоиз), хавфли ўсма касалликла- хавф гуруҳлари учун “Саломатлик
фоиз) аҳоли 1-таянч гуруҳига, 1122 ри 14 (1,9 фоиз) ва 139 (13,3 фоиз) мактаблари” ташкил этилди. Соғ-
нафар (30,5 фоиз) аҳоли 2-паст хавф нафар аҳоли вакилларининг бошқа лиқни сақлаш вазирлиги мутасадди
гуруҳига, 715 (19,4 фоиз) нафар касалликлар билан оғриб келаётган- ходимларидан иборат ишчи гуруҳи
фуқаро 3-ўрта хавф гуруҳига, 52 на- лиги маълум бўлди. томонидан ўтган йилнинг декабрь
фар (1,4 фоиз) фуқаро 4-юқори хавф Натижалардан кўриниб турибди- ойидан бошлаб тиббиёт ходимла-
гуруҳига мансуб деб топилди. ки, иккинчи тоифа диабетнинг ри- ри учун ўқув семинарлари ўтказил-
Шунингдек, Наманган шаҳридаги вожланиши кўпчиликка таҳдид сол- япти. Ҳудудий штаб аъзолари ва
Фурқат МФЙда ҳам “тиббиёт бри- моқда, аммо, рационни тўғри тузиш шаҳар ишчи гуруҳи томонидан ту-
гадалари” томонидан маҳалла аҳо- орқали жиддий муаммолардан қо- маннинг 4528 нафар аҳолини хатлов
лисининг 4470 нафари (98,7 фоизи) чиш мумкин. ва антропометрик текширувлардан
хатловдан ўтказилди. Ўрганишлар Юқоридаги кўрсаткичлардан ке- ўтказилиши мониторинг қилинди.
натижасида 2758 нафар катта ёшдаги либ чиқиб, ҳудуд аҳолисининг 1719 Бу каби аҳоли саломатлигини са-
аҳолининг 1336 нафари (50,3 фоиз) нафар (38,4 фоиз)ининг 1-таянч марали муҳофаза этиш йўлида эзгу
мақсадлар келгусида янада жиддий
тус олади. Чунки Президентимиз-
нинг соғлиқни сақлаш соҳаси вакил-
лари билан очиқ мулоқот шаклида-
ги учрашувда сўзлаган нутқларида
олтинчи йўналиш сифатида соғлом
турмуш тарзи орқали касалликнинг
олдини олишга эътиборни кучайти-
риш алоҳида таъкидланди ва бир қа-
тор вазифалар белгилаб берилди.
Демак, аҳоли саломатлигини
сақлаш борасида янада юксак нати-
да ортиқча вазн, 47 нафари (1,7 фоиз) гуруҳига, 1676 нафар (37,4 фоиз) жаларга эришамиз. Фақат вазифалар
да семизлик бўлиб, бу улар саломат- ининг 2-паст хавф гуруҳига, 1007 моҳиятини англаб, бурч ва вазифа-
лигига жиддий таҳдид солмоқда. нафар (22,5 фоиз)ининг 3-ўрта хавф мизга сидқидил ёндашиб фаолият
1896 нафар (68,7 фоиз) аҳоли гуруҳига ва 68 нафар (1,5 фоиз) юритсак бўлгани. Давлатимиз раҳ-
мева ва сабзавотларни, 1906 нафар ининг 4-юқори хавф гуруҳига кири- барининг биз – тиббиёт тизими ва-
(69,1 фоиз) аҳоли ширинликларни, тилди. киллари олдига қўяётган талаби ҳам
1906 нафар (69,1 фоиз) аҳоли ёғли Илмий-тадқиқот натижасида аслида шу.
овқатларни, 1706 нафар (61,9 фоиз) аниқланган ҳолатлар аҳоли сало-
аҳоли тузли озиқ-овқат маҳсулот- матлигини ижобий томонга ўзгар- Дилмурод ҚОДИРОВ,
ларни хуш кўради. 647 нафар (23,5 тиришни кечиктирмасликни тақозо Наманган вилоят Аҳолининг
фоиз) аҳоли вакили тамаки чекса, қилди ва чора-тадбирларни амалга соғлом турмуш тарзини
423 нафар (15,5 фоиз) фуқаро алко- оширишга киришилди. Жумладан, қўллаб-қувватлаш ва жисмо-
голь маҳсулотларини истеъмол қи- Фурқат МФЙда 40 ва ундан катта ний фаоллигини ошириш
лади. 2028 нафар (73,5 фоиз) аҳоли ёшдаги аҳоли ўртасида аниқланган бўлими бошлиғи.
Tibbiyot 21
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
Э ЛЕКТРОН ХИЗМАТИМИЗ
ЛИМИЗГА ҲАМ ЁҚМОҚДА,
- дейди Наманган шаҳридаги 1-Оила поликлиника мудири Гулнора ЖЎРАЕВА.
надонма-хонадон юрганларида аҳоли ора-
сида тушунтириш ва тарғибот ишларини
олиб борди. Чунки электрон рўйхатхона
яратилгандан кейин илк бор шифокор қа-
булига келаётган беморимизнинг қўли-
да албатта фуқаролик паспорти бўлиши
керак. (Фақат бир марта, кейинги сафар
шарт эмас). Чунки унинг маълумотлари
электрон тизимга киритилиши билан бир-
га, у қабулига кириши керак бўлган врач-
ни бемор келаётганидан огоҳлантиради.
Агар шу фурсатда врач бошқа беморни
кўрик қилаётган бўлса, тезлашади. Чунки
мақсадимиз беморларни куттирмаслик ва
вақтдан унумли фойдаланиш.
Халқимизга тез ва сифатли хизмат
кўрсатиш учун мазкур тизимнинг жо-
рий қилингани фуқаролар учун ҳам айни
муддао бўлганлиги уларнинг суҳбатла-
ридан ҳам сезиляпти.
- Бугун озгина тобим қочиб, оилавий
Маълумки, вилоят Биргина электрон рўйхатхонанинг аф- шифокорим қабулига келдим. Кўчадан
соғлиқни сақлаш соҳа- заллиги аҳолига тез ва сифатли тиббий киришимиз билан ҳамширалар ширин-
сида электрон тизимга хизмат кўрсатиш учун муҳим омил бўл- сўзлик билан кутиб олишди. Қайси ши-
ўтиш бўйича амалий моқда. Чунки шифокор қабулига келган фокор кераклигини сўрашди. Ўша ши-
жараёнга қизғин кири- бемор энди рўйхатхонадан тиббий карта- фокорнинг нечанчи қават ва нечанчи
шилган. Бу электрон сини сўраб, ахтариб юришига асло ҳожат хонада эканлигини тушунтириб, қўлимга
поликлиника, шифокор қолмади. Поликлиникага келаётган фуқа- электрон навбатим ҳақидаги маълумот-
қабулига электрон ёзи- ронинг паспорт маълумотлари электрон ни беришди. Оила шифокори Б. Назаро-
лиш, тиббий карталар- рўйхатхона ҳамшираси ёрдамида ком- ванинг қабулига киргунимча ҳамшира
нинг электрон юрити- пьютерга киритилади ва унга электрон қўлимга тиббий картамни тутқазди. Бу
лиши ва бошқаларни ўз навбат рақами берилади. Сўнг фуқаро қа- жуда ҳам ёқди, менга. Илгарилари нав-
ичига олади. булига кирмоқчи бўлган шифокор хона- бат кутиб турардик. Картангизни олиб
Наманган шаҳридаги сидаги компьютерда фуқаронинг исми ва чиқинг, дейишарди. Баъзи беморлар “та-
60 минг нафардан зиёд фамилияси кўриниб, “қабулингизга бемор ниш-билиш” қилиб навбатсиз ҳам кириб
аҳолига хизмат кўрсата- келяпти” деган огоҳлантирувчи сигнал кетишарди. Тўғриси, бундан хафа бўлар-
ётган 1-оила поликлини- берилади. Шундан сўнг хона ҳамшираси дим, мана энди биз учун жуда ҳам қулай-
касидаги янгилик фуқа- томонидан бемор то врач қабулига етиб лик яратилибди, - дейди М. Солиева.
роларнинг мамнунлиги киргунига қадар тиббий картаси топилади Албатта, тиббиётдаги ислоҳотлар ин-
кун сайин ортмоқда. ва бемор шифокорга йўналтирилади. сонлар учун, уларнинг манфаатлари
Боиси поликлиника - Электрон тизимнинг жорий қилини- учун хизмат қилади. Шу ўринда мазкур
электрон тизимда хизмат ши бир қатор инсон омили билан боғлиқ муассасанинг АКТ оператори Ш. Оли-
кўрсатишни бошлади. хато ва камчиликларнинг олдини оляпти, мова, ҳамшира Ш. Жаббороваларнинг ўз
Қисқа фурсат мобайнида - дейди Г. Жўраева. – Бунгача тегишли ишларига сидқидилдан ёндашаётганини
иш самарадорлигининг муддатда ҳудудимиз аҳолисининг элек- алоҳида таъкидлаш жоиз.
ошгани, шифокор ва трон рўйхатини шакллантириб олдик. Энг муҳими, электрон тизимнинг жо-
бемор учун турли қу- Албатта, бу босқичда биз фуқароларнинг рий қилиниши тиббиёт ходимларини
лай шароит яратилгани ёрдамига таяниб ҳам иш кўрдик. Полик- аҳоли билан кўпроқ мулоқот қилишига,
фикримизнинг яққол линикада ташкил қилинган 11 та тиббий профилактик ишлар самарадорлигининг
далилидир. бригадаларимиз маҳаллаларда ўтказилган ортишига замин яратмоқда.
тиббий кўрик ва сайёр қабулларда ва хо-
22 Tibbiyot М. РЎЗАЛИЕВА.
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
МЕҲНАТИДАН МАСРУР Мукофот муборак!
ҲАМШИРА
Инсон ҳар нарсада холисликни унутмаса бас. Айниқса, ният ва
меҳнатда. Холис ният ва шундай ният ила қилинган меҳнат инсонни
улуғликка мушарраф этади, обрў-мартабасини юксалтиради.
Албатта, бу фикрлар кўп донишмандлар ҳикматида зоҳир ва кўп
муқаддас китобларда қайд қилинган ва энг асосийси, буни ҳаётнинг
ўзи кўп исбот этган...
Болалигидан тиббиёт ходими бўлишни, беморлар дардига шифо
улашишни ният қилган қаҳрамонимиз ана шундай – холис ниятли
аёл. Бунга у билан бир бора суҳбатлашгандаёқ амин бўласиз. Сами-
мий, хушфеъл, мулоҳазали. Шу боисдан, 27 йилдан буён бир касб,
бир жамоада ҳурмат топиб ишлаб келяпти.
бирлашмасининг болалар бўлимида ҳам- келганим – бемор болажонлар ҳам ўтди,
Гулчеҳра Аҳмадалиева - Наманган ту- шира сифатида бошлади. Шу даврда бў- ишонинг. Мен - оддий бир ҳамшира шун-
мани тиббиёт бирлашмасининг болалар лим катта ҳамшираси бўлган Маърифат- дай эъзозга, эҳтиромга, юксак мукофотга
бўлими катта ҳамшираси. У Президен- хон Болтабоева Гулчеҳрага чин маънода муносиб топилдим, деган сўзлар шуурим-
тимизнинг шу йил 5 мартдаги “8 март – устозлик қилди. Ҳар бир ишга масъулият дан ўтди-ю, шу заҳоти қалбимни фахр-иф-
Халқаро хотин-қизлар куни муносабати билан ёндашадиган, ўргатганларини дар- тихор, миннатдорлик ҳислари чулғаб олди.
билан мукофотлаш тўғрисида”ги Фар- ров уқиб оладиган бу қизга унинг меҳри Шундоқ ҳам ҳаё- тим мазмунига айланиб
монига кўра, “Соғлом турмуш” медали тушиб қолди. Нафақат касбга доир, бал- қолган касбимга бўлган меҳрим янада ошди.
билан тақдирланди. Бу унинг кўп йиллик ки оила, турмуш, инсонийлик жиҳатидан Мингдан-минг раҳмат айтаман, ҳукумати-
сидқидил, фидокорона меҳнатларининг таълим берди. Панду насиҳатлар, тўғри мизга, Президентимизга, вилоятимиз соғ-
меваси. Юқоридаги фармонда эътироф маслаҳатлар оғушида Гулчеҳра чин аёл- лиқни сақлаш тизими раҳбарларига. Бу бир
этилганидек, бундай юксак мукофотга лик, оналик, бекалик, келинлик ва ҳам- менинг эмас, барча ҳамшираларнинг меҳна-
ўзининг самарали меҳнати, бой амалий ширалик илмини пухта эгаллади. тига берилган юксак баҳо. Унга муносиб бў-
тажрибаси билан юртимизда олиб бори- 2002 йилда уни болалар бўлимига кат- лиш истаги бизни янада жонкуярлик билаш
лаётган туб ислоҳотлар жараёнида фаол та ҳамшира этиб тайинлашди. У ҳаммани хизмат қилишга ундайди.
қатнашиб, Янги Ўзбекистонни барпо ўзи каби: бемор болаларга ўз онаси дара- Ҳа, мукофот – аслида шараф. Шараф
этиш, халқимиз фаровонлигини юксалти- жасида меҳрибон, касбда маҳоратли ва эса инсон қадрига уйғун сўз. Меҳнати
риш йўлида ташаббус ва ибрат кўрсатиб масъулиятли бўлишни талаб қилди. Бунга қадр топган қаҳрамонимизнинг оилавий
келаётган, оилаларда маънавий-ахлоқий эришди ҳам. Бўлим мудири Алоҳиддин бахти ҳам тўкис. Турмуш ўртоғи билан
муҳитни мустаҳкамлаш, фарзандлари- Мадраҳимов бошчилигида Гулчеҳра Сул- уч фарзандни вояга етказишяпти. Тўнғич
мизни она Ватанга муҳаббат, миллий ва тонова, Шоҳиста Абдураҳимова, Карима фарзанд Хуршида онаси изидан боряпти.
умуминсоний қадриятларга ҳурмат руҳи- Аҳмедова, Малоҳат Шаҳобиддинова син- Ҳатто, бир жамоада. Болалар бўлими-
да тарбиялаш ишларига катта ҳисса қў- гари илғор ҳамкасблари билан шу кунга- да неонатолог ҳамшира. Унинг билими,
шаётган хотин-қизлар муносиб топилди. ча соғлиги тикланиб, ота-онаси, оиласи интилиши, изланиши, касбига меҳрини
Г. Аҳмадалиева 1974 йилнинг 8 декаб- бағрига қайтган неча минг болажоннинг кўрган ҳамкасблар Гулчеҳра опага раҳ-
рида Наманган туманининг Хўжақишлоқ беғубор нигоҳлари, кулган юзларида улар- мат айтишади. Албатта, бунда Хуршида
қишлоғида туғилган. Отаси Исматулла нинг неча кун, неча тунлардаги меҳнатла- учун оилада она, жамоада устоз бўлган
ака, онаси Сожирахон аялар оддий ишчи ри акс этмади дейсиз! катта ҳамширанинг ҳиссаси катта. Ак-
бўлсалар-да, 9 фарзандга яхши тарбия - Авваллари газета-журналларда ин- малжон ҳам тиббиёт соҳаси вакили бўлиб
бериб, соғлом улғайтирдилар. Улар- сон қадрининг улуғланиши, фидокорона етишди. У фармацевтика йўналишида ўр-
дан бири бўлган Гулчеҳра тақдир тақо- меҳнатлар қадр топиши хусусидаги гап-сўз- та-махсус таҳсилни олди, ҳозирда Корея
зоси билан мактабни тугаллаши била- ларни ўқисам, булар менга оддий сўзлардек давлатида олий таълимни олмоқда. Ҳус-
ноқ узатилди. Лекин бахти кулган экан, туюларди, - дейди “Соғлом турмуш” меда- нида тумандаги 22-мактабнинг 9-синф
жуда яхши оилага келин бўлди. Меҳнат- ли соҳибаси Гулчеҳра Аҳмадалиева. – Энди ўқувчиси, у врач бўлишни дилига туккан.
каш, очиқкўнгил бўлган умр йўлдоши эса бу айни ҳақиқат эканига ишонч ҳосил Хулоса сифатида нима дейишимиз
Акрамжон Раҳимов унинг орзуларига қилдим. Ҳаммада ҳам шундай бўлса керак. мумкин? Яхши инсонлар қалби - мисо-
тўсиқ қўймади. Аксинча, қўллаб-қувват- Мукофотланганимни пойтахтдаги нуфузли ли қуёш. Унинг нури ила авлодлар ва
лади. Ёш келин Гулчеҳра Наманган тиб- тадбирга борганимда ҳам билмаган эдим. фарзандлар йўли мунаввар бўлаверади.
биёт билим юртига ўқишга кирди. Ҳам Катта минбарда исм-фамилиям янграга- Бу қуёш ҳамшира қалбида бўлса-чи? У
рўзғор, ҳам таълим олиш билан боғлиқ нида, мукофотни қабул қилиб олиш учун ҳолда шифо ила танларга нур инаверади.
машаққатларни енгишида оиласи унга муҳтарам Президентимиз ёнига юриб бора- Юрагингиздаги эзгулик қуёши асло
жуда яқин кўмакчи бўлди. ётганимда, мукофотни у кишининг қўллари- сўнмасин, Гулчеҳра Исматуллаевна.
1995 йилда билим юртини муваф- дан олаётганимда, қаттиқ ҳаяжонга тушдим. Мукофот муборак бўлсин!
фақиятли тамомлаган қаҳрамонимиз иш Кўз олдимдан ота-онам, устозларим, оилам, Манзура
фаолиятини Наманган тумани тиббиёт касбдошларим, ҳатто, аранг кўнгил узиб ЭРГАШЕВА.
Tibbiyot 23
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
ТИББИЁТДА принциплари асосида танлов
бўйича саралаш ҳамда хизматда
кўтарилиш тизимини жорий этиш.
Мазкур қонуний талабларни
КОРРУПЦИЯНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ - амалга ошириш борасида мамла-
катимизда жуда катта ишлар амал-
ДОЛЗАРБ ВАЗИФАЛАРДАН БИРИ га оширилмоқда. Парламент назо-
рати, давлат органлари ходимлари
касбий ҳамда хизматдан ташқа-
“Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”- ри фаолиятидаги одоб-ахлоқнинг
ги Ўзбекистон Республикасининг Қонуни барча ягона принципларини, ҳуқуқий
жабҳалар қатори тиббиёт соҳаси вакилларига ҳам ўзига мақомларини белгилаш, улар фао-
лиятида шаффофликни йўлга
хос масъулият юклаши табиий. Бу борада Қонунда маъ- қўйиш масалаларида жиддий фао-
лум вазифалар белгилаб қўйилганки, буни мутасад- лият олиб борилмоқда. Кўриниб
дилар яхши англаши лозим. турибдики, масала жиддий ва дол-
зарб. Бироқ қонун талабларидан
Булар қуйидагилардан иборат: мажбуриятларининг бажарилиши келиб чиқиб, соҳага назар солин-
давлат органлари фаолияти- самарадорлиги мезонларини, стан- са, салбий жиҳатлар ва муаммолар
нинг очиқлигини ва уларнинг ҳи- дартларини ва унинг сифатини яққол аён бўлмоқда. Яъни барча
собдорлигини таъминлаш, давлат баҳолаш тизимларини жорий этиш; соҳаларда бўлганидек, тиббиёт
бошқаруви тизимининг самара- давлат органлари ходим- соҳасида ҳам коррупцион аломат-
дорлигини ошириш, давлат орган- ларининг касбий ҳамда хиз- лар учраб турибди. Минг афсуски,
ларининг, улар мансабдор шахсла- матдан ташқари фаолиятдаги вилоят соғлиқни сақлаш тизимида
рининг ва бошқа ходимларининг одоб-ахлоқининг ягона принцип- ҳам айрим шифокорларнинг аҳо-
ўз зиммасига юклатилган вазифа- лари ва қоидаларини белгиловчи ли билан қўпол муомалада бўли-
ларни бажариши юзасидан масъу- одоб-ахлоқ қоидаларини самарали ши, одамларни менсимаслик, ўз
лиятини кучайтириш; амалга ошириш; вазифасини суиистеъмол қилиши
коррупцияга қарши курашиш давлат органлари ходимлари ман- каби салбий ҳолатларга дуч келин-
соҳасида давлат органларининг фаатларининг тўқнашувини ҳал қи- япти. Шу боисдан ҳам Президен-
фаолияти устидан парламент ва лишнинг ташкилий-ҳуқуқий асос- тимизнинг соҳа ходимлари билан
жамоатчилик назоратини амалга ларини такомиллаштириш, уларга яқинда ўтказган тарихий очиқ му-
ошириш; риоя этилиши юзасидан монито- лоқотида ҳам айнан тиббиёт хо-
давлат органларининг ва улар ринг ўтказилишини таъминлаш; димлари маънавиятини юксалти-
ходимларининг фаолиятида кор- давлат органлари ходимлари- риш масаласига жиддий эътибор
рупцияга оид ҳуқуқбузарликларга нинг ҳуқуқий мақомини белги- қаратилди.
йўл қўймаслик; лаш, хизматни ўташнинг шаффоф Дарҳақиқат, соҳада туб ис-
давлат органларининг мансаб- тартибини ўрнатиш, шахсий ва лоҳотлар қилинар, барча шароит
дор шахслари ва бошқа ходимлари касбий сифатлар, очиқлик, беға- яратилар, профилактикага жиддий
томонидан ўз мансаб ёки хизмат разлик, адолатлилик ва холислик эътибор берилар, унинг моддий
муаммолари давлат томонидан
бартараф қилинар экан, агар соҳа
ходимларининг маънавий қиёфа-
си ўзгармаса, соҳада коррупция,
порахўрлик, таъмагирлик сингари
салбий иллатлар барҳам топмаса,
барча ишлар, кўрилган чоралар
ижобий самара бермаслиги мум-
кин.
Шундай экан, тиббиётни кор-
рупциядан ҳоли тизимга айланти-
риш долзарб аҳамият касб этаве-
ради ва бу масалага барча бирдай
масъул эканлигини ҳис қилмоқ за-
рур деб ўйлайман.
Маъмуржон ЭРГАШЕВ,
24 Tibbiyot ВССБ бош юрисконсульти.
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
Инсон танасининг ҳеч бир
аъзоси шикастланмасин экан.
Тўрт ўғилнинг онаси, уйчи-
лик Насиба опа ҳам яқин бир
йилдирки, кутилмаган дард-
нинг озорларидан азият че-
киб келяпти.
Чап оёғидаги симиллаб бош-
ланган оғриқ бирданига куча-
йиб, жисму жонига азоб берди.
Таянч-ҳаракат тизими аъзоси,
яъни чап оёқдаги оғриқ кун-
дан-кун кучайиб, ҳассага суя-
ниб қолди.
НАМАНГАНДА ИЛК БОР Ўзбекистон тиббиёти - инсон қадри учун
ОНКОЛОГИК КАСАЛЛИКЛАР БЎЙИЧА
МУРАККАБ ОПЕРАЦИЯЛАР ЎТКАЗИЛДИ
Республика ихтисослаштирилган Ғоят қувонарлиси, акция доираси- Мирзавалиев, Муҳаммаджон Аб-
онкология ва радиология илмий- даги мураккаб турдаги жарроҳлик дулҳамидовлар биргаликда бе-
амалий тиббиёт маркази Наманган амалиёти натижасида мутахассислар морлар Н. Онорова ва А. Жаббо-
филиалида мутахассис шифокор- томонидан бемор аёлнинг оёғи кесил- ровларда юқори технологик орган
лар кўриги, турли тиббий диагнос- масдан сақлаб қолинадиган бўлди. сақловчи жарроҳлик амалиётларини
тик текширувлардан сўнг, унинг - Яхшиям бахтимизга қўли енгил муваффақиятли бажаришди.
чап оёғида суяк ўсмаси аниқлан- шифокорлар бор экан, - деди Наси- - Филиалда янги турдаги оғриқ-
ди. Марказ врачлари томонидан ўз ба опа биз билан суҳбатда. - Тош- сизлантириш усули қўлланиляпти,
вақтида олиб борилган муолажалар кентдан таниқли врачлар келганини - дейди реанимация бўлими муди-
туфайли суякдаги чиришнинг олди эшитиб, жуда хурсанд бўлдим. Шу- ри Бахтиёр Саматов. - Олдинлари
олинди. Энди беморда жарроҳ- нинг учун ҳам операцияга ҳеч чўчи- умумий оғриқсизлантириш амалда
лик амалиёти хавфсиз ўтказилиши масдан, халоскорларимга ишонч би- қўлланилган бўлса, ҳозирда бемор
мумкин. лан киряпман... жарроҳлик амалиёти пайтида ҳу-
Республика Соғлиқни сақлаш ва- Шуни мамнуният билан таъки- шида бўлади. Орқа мия анестезияси
зирлигининг ташаббуси вилояти- длаш жиозки, онколог-жарроҳлар билан бирга мультимодаль анесте-
мизда билан бошланган “Соғлом- бугун илк бор Наманганда таянч-ҳа- зия усулини қўллаяпмиз.
лаштириш акцияси” Насиба опанинг ракат тизимида ўсма касалликлари Дарҳақиқат, Соғлиқни сақлаш ва-
ҳам дардларини аритиб, умрига умр бўлган беморларни дарддан фориғ зирлигининг хайрли ташаббуси би-
қўшиш учун янги имконият яратди. қилиш учун астойдил тер тўкишди. лан бошланган «Соғломлаштириш
- Шифокорнинг вазифаси бемор акцияси»да 10 нафарга яқин бемор-
қаерлик бўлмасин, дардига малҳам да мураккаб жарроҳлик амалиётла-
бўлиш, ҳаётини сақлаб қолиш ва ка- ри ўтказилди.
салликдан халос қилишдан иборат. Шунингдек, РИО ва РИАТМнинг
Шу маънода Насиба Онорованинг таниқли мутахассислари - тиббиёт
оёқларини кесмай, сақлаб қолиш- фанлари номзодлари Ш. Хатамов,
га ҳаракат қиляпмиз. Чунки протез Р. Бекмирзаев, онколог-врачлар
оёқнинг ўзига яраша қийинчилик- С. Пўлатов, Б. Корахожаевлар
лари бор, - дейди РИО ва РИАТМ маҳаллий ҳамкасблар билан бирга-
таянч-ҳаракат тизими ўсма касал- ликда Уйчи ва Чортоқ туманларида
ликлари бўйича жарроҳ Баҳридил 50 нафардан зиёд беморларни ҳам
Султонов. кўрикдан ўтказишди. Уларга керак-
РИО ва РИАТМ илмий бўлим ли маслаҳат ва тавсиялар беришди.
раҳбари, тиббиёт фанлари номзо- Даволаш зарурати бор беморларни
ди Хуршид Абдукаримов, жар- вилоят филиалига йўлладилар.
роҳ Баҳридил Султонов, наманган- Манзура
ликлик мутахассислар Исроилжон ЭРГАШЕВА. 25
Tibbiyot
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
12 май – Халқаро
ҳамширалар куни
али ёшига тўлмаган бола
Ҳдард билан олишяпти. Унинг
мунчоқ кўзларидаги ҳар томчи ёш
митти вужуддаги оғриқни ифода
этмоқчидек гўдакнинг лўппи юзла-
ридан бир-бир думалайди...
Зудлик билан муолажалар бош-
ланади. Шифокор ва ҳамширалар
кўзига умид билан боққан онаи-
зорнинг хавотири соат сайин,
кун сайин арий бошлайди. Бемор
болаларнинг оналари ҳамширалар
билан тез кунда опа-сингилдек бў-
либ кетадилар. Аслида ҳам, бу ерда
ҳамшира борки, болани ўз фарзан-
дидек суяди, эркалайди.
МЕҲРИ БОЛА ДАРДИГА МАЛҲАМ
Дарвоқе, “ҳамшира” сўзи форс-то- казилган танловда кўз касалликлари вужудингизни қамраб олади.
жик тилида “бирга”, “опа-сингиллар” бўлими амалиёт ҳамшираси М. Жамо- Жамоада ҳар бир ҳамширанинг ҳа-
деган маънони англатар экан. Бу сўз- лова “Йилнинг энг яхши амалиёт ҳам- вас қиларли фазилати бор. Чунки улар-
лардан биз “бир-бировига ёки ўзга- шираси” номинацияси бўйича фахрли нинг ҳар бири шу касб учун туғилган
ларга беминнат ва самимий меҳр ула- ўринни эгаллаган ва республика каса- инсонлар. Қабул бўлими ҳамшираси
шувчилар” деган маънони уқсак ҳам, ба уюшмаси қўмитаси томонидан қим- Н. Бабаеванинг шу йил 8 март байрами
хато бўлмаса керак. матбаҳо совға билан тақдирланган. муносабати билан Ўзбекистон Респуб-
Бошқача айтганда, ҳамширалар – ЛОР бўлими катта ҳамшираси ликаси соғлиқни сақлаш вазирининг
беморлар наздида меҳр соҳибалари. М. Сатимова эса катта иш тажриба- табригига сазовор бўлгани фикримиз-
Улар орасида шундай ҳамширалар сига эга устоз ҳамширалардан. Эрта ни тасдиқласа керак.
борки, беморларга уларнинг нафақат ёшли болалар бўлими катта ҳамши- Марказ бош ҳамшираси Дилдора
муолажаси, балки ширин сўзининг раси М. Юсупова, хирургия бўлими Маматхонова талабчан, ҳамширалар-
ўзи ҳам шифо улашади. катта ҳамшираси Р. Тожиаҳмедова- ни ўз устида ишлашлари учун барча
Вилоят болалар кўп тармоқли тиб- лар ҳақида ҳам кўп илиқ фикрларни шароит ва имкониятларни яратиб бе-
биёт маркази ҳамширалари ҳақида сўз айтиш мумкин. Уларнинг ҳамкасб ва ришга ҳаракат қилади. Билими, маҳо-
кетганда эса, улар зиммасидаги масъу- шогирдларга ҳар жиҳатдан намуна рати ва тажрибасининг эса марказ му-
лият янада кучли эканини ҳис этиш эканликлари таҳсинга лойиқ. ваффақиятларида аҳамияти катта.
қийин эмас. Чунки болалар самимий- Эътироф этиш жоизки, мазкур тиб- - Ҳамшираларимиз нафақат касбий,
ликни, меҳрни катталарга нисбатан биёт маркази нуфузи йилдан-йилга ор- балки гўзал инсоний фазилатларга эга
кўпроқ кутадилар. Қолаверса, ҳали тиб бораётир. Бу ҳамжиҳат, изланувчан, опа-сингилларимдир, - дейди Дилдора-
тили чиқмаган гўдакларнинг дардига касбига садоқатли тиббиёт ходимлари- хон. - Барчаларининг ўз устида изланиш-
малҳам бўлмоқлик ҳам осон иш эмас. нинг сидқидил меҳнати ҳосиласи, албат- ларини юксак қадрлайман. Улар бугун
Биз сўз юритаётган жамоа ҳам- та. Шу ўринда ички дорихона бўлими тиббиёт тизими ходимларига қўйилаёт-
ширалари буни дилдан ҳис этишади. катта ҳамшираси Г. Сотиболдиеванинг ган талабни чин дилдан ҳис этишмоқда.
Айни пайтда тиббиёт марказида 395 ўтган йили “Йилнинг энг яхши ўрта тиб- Ана, яна бир бемор бола шифо то-
нафар ҳамшира фаолият юритмоқда. биёт ва фармацевт ходими” кўрик-тан- пиб, оиласи бағрига қайтмоқда. Ҳам-
Уларнинг 120 нафари олий тоифага ловида “Йилнинг энг яхши фармацев- ширалар кўнгли янада ёришади. Чун-
эга. 45 нафари биринчи, 66 нафари ти” номинацияси бўйича республикада ки дарддан фориғ бўлган болажоннинг
иккинчи тоифали ҳамширалардир. 1-ўрин соҳибаси бўлганини таъкидлаб беғубор табассумида, унинг ота-онаси,
Реанимация бўлимида фаолият олиб ўтмоқчимиз. Унинг бу муваффақияти яқинларининг миннатдорона сўзлари-
бораётган М. Ғаниева, М. Мамаджано- нафақат марказ нуфузини янада ошир- да уларнинг фароғати мужассам. Дўм-
ва, З. Дарвешова, анестезист Б. Ҳаки- ди, балки жамоада “Соғлиқни сақлаш боққина қўлчалари билан меҳрибон
мов, З. Салоҳиддинова, чақалоклар реа- аълочиси” кўкрак нишони соҳибларини опалари – ҳамшираларга “хайр” ишо-
нимация бўлимида ишлаб келаётган яна биттага кўпайишига сабаб бўлди. расини қилган болажон қалбида шифо
М. Мамаджанова, А. Шамсиддинов, У. - Мана шундай ютуқлар касбингиз- ила сўнмас меҳр ингани, шубҳасиз.
Алимова, А. Боқиевлар кўп йиллик иш га бўлган меҳрингизни кучайтириб Меҳрингиз дардмандларга доим
тажрибасига, чуқур билим ва салоҳиятга юборар экан, - дейди Г. Сотиболдиева. малҳам бўлаверсин, азиз ҳамширалар!
эга ўрта тиббиёт ходимларидир. – Кунни тунга улаб қилган меҳнатла- Байрамингиз муборак бўлсин!
2021 йилда жарроҳлик бўли- рингизга розилик ҳисси, янада кўпроқ Лайло АБДУОЛИМОВА,
26 ми ҳамширалари ўртасида ўт- куч ва шижоат билан ишлаш иштиёқи “Тиббиёт ва замон” мухбири.
Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
синдрома
От метаболического
МОЖНО УБЕЖАТЬ
Метаболический синдром пред-
ставляет собой комплекс пато-
генетических взаимосвязанных
нарушений чувствительности
тканей к инсулину, углеводного,
липидного, пуринового обмена,
абдоминального ожирения и ар-
териальной гипертензии.
Свое довольно мрачное название поджелудочной железы,
метаболический синдром получил за и уже натощак снижается
то, что уносит много человеческих концентрация инсулина. В
жизней. Его распространенность результате этого возника- от лифта,
среди людей среднего возраста дос- ют нарушения углеводного посещать
таточно высока и колеблется в пре- и жирового обмена, развива- бассей н,
делах от 14 до 35%, им страдают 42- ется сахарный диабет, атеро- фитнес-
43 процентов людей в возрасте от 60 склероз, ишемическая болезнь центры и
лет. Лидируют в этом Соединенные сердца и инфаркт миокарда. танцы. Сейчас
Штаты Америки. Исходя из своего чрезвычайно популярна и
С помощью рекомендаций рабо- профессионального скандинавская ходьба, она
чей группы Всемирной организации опыта врача-физиоте- по энергозатратам прибли-
здравоохранения разработаны основ- рапевта, могу определить круг нега- жается к бегу. Таким обра-
ные клинические критерии, на осно- тивных факторов, способствующих зом, можно убежать от этой
вании которых можно предположить развитию метаболического синдро- напасти.
наличие метаболического синдрома ма. Во многом виноват наш образ Необходимо внести коррективы
у пациента. В их числе и нарушения жизни: гиподинамия, которой насе- и в свой рацион питании, заменить
углеводного обмена разной степени, ление нашей планеты расплачивает- простые углеводы на сложные. То
инсулинорезистентность, гиперинсу- ся за блага цивилизации, в отличие есть надо отказаться от сладостей,
линемия, дислипидемия - повышение от наших предков, которые занима- мучных блюд и выпечки, белого
уровня триглицеридов, холестеринов лись охотой, сельским хозяйством и риса в пользу гречневой и овсяной
ЛПНП и снижение холестеринов, другим физическим трудом, нам уже каш, бурого риса, ржаного хлеба,
висцеральное ожирение, артериаль- не надо тратить время и калории на старайтесь использовать меньше
ная гипертензия, микроальбуминурия поиски пропитания. Сказывается тут соли. В рацион можно включить 10-
и нарушения гемостаза. и чрезмерный комфорт во всем: мы 15 гр. растительного масла, немно-
Метоболический синдром проходит разъезжаем всюду на автомобилях, го квашеной капусты, малосольных
несколько стадий развития, в основе диван стал нашей любимой мягкой огурцов, рыбы, допустимы салаты,
лежат показатели инсулинового обме- игрушкой, мы много времени прово- винегреты и другие малокалорийные
на. Гиперинсулинемия - это компен- дим в кафе и ресторанах, где преда- блюда. Очень полезна минеральная
саторная ответная реакция организма, емся чревоугодию, да и дома часто вода типа «Чартак», «Ессентуки».
поддерживающая нормальную достав- заглядываем в холодильник. Рекомендуются различные методы
ку глюкозы в клетки, она одновремен- Тем не менее, читатель может во- физиотерапии, гирудотерапия, что
но является патологической и приво- время сделать правильные выводы также улучшает метаболизм. Катего-
дит к метаболическим нарушениям. и уменьшить выраженность мета- рически приветствуются и все виды
Этот процесс продолжается до тех пор, болического синдрома, и это можно физической активности.
пока поджелудочная железа сохраняет сделать и естественным путем – без Е. ЦУРИКОВА,
способность к увеличению секреции лекарственных средств. Важно толь- заведующая физиотерапевти-
инсулина до определенного момента, ко отказаться от курения, алкоголя, ческим отделением Наманганско-
развивается нарушение толерантности увеличить физическую активность, го областного многопрофильного
к глюкозе, нарастает декомпенсация больше ходить пешком, отказаться медицинского центра.
Tibbiyot 27
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
САЛОМАТЛИК – ЭНГ УЛУҒ НЕЪМАТ
Ҳақиқатан, инсон учун энг
қадрли неъмат бу тани сиҳатлик-
дир. Худди шу соғлик неъматини
ўзимизда сақлаб қолишимиз учун
шифокорларга эҳтиёжимиз катта.
Улар қайси соҳада, йўналишда
бўлмасин, инсон умри, яхши
яшаши учун курашади. Бундай
машаққатли, шарафли касб эгала-
ри ҳақида қанча яхши сўз айтсак,
уларга муносиб таъриф берсак,
камдек туюлаверади.
Наманган шаҳар тибби- сияларни бериб келишади.
ёт бирлашмаси нефрология - Маҳаллаларда бу каби СЎРАГАН
бўлими мудири Илҳомжон тиббий кўрикларни мунта-
Мамаджонов, қарийб 34 зам ўтказиб турилиши жуда ЭДИНГИЗ...
йилдирки, шифокорлик кас- муҳимдир. Чунки кексалар,
бини эъзозлаб келади. Маз- тўшакка михланиб қолган - Кўкрак бези саратони-
кур бўлимга ишга келганига беморларнинг ҳаммаси-
22 йил тўлди, 3 йилдан буён да ҳам касалхонага бориш нинг илк белгилари тўғриси-
бўлимга раҳбарлик қилади. учун имконият етарли эмас. да маълумот берсангиз.
Зиммадаги масъулият оғир. Бунга оилалардаги моддий Машҳура МИНГБОЕВА,
Бўлимда 3 нафар врач, 27 етишмовчилик, фуқаролар- Наманган шаҳри.
нафар ҳамшира, 22 нафар нинг ўзидаги лоқайдлик ва
кичик тиббиёт ходимлари “ўтиб кетади” қабилидаги - «Кўкрак бези саратони» белгила-
хизмат қилишади. беписандлик кайфияти ҳам ри ҳаммада ҳар хил бўлиши мумкин.
Бўлим шифокорлари сабаб бўлади. Оқибати эса Одатда, касалликнинг илк босқичла-
касалхонадан ортиб, ҳаф- барчамизга маълум, – дей-
тада 4 кун ўзларига би- ди Илҳомжон Мамаджо- рида унинг белгиларини маммо-
риктирилган “Самарқанд” нов. – Кўрик давомида бир граммасиз аниқлаб бўлмайди.
кўчасида жойлашган кунда 6 та хонадонга кириб Лекин, айрим белгилар шифокор
“Шарқ тонги” МФЙга қа- борамиз. Тиббий ёрдамга мутахассисга кўриниш зарурлиги-
рашли маҳаллалардаги бе- муҳтожларга зарур муо- дан дарак беради. Кўкрак ёки қўл-
мор ва кексаларнинг уйла- лажалар тайинлаб, касал- тиқ остида шишлар мавжудлиги,
рига бориб, тиббий кўрик хонага жойлашишларини
ўтказиб келишади. Мута- таъминлаймиз. Шунингдек, кўкрак ёки кўкрак учининг шакли,
хассисларнинг тавсияла- мазкур жараён давомида ранги ёки тузилишининг ўзгари-
рини сифатли ҳамда тезкор аҳолининг тиббий мадания- ши, кўкрак учидан қон ёки суюқ-
ташкил қилиш мақсадида тини ошириш юзасидан ҳам лик ажралиши касалликнинг асосий
ҳудудларнинг ўзида лабо- тушунчалар берамиз. белгиларидан.
ратория текширувлари ҳам Яқинда шифохона маъ-
ўтказиляпти. Илҳомжон мурияти кўмаги билан бў- Шуни алохида таъкидлаш ўринли-
Мамаджонов бошчилигида лимимизга янги УТТ диаг- ки, кўкрак бези саратонида кўп ҳол-
Манзура Тўйчиева, Мавжу- ностика аппаратини сотиб ларда ҳеч қандай оғриқ бўлмайди!
дахон Убайдуллаева, катта олдик. Бу беморлардаги ка- Шунинг учун, азиз опа-сингил-
ҳамшира Дилфуза Жўра- салликларни тез аниқлашда лар, саломатлигингизни асрашнинг
евалар аҳолига юқумли жуда катта ёрдам беряпти.
бўлмаган касалликларнинг Янги ислоҳотларнинг энг муҳим омили, бу - скрининг тек-
олдини олиш, соғлом тур- фаол иштирокчиси бўлиш- ширувларидан ўз вақтида ўтиб, му-
муш тарзига риоя қилиш га интилаётган Наманган тахассис маслаҳатига риоя қилиш.
ва чора- тадбирлар тўғри- шаҳар тиббиёт бирлашма-
сида суҳбат ўтказадилар. си нефрология бўлими ши- Саволга Наманган шаҳар,
Соғлом овқатланиш қоида- фокорлари ишида муваф- 1-Оила поликлиникаси врачи
лари, шу билан бир қаторда фақият тилайман! Бузаҳро НАЗАРОВА
жисмоний фаолликни оши- Саида ИСМОИЛОВА, жавоб берди.
риш борасида керакли тав- журналист.
28 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
Анжуман
Кейинги йилларда
мамлакатимизда хусу-
сий тиббиёт муассасалари
сони кескин ортди. Бу соҳа-
даги эркин рақобатни таъ-
минлабгина қолмай, аҳоли
саломатлигини самарали
муҳофаза этишда муҳим
аҳамият касб этаяпти. бу – соҳага хусусий секторнинг
жалб қилинишидир, - дейди
ВССБ Лицензиялаш, аккреди-
ХУСУСИЙ ТИББИЁТ МУАССАСАЛАРИ тациялаш ва тиббий туризмни
ФАОЛИЯТИ ЯНАДА КЕНГАЯДИ ривожлантириш бўйича бош
мутахассис Фурқат Холмир-
Маълумотларга кўра, бугунги зиялаш, аккредитациялаш, тиб- заев. - Соғлиқни сақлаш соҳа-
кунда вилоятимизда 461 та хусу- бий туризмни ривожлантириш сида хусусий секторни қўл-
сий тиббиёт муассасаси фаолият бошқармаси томонидан ташкил лаб-қувватлаш бўйича қабул
кўрсатмоқда. Жорий йилнинг бо- этилган анжуманда вилоятдаги қилинган комплекс чора-тад-
шида 61 та хусусий клиника очи- хусусий тиббиёт муассасалари бирлар натижасида нодавлат
либ, 18 та муассаса ўз фаолияти- вакиллари иштирок этди. тиббиёт муассасалари сони яна-
ни кенгайтирди. Мазкур хусусий Тадбирни вилоят соғлиқни да кўпаймоқда. Қувонарлиси,
тиббиёт муассасаларида 592 та сақлаш бошқармаси бошлиғи соҳа тараққиёти сабаб кўплаб
янги иш ўрни яратилди. Абдулҳоди Иминов очиб, мавзу мураккаб жарроҳлик амалиёт-
Бу борада янада яхшироқ на- юзасидан ўз фикр-мулоҳазала- лари мамлакатимизнинг ўзида
тижага эришиш мумкин. Бу- рини билдирди. амалга оширилмоқда. Жаҳон
нинг учун нодавлат тиббиёт Анжуман давомида Соғлиқ- тиббиёт ютуқлари ўрганилиб,
ташкилотлари раҳбарлари ва ни сақлаш вазирлигининг Ли- зарур шароитлар яратилаётгани
вакилларининг қонунчиликдаги цензиялаш, аккредитациялаш натижасида юртдошларимизга
янгиликлар, тиббий фаолиятни ва тиббий туризмни ривожлан- камхарж ва кафолатли тиббий
лицензиялаш билан боғлиқ та- тириш бошқармаси бошлиғи хизмат кўрсатиш имкони юзага
лабларга киритилаётган ўзгар- ўринбосари Ш. Расуловнинг келмоқда.
тиришлар ҳақида хабардорли- Ўзбекистон Республикаси Пре- Анжуманда, шунингдек,
гини ошириш, бу борада уларга зидентининг хусусий тиббиётга “Inform RIA servis” МЧЖ ди-
кенгроқ маълумот бериш ниҳо- доир қарорлари, қонун ҳужжат- ректори Т. Бесмертний мам-
ятда муҳим масаладир. лари ва уларга киритилган ян- лакатимизга олиб келинаётган
Шу боисдан Давлатобод ту- гиликлар ҳақидаги маърузаси замонавий тиббий жиҳозларни
манидаги вилоят маданият тингланди. татбиқ этиш ва қўллаш ҳақида
марказида анжуман ўтказилди. - Сўнгги йилларда тибби- қатнашчиларга батафсил ту-
Ўзбекистон Республикаси Соғ- ёт соҳасида амалга оширилган шунча берди.
лиқни сақлаш вазирлиги Лицен- энг катта ислоҳотлардан бири Ўз навбатида, тадбирда ху-
сусий клиникаларнинг рейтин-
гини баҳолаш тизимини жорий
этиш ҳамда соҳага оид бошқа
масалалар хусусида ҳам сўз
юритилди. Иштирокчиларга
қатор компаниялар вакиллари
янги тиббий жиҳозларни етка-
зиб бериш бўйича ўз хизматла-
рини таклиф этдилар.
Ўз мухбиримиз.
Tibbiyot 29
Tibbiyot
№ 2 (93) 2022-yil va zamon
Тиббиёт
ва замон
Муассис:
Наманган вилояти соғлиқни сақлаш
бошқармаси. «Тиббиёт ва замон»
шўъба корхонаси ва журнал таҳри-
ТАҚДИР ТАҲРИР ҲАЙЪАТИ:
рияти ижодий жамоаси.
Муҳаррир:
ҲАЗИЛИ
Манзура ЭРГАШЕВА
Иминов Абдулҳоди
Муҳиддинович,
вилоят соғлиқни сақлаш
бошқармаси бошлиғи
(таҳрир ҳайъати раиси).
Ҳар бир инсон бўлажак Ўн йилдан сўнг улар та- - Азизам, у - раҳбарим, Мӯминов Солижон Жалилович,
яқин кишисидан ўзига те- содифан савдо марказла- мен сенга айтган бир неча тиббиёт фанлари номзоди,
гишли ниманидир қидир- ридан бирида учрашиб қо- миллион долларлик лойи- РИКИАТМ Наманган филиали
гиси келади: кимдир уни лишди. Қизнинг қарашлари ҳага эгалик қилади. Би- директори.
кулишга мажбур қилади- ҳалиям ўзгармаганди: ласанми, у қачондир бир Ваққосов Муҳаммад Ҳабибович,
ган инсонга муҳтож бўла- - Вой, салом, бу сенми- қизни қаттиқ яхши кўр- тиббиёт фанлари доктори,
ди, ким учундир эса яхши сан? Мен турмушга чиқ- ган, аммо қалбини забт профессор,
муносабат ва ғамхўрлик дим. Биласанми, эрим ойи- эта олмаган. Мана, ҳали- РИЭИАТМ Наманган
муҳимроқ. Аммо одам га қанча пул топади? Бир гача уйланмади. Агар ўша филиали директори.
қандай қилиб инсонлар- неча минг доллар! Хўш, қиз шу йигитга турмуш- Алижонов Аброржон
нинг пулига қараб баҳо қалай? Дарвоқе, бунинг га чиққанида, албатта, Алижон ўғли,
берадиган бўлиб қолиши устига у жуда ақлли ҳам! дунё- даги энг бахтли ра- РШТЁИМ Наманган
мумкин? Бунинг севгига Йигитнинг томоғига фиқа бўларди. филиали директори.
алоқаси борми? нимадир тиқилгандек бўл- Аёл ўзи бир пайтлар
Оддий оиладан бўлган ди. Ўзинг севган ва борин- рад этган ва бугун ўтми- Жамоатчилик кенгаши:
йигит бой хонадон қизи- гни беришга тайёр бўлган шига айланган йигитга Мирсайдуллаев
ни яхши кўриб қолди. Бир инсондан шундай гаплар- қараб қоларкан, бўғзига Мирмаҳмуд Миршоҳидович,
сафар у севгисини изҳор ни эшитишдан оғири бор- нимадир тиқилганини ҳис тиббиёт фанлари доктори.
қилганида, қиз қўполгина ми… этди… Ҳикматов Азимжон
жавоб қайтарди: Шу пайт аёлнинг эри Ҳаёт жуда қисқа ва худ- Асатиллаевич,
- Сен ишлаб топаётган уларнинг ёнига яқинлашди ди кўзгуга ўхшайди. Сиз тиббиёт фанлари доктори.
бир ойлик пул мен сарф- ва хотинининг қаршисида унда нима акс этаётгани- Нурматов Ёдгормирза
лаётган роппа-роса бир турган йигитни кўрди-ю, нигина кўрасиз. Шу боис Ҳотаммирзаевич,
кунлик харажатга тўғри ҳаяжонга тушди: одамларнинг ташқи кўри- тиббиёт фанлари доктори.
келади. Шундай экан, сени - О, жаноб, сиз ҳам шу нишига қараб баҳо бериш Тожибоев Акмалхон
менга нима керагинг бор? ердамидингиз? Сизга ра- ва паст назар билан қа- Абдураҳмонович,
Мен ҳеч қачон сени сева фиқамни таништиришга раш керак эмас. Кўз очиб тиббиёт фанлари бӯйича
олмайман. Яхшиси, мен рухсат беринг… юмгунча ҳаммаси буткул фалсафа доктори.
ҳақимда унут ва ўзингга Йигит бош силкиб қў- ўзгариши ва ўйламай айт-
ўхшаганини қидира қол! йиб, нари кетди. Эр шунда- ган гапларингиз сизни Саҳифаловчи-дизайнер:
Йигит уни унутмади. гина аёлига тушунтирди: уялтириб қўйиши мумкин. Самандар Ғайбуллаев
ТАҲРИРИЯТ Гувоҳнома № 08-0004. Босмахонага берилган Баҳоси келишилган Таҳририят нуқтаи
МАНЗИЛИ: Нишона сони 2006 йил вақти: нархда. назари муаллифлар
Наманган шаҳри, 2 ноябрда чиққан. 05.04.2022 йил. 09:00. ISSN-2010-5975 фикридан фарқланиши
Ислом Каримов Журнал «Business Print Офсет қоғози, бичими Телефон ва телеграм мумкин.
кўчаси, 10-уй. Plus» МЧЖ босмахо- 60х84. 1/8. канали: Таҳририят муаллифлар
5-қават, 10-хона. насида таҳририятнинг Даврийлиги икки ойда +998 99 399 94 77 билан узвий алоқада
оригинал макети бир марта. @tibzamonnam иш олиб боради. Бир
Журнал Наманган асосида чоп этилди. Босма табоғи 4,0. босма табоққача бўл-
Матбуот ва ахборот Босмахона манзили: Нашр кўрсаткичи - Муаллифларнинг мате- ган материаллар эгала-
бошқармасида 2008 йил Тошкент шаҳри, 5052. риаллари фақат босма ва рига қайтарилмайди.
25 июль куни Сўгалли ота кўчаси, Буюртма № 1054 электрон шаклда қабул
қайта рўйхатга олинган. 5-уй. Адади 4367 қилинади. © «Тиббиёт ва замон»
Муҳтарам муштарий! Даволаш жараёнида маълумот ва тавсияларнинг барчаси ҳам организмга
тўғри келмаслиги мумкин. Соғлигингиз билан боғлиқ муаммоларда шифокорга мурожаат қилинг.
30 Tibbiyot
Tibbiyot
va zamon № 2 (93) 2022-yil
Жараён
ЯНГИ ДАВОГОҲЛАР
ЭЛ ХИЗМАТИДА
Вилоят соғлиқни сақлаш тизимида янги саломат-
лик давогоҳлари пайдо бўлди. Уйчи туманининг олис
Янгиер маҳалласида фойдаланишга топширилган
“Маҳалла тиббиёт маскани” бирламчи бўғиндаги илк
шохобча сифатида тарихга кирди.
Президентимизнинг соғлиқни сақлаш соҳаси ва-
киллари билан ўтказган очиқ мулоқот шаклидаги уч-
рашувида сўзлаган нутқида тиббий хизматни аҳолига
янада яқинлаштириш вазифаси белгилаб берилган
эди. Наманганда бу борада муҳим қадамлар қў-
йилмоқда ва туманлар марказидан анча узоқларда
жойлашган қишлоқларда ихчам ва қулай тиббиёт
масканларини очиш ишлари бошлаб юборилди.
Янгиердаги тиббиёт масканининг тақдимоти
байрам тусини олганлиги ҳам бежиз эмас. Ҳозир-
га қадар одамлар врачларга кўриниш ва муолажалар
олиш учун 23 километр масофада жойлашган КТМПга
қатнашга мажбур эдилар. Энди бўлса, бунга асло ҳожат
қолмади. Ҳудудда қад ростлаган шохобчада малакали
шифокор ва ҳамширалар фаолият юритишади. Шинам
масканда барча шароитлар муҳайё. Муҳими 120 хил бе-
пул дори-дармон захирасигача ҳам яратилган.
Тақдимот маросимида Ўзбекистон Республикаси
Соғлиқни сақлаш вазирининг биринчи ўринбоса-
ри Амрилло Иноятов аҳоли турмуш маданиятини
юксалтиришда, айниқса соғлом турмуш тар-
зини шакллантиришда бундай шохобчаларнинг
аҳамияти беқиёслигини таъкидлади. Меҳнат
фахрийси Раънохон Абдиева халқ саломатлигини
сақлаш ва инсон манфаатларини таъминлаш учун чексиз
ғамхўрликлар кўрсатилаётгани учун Президентимизга аҳо-
ли номидан миннатдорчилик изҳор қилди.
Шунингдек, яна бир қишлоқ – Даҳияотада ҳам
тақдимот маросими ўтказилди. Собиқ қишлоқ врач-
лик пункти 2017 йилда мақбуллаштирилганлиги
сабабли бу ҳудудда тиббиёт муассасаси қолмаган
эди. Аҳолининг талаб ва истаклари қондирилиб,
бино таъмирланди ва қайта оилавий шифокорлик
пунктига айлантирилди. 14 та хонадан иборат
тиббиёт масканида аҳоли саломатлигини мус-
таҳкамлаш учун барча имкониятлар яратил-
ган. Аёллар ва болалар учун алоҳида хоналар,
лаборатория, ҳатто кундузги шифохона ҳам
бор. Энди бу ерда малакали тиббий ёрдам олиш учун
шарт-шароитлар мукаммал даражага келтирилган.
Янги оилавий шифокорлик пунктининг очили-
шида сўзга чиққан маҳалла оқсоқоллари халқ бахту
саодати йўлида амалга оширилаётган эзгу ишлар-
дан аҳоли бағоят миннатдор эканлигини изҳор-
лашиб, хайрли ишларнинг ташаббускорлари ва
ташкилотчиларини дуо қилишди.
Маросимда Ўзбекистон Республикаси Соғ-
лиқни сақлаш вазирининг биринчи ўринбоса-
ри Амрилло Иноятов, вазир ўринбосари Улуғ-
бек Собировлар иштирок этишди.
Абдулла ҒОЗИЕВ.
БАЙРАМИНГИЗ
МУБОРАК БЎЛСИН!
Соғлиқни сақлаш тизимининг аҳолига
энг яқин қатлами ҳамширалардир.
Тиббиёт соҳасидаги янгиликларнинг ҳар
бир фуқарога етиб боришида, уларни
соғлиқни сақлаш соҳасидан рози
бўлишларида ўрта тиббиёт
ходимларининг ўрни бениҳоя муҳим.
Бугунги кунда юртимизда уч юз минг
нафардан зиёд, вилоятимизда эса йигирма
саккиз мингдан ортиқ ўз касбига
садоқатли ҳамширалар тиббиётнинг
турли бўғинларида самарали фаолият
юритиб келмоқда.
Биз жонкуяр, ораста, оқила, бир сўз
билан айтганда, олижаноб касб эгалари
бўлган ҳамшираларимиз меҳнати ва
фидокорлигини юксак қадрлаймиз.
Ватанимиз ва халқ олдидаги бурчини
теран англаб, астойдил меҳнат
қилаётган сиз, ҳамшираларни
Халқаро ҳамширалар куни билан
самимий қутлар эканмиз,
барчангизга оилавий бахт,
сиҳат-саломатлик, масъулиятли ва
шарафли ишингизда улкан
муваффақият тилаймиз!
Вилоят соғлиқни сақлаш
бошқармаси.
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Тиббиёт ва замон 2-сон
- 1 - 32
Pages: