тиббиёт ва замон

Тиббиёт













Илмий-оммабоп, ва замон
ижтимоий-маънавий журнал
№ 3 (88) 2021 йил





























































Назира ХАМДАМОВА,





вилоят психофизик ривожланиши бузилган

болалар учун ихтисослаштирилган

типдаги болалар уйи бош врачи

НАМАНГАНДА






60-ХАЛҚАРО ГУЛЛАР



ФЕСТИВАЛИ






















































Шоҳруҳ КЕНЖАЕВ фотолавҳалари

Наманган шаҳрида қарийб ўн кун давомида дилларга ифор ва
шукуҳ бағишлаган 60-анъанавий Халқаро гуллар фестивали-
нинг асосий ғолиблари аниқланиб, уларга номинациялар бўйи-
ча "Нексия 3" автомашиналари калитлари тантанали равишда
топширилди.
֍ Поп тумани ҳокимлиги - шаҳар, туман ҳокимликлари ўрта-
сида.
֍ Наманган вилояти Қурилиш бош бошқармаси - ташкилот-
лар ва бошқармалар ўртасида.
֍ Миллий гвардия Наманган вилояти бўйича бошқармаси -
"Автопарадда энг яхши гулга безатилган автомашина"
֍ Обидхон Қодиров - "Энг яхши дизайнер гулчи".
Совринларни ўз эгаларига Наманган вилояти ҳокими Шавкат
Абдураззоқов тантанали тарзда топширди.

Тиббиёт















Илмий-оммабоп, ва замон
ижтимоий-маънавий журнал
2006 йил ноябрь ойидан чиқа бошлаган.
№ 3 (88) 2021 йил, май-июнь
Ушбу сонда:



Муассис: ►ШИРИН СЎЗИ ШИФО БЎЛГАН
Наманган вилояти соғлиқни сақлаш
бошқармаси. ҲАМШИРАЛАР!
«Тиббиёт ва замон» шўъба корхонаси ва
журнал таҳририяти ижодий жамоаси.
►КОРОНАВИРУСДАН ҲИМОЯ
Муҳаррир: ЎЗИМИЗГА БОҒЛИҚ
Манзура ЭРГАШЕВА

Таҳрир ҳайъати:
Иминов Абдулҳоди Муҳиддинович, ►ТАБОБАТ ВА ТИББИЁТ
вилоят соғлиқни сақлаш ТАРАҚҚИЁТИ
бошқармаси бошлиғи.
Мӯминов Солижон Жалилович,
тиббиёт фанлари номзоди, ►ПНЕВМОНИЯ БИЛАН
РИКИАТМ Наманган филиали директори.
Ваққосов Муҳаммад Ҳабибович, КАСАЛЛАНГАН ҲОМИЛАДОРЛАР
тиббиёт фанлари доктори, профессор, ПАРВАРИШИ ВА ТУҒРУҚНИ
РИЭИАТМ Наманган филиали директори.
Алижонов Аброржон Алижон ўғли, АМАЛГА ОШИРИШ
РШТЁИМ Наманган филиали директори.
Муҳиддинова Ирода Нурмирзаевна,
тиббиёт фанлари номзоди, ►ҲАР ЛАҲЗАДА ҲАЁТ УЧУН
вилоят Перинатал маркази директори. КУРАШИБ!


Жамоатчилик кенгаши:
Мирсайдуллаев ►ВИЛОЯТЛАРДА ҲАМ ТУҒМА ЮРАК
Мирмаҳмуд Миршоҳидович,
тиббиёт фанлари доктори. НУҚСОНИНИ ДАВОЛАШДА КАТТА
Ҳикматов Азимжон Асатиллаевич, ҚАДАМНИ ҚЎЙИШ МУМКИН
тиббиёт фанлари доктори.
Нурматов Ёдгормирза Ҳотаммирзаевич,
тиббиёт фанлари доктори. ►ИРСИЙ ХАСТАЛИКЛАР -
Тожибоев Акмалхон Абдураҳмонович,
тиббиёт фанлари бӯйича фалсафа доктори. БАХТ КУШАНДАСИ

ТАҲРИРИЯТ Гувоҳнома № 08-0004. Босмахонага берилган Баҳоси келишилган Таҳририят нуқтаи
МАНЗИЛИ: Нишона сони 2006 вақти: нархда. назари муаллифлар
Наманган шаҳри, йил 2 ноябрда чиққан. 7.06.2021 йил. 17:00. ISSN-2010-5975 фикридан фарқлани-
Ислом Каримов Журнал «Заковат» Офсет қоғози, бичими Телефон ва телеграм ши мумкин.
кўчаси, 10-уй. нашриёт уйи МЧЖ 60х84. 1/8. канали: Таҳририят муал-
5-қават, 10-хона. босмахонасида таҳри- Даврийлиги икки +998 99 399 94 77 лифлар билан узвий
риятнинг оригинал ойда бир марта. @tibzamonnam алоқада иш олиб
Журнал Наманган макети асосида чоп Босма табоғи 4,0. боради. Бир босма
Матбуот ва ахборот этилди. Нашр кўрсаткичи - Муаллифларнинг мате- табоққача бўлган
бошқармасида 2008 Босмахона манзили: 5052. риаллари фақат босма материаллар эгалари-
йил 25 июль куни Косонсой шаҳри, Буюртма № ва электрон шаклда га қайтарилмайди.
қайта рўйхатга олинган. Чорбоғ кўчаси, 17-уй. Адади 1711 қабул қилинади. © «Тиббиёт ва замон»
Таҳририят ўз-ўзини даволашга чақирмайди. Соғлиқ билан боғлиқ муаммо пайдо бўлганда, албатта, шифокорга мурожаат қилинг.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори

Соғлиқни сақлаш соҳасини комплекс
ривожлантиришга доир қўшимча


чора-тадбирлар тўғрисида


Соғлиқни сақлаш тизимида давлат диқлайди, шартномаларни имзолайди, оналик ва болалик масалаларида
бошқарувини такомиллаштириш, бир- улар раҳбарлари фаолиятини баҳолайди, халқаро ташкилотлар грантларини жалб
ламчи бўғинни касалликларни эрта номзодларни беради, лавозимга тайинлаш қилиш, маблағларни тақсимлаш, маҳал-
аниқлайдиган ва даволайдиган ти- ва лавозимидан озод этиш бўйича кўриб лий ижро этувчи органлар, маҳалла,
зимга айлантириш, рақамлаштириш чиқилиши мажбурий бўлган таклифлар ёшлар, спорт ва таълим соҳаларидаги дав-
ишларини жадаллаштириш, cоҳа ри- киритади, ушбу муассасалар учун жиҳоз, лат органларининг соғлом турмуш тарзи
вожланишининг яқин ва узоқ муддатли дори ва тиббиёт воситалари сотиб олиш бўйича фаолиятини мувофиқлаштириб
истиқболларини белгилаш, тиббий хиз- бўйича тендерлар ўтказиш ваколатларини бориш ваколатини амалга оширади.
матлар ҳажмини ошириш ва сифатини амалга оширади, ушбу муассасалар фао- Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Хад-
тубдан яхшилаш, рақобат ва хусусий лиятига оид қарорлар қабул қилади; жибаев) бир ой муддатда мазкур бандда
секторни қўллаб-қувватлаш, тибби- в) соғлиқни сақлаш вазирининг ўрин- кўрсатилган асосий йўналишлар ҳамда
ёт ходимларининг билимини ошириш, босари А.А. Азизов: жорий этилаётган янги бошқарув тизи-
таълим ва илм-фанни ривожлантириш тиббиёт соҳасида рақамлаштириш, мо- мидан келиб чиқиб:
мақсадида: лиялаштириш, давлат-хусусий шерик- соғлиқни сақлаш вазири ўринбосар-
1. Вазирлар Маҳкамаси ҳамда Давлат ликни жорий қилиш ва ривожлантиришга ларининг аниқ вазифалари ва функ-
хизматини ривожлантириш агентлигининг шахсан масъул ҳисобланади ҳамда мазкур циялари тақсимотини;
Соғлиқни сақлаш вазирлиги раҳбария- масалалар бўйича қарорлар қабул қилади; Қорақалпоғистон Республикаси Ва-
тининг асосий фаолият йўналишлари- юклатилган вазифаларни амалга оши- зирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва
ни белгилаш ва қуйидаги янги бошқа- риш учун тендерлар ўтказади, шартно- Тошкент шаҳар ҳокимлари билан бир-
рув тизимини жорий этиш тўғрисидаги малар имзолайди, рақамлаштириш, мо- галикда ҳудудий соғлиқни сақлаш ор-
таклифлари маъқуллансин: лиялаштириш, давлат-хусусий шериклик ганларининг аниқ вазифалари ва функ-
а) соғлиқни сақлаш вазири А.М. Хад- масалалари бўйича давлат тиббиёт му- циялари тақсимотини тасдиқласин;
жибаев: ассасалари раҳбарларига номзодларни вазирлик марказий аппаратида ин-
вазирлик тизими ва идоравий мансуб беради, лавозимга тайинлаш ва лаво- вестициядан кейинги даврни монито-
ташкилотлар фаолиятига умумий раҳбар- зимидан озод этиш бўйича кўриб чиқи- ринг қилиш учун амалдаги штатлар
лик қилади, улар ишини самарали таш- лиши мажбурий бўлган таклифлар кири- сони доирасида масъул бўлган тарки-
кил этишини таъминлайди, юклатилган тади, халқаро молия ташкилотлари билан бий бўлинма ташкил этсин.
вазифалар ва функциялар тўлиқ бажари- ишлаш масалалари бўйича мустақил қа- 2. 2021 йил 15 июндан бошлаб бир-
лиши учун шахсан жавоб беради, мазкур рорлар қабул қилади; ламчи тиббий-санитария муассаса-
ташкилотлар билан боғлиқ масалалар бў- г) соғлиқни сақлаш вазирининг ўрин- ларида дори ва тиббий буюмлар учун
йича қарорлар қабул қилади; босари У.Ю. Собиров: бириктирилган аҳоли жон бошига
шошилинч тиббий ёрдам, республика республика ихтисослаштирилган ил- ажратилган маблағ миқдори ўртача
тиббиёт (республика ихтисослаштирил- мий-амалий тиббиёт марказлари (кейинги 3 бараварга оширилсин.
ган илмий-амалий тиббиёт марказларидан ўринларда – республика ихтисослашти- Молия вазирлиги (Т.Ишметов) ушбу
ташқари) ҳамда тиббий таълим муассаса- рилган марказлари) ва кўп тармоқли ви- мақсад учун 2021 йил инвестиция ло-
лари фаолиятини ташкил этади, раҳбар- лоят шифохоналарини ислоҳ қилиш, йиҳаларини мақбуллаштириш ҳисоби-
лари фаолиятини баҳолайди, лавозимга уларни бирламчи тиббий-санитария дан 165 миллиард сўм миқдорида маблағ
тайинлайди ва лавозимидан озод этади, муассасалари билан боғлаш ҳамда жой- ажратсин ҳамда ушбу бандда назарда
улар учун жиҳоз, дори ва тиббиёт восита- ларда ишлаш тизимини йўлга қўйиш тутилган харажатлар учун зарур маб-
лари сотиб олиш бўйича тендерлар ўтка- бўйича шахсан масъул ҳисобланади; лағларни 2022 йилдан бошлаб Давлат
зиш ваколатларини, тизимда коррупция- республика ихтисослаштирилган мар- бюджети параметрларида кўзда тутсин.
нинг олдини олишга қаратилган барча казлари ва уларнинг филиаллари раҳбар- Қорақалпоғистон Республикаси Ва-
чора-тадбирларни амалга оширади; ларига номзодларни бериш, раҳбарларни зирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва
б) соғлиқни сақлаш вазирининг бирин- лавозимга тайинлаш ва лавозимидан озод Тошкент шаҳар ҳокимлари Иқтисодий
чи ўринбосари А.Ш. Иноятов: этиш бўйича кўриб чиқилиши мажбурий тараққиёт ва камбағалликни қисқарти-
оилавий шифокор пункти, оилавий по- бўлган таклифлар киритиш, уларни жиҳоз- риш вазирлиги (И.Норқулов, А.Бобоев),
ликлиника, туман (шаҳар) кўп тармоқли лаш бўйича лойиҳалар ишлаб чиқиш, тен- Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Хад-
марказий поликлиника ва шифохонаси- дерлар ўтказиш ва шартномалар тузиш, жибаев) билан биргаликда бир ҳафта
да (кейинги ўринларда – бирламчи тиб- ушбу марказларга бюджет маблағлари ва бе- муддатда тиббиёт соҳасида инвестиция
бий-санитария муассасалари) тиббий пул даволанишга ордерларни тақсимлаш, лойиҳаларини мақбуллаштириш ҳисо-
хизматларни кўрсатишга ва сифатига, шунингдек, даволаш протоколларини тас- бига ҳар бир вилоят кесимида иқтисод
уларни жиҳозлашга ҳамда тиббиёт ходим- диқлаш ваколатларини амалга оширади; қилинадиган маблағларни аниқласин.
ларининг билим ва малакасини оширишга д) соғлиқни сақлаш вазирининг 3. Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Хад-
шахсан масъул ҳисобланади; ўринбосари Э.И. Баситханова: жибаев, А.Иноятов):
бирламчи тиббий-санитария муассаса- оналар ва болаларни хавф гуруҳла- а) Давлат бошқаруви академияси
ларида штатлар нормативи, шифокор- рига ажратиб, улар билан манзилли (А.Бекмуродов) билан биргаликда илғор
лар ва ўрта тиббиёт ходимларига малака ишлашни ташкил этиш, аҳоли ўртаси- хорижий тажриба асосида тиббиёт соҳа-
талаблари, жиҳозлаш стандартларини да соғлом турмуш тарзини шаклланти- сида бошқарув бўйича икки ҳафталик
ҳамда даволаш протоколларини тас- ришга шахсан масъул ҳисобланади; ўқув курсларини
4

ташкил этсин ва лавий поликлиника ҳамда туман (шаҳар) техника воситаларини ишлаб чиқарувчи-
йил якунига қадар кўп тармоқли марказий поликлиникасида ларнинг энг яхши таклифларини танлаб
вилоят, туман (шаҳар) тиббиёт бошқарма- электрон тизим билан ишлайдиган бир на- олиш йўли билан харид қилишга, истисно
лари бошлиқларининг ўқитилишини таъ- фардан IT оператор – ҳамшира лавозими тариқасида, рухсат берилсин.
минласин. киритилади. Бунда, ушбу лавозимлар Ўз- 9. Белгилаб қўйилсинки:
Бунда, ўқув курсларини ташкил этиш бекистон Республикаси Президентининг Соғлиқни сақлаш вазирлигида марказ-
билан боғлиқ харажатлар Тиббиёт таш- 2021 йил 5 майдаги “Соғлиқни сақлаш лашган харидлар натижасида иқтисод қи-
килотларини моддий рағбатлантириш ва тизимида олиб борилаётган ислоҳотларни линган бюджет маблағлари тиббиёт соҳа-
ривожлантириш жамғармаси маблағла- изчил давом эттириш ва тиббиёт ходимла- сини рақамлаштиришга қаратилган
ри ҳисобидан амалга оширилади; рининг салоҳиятини ошириш учун зарур лойиҳаларни амалга ошириш ва кен-
б) Давлат хизматини ривожлантириш шарт-шароитлар яратиш тўғрисида”ги гайтириш, IT-соҳасидаги етакчи маҳал-
агентлиги (А.Хасанов) билан биргаликда ПФ–6221-сон Фармонига мувофиқ ажра- лий ва хорижий мутахассислар ҳамда
бир ой муддатда барча соғлиқни сақлаш тилаётган штат бирликлари ҳисобидан компанияларни жалб қилишга йўнал-
тизими ташкилотлари раҳбарлари фао- шакллантирилади; тирилади;
лиятини баҳолаш рейтингини жорий в) бошқа туман (шаҳар) ҳамда барча Соғлиқни сақлаш вазирлиги тизимини
этсин ҳамда ҳар чоракда натижаларни вилоят ва республика даволаш-профилак- ислоҳ қилишга ажратиладиган халқаро
Ўзбекистон Республикаси Президенти тика муассасаларида уларнинг амалдаги молия институтлари ва хорижий ҳукумат
Администрацияси ва Вазирлар Маҳка- штат бирликлари доирасида IT оператор молиявий ташкилотлари маблағлари ҳи-
масига киритиб борсин; – ҳамшира лавозими киритилади. собидан молиялаштириладиган лойиҳа-
в) Молия вазирлиги (Т.Ишметов), 6. Бош вазир маслаҳатчиси О.М. Ума- ларда товарлар (ишлар, хизматлар)ни дав-
Иқтисодий тараққиёт ва камбағаллик- ров, Ахборот технологиялари ва комму- лат харид комиссияси таркиби Вазирлар
ни қисқартириш вазирлиги (И.Норқу- никацияларини ривожлантириш вазир- Маҳкамаси томонидан тасдиқланади.
лов) ҳамда Давлат тиббий суғуртаси лиги (Ш.Садиков), Соғлиқни сақлаш 10. 2021 йил 1 июлдан бошлаб туман
жамғармаси (Ф.Шарипов) билан бирга- вазирлиги (А.Азизов): (шаҳар) тиббиёт бирлашмаларида ком-
ликда бир ой муддатда Жаҳон соғлиқни икки ҳафта муддатда IT оператор пьютер жиҳозлари бўйича техник хо-
сақлаш ташкилоти тавсияларидан ке- – ҳамширалар ҳамда бошқа соғлиқни дим лавозимлари компьютер техникаси
либ чиқиб, бирламчи бўғинда тиббий сақлаш тизими ходимларининг ком- хизмати бўйича муҳандис лавозимларига
ёрдамнинг кафолатланган ҳажмлари пьютер саводхонлигини ошириш мақ- алмаштирилсин ҳамда улар зиммасига за-
рўйхатини тасдиқлаб, барча ҳудудларда садида уларни ўқитиш бўйича дастур монавий ахборот технологиялари ва ком-
амалиётга киритсин. ишлаб чиқсин; муникацияларини жорий қилиш ҳамда ри-
4. “Ўзавтосаноат” АЖ (Ш.Умурзаков) режа-жадвалга асосан IT оператор вожлантириш вазифалари юклансин.
2021 йил 1 октябрга қадар жойлар- – ҳамширалар ҳамда бошқа соғлиқни Бунда, компьютер техникаси хизмати
да, айниқса олис ва чекка ҳудудлар- сақлаш тизими ходимларининг компьютер бўйича муҳандисларга бериладиган ҳар
да аҳолини манзилли профилактика саводхонлигини ошириш мақсадида улар- ойлик устама миқдори ходим лавозим
ва скрининг қилиш ишларини таш- ни туман (шаҳар) IT марказларида бепул маошидан 100 фоиздан кам бўлмаган
кил этиш учун зарур ускуналар билан ўқитиш машғулотларини ташкил этсин. миқдорда белгиланади.
жиҳозланган махсус автобусларнинг 7. Соғлиқни сақлаш вазирлиги 11. Соғлиқни сақлаш вазирлиги Молия
камида 3 та тажриба намунасини (А.Азизов) Ахборот технологиялари ва вазирлиги, Қорақалпоғистон Республика-
яратсин ва киритсин. коммуникацияларини ривожлантириш си Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тош-
5. Белгилаб қўйилсинки, 2021 йил 1 вазирлиги (О.Пекось), бошқа манфаатдор кент шаҳар ҳокимликлари билан бирга-
июндан бошлаб: вазирлик ва идоралар билан биргаликда ликда давлат тиббий суғуртаси тизими
а) Қорақалпоғистон Республикаси Соғ- 2021 йил 1 сентябрга қадар соҳада катта жорий этилишини тезлаштириш мақсади-
лиқни сақлаш вазирлиги, вилоятлар соғ- тажрибага эга бўлган маҳаллий ва хори- да 2021 йил 1 августдан бошлаб бошқа
лиқни сақлаш бошқармалари ва Тошкент жий мутахассислар ҳамда ташкилотлар- ҳудудларда ҳам босқичма-босқич қуйида-
шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқармаси ни жалб этган ҳолда Соғлиқни сақлаш ги чора-тадбирларни амалга оширсин:
тузилмаларига амалдаги штат бирликла- соҳасини 2025 йилгача рақамлашти- тиббий жиҳозлар, буюмлар, компьютер
ри доирасида бошлиқнинг рақамлашти- риш (E-health–2025) стратегиясини ва техникаси ва бошқа воситаларни хатлов-
риш ва давлат-хусусий шериклик бўйи- уни амалга оширишга доир йиллар бўйича дан ўтказиш, шунингдек, тиббий ходим-
ча ўринбосари лавозими жорий қилинади. “Йўл харитаси”ни тасдиқлашни назарда лар рўйхатини шакллантириш;
Бунда, ушбу лавозимларга тайинланаёт- тутувчи Ўзбекистон Республикаси Прези- тиббиёт муассасаларини кафолатланган
ган шахсларнинг аввалги давлат ташки- дентининг қарори лойиҳасини Вазирлар пакетга киритилган тиббий хизматларни кўр-
лотларидаги иш жойи бўйича ойлик иш Маҳкамасига киритсин. сатиш учун зарур бўладиган тиббий техника
ҳақи миқдори юқори бўлган тақдирда, 8. Давлат тиббиёт муассасаларини билан жиҳозлаш;
уларнинг аввалги иш жойи бўйича ойлик 2021–2023 йилларда замонавий компьютер оилавий шифокор йўлланмаси асоси-
иш ҳақи миқдори сақлаб қолинади. жиҳозлари билан таъминлаш режа-жадва- да кафолатланган пакетга киритилган бе-
Рақамлаштириш ва давлат-хусусий ли 1-иловага мувофиқ тасдиқлансин. пул тиббий хизматлар кўрсатиш тизимини
шериклик бўйича ўринбосар ўз фаолия- Молия вазирлиги (Т.Ишметов) 2021 йил ташкил этиш.
тида бевосита соғлиқни сақлаш вази- якунига қадар 17 400 та замонавий ком- Бош вазир ўринбосари Б.А. Мусаев,
ри ўринбосари А.Азизовга бўйсунади пьютер жиҳозларини харид қилиш билан Молия вазирлиги (Т.Ишметов) ва Соғ-
ва ҳисобдор бўлади ҳамда А.Азизов Қо- боғлиқ маблағлар халқаро молия инсти- лиқни сақлаш вазирлиги (А.Азизов) Қо-
рақалпоғистон Республикаси Соғлиқни тутлари маблағлари ҳисобидан, етмаган рақалпоғистон Республикаси Вазирлар
сақлаш вазирлиги, вилоятлар соғлиқ- қисми эса ҳар йили Давлат бюджетида Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар
ни сақлаш бошқармалари ва Тошкент Соғлиқни сақлаш вазирлиги учун кўзда ҳокимликлари билан биргаликда бир ой
шаҳар соғлиқни сақлаш бош бошқар- тутилган маблағлар доирасида амалга муддатда тиббий суғурта тизимининг
маси фаолиятининг рақамлаштириш на- оширилишини назарда тутсин. алоҳида элементларини бошқа ҳудуд-
тижадорлиги бўйича масъул ҳисобланади, Соғлиқни сақлаш вазири ўринбосари ларда жорий қилишни бошлаш юзаси-
уларнинг ишига баҳо беради; (А.Азизов)га тизимни рақамлаштириш дан аниқ таклиф киритсин.
б) ҳар бир оилавий шифокор пункти, ои- учун замонавий компьютер ва ахборот (Давоми 6-бетда)
5

на тизимни жорий этсин: тизимини 2030 йилгача ривожлантириш
(Давоми. Боши 5-бетда) ҳомиладор аёлнинг комплекс кузатуви стратегиясини халқаро экспертлар ва таш-
12. Белгилансинки, 2021 йил 1 июлдан ягона маълумотлар базасини яратиш; килотлар билан биргаликда ишлаб чиқиш
бошлаб иш стажи беш йил бўлмаган перинатал ва скрининг марказлари тўғрисидаги таклифи қабул қилинсин.
олий маълумотли тиббиёт ходимлари- ҳамда бирламчи тиббий-санитария му- Вазирлар Маҳкамаси, Молия вазирлиги
ни нодавлат тиббиёт ташкилотларига ассасаларидаги оналар ва болалар сало- Соғлиқни сақлаш вазирлигининг асосланти-
ишга қабул қилиш билан боғлиқ та- матлигига масъул тузилмалар томонидан рилган буюртмаларига кўра Вазирлар Маҳка-
лаблар давлат тиббиёт муассасаларига ягона маълумотлар базасига зарур маълу- масининг захира жамғармаси маблағлари
тенглаштирилади. мотларни киритиш, шунингдек, ҳомиладор ҳисобидан “Соғлиқни сақлаш стратегияси
Санитария-эпидемиологик осойиш- аёлларнинг тиббий картасини юритиш; – 2030”ни ишлаб чиқиш, хорижий ва маҳал-
талик ва жамоат саломатлиги хизмати шаклланган маълумотларга асосан ҳоми- лий экспертлар ҳамда ташкилотларни жалб
(Б. Юсупалиев) бир ой муддатда нодав- ладор аёлларга зарур маслаҳатларни бериш; қилиш билан боғлиқ харажатларни молия-
лат тиббиёт ташкилотлари фаолияти- б) соғлиқни сақлаш вазирининг ўринбо- лаштириш чораларини кўрсин.
ни ташкил этишда бино ва иншоотлар- сари А.Азизов билан биргаликда ҳомиладор 18. Ўзбекистон Республикаси Пре-
га белгиланган санитария қоидалари, аёлни энг эрта муддатларда ҳисобга олини- зиденти маслаҳатчисининг биринчи
нормалари ва гигиена нормативларини ши, унинг ҳар кунги ҳолатидаги ўзгаришлар- ўринбосари Л.Н. Тўйчиев Соғлиқни
халқаро стандартлардан келиб чиқиб, ни комплекс назорат қилиб бориш учун 2021 сақлаш вазирлиги (А.Хаджибаев), Дав-
қайта кўриб чиқсин. йил якунига қадар ягона электрон база яра- лат хизматини ривожлантириш агент-
13. 2021–2022 йилларда Қорақалпоғис- тилишини таъминласин; лиги (А.Хасанов) билан биргаликда
тон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент в) Мактабгача таълим вазирлиги бир ой муддатда соғлиқни сақлаш ва-

шаҳрида республика ихтисослаштирил- (А.Шин) ва Халқ таълими вазирлиги зири ўринбосарлари, ҳудудий соғлиқни
ган илмий-амалий тиббиёт марказлари (Ш.Шерматов) билан биргаликда икки ой сақлаш бошқармалари бошлиқлари
филиалларини ташкил этиш режа-жадва- муддатда мактабгача таълим ташкилот- фаолиятини баҳолаш тизимини жорий
ли 2-иловага мувофиқ тасдиқлансин. лари ва мактабларда тўғри овқатланиш- этсин ҳамда ҳар ярим йил якуни билан
Белгилансинки: ни йўлга қўйиш мақсадида 2021/2022 ўқув тегишли таклифларни киритиб борсин.
а) янги ташкил қилинаётган филиаллар йилидан бошлаб янгиланган овқатланиш Бунда, натижа кўрсатган, хизмат
Қорақалпоғистон Республикаси, вилоят- рационини ҳамда ушбу йўналиш билан сифатини яхшилаб, аҳолини рози қил-
лар ва Тошкент шаҳар тиббиёт муассасала- шуғулланувчи тадбиркорлик субъект- ган раҳбарларни тегишли Соғлиқни
рининг негизида, уларнинг амалдаги штат ларига бўлган талабларни тасдиқласин сақлаш вазирлиги тизими ташкилотла-
бирликлари ва ажратилган маблағлар дои- ва амалиётга киритсин. Бунда, болалар- ри маблағлари ҳисобидан рағбатланти-
расида, шунингдек, юридик шахс мақомга нинг соғлиғига зарар ва ривожланишига риш ҳамда ишларни қониқарсиз таш-
эга бўлмаган асосда ташкил қилинади; салбий таъсир кўрсатадиган барча озиқ- кил этган масъул кадрларга чора
б) соғлиқни сақлаш вазири ўринбосари овқат маҳсулотларини мактабгача таъ- кўриш белгилансин.
У.Собиров ва республика ихтисослашти- лим ташкилотлари ва мактаблар ҳудудида 19. Ўзбекистон Республикаси Президен-
рилган марказлари раҳбарлари филиаллар сотишга чекловлар қўйилсин. тининг ва Ўзбекистон Республикаси Ҳукума-
томонидан: Санитария-эпидемиологик осойишта- тининг айрим ҳужжатларига ўзгартириш ва
касалликларни жойларда барвақт лик ва жамоат саломатлиги хизмати қўшимчалар 4-иловага мувофиқ киритилсин.
аниқлаш, профилактик чора-тадбирлар- (Б.Юсупалиев) мактабгача таълим 20. Соғлиқни сақлаш вазирлиги манфаат-
ни амалга ошириш, маҳорат дарсларини ташкилотлари ва мактабларда болалар- дор вазирлик ва идоралар билан биргаликда
ўтказиш; нинг соғлом ва хавфсиз овқатланишини икки ой муддатда қонунчилик ҳужжатлари-
диагностика ва даволашнинг замона- таъминлаш мақсадида белгиланган са- га ушбу қарордан келиб чиқадиган ўзгар-
вий усулларини жорий этиш, юқори си- нитария қоидалари, нормалари ва гигие- тириш ва қўшимчалар тўғрисида Вазирлар
фатли тиббий хизматларни кўрсатиш, на нормативларига сўзсиз риоя этилиши Маҳкамасига таклифлар киритсин.
шу жумладан телетиббиётни жорий этиш устидан назоратни кучайтирсин. 21. Ушбу қарорнинг ижросини самарали
ва ривожлантириш; 15. Молия вазирлиги (Т.Ишметов): ташкил этишга масъул ва шахсий жавобгар
касалликлар регистрини яратиш, ил- оналар ва болалар, репродуктив ёшда- этиб соғлиқни сақлаш вазири А.М. Хаджи-
мий тадқиқотларни олиб бориш ва амали- ги аёллар саломатлигини таъминлаш учун баев, унинг ўринбосарлари А.Ш. Иноятов,
ётга татбиқ этиш, шунингдек, улар фао- зарур дори ва тиббиёт воситалари (“К” ви- А.А. Азизов, У.Ю. Собиров, Э.И. Баситха-
лиятига оид бошқа масалаларни (тиббий тамин, сурфактант ва бошқалар) билан қў- нова, Қорақалпоғистон Республикаси Вазир-
жиҳозлар ва асбоб-ускуналар билан таъ- шимча таъминлаш учун Давлат бюджети- лар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент
минлаш, малакали мутахассислар билан дан 2021 йилда 26 миллиард сўм ажратсин, шаҳар ҳокимлари белгилансин.
тўлдириш) ҳал қилиш юзасидан шахсан 2022 йилдан бошлаб мазкур банддаги хара- 22. Мазкур қарорнинг ўз вақтида ва
масъул ҳисобланади. жатлар учун зарур маблағларни Давлат бюд- натижали ижро этилишини назорат қи-
14. Соғлиқни сақлаш вазирлиги жети параметрларида кўзда тутсин; лиш Ўзбекистон Республикаси Бош ва-
(Э.Баситханова): болалар тиббиёт ва туғуруқ муассаса- зирининг ўринбосари Б.А. Мусаев ва
а) 2021 йил 1 августдан бошлаб Қо- ларида юқори технологик лаборатор уску- Ўзбекистон Республикаси Президенти
рақалпоғистон Республикаси, вилоятлар наларидан тўлақонли ва самарали фойда- маслаҳатчисининг биринчи ўринбосари
ва Тошкент шаҳрида перинатал ва скри- ланиш мақсадида Л.Н. Тўйчиев зиммасига юклансин.
нинг марказлари ҳамда бирламчи тиб- 2022 йилдан бошлаб Давлат бюджети- Амалга оширилаётган чора-тадбирлар
бий-санитария муассасаларидаги оналар дан реактив, реагентлар, сарфлов анжом- натижадорлиги юзасидан ҳар чоракда
ва болалар саломатлигига масъул тузил- лари ҳамда сервис хизматлар учун қўшим- Ўзбекистон Республикаси Президентига
малар (“Аёллар маслаҳатхонаси”, пренатал ча 8 миллиард сўм ажратсин. ахборот бериб борилсин.
скрининг хонаси, “тиббиёт бригадалари” 16. Соғлиқни сақлаш соҳасида амал- Ўзбекистон Республикаси
таркибидаги оилавий шифокор, педиатр ва га оширилаётган ислоҳотларни тез- Президенти Ш.Мирзиёев
бошқалар)нинг ҳомиладор аёлни комплекс лаштириш бўйича “Йўл харитаси” Тошкент шаҳри,
кузатуви бўйича қуйидаги чора-тадбирлар- 3-иловага мувофиқ тасдиқлансин. 2021 йил 25 май
ни назарда тутувчи ўзаро ҳамкорлик ва му- 17. Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Ўз-
вофиқлаштирилишини таъминловчи яго- бекистон Республикаси соғлиқни сақлаш UzA
6

Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори

Аҳолига гематология ва онкология
хизматларини кўрсатиш тизимини


янада такомиллаштириш тўғрисида


Гематология ва онкология йўналишлари- ходжаев), Соғлиқни сақлаш вазирлиги (У. миллий дастурлар асосида амалга оширилади:
да амалга оширилаётган ислоҳотларни изчил Собиров), Молия вазирлиги (Т.Ишметов) ва 9-14 ёшдаги ўсмир қизларни одам па-
давом эттириш, мазкур соҳада аҳолига кўрса- Қурилиш вазирлиги (Б.Зокиров) 2021 йил 1 пилломаси вирусига қарши вакцина
тилаётган тиббий хизматлар сифати, кўлами сентябрга қадар Республика ихтисослашти- билан эмлаш;
ва самарадорлигини ошириш, беморлар учун рилган онкология ва радиология илмий-ама- 30-55 ёшдаги аёллар орасида бачадон
қулай шарт-шароитлар яратиш ҳамда уларни лий тиббиёт маркази учун Тошкент тибби- бўйни ва 45-65 ёшдаги аёллар орасида
зарур дори воситалари билан узлуксиз таъ- ёт академияси клиникасининг бўш турган кўкрак бези саратони скрининги.
минлаш, шифохоналарни замонавий диаг- ҳудудида замонавий янги бино-иншоотлар Молия вазирлиги (Т.Ишметов) 2022 йил-
ностика лабораториялари ва тиббий техника- комплексини қуриш ва жиҳозлаш бўйича дан бошлаб Давлат бюджети параметрлари-
лар билан жиҳозлаш мақсадида: лойиҳа-смета ҳужжатларини ишлаб чиқсин. ни шакллантиришда мазкур бандда кўзда ту-
1. Республика ихтисослаштирилган ге- 4. Республика гематология, онкология тилган харажатларни молиялаштириш учун
матология илмий-амалий тиббиёт маркази ва радиология марказлари фаолиятини са- зарур маблағларни назарда тутсин.
Тошкент шаҳар, Чилонзор тумани, Арна- марали ташкил этиш бўйича ишчи гуруҳи Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар
сой кўчасида янги барпо этилган тиббиёт таркиби 1-иловага мувофиқ тасдиқлансин. Кенгаши Раиси, вилоятлар, Тошкент шаҳар
муассасаси биноларига оператив бошқарув Ишчи гуруҳи (Б.Мусаев): ҳамда туман (шаҳар) ҳокимлари мазкур банд-
ҳуқуқи асосида бепул жойлаштирилсин. 2021 йил 1 сентябрга қадар Тошкент да белгиланган қизлар ва аёллар орасида он-
Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Хаджибаев): шаҳар, Чилонзор тумани, Арнасой кўчасида кологик касалликлар тарқалишининг олдини
Қурилиш вазирлиги (Б.Зокиров) ва Молия янги барпо этилган тиббиёт муассасаси неги- олиш ва эрта диагностика қилиш миллий дас-
вазирлиги (Т.Ишметов) билан биргаликда зида 300 ўринли замонавий Республика ихти- турларини тегишли ҳудудларда самарали ва
2021 йил 1 сентябрга қадар янги биноларни сослаштирилган гематология илмий-амалий тўлиқ ижросини таъминлашга ҳамда ажра-
замонавий талаблар асосида, хусусан уларда тиббиёт маркази фаолияти илғор хорижий тилаётган маблағларнинг манзилли ишлати-
катталар ва болалар учун алоҳида жарроҳ- тиббиёт муассасаларининг тажрибасидан ке- лишига шахсан масъул ҳисобланади.
лик, жонлантириш, интенсив терапия, транс- либ чиққан ҳолда йўлга қўйилишини; 7. Туман (шаҳар) кўп тармоқли мар-
фузиология ва трансплантология бўлимлари, икки ой муддатда Болалар гематология- казий поликлиникаларининг “Аёллар
шунингдек, радио диагностика ва радио да- си, онкологияси ва клиник иммунологияси маслаҳатхона”лари таркибида мунтазам
волаш бўлимлари, бактериологик лаборато- маркази фаолиятини ташкил этиш ва ри- равишда аёллар орасида кенг кўлам-
рия, махсус овқат тайёрлаш бўлинмасини, вожлантириш, салоҳиятли кадрлар билан ли бирламчи текширишларни амалга
болаларга таълим олиш имкониятини яра- таъминлаш ва жиҳозлаш концепцияси- оширадиган “Онко-назорат” (Cancer-на-
тишни назарда тутган ҳолда қуриш ишлари нинг ишлаб чиқилишини; зорат) хоналари ташкил этилсин.
олиб борилиши ва тиббий техникалар билан Болалар гематологияси, онкологияси ва Белгилансинки:
жиҳозланишини таъминласин; клиник иммунологияси маркази фаолияти- ушбу хоналар 2022 йил 1 январдан бош-
Молия вазирлиги (Т.Ишметов) билан бир- ни ташкил этишга хорижий экспертлар ва лаб ҳудудий соғлиқни сақлаш умумий бюд-
галикда Республика ихтисослаштирилган етакчи илмий-тадқиқот муассасалари жалб жет фонди доирасида ташкил этилади;
гематология илмий-амалий тиббиёт маркази қилиниши, молиявий, ташкилий ва бошқа ушбу хоналардаги текширувлар сифати
янги биноларга жойлаштирилаётганлигини зарур чоралар амалга оширилишини; Республика ихтисослаштирилган онкология
инобатга олган ҳолда унинг тузилмаси, штат- суяк кўмиги ўзак ҳужайраларини кў- ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази
лар жадвали ва харажатлар сметасини қайта чириб ўтказиш амалиётини биринчи томонидан махсус ахборот бошқаруви тизи-
кўриб чиқиб, тасдиқласин. босқичда Республика ихтисослаштирилган ми орқали назорат қилинади.
2. Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Рес- гематология илмий-амалий тиббиёт марка- 8. Соғлиқни сақлаш вазирлиги (Э.Ба-
публика ихтисослаштирилган гематология ил- зида, кейинчалик эса Болалар гематология- ситханова) Қорақалпоғистон Республикаси
мий-амалий тиббиёт маркази ҳузурида Бола- си, онкологияси ва клиник иммунологияси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент
лар гематологияси, онкологияси ва клиник марказида ҳам жорий этилишини; шаҳар ҳокимликлари билан биргаликда:
иммунологияси марказини ташкил этиш Республика ихтисослаштирилган онко- икки ой муддатда мазкур қарорнинг 7-бан-
тўғрисидаги таклифига розилик берилсин. логия ва радиология илмий-амалий тибби- дида белгиланган чора-тадбирларни амал-
Белгилансинки: ёт маркази учун қуриладиган бино-иншо- га ошириш бўйича манзилли дастурларни
2022 йил 1 январдан бошлаб Болалар гема- отлар комплекси соҳадаги илғор хорижий ишлаб чиқсин;
тологияси, онкологияси ва клиник иммуно- тиббиёт муассасаларининг тажрибасини 2021 йил якунига қадар “Онко-назорат”
логияси маркази Республика ихтисослашти- инобатга олган ҳолда ташкил этилишини; (Cancer-назорат) хоналарида фаолият кўр-
рилган гематология илмий-амалий тиббиёт марказлар жойлаштириладиган бинолар- сатувчи шифокорларни тайёрлаш ишлари-
маркази таркибидан чиқарилиб, мустақил ни таъмирлаш ва жиҳозлаш стандартлари ни якунласин;
марказ сифатида фаолият юритади; ушбу соҳадаги илғор хорижий тиббиёт муас- 2022 йил 1 январга қадар “Онко-назо-
Болалар гематологияси, онкологияси сасалари тажрибаси асосида ишлаб чиқили- рат” (Cancer-назорат) хоналарининг зарур
ва клиник иммунологияси маркази Тош- шини ҳамда жиҳозланишини таъминласин. тиббий техникалар билан жиҳозланишини
кент шаҳар, Чилонзор тумани, Арнасой кў- 5. Молия вазирлиги (Т.Ишметов) онко- таъминласин.
часида янги барпо этилган тиббиёт муасса- логия ёрдамини такомиллаштириш ва он- 9. Белгилансинки, Қорақалпоғистон
саси биноларидан бирига оператив бошқарув кология хизматини янада ривожлантириш Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси,
ҳуқуқи асосида бепул жойлаштирилади; билан боғлиқ харажатлар учун Давлат бюд- вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари:
2021-2022 йилларда Қорақалпоғистон жетидан 2021 йилда қўшимча 60 милли- “Онко-назорат” (Cancer-назорат) хона-
Республикаси ва вилоятлар болалар кўп ард сўм ҳамда 2022 йилдан бошлаб 125 лари ташкил этилишига шахсан жавобгар
тармоқли тиббиёт марказларининг болалар миллиард сўмдан кам бўлмаган миқдорда ҳисобланади;
гематологияси бўлими негизида умумий маблағ ажратилишини таъминласин. ўз ҳудудларида гематологик ва онкологик
штатлар ва стационар ўринлар доирасида 6. Белгилансинки, 2022 йил 1 январдан касалликларни эрта аниқлаш ҳамда муваф-
Болалар гематологияси ва онкологияси бошлаб қизлар ва аёллар орасида онколо- фақиятли даволаш кўрсаткичларининг оши-
бўлимлари ташкил этилади. гик касалликлар тарқалишининг олдини ши, касаллик оқибатида юз берадиган ўлим
3. Тошкент шаҳар ҳокимлиги (Ж.Артик- олиш ва эрта диагностика қилиш қуйидаги ҳолатининг камайишига (Давоми 8-бетда)
7

позитрон-эмиссион томография текши- касалликларни эрта аниқлаш, беморларни
(Давоми. Боши 7-бетда) рувидан ўтиши билан боғлиқ харажат- даволаш ва уларнинг профилактикасини ку-
эришилганлиги улар фаолиятининг самара- лари Давлат бюджетидан қопланади; чайтириш учун тизимли равишда грант маб-
дорлигини баҳолашда асосий мезонлардан онкологик ва гематологик беморлар- лағларини жалб этиш чораларини кўрсин.
бири сифатида эътироф этилади. нинг Қорақалпоғистон Республикаси ва 16. Гематологик, онкологик ва ирсий им-
10. Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А. вилоятлардан республика ихтисослашти- мунологик касалликларга чалинган фуқа-
Хаджибаев) ва Давлат божхона қўмитаси рилган марказларига темир йўл ва авиа- роларга кўрсатилаётган тиббий хизматлар
(М.Азимов) икки ҳафта муддатда, истисно транспорт воситалари орқали кели- самарадорлиги ва сифатини ошириш мақса-
тариқасида, 2019-2021 йилларда тузилган ши билан боғлиқ харажатлар тегишли дида беморларнинг электрон рўйхатини
(тузиладиган) шартномалар асосида Соғ- маҳаллий бюджетлар маблағлари ҳисо- юритиш тизими жорий этилсин.
лиқни сақлаш вазирлигининг буюртмаси- бидан тўлиқ қоплаб берилади. Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Азизов)
га мувофиқ импорт қилинган тиббий буюм Соғлиқни сақлаш вазирлиги (У.Собиров), Ахборот технологиялари ва коммуникация-
ва техникалар, дори воситалари “Эркин Молия вазирлиги (Т.Ишметов) ва Транспорт ларини ривожлантириш вазирлиги (О.Пе-
муомалага чиқариш” божхона режимида вазирлиги (И.Маҳкамов) бир ой муддатда кось) билан биргаликда 2021 йил якунига
расмийлаштирилишини таъминласин. мазкур бандда белгиланган харажатларни қадар беморларнинг электрон рўйхатини,
11. Қорақалпоғистон Республикаси Вазир- давлат томонидан қоплаб бериш тартибини жумладан, унда гематологик ва онкологик
лар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ишлаб чиқсин ва тасдиқлаш учун Вазирлар беморлар рўйхатини шакллантириш, улар-
ҳокимликларининг ҳудудларда гематология Маҳкамасига киритсин. нинг электрон тиббий карталарини юритиш
ва онкология хизматлари сифатини ошириш, 14. Соғлиқни сақлаш вазирлиги (А.Ино- ва беморларни даволаш жараёнларини ку-
ҳудудий кўп тармоқли тиббиёт марказлари ятов, У.Собиров, Э.Баситханова) уч ой муд- затиш имкониятлари яратилишини назарда
ва онкология диспансерлари моддий-техника датда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти- тутган ҳолда ишлаб чиқсин.
базасини мустаҳкамлаш мақсадида 2-илова- нинг тавсиялари, гематологик ва онкологик 17. Гематология ва онкология хиз-
га мувофиқ тасдиқланадиган тиббий техни- касалликларни камайтириш бўйича ижобий матларини янада ривожлантиришга
калар ва сарф материалларини марказлашти- тажрибага эга хорижий давлатлар тажрибаси йўналтирилган чора-тадбирлар режаси
рилган тартибда харид қилиш тўғрисидаги асосида қуйидагиларни назарда тутувчи ге- 4-иловага мувофиқ тасдиқлансин.
таклифи маъқуллансин. матологик ва онкологик касалликларни эрта 18. Соғлиқни сақлаш вазирлиги
Қорақалпоғистон Республикаси Вазир- аниқлаш дастурини тасдиқласин: (У.Собиров):
лар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бирламчи бўғин шифокорларининг гема- а) икки ой муддатда:
ҳокимликлари ушбу бандда назарда тутил- тологик ва онкологик касалликлар тўғри- гематология ва онкология касалликла-
ган зарур маблағларнинг 40 фоизи 2021 сидаги ҳушёрлигини ошириш бўйича қисқа рини даволашда фойдаланиладиган дори
йил 15 июнга қадар, қолган 60 фоизи 2021 муддатли семинар-тренинглар ўтказиш; воситалари рўйхатини, уларнинг сама-
йил 1 октябрга қадар маҳаллий бюджет- тиббиёт бирлашмалари лабораторияла- радорлигини ҳисобга олган ҳолда, қайта
ларнинг қўшимча манбалари ҳисобидан рининг аниқлик даражасини ошириш, кўриб чиқсин ва ҳар йили янгилаб борсин;
Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги лаборатория шифокорларининг анализлар- манфаатдор вазирлик ва идоралар билан
Онкогематологик ва даволаш қийин бўл- ни таҳлил қилиш малакасини ошириш; биргаликда қонунчилик ҳужжатларига ушбу
ган касалликларга чалинган беморларни аҳолининг онкогематологик са- қарордан келиб чиқадиган ўзгартириш ва қў-
соғломлаштиришга кўмаклашиш жамғар- водхонлигини ошириш бўйича тарғи- шимчалар тўғрисида Вазирлар Маҳкамасига
масига ўтказилишини таъминласин. бот-ташвиқот ишларини жадаллаштириш. таклифлар киритсин;
Молия вазирлиги (Т.Ишметов), зарур Ахборот ва оммавий коммуникациялар б) уч ой муддатда Ички ишлар вазирли-
ҳолларда, ушбу бандда кўрсатилган тиб- агентлиги (А.Ходжаев), Ўзбекистон Миллий ги (П.Бобожонов), Фармацевтика тармоғини
бий техникаларни харид қилиш харажат- телерадиокомпанияси (А.Хаджаев) ва Ўзбекис- ривожлантириш агентлиги (С.Кариев) билан
лари учун Қорақалпоғистон Республика- тон Миллий ахборот агентлиги (А.Кўчимов) биргаликда онкологик беморларнинг даво-
си бюджети, вилоятлар ва Тошкент шаҳар Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳамда Қорақал- лаб бўлмайдиган босқичида уларга наркотик
маҳаллий бюджетларига Ўзбекистон Рес- поғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, ва психотроп воситаларни буюриш тартиби-
публикаси республика бюджетидан 2022 вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари ни соддалаштириш, шунингдек, оғриқ қол-
йил 1 июнга қадар қайтариб бериш шарти билан биргаликда гематологик ва онкологик ка- дирувчи наркотик ноинъекцион воситалар-
билан бюджет ссудаларини ажратсин. салликларни эрта диагностика қилишнинг аф- ни амалиётга татбиқ этиш бўйича Вазирлар
12. Соғлиқни сақлаш вазирлигига маз- залликларини акс эттирувчи аниқ рақамлар, ҳаё- Маҳкамасига таклиф киритсин;
кур қарорнинг 11-бандида харид қилиниши тий мисоллар ёрдамида қисқа метражли видео в) 2022 йил 1 мартга қадар катталар ва бо-
белгиланган тиббий техникаларни етказиб ролик, қўлланмалар тайёрлаш ва жамоатчилик- лаларда гематологик, онкологик ва иммуно-
бериш ҳақидаги импорт шартномаларини ка етказиш бўйича зарур чораларни кўрсин. логик касалликларни ташхислаш, даволаш
“Лойиҳалар ва импорт контрактларини ком- 15. 2021-2022 йиллар давомида аҳоли ҳамда беморларга паллиатив ёрдам кўрса-
плекс экспертиза қилиш маркази” ДУКда орасида гематологик ва онкологик касал- тиш стандартлари ва клиник протоколлари-
комплекс экспертизадан ўтказган ҳамда кон- ликларни эрта аниқлаш, беморларни даво- ни Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг
тракт тузилганлиги тўғрисидаги ахборотни лаш ва уларнинг профилактикасини кучай- тавсиялари асосида қайта ишлаб чиқсин.
махсус ахборот порталига жойлаштирган тириш учун хорижий грантлар, техник ва 19. Мазкур қарор ижросини самарали таш-
ҳолда, ишлаб чиқарувчиларнинг энг яхши бошқа ташқи беғараз кўмак маблағларини кил этишга шахсий жавобгар этиб соғлиқ-
таклифларини танлаб олиш йўли билан жалб этишнинг мақсадли кўрсаткичлари ни сақлаш вазири А.М.Хаджибаев ва унинг
тўғридан-тўғри тузишга рухсат берилсин. 3-иловага мувофиқ тасдиқлансин. ўринбосари У.Ю.Собиров белгилансин.
13. 2021 йил 1 июлдан бошлаб шундай Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Қарор ижросини ҳар чоракда муҳокама
тартиб ўрнатилсинки, унга кўра: Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар қилиб бориш, ижро учун масъул идоралар
гематология, онкология, клиник иммуно- ҳокимлари ҳамда инвестициялар ва ташқи фаолиятини мувофиқлаштириш ва назорат
логия, трансфузиология ва шу соҳадаги лабо- савдо вазирининг ўринбосари Б.Абидов маз- қилиш Бош вазир ўринбосари Б.М.Мусаев
ратория йўналишлари бўйича ёш мутахас- кур қарорга 3-иловада назарда тутилган мақ- ва Ўзбекистон Республикаси Президенти
сисларнинг хориждаги етакчи илмий ва садли кўрсаткичларга эришилиши учун шах- маслаҳатчисининг биринчи ўринбосари
тиббиёт марказлари иш жойларида мала- сан масъул ва жавобгар этиб белгилансин. Л.Н.Тўйчиев зиммасига юклансин.
ка ошириши ва стажировка ўташи билан Бош вазир ўринбосари – инвестиция- Амалга оширилаётган чора-тадбирлар
боғлиқ харажатлар Давлат бюджети ҳамда лар ва ташқи савдо вазири С.Умурзаков: натижадорлиги юзасидан ҳар чорак якуни
Онкогематологик ва даволаш қийин бўлган мазкур қарорга 3-иловада назарда ту- бўйича Ўзбекистон Республикаси Прези-
касалликларга чалинган беморларни соғлом- тилган мақсадли кўрсаткичларнинг ижроси дентига ахборот бериб борилсин.
лаштиришга кўмаклашиш жамғармаси ма- тўғрисида ҳар чорак якуни бўйича Ўзбекис- Ўзбекистон Республикаси
блағлари ҳисобидан тўлиқ қоплаб берилади; тон Республикаси Президенти Администра- Президенти Ш. МИРЗИЁЕВ
беморларнинг онкология ва гематоло- циясига ахборот киритиб борсин; Тошкент шаҳри,
гияга ихтисослаштирилган давлат тибби- аҳоли, хусусан Оролбўйи минтақасидаги 2021 йил 27 май
ёт муассасалари йўлланмалари асосида болалар орасида гематологик ва онкологик UzA.
8

12 май – Халқаро ҳамширалар куни
















ШИРИН СЎЗИ ШИФО БЎЛГАН



унёда шундай бир ҲАМШИРАЛАР!
Дкасб борки, унинг Манзура
эгалари ҳар қанча ардоқ, ЭРГАШЕВА
эъзоз ва шарафга муносиб- ғайрат-шижоатимни севимли касбим
дир. Чунки улар туфайли учун сарф этаман.
хонадонларга бахту саодат, Байрам иштирокчилари ва ғолиблар-
қувончу шодлик тўлади. ни вилоят соғлиқни сақлаш бошқарма-
Улар - нажот фариштала- си бошлиғининг биринчи ўринбоса-
ри, саломатлик посбон- ри вазифасини бажарувчи Баҳриддин
лари. Бошқача айтганда, Сиддиқов, Ўзбекистон Республикаси
жисмимиздаги оғриқларга, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг тиб-
дардимизга малҳам бўла бий хизматлар сифатини назорат қи-
олувчи, инсонлар сало- лиш бошқармаси Наманган вилоят бў-
матлиги учун ўз ҳузур-ҳа-
ловатидан кечиб, тунни лими бошлиғи Неъматжон Қирғизбоев,
тонгларга улаб, беморлар РИКИАТМ Наманган филиали директо-
бошида парвона бўлувчи- ри, тиббиёт фанлари номзоди Солижон
лар - ширинсўз ва зийрак, Мўминов, вилоят соғлиқни сақлаш
эпчил, чаққон ва меҳрибон 12 май - дими” кўрик-танловининг республика бошқармаси “Аҳолининг соғлом тур-
ҳамширалардир. Халқаро ҳам- босқичи ғолибларини тақдирлаш маро- муш тарзини қўллаб-қувватлаш ва
ширалар куни сими ҳам бўлиб ўтди. Кўрик-танловда жисмоний фаоллигини ошириш” бўли-
вилоятимизда ўзгача шукуҳда нишон- 13 та номинация бўйича 39 нафар ғо- ми бошлиғи Дилмурод Қодиров, вило-
ят соғлиқни сақлаш бошқармаси бош
ланди. Байрам тадбири пандемия тар- либлар аниқланди. ҳамшираси Райҳона Мансурова, тармоқ
тиб-қоидаларига тўлиқ амал қилинган Республика бўйича “Йилнинг энг яхши касаба уюшмаси раиси Аббосхон Мама-
ҳолда онлайн тартибда ўтказилди. фармацевти” йўна-
Вилоят соғлиқни сақлаш тизимида лиши бўйича фахрли
фидокорона хизмат кўрсатаётган энг 1-ўринга Наманган
илғор ўрта тиббиёт ходимлари ҳам соғ- вилояти болалар кўп
лиқни сақлаш вазирлиги биносидаги тармоқли тиббиёт
асосий студияга уланган Касаба уюш- маркази ички дорихо-
малари бирлашмаси вилоят кенгашида- на бўлими фармацев-
ги байрам тадбирига таклиф қилинди. ти Гулчеҳра Сотибол-
Видеоконференцалоқа тарзида ўт- диева, “Йилнинг энг
ган тадбирда Ўзбекистон Республикаси яхши катта ҳамшира-
соғлиқни сақлаш вазирининг ўринбоса- си” йўналиши бўйича далиевлар қизғин муборакбод этдилар.
ри Элмира Боситханованинг самимий фахрли 3-ўринга Республика шошилинч Матонатли ва машаққатли касб эгалари-
табриги янграши ҳамширалар қалбига тез тиббий ёрдам илмий маркази Наман- нинг келгусидаги фаолиятларида улкан
юксак фахр ва ифтихор ҳиссини бағиш- ган филиали хирургик реанимация бўлими муваффақиятлар тиладилар.
лади. Вазир ўринбосарининг устозлари катта ҳамшираси Раънохон Назарова муно- Танловнинг вилоят босқичида би-
ҳам ҳамширалар бўлганлигини тингла- сиб топилди. Ғолиблар “Соғлиқни сақлаш ринчи ўринни қўлга киритган 13 нафар
ган байрам иштирокчилари ўзгача ҳая- аълочиси” кўкрак нишони ва қимматбаҳо ҳамшира ташкилотчиларнинг “Фахрий
жон туйдилар. Нотиқ таъкидлаганидек, эсдалик совғалари билан тақдирландилар. ёрлиғи” ҳамда қимматбаҳо эсдалик
юксак савиядаги касбий маҳоратга ва - 28 йиллик фаолиятим давомида совғалари билан мукофотландилар.
инсонийлик фазилатларига эга устозлик касбий маҳоратимни ошириб, малакам- Шунингдек, вилоят даволаш-профи-
мақомидаги ҳамширалар вилоятимизда ни мустаҳкамлашдан асло эринмадим. лактика муссасалари, шаҳар ва туман-
ҳам жуда кўп. Изланишларим туфайли бугун ғолиблар лар тиббиёт бирлашмаларида хизмат
Шу куни Ўзбекистон Республикаси сафида эканимдан жуда-жуда бахти-
Соғлиқни сақлаш вазирлиги, соғлиқ- ёрман, - дейди Гулчеҳрахон. – Айниқ- кўрсатаётган барча ҳамшираларнинг
вакилларига вилоят соғлиқни сақлаш
ни сақлаш ходимлари касаба уюшмаси са, бу йил танловда “Соғлиқни сақлаш бошқармаси бошлиғи Абдулҳоди Ими-
билан ҳамкорликда анъанага кўра, ҳар аълочиси” кўкрак нишонига сазовор новнинг алоҳида байрам табриги би-
йили ўтказиб келинаётган “Йилнинг энг бўлганимдан ниҳоятда хурсандман. тилган ёрлиқлар топширилди.
яхши ўрта тиббиёт ва фармацевтика хо- Келгусида янада кўпроқ куч-қувватим,
9

Тафсилот

июнь - Халқаро болаларни ҳимоя қи-
лиш куни муносабати билан вилоят
1 психофизик ривожланиши бузилган
болалар учун ихтисослаштирилган типдаги
болалар уйи эрталабдан байрамона тусга кир-
ди. Шу куни мазкур муассасага турли ташки-
лот, корхона, ӯқув муассасалари, маҳалла ва
ҳокимлик вакилларидан иборат меҳмонлар
керакли анжомлар, ӯйинчоқлару ширинлик-
лар билан келиб, жажжи ӯғил-қизларнинг
шодлигига шодлик қӯшишди.




Айниқса, вилоят соғлиқни сақлаш
бошқармаси бошлиғи Абдулҳоди
Иминовнинг махсус совғалар би-
лан ташриф буюргани мурғак қалб
соҳибларига бир олам хурсандчи-
лик, завқу-шавқ бағишлади.
Бошқарма бошлиғи эътиборга
муҳтож фарзандлар парвариши ва
тарбияси билан виждонан шуғулла-
наётган Назира Ҳамдамова бошчи-
лигидаги фидойи жамоани қутлуғ
айём билан табриклади. Уларнинг
савобли, заҳматли ва машаққатли
фаолиятларида улкан муваффақият-
лар тилади.
- Болажонларга яратилган барча
яхши шароит ва имкониятлар Юртбо-
шимизнинг кӯнгли ӯксикларга юксак БОЛАЖОНЛАР
эътиборию ғамхӯрлигининг олий на-
мунасидир, - деди А. Иминов. - Тақ-
дир тақозоси ва турли сабабларга кӯра
бу ерда тарбияланаётган болажон- ҚУВОНЧИ
лар асло ёлғиз эмас. Уларни соғлом-
лаштириш, чуқурлаштирилган тиб-
бий кӯриклардан ӯтказиш, зарур га тушиб, ҳам ўзларини, ҳам
ҳолатларда мураккаб жарроҳлик меҳмонлар кӯнглини хушнуд
амалиётларини бажариш ҳамиша этишди. Айниқса, Абдураҳмон,
бизнинг муҳим вазифаларимиздан Омадбек, Ойшахон, Шаҳзода,
бири бӯлиб қолаверади. Нилуфар ва Самияхонлардан
Байрам тадбирида юз-кӯзлари- иборат рақс гуруҳининг чиқиш-
да табассум жилваланган кичкин- лари барчани ҳайратлантирди.
тойлар шеърлар ӯқиб, рақслар- Ўз мухбиримиз.

















10 10

КОРОНАВИРУСДАН



ҲИМОЯ ЎЗИМИЗГА БОҒЛИҚ



оронавирус дея ном олган, 2020 йилнинг март ойида биз-
нинг республикамизда ҳам қайд этила бошлаган бало на-
Кфақат халқимиз, дунё мамлакатлари аҳолиси бошига ҳам
ўта оғир кунларни солди. Хитойнинг Ухань шаҳридан тарқалган
вирус қисқа фурсат ичида барча қитъаларга етиб борди.

Мамасоли ТЎРАБЕКОВ,
Наманган вилоят СЭО ва ЖСБ бошлиғи.
Кун мавзуси республика ҳукумати аҳоли соғ-
Зудлик билан Президентимиз,

лиги ва ҳаётини сақлаб қолиш,
коронавирус инфекцияси тарқа-
лишининг олдини олиш учун
зарур чора-тадбирларни кўрди,
мамлакатда фавқулодда каран-
тин тартиби ўрнатилди. Тезкор
усулда барча қулайликларга
эга қўшимча махсус тиббиёт
масканлари барпо этилди. Чет
мамлакатлардан зарур дори-
дармон, техника, ҳимоя воси-
талари келтирилди. Тажрибали
мутахассислар жалб қилинди.
Шукрки, оғир кунлар ортда
қолди. Аҳиллик, ҳамжиҳатлик, ва ЖСХ тақсимотига асосан 58 батамом халос бўлиш мақса-
қатъий интизом асосида амал- минг доза AstraZeneca, 183 минг дида кенг қамровли саъй-ҳара-
га оширилган режали тадбир доза ZF-UZ-VAC2001, 900 доза катлар олиб борилмоқда. Бироқ
ва муолажалар ўз самарасини Sputnik-V вакциналари келти- жамоат жойлари, бозор, савдо
берди. Коронавирус инфекция- рилди. Шу йил май ойининг шохобчалари каби айрим таш-
сининг ўчоғи секин-аста сўна охиригача 135572 нафар хавф гу- килот, муассасаларда карантин
бошлади. Аммо бу коронави- руҳига мансуб бўлганларни қў- қоидаларининг қўпол равишда
русдан батамом халос бўлдик, шиб ҳисоблаганда, жами 186 863 бузилаётганлиги барчамизни қат-
дегани эмас. Жаҳон соғлиқни нафар аҳоли қатламида эмлашни тиқ ташвишга солмоқда. Байрам
сақлаш ташкилоти томони- самарали ўтказишга муваффақ тадбирлари, тўй ва маросимлар-
дан берилаётган маълумотлар бўлдик. Биринчи ва иккинчи да ниқоб тақиш, қўлларимизни
ҳамон қатор мамлакатларда босқичда эмлаш олган аҳоли ҳимояловчи воситалар билан
ҳолат ўта аянчли эканлигини қатламида уч кунлик патронаж зарарсизлантириш, оралиқ
кўрсатиб турибди. кузатувлари йўлга қўйилди. Ўр- масофани сақлаш каби қоида-
Барчангизга яхши маълумки, ганишлар шуни кўрсатмоқдаки, ларга риоя этмай қўйдик. Аҳвол
бир муддат аввал республика- шаҳар ва туман даволаш-профи- шундай давом этса, инфекция
мизда коронавирус инфекция- лактика муассасаларига эмлаш- тарқалиши жиддий тус олиши
сига қарши вакцинация жараё- дан сўнг ножўя ҳолатлар куза- мумкинлигини билган ҳолда ўзи-
ни бошланди. Ҳозирда ЖССТ тилганлиги ҳақида мурожаатлар миз, оила аъзоларимиз, халқимиз
томонидан тавсия этилган ва келиб тушмаган. ҳаёти ва соғлигини хавф остига
амалиётда қўллашга рухсат бе- Юқоридаги факт ва рақам- қўймаслигимиз керак. Коронави-
рилган вакциналар билан аҳо- лардан ҳам кўриниб турибдики, рус инфекциясидан ҳимоя фақат
лини босқичма-босқич эмлаш мамлакатимизда, шу жумладан, ўзимизнинг эҳтиёткорлигимиз,
амалга оширилмоқда. Вилоя- вилоятимизда ҳам коронавирус карантин тартиб-қоидаларига
тимизга ҳам Республика СЭО инфекцияси тарқалиши ва ундан қатъий риоя этишимизга боғлиқ.
11

МИРМАҲМУД МИРШОҲИДОВИЧ


МИРСАЙДУЛЛАЕВ


Олий тоифали кардиолог, тиббиёт ва табобат фанлари доктори,
Германия Федератив Республикаси Майнс шаҳри Йоханс Гутен-
берг университети қошидаги “Авлиё Йозеф” госпитали фахрий
профессори ҳисобланади.
М. М. Мирсайдуллаев, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси
Турон ФА академиги, Европа ва Россия кардиологлар ассоциа-
цияси аъзоси. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Cақлаш аъло-
чиси ҳамда Халқаро Амир Темур, Алишер Навоий ва Бобур му-
кофоти совриндори, “Янги овоз” Марказий Осий ёзувчилари ва
тарихчилар кенгаши аъзосидир.
У шу йилнинг 28 март куни Турон фанлар Академияси илмий
кенгашида табобат фанлари доктори илмий даражасини олиш учун
олиб борган изланишлари маҳсули - “ЗАҲИРИДДИН МУҲАММАД
Суратда: Табобат фанлари доктори дипломини БОБУРНИНГ КАСАЛЛИК ТАРИХИНИ ЎРГАНИШДА ХАЛҚ ТА-
академик Мирмаҳмуд Мирсайдуллаевга Турон Фан- БОБАТИ ВА ЗАМОНАВИЙ ТИББИЁТ АСНОЛАРИ” мавзусидаги
лар Академияси президенти, академик Ҳайдарбек диссертациясини муваффақиятли ҳимоя қилди ва табобат фанлари
Бобобеков топширмоқда (26 апрел, 2021 йил). докторлик ҳимояси 100 фоиз овоз билан тасдиқланди.
ТАБОБАТ ВА ТИББИЁТ



ТАРАҚҚИЁТИ тиббиёт ва табобат фанлари доктори.
М. МИРСАЙДУЛЛАЕВ,


Қадим замонлардан бошлаб табо- жаларга эришилишига замин яратди. Савол беришади, нима учун минг
бат йўли билан табиблар одамлар ка- Мен табобат тиббиётнинг айрим йиллардан бери табобат йўли билан
салликларига ташхис қўйиш, даволаш бўшлиқларини тўлдиради, деган касалликлар даволаб келинади-ю,
ва касалликларнинг олдини олиш би- фикрдаман. Аммо табиблар, ҳеч бўл- аммо ҳозирда тиббиёт аҳли уларни
лан шуғулланиб келганлар. Вақтлар маганда, ўрта тиббий маълумотга эга тан олмайди, деб. Мен юқорида ай-
ўтиб Абу Али ибн Сино касалликларга бўлишлари керак. тиб ўтганимдек, авваллари ҳам тиб-
ташхис қўйиш, даволаш ва профилак- Турон ФА академиги Х. Н. Бо- биёт ривож топган. Мовароуннаҳрда
тика услубларини жамлаб, тартибга бобеков бошчилигида 2020 йил 17 бу борада ўзига хос пойдевор ва таж-
солиб, “Тиб қонунлари” асарини ярат- Албатта, менинг риба мавжуд бўлган.
ди ва бу асар тез орада дунёнинг бар- фикрим - тиббиёт олий- Шу ўринда тарихга назар солсак.
ча тилларига таржима қилинди. Евро- гоҳларида табобат илми- Бобур Мирзонинг 1506 йилда 20 кун
па касалликларни текшириш, ташхис ни ҳам ўргатиш лозим. Буни давомида Ҳиротда бўлганида, “Сафо-
қўйиш ва даволашни Авиценадан ўр- аввало, инсоннинг мижозини ия” ва “Шифоия” шифохоналарини,
ганганликларини тан олиб айтадилар. аниқлашдан бошлаш керак, деб “Халосия” ва “Ихлосия” номли мад-
Европа тиббиёти бизга чор Россия ўйлайман. Табобат билан тиббиёт раса ва шаҳар ҳаммомларини айла-
давлатининг Туркистон ўлкасига кириб бирлашган жойда ташхисни қў- ниб чиқади. Ўша давр шифохонала-
келишидан бошланади. Шу вақтдан йишдаги камчиликлар камая- рида аёллар ва эркаклар учун алоҳида
бошлаб бизнинг юртимизда икки табо- ди, саломатликни тез тикла- ётоқлар ташкил қилинган. Бемор аёл-
бат йўналиши бошланади, яъни тиббиёт нишига эришилади. лар учун қаровчи ва табиб учун ёрдам
ва табобат. Албатта, ўша даврда рус ши- берувчи ҳамширалар бўлган. Шифо-
фокорларига бизнинг табобатимиз куч- февралда академияда “Табиблик ва хонанинг бош табиби барча касал-
ли бўлиши ёқмайди ва ҳар томонлама замонавий тиббиёт. Муаммо, қара- ликларни назорат қилган ва тегишли
табобатни камситишга, эскилик сарқи- ма-қаршиликлар ва узвийлик” мавзу- муолажаларни белгилаган.
ти деб қарашга ҳаракат қилганлар. сида ўтказилган давра суҳбатида Ўз- Табиблар касалларни сиҳатгоҳлар-
Бу жараён мустақиллик давригача бекистоннинг барча вилоятларидан да даволаш лозимлигини билган,
давом этди. Истиқлол шарофати би- келган табиб ва тиббиёт олимлари юқумли касалларга алоҳида шифо-
лан халқ табобати марказлари яратил- (академия аъзолари) қатнашди. Давра хона мавжуд бўлган. Руҳий касаллар
ди ва юртимиз табиблари уюшиб, бир суҳбати қизғин тортишув ва баҳслар- ташқи муҳит билан алоқа қилмасли-
жамият ташкил қилдилар. Президен- га бой бўлди. Унинг ниҳоясида шун- гини таъминловчи беморхоналарда
тимиз Ш. Мирзиёев ташаббуси билан дай хулосага келиндики, табобат ва тутилган, аниқроғи, бугунги тил би-
Тошкент тиббиёт академиясида табо- тиббиёт ҳамнафас бўлиши, табиблар лан айтганда, юқумли ва руҳий касал-
бат факультетининг очилиши кела- ташхис қўйиш ва даволашда маълум ликлар шифохоналари ташкил қилин-
жакда даволаш ишларини яхшилаш, стандартларга риоя қилишлари, улар ган ва у ердаги беморларнинг ҳолати,
малакали мутахассисларни кўпайти- ҳеч бўлмаганда, 6 ойлик тиббиётнинг дори-дармонларнинг таъсири, асо-
риш, қадимги анъанавий услублар анатомия, физиология ва бошқа соҳа- ратларининг олдини олиш усуллари
билан замонавий даволаш ишларини ларида маълум вақт курсларда ўқи- билан шуғул-
уйғунлаштириш борасида катта нати- шлари лозим. ланганлар.
12

Муҳаммад Ҳай- фий ёзади: “Устод Шайх (яъни табиб)
дар Мирзонинг Муфриднинг ҳолатини кўриб, бир неча
“Тарихи Рашидий” асарида Алишер Наво- катта извош чумоли (чумолининг бир
ий билан Биноийнинг ўрталарида торти- тури) топиб келишларини буюрадики,
шув юзага келганида, Мир Алишер ҳазрат- тезда етказадилар. Устод Муфриднинг
лари ҳазил қилиб: “Биноий жинни бўлиб эзилган ичакларини кесиб, икки томо-
қолибди, уни “Дорушшифога” ётқизиб, нидан яқинлаштиради ва извош чумо-
калтаклаш ва нўхат шўрва бериш керак”, лининг оғзини ичакнинг уланган жойига
деганлар . Эътибор берсак, ўша даврда тутди. Чумоли нишли лаблари билан ик-
1
руҳий касаллар учун алоҳида “Дорушши- кала ичакнинг чокидан тишлади. Устод
фо” аталмиш шифохона бўлиб, руҳий ҳо- шу заҳоти чумолининг бўйнини кесиб,
лати ақлига бўйсунмаган беморларни кал- танасини ташқарига ташлади. Шун-
таклашган, силласи қуригач, бироз вақт дай қилиб, у барча узилган ича-
ўтказиб, нўхат шўрва беришган. Шу ва бо- кларни тикиб чиқди. Муфрид
шқа табобат усуллари билан даволашган. қирқ кун деганда соғайиб
Биноий бу ҳазилни чин билиб, Ироққа - оёққа турди” .
3
Султон Яъқуб ҳузурига кетиб қолган. Содиқ Сайҳуннинг “На-
Бундан ташқари, Абу Бакр Ар-Розий, манган Афросиёби: бу
Аш-шайх ар-раис табиб Абу Али ал-Ҳу- қадимий пойтахт Ахси-
сайин ибн Абдуллоҳ ибн Сино ва Зайнид- кентдир” асарида шундай
дин Абул Фазойил Исмоил ибн Ҳусайн парча бор: “ ... Баҳор бош-
ал-Журжоний ал-Хоразмий шогирдлари ланиб қолган, аммо ҳаво
ҳам ўз даврларида катта муваффақият- совуқ эди, - дея хотирлай-
ларга эришганлар. Уларнинг давомчи- ди Араббой ака Иброҳимов. – Бир фикрлар устуворлигини билдик. Бунинг
ларидан бири - Заҳириддин Муҳаммад куни Яҳё Ғуломов (академик, Ахсикент икки сабаби бор. Аввало, шарқнинг ис-
Бобурнинг табиби Юсуфий ибн Муҳам- қазилмалар экспедицияси раҳбари) шо- сиқ иқлимидаги одамлар тезроқ терлай-
мад ибн Юсуфдир. У XVI асрнинг ўнинчи гирдлари билан келиб қолди. “Юринг, ди, чанг ҳам тезроқ кўтарилади, салга ба-
йилларидаёқ машҳур табиб сифатида ном Ахсикентни яна бир кўрайлик”, деди. дан кирланади. Ниҳоят, ювиниш эҳтиёжи
қозонган. Жуда кўп касалликларга тўғри Нима бўлдики, тупроқ орасида кучаяди. Ибн Сино бобомиз ҳам бежиз
ташхис қўя билган ва даволашда юксак бир нарса ялтираб кетди. Эгилиб ҳаммом ва саломатлик тўғрисида тиббий
илмий ютуқларга эришган. Шу аср боши- олдим. Бош суяги экан, ҳалиги бош- маслаҳатлар бермаган. Бу ҳаётий зарурат
да Европадан Ҳиротга захм касаллиги (си- нинг устки қопқоғидаги айлана чок- эканлигидан келиб чиқиб, алоҳида илмий
филс) тарқалади. Бедаво бўлиб кўринган лар бир неча еридан чегаланган. тавсиялар яратган. Ахсикент эса ўз даври-
ушбу касалликдан кўплар оламдан ўтади. Худди синган чинни идишни қадоқ- да нисбатан тиббий маданият ривожлан-
Бу касалликни тадқиқ этиб, унга қарши чи қандай бутласа, шундай бирик- ган шаҳарлар сирасига кирган.
дори-дармонлар ишлаб чиққанлардан би- тирилган. Материал олтиндан, ял- Қадимда ҳаммом фақат ювиниш жо-
ринчиси Юсуфий эди . Унинг даво дори- тираб турибди. Бу бизнинг ҳозирги йигина эмасди. Жумладан, Римдаги
2
сини кейинчалик Европага олиб кетиб, у медицина тилида бош миянинг тре- ҳаммомда спектакллар намойиш қилин-
ердаги захм билан оғриган беморларни панация қилиниши, даво муолажаси ган, бадиий кўргазмалар уюштирилган,
муваффақият билан даволаганлар. ўтгач, тилла қадоқ билан бош мияни нотиқлар нутқ сўзлаган, савдогарлар
Ўша даврларда жарроҳлик амали- 4 савдолашган. Ахсикент ҳаммомлари
ёти ҳам бир мунча йўлга қўйилган эди. беркитиш демакдир . ҳам шундан кечаю кундуз покиза ва
Фикримиз исботи учун Восифийнинг Қадимда табиблар беморларни на- иссиқ турган, у ерлардан ҳамшаҳарлар-
“Бадоеъ-ул-вақоеъ” асаридан қуйида- фақат даволаш билан шуғулланганлар, нинг, меҳмонларнинг қадамлари узил-
ги парчани келтирамиз. Бунда мумтоз балки касал бўлмасликларининг олди- магани, саломатликни сақлаш маскани-
табобатимиздаги мўъжиза ўз аксини ни олиш ва касалликни шиддатланиб га айлангани шубҳасиз. Ҳам эркаклар,
топган. Жарроҳликдаги бу амалиётни, кетишидан муҳофаза қилиш ҳам улар- ҳам аёллар ҳаммомининг мавжудлиги
эҳтимол, жаҳон табобатининг ютуғи нинг вазифасига кирган. Шахсий гигие- эса икки тоифанинг теппа-тенг қадр-
дейиш мумкин. нага риоя қилиш кўплаб касалликлар- ланганини яққол кўрсатади.
Ҳусайн Бойқаро ҳукмронлиги даври- нинг олдини олувчи профилактикадир. Агар биз Абу Али ибн Синонинг “Тиб
да Муфрид исмли паҳлавонни Мирҳа- Бундай профилактика қилиш жойи ўз қонунлари”да: “Мисли, темирли ва шўр
лил номли ғаними атрофидагилари би- вақтида ҳаммомлар бўлган. Академик сувлар бўғин оғриқларига, бўшашишга,
лан бир боғда тутиб, роса калтаклашади. Яҳё Ғуломовнинг Ахсикентдаги архео- нафас қисишга ва буйрак касалликларига
Бу ҳам етмаганидек, баданининг 18 жо- логик қазилмаларидан топилган ҳам- фойда қилади, синган жойларнинг битиши-
йига пичоқ ва ханжар уриб, ўлар ҳолат- момларнинг тарихини Содиқ Сайҳун ўз ни тезлаштиради ва турли яраларга фойда
да ташлаб кетишади. Бу аҳволдан хабар асарида кенг ёритади. қилади”, деган тавсиялар ёзганини назар-
топган давр султони Ҳусайн Бойқаро Беихтиёр ҳаммом ҳақида маълумотлар да тутсак, Ахсикентдаги ҳаммомлар фақат
энг машҳур жарроҳ билан жабрланган билан қизиққанимизда, унинг биринчи тозалик масканигина эмас, айни маҳалда
Муфридни ўз ҳузурига олиб келишни пайдо бўлган жойи қаер экани ҳалигача мўъжаз шифохона вазифасини ҳам ўтаган,
ва қандай бўлмасин, паҳлавонни соғай- аниқланмаганини, лекин ҳаммомлар энг деган фикрга келамиз. Худди ҳозирги са-
тириш йўлини топишни буюради. Воси- аввал шарқда пайдо бўлган деган асосли наторийлардаги ванналар каби кўҳна кент

1. Муҳаммад Ҳайдар Мирзо. Тарихи Рашидий. Тошкент, Шарқ. 2010. Б-218. ҳаммомлар ванналари ҳам шифобахш ги-
2. Маҳмуд Ҳасаний. Бобурнинг хос табиби Юсуфий табобати. Тошкент, Фан. 1992. Б-5. ёҳлар солинган сувларга тўлдирилган бўл-
3. Қудратуллаев Ҳ. Бобур армони. Тошкент, Шарқ. 2005. Б-108. са ажаб эмас . Кўриб турибмизки, аввалги
5
4. “Тиббиёт ва замон” журнали, Наманган, № 12, 2012 йил. Б-6. табобат ҳозирги тиббиётнинг асосидир.
5. “Тиббиёт ва замон” журнали, Наманган, № 12, 2012. Б-6.
13

ПНЕВМОНИЯ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН


ҲОМИЛАДОРЛАР ПАРВАРИШИ


ВА ТУҒРУҚНИ АМАЛГА ОШИРИШ


Лола АБДУЛЛАЕВА,
омиладорлик давридаги пневмония вилоят Перинатал маркази акушер-
бутун дунёда жиддий муаммо бў- гинекологи, тиббиёт фанлари номзоди.
Ҳлиб қоляпти. Ҳомиладор ва бошқа
аҳоли ўртасида касалланиш ва ўлим кўрсат-
кичлари пневмониядан ўсиб боряпти. Охирги Пневмония этиологияси
50 йил ичида шифохонадан ташқари пневмо- 40-61 фоиз ҳомиладорликда пневмо-
ниядан ўлим 20 фоиздан 4 фоизгача пасайди. ния қўзғатувчисини аниқлаб бўлмайди.
Катталарда 60-80 фоиз пневмония-
Шифохонадан ташқари пневмония ларни бактериялар, 10-20 фоизини ати-
ташхиси қўйилган ҳомиладорлар юқо- пик микроорганизмлар, 10-15 фоизини
рироқ босқичдаги шифохонага ётқизи- вируслар чақиради.
лиши шарт. Пневмония оғир кечишига
бронхиал астма, чекиш, кам овқатланиш, Пневмониянинг клиник белгилари
жигар касалликлари, ўпка сурункали об- Нафас билан боғлиқ симптомлар Нафас билан боғлиқ
структив касаллиги, ҳомиладорлик каби бўлмаган симптомлар
қўшимча холатлар сабаб бўлади. Йўтал – 90 фоиз ҳолатда Иситма 38°Сдан юқори ёки 36°Сдан паст
Пневмония - бу ўткир юқумли ка- Балғам ажратиш – 66 фоиз ҳолатда Бош оғриғи
саллик бўлиб, асосан бактериал этио- Ҳансираш – 66 фоиз ҳолатда Чарчоқ
логияда бўлади, ўпкани ўчоқли за- Кўкрак қафасида оғриқ – 50 фоиз Миалгия
рарланишига ва альвеолалар ичига ҳолатда
экссудация бўлиши билан таърифла-
нади. Пневмония - гриппнинг энг кўп Терлаш
тарқалган асорати. Кўнгил айниши
Даволаш компонентлари:
Касалликнинг ўлим хавфи бўйича синфланиши: (CURB 65) шкаласи 1. Антибактериал терапия.
Паст хавфдаги пневмония Ўлим хавфи 3% CURB65 шкала бўйича 0-1балл 2. Вирусга қарши терапия.
Ўрта хавфдаги пневмония Ўлим хавфи 9% CURB65 шкала бўйича 2 балл 3. Респиратор ёрдам.
Юқори хавфдаги пневмония Ўлим хавфи 40% CURB65 шкала бўйича 3 балл 4. Гемодинамик параметрлар кор-
рекцияси.
CURB 65 шкаласи 5. Симптоматик даво.
Антибактериал терапия
Confusion Ҳуши кирди-чиқди 1 балл Антибактериал терапия – бу илмий
Urea Қондаги сийдикчил 7 ммоль/л 1 балл асосланган йўналиш. Пневмония ташхи-
Respiratoryrate Нафас тезлиги 30дан кўп (1 дақиқада) 1 балл си қўйилиши билан антибактериал тера-
Blood pressure Систолик Қ/Б 90 мм/сту.дан паст. 1 балл пия биринчи 4 соатда қўлланилади. Пнев-
мония давоси эмпирик бошланиб, сўнг
Диастолик Қ/Б 60 мм сту.дан паст балғам бак экмасига кўра ўтказилади.
65 Бемор ёши 65 ва ундан юқори 1 балл Антибактериал терапия самарадор-
CURB 65 шкаласи 2009 йилда ишлаб Физикал текширувлар: лиги 24 соатдан 72 соатгача баҳолана-
чиқилган ва 2015 йил Буюк Британия То- - Тахипноэ; ди. Антибиотик фақат томир орқали
ракал жамияти томонидан қайта кўриб - цианоз; юборилади. Клиник ҳолат яхшилан-
чиқилган. Ушбу шкала катта ёшдаги аҳо- - бурун қанотларининг ёзилиши; гач, антибактериал терапия per.os -7-14
лининг ўлим хавфини баҳолашга мўл- - қўшимча нафас мускулларининг кун давом этади. Антибактериал тера-
жалланган. Ушбу шкалага кўра, паст хавф нафасда иштирок этиши; пияни тўхтатишга афебрил давр 48-72
гуруҳдаги беморлар амбулатор шароитда - перкутор овознинг пасайиши; соатни ташкил қилади.
антибактериал препаратларни монотера- - ўпкада аускультатив ўзгаришлар Вирусга қарши даво
пия сифатида қабул қилади. Ўрта хавфдаги - бронхиал нафас хириллашларининг Грипп эпидемияси даврида барча
беморлар стационарда комбинацияланган эшитилиши; пневмония билан касалланган ҳомила-
перорал ёки парентерал антибактериал те- - вирусли ёки микоплазмали пнев- дорларда ўтказилади. Грипп билан касал-
рапия олади. Юқори хавфдаги беморлар монияда ҳомиладорларда физикал тек- ланишни биринчи 48 соатда бошланади.
зудлик билан интенсив терапия бўлимига ширувда бўлмаслиги мумкин. Давони бошлашда лаборатор тасдиқла-
ётқизилиб, комбинацияланган парентерал Ўпка рентгенографияси камида 2 та ниши шарт эмас. Терапия бошлашдан ав-
антибактериал терапия олади. врач консилиуми асосида ўтказилади. вал ҳомиладордан ёзма розилик олинади.
Лекин ҳомиладорликда пневмо- Рентгенография фойдаси ҳомилага зиён- Респиратор терапия
ния оғир кечиши мумкинлиги ино- дан кўра юқорироқ. Пневмонияга шубҳа Кислород сатурацияси (SpO2) пуль-
батга олиниб, унинг ҳар қандай ту- қилинган ҳар бир ҳомиладорни кўкрак соксиметр ёрдамида барча пневмония
рида ҳомиладорларни стационарга қафас рентгенографияси бажарилиши билан касалланган ҳомиладорларда
ётқизиб, антибактериал терапияни шарт. Рентгенография ўтказишдан аввал аниқланади. Респиратор терапия SpO2
парентерал усулда қўллаш зарур. аёлнинг ёзма розилиги олинади. 94 % паст бўлганда бошланади.

14

Респиратор терапия Муколитиклар:
3 усулда ўтказилади: Амброксол 30 мг 3 марта суткада ёки 1
1. Намланган кислород ингаляцияси - мл. м/о ёки т/и 2-3 марта суткада буюри-
бурун канюлялар, юз маскалари орқали. лади. АЦЦ-200 мг 2-3 марта суткада ёки
2. Ноинвазив ўпка вентиляцияси СРАР 300 мг (3 мл) м/о ёки т/и 1-2 маҳал сутка-
режимида. да. Мукалтин 1таблеткадан 3-4 маҳал ку-
3. Инвазив сунъий ўпка вентиляцияси нига ичишга буюрилади.
(СНО). Қон компонентлари:
4. Респиратор терапия мақсадида. Ўпка шикастланишига қон препаратлари
5. SpO2 - 94-98 % бўлиши. юқори хавф туғдиргани учун ўта эҳтиёткор-
6. SpO2 -94 % дан паст бўлса намлан- лик билан консилиум асосида қўлланилади. Ҳуқуқий саҳифа
ган кислород юз маскаси ёки назал кан- СЗП трансфузияси фақат коагулопатияни
юля орқали берилади. клиник ёки лаборатор тасдиқлангандан сўнг Кимлар ногиронлиги
7. Ноинвазив ўпкалар вентиляцияси ўтказилади. Эрмасса трансфузияси Hb-70 г/л
СРАР режимида юз маскаси ёки бурун кан- паст бўлса ўтказилади (ювилган эрмасса). Ге- бўлган шахс ҳисобланади?
юляси орқали берилган кислород самараси моррагик синдромда ва тромбоцитлар сони Ўзбекистон Республикасининг
бўлмаса, 4-6 соат давомида бошланади. 50000 мкл. бўлса, тромбомасса қуйилади. 2020 йил 15 октябрда қабул қилин-
Ўпка сунъий вентиляциясига Тромбопрофилактика:
кўрсатма: Пневмония билан ёки септик шокда ган "Ногиронлиги бўлган шахс-
1. СРАР режимида ноинвазив ўпка вен- беморлар антитромботик терапия олиши ларнинг ҳуқуқлари тўғрисида”ги
тиляцияси самарасизлиги. зарур. Қонуни билан ногиронлиги бўлган
2. Артериал босим 90/60 мму.дан кам. Бошқа даволаш компонентлари: шахсларнинг ҳуқуқларини таъ-
3. Диурез 20 мл/с.дан кам (гиповоле- Ошқозондан қон кетишининг олдини минлаш соҳасидаги муносабатлар
мия бўлмаса). олиш мақсадида Н2-блокаторлар буюри- тартибга солинади.
4. Вазопрессор препаратларга муҳтож- лади. Глюкокортикоидлар нафас йўлла-
лик бўлса. рининг обструкциясида, ўпка шишида, Унга кўра:
Инфузион терапия ўта қатъий назорат вирусли перикардит ва миокардитда бую- ногиронлиги бўлган шахс — ижти-
остида бажарилади. Ўпкалар гидратация- рилади. Плеврал бўшлиқларда суюқлик моий ёрдам ва ҳимояга, жамият ва
сининг олдини олиш учун инфузион тера- кўп йиғилса, торакоцентез ўтказилади. давлатнинг сиёсий, иқтисодий, ижти-
пияни чеклаш шарт. Вирусли юкламани Небулайзер терапия буюрилади. моий ҳаётида бошқалар билан бир-
Пневмонияда акушерлик (тактика) га тенг тўлиқ ва самарали иштирок
чоралари: этиш учун шарт-шароитлар ярати-
Пневмония ҳомиладорликни тўхтатишга
кўрсатма бўлмайди. 32 ҳафтадан сўнг поли- лишига муҳтож барқарор жисмоний,
орган етишмовчилик ривожланса, абсолют ақлий, сенсор (сезги) ёки руҳий нуқ-
акушерлик кўрсатма билан ўтказилади. Туғ- сонлари бўлган шахслар ногиронлиги
дириш усули ва муддати консилиум асосида бўлган шахслар деб топилади;
аёлнинг ёзма розилиги билан бажарилади. тиббий-ижтимоий экспертиза -
Пневмония билан касалланган аёлларни текширувдан ўтказилаётган шахс-
табиий туғруқ йўллари орқали туғдириш нинг клиник-функционал, ижтимоий,
мақсадга мувофиқ. Кесар кесишни мутлоқ касбий-меҳнат ва психологик маълу-
акушерлик кўрсатмага асосан ёки юқори мотларини комплекс баҳолаш асосида
хавф остидаги аёлга ҳомиладорликнинг унинг соғлиғи йўқолганлиги даража-
пасайтириш мақсадида орал гидратация 20-ҳафтасидан сўнг (реанимацион чоралар
зарур: 2 стакан/соатига сув ичиш. самарадорлигини ошириш учун) бажари- сини ҳамда организмининг функция-
Гемодинамик кўмаклашув: лади. Полиорган етишмовчилик бўлмаса, лари турғун бузилганлиги сабабли
1. Инфузион терапия ва вазоактив ҳамда оғриқсизлантириш регионар (эпидурал, ҳаёт фаолияти чекланганлиги дара-
инотроп препаратларни қўллаш натижасида спинал) бўлади. Нафас етишмовчилиги ку- жасини, ногиронлик гуруҳини, ноги-
МВБ- 8-12 мм су. (ИВЛ 12-15 мм су), ўртача чайса, СНОга ўтказилади, ҳомиладорлик- ронликнинг бошланиши сабаби ҳамда
ҚБ > 65 мм/су. диурез -0,5 мл/кг/с, Ht-30 %. ни тўхтатишга кўрсатма бўлмайди. вақтини аниқлаш, шунингдек шахс
2. Дориларни босқичма – босқич қўйи- Ҳомиладорликни антенатал ўлими, учун соғлиғининг ҳолатига кўра мум-
лади 1000 мл кристаллоид, 500 мл синте- кўп ҳомиладорликда битта ҳомиланинг кин бўлган меҳнат фаолияти турлари
тик коллоид. ўлими зудлик билан туғдиришга кўрсатма ва зарур меҳнат шароитлари, ўзгалар-
3. Самарасизликда норадреналин 2-20 бўлмайди. Нафас етишмовчилиги ва чан-
мкг/мин ёки допамин 5-20 мкг/кг/мин,, диқли бачадон шошилинч кесар кесишга нинг парваришига, санаторий-курорт-
мезатон 4-300 мкг/мин, миокардиал дис- кўрсатма эмас. Пневмония билан касал- да даволанишнинг тегишли турларига
функцияда – добутамин 20 мкг/кг/мин. ланган аёлларни туғдириш аёлнинг аҳво- ҳамда ижтимоий ҳимояга бўлган эҳти-
4. Самарасизликда метилпреднизолон ли стабиллашгач ўтказилади. ёжларини аниқлайди.
20-40 мг ёки дексаметазон 12-16 мг. Сабаби - туғруқ асосий касалликни ва Шахсни ногиронлик белгисига
Ностероид препаратлар: нафас етишмовчилигини кучайтириши кўра камситиш, ногиронлик сабабли
Тана ҳарорати 38 C ва юқорироқда ҳамда мумкин. Акушерликда қон кетиш, ҳомила- ҳар қандай ажратиб қўйиш, истисно
о
плеврал оғриқда ацетомифен (парацетамол) нинг интранатал ўлими, йирингли-септик этиш, четлатиш, чеклаш қонун билан
т/и, ичига ёки шам шаклда орқа пешовга. асоратлар юз бериши мумкин. Ўз-ўзидан қатъиян ман этилади.
Таблеткалар 0,5 г. ичига максимал доза 1,0 г. 4 дард фаолияти бошланса, туғруқ табиий Элёр ТОШМАТОВ,
маҳал суткада. Суткали доза - 4,0 г. Свеча - 0,5 г. йўллар орқали олиб борилади.
per rectum максимал доза - 1,0 г. 4 маҳал сутка- I – II даврни оғриқсизлантириш (эпиду- Наманган шаҳар адлия бўлими
да. Томир ичига парацетамол 1 фл. - 100 мл. 15 рал, спинал анестезия). II даврни қисқар- ҳузуридаги давлат органлари ва
дақиқа давомида суткада 4 мартагача максимал тириш учун вакуум-экстракция ёки аку- ташкилотларига юридик хизмат-
доза - 4,0 г. 3 кундан кўп тавсия этилмайди. шерлик қисқичлар қўлланилади. лар кўрсатиш маркази бошлиғи.
15

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали:
ҲАР ЛАҲЗАДА ҲАЁТ



УЧУН КУРАШИБ!



ўчада сиренасини ёқиб бораётган тез
ёрдам машинасини кўрган заҳоти-
Кмиз кўнглимизда ҳам хавотир, ҳам
ишонч уйғонади. Демак, қаердадир кимдир
тез тиббий ёрдамга муҳтож, шиддат билан
елиб бораётган махсус машинадаги шифо-
корлар унинг учун нажот фаришталаридек
гўё. Ёхуд беморни олиб шифохона томон кета-
ётган “амбуланс” ичида лаҳзалар кураши ке-
таётир. Ҳаёт ғолиб келадими ва ёки ўлим?
Бу тиббиёт ходимларининг касбий маҳора-
ти ва билимига, тезкорлигига боғлиқ...


Сезганингиздек, сўз Республика лият юритиб келмоқда. Жумладан, сак, фикримизни асослаган бўламиз.
шошилинч тиббий ёрдам илмий марка- шошилинч педиатрия, болалар жар- Хусусан, филиалда 2017 йилда бел
зи Наманган филиали жамоаси ҳақида роҳлиги, 1- ва 2-жарроҳлик, гинеко- умуртқаларини асоратли синишла-
бормоқда. Саҳифаларимизда филиал- логия, қон-томир жарроҳлиги, бола- рида замонавий ТПФС (транспеди-
даги мавжуд шарт-шароитлар, жамоа лар реанимация ва анестезиология, куляр фиксацияловчи система) билан
эришаётган ютуқлар, ислоҳотларнинг 1- ва 2-кардиология ва шошилинч мустаҳкамлаш операцияси усулла-
бу масъулиятли инсонлар тақдиридаги терапия, неврология, нейрохирур- ри амалиётга татбиқ этилди. Худди
аҳамияти хусусида ҳикоя қиламиз. гия, болалар жароҳатлари, травма- шу йилнинг ўзида 56 беморда мана
ТИББИЁТ МУАССАСАСИ тология, терапевтик реанимация ва шундай жарроҳлик амалиёти амалга
оширилган бўлса, 2018 йилда 61 бе-
хирургик реанимация, нейрореани-
ҚАЧОН ТАШКИЛ мация бўлимлари ва қабулхона замон мор шу усул воситасида шифо топди.
ТОПГАН? талаблари асосида жиҳозланган. Бош мия инсульти билан оғриган
Маълумот ўрнида айтиб ўтиш Шунингдек, рентген диагности- хасталарда уйқу артерияси стенозла-
ўринлики, Ўзбекистон Республикаси ка бўлими, клиник ва биохимик ла- рини доплерографик аниқлашни ва
Президентининг 1998 йил 10 ноябр- боратория, қон қуйиш бўлими, мар- кўрсатмага асосан каротидэндартерио-
даги “Республикада соғлиқни сақлаш казлашган амалиётлар мажмуаси, эктомия операциясини қўллаш тадбиқ
тизимини ислоҳ қилиш Давлат дасту- функционал диагностика бўлими, этилди ва 9 та бундай операция муваф-
ри тўғрисида”ги Фармони асосида марказлашган стерилизация ва де- фақиятли якунланди.
тузилган Республика мувофиклашти- зинфекция бўлими, тез тиббий ёрдам Шунингдек, 2018 йилда синус ту-
рувчи комиссия кенгаши йиғилиши- бўлими (103) ва уларнинг шахобча- гун сустлиги синдроми оқибатида ўт-
нинг 1999 йил 9 январдаги 3-сонли лари, пархез таомлар бўлими, дори- кир юрак етишмовчилиги билан келган
қарори билан маъқулланган ва Соғ- хона, юқори технологиялар сервис дардманларда икки камерали кардио-
лиқни сақлаш вазирлигининг 1999 бўлими, ахборот таҳлил бўлими ва стимулятор имплантацияси ўрнатилди.
йилдаги 18-сонли буйруғига асосан архив, санитария ҳаво йўллари (са- 6 нафар беморга бир камерали, 1 нафа-
вилоят ҳокимлиги соғлиқни сақлаш навияция) бўлими ҳам беморлар са- рига икки камерали кардиостимулятор
бошқармасининг 1999 йил 2 фев- ломатлигини самарали муҳофаза қи- имплантация қилинди.
ралдаги 22/1 сонли буйруғи билан лишда муҳим ўрин тутади. 2017 йилда яна бир янги турдаги
480 ўринли собиқ вилоят кўп соҳали РШТЁИМ Наманган филиалида жарроҳлик амалиёти татбиқ этилди.
шифохонаси ўрнида 350 ўринли Рес- йил давомида 30000 га яқин бемор- Яъни, сон суягининг бўйнидан ёпиқ си-
публика шошилинч тиббий ёрдам ил- лар даволаниб шифо топади, 10000 га нишларида чаноқ-сон бўғимини тотал
мий маркази Наманган вилояти фи- яқин турли катта ва кичик операция- эндопротезлаш операцияси 2017-2019
лиали ташкил этилган. лар ўтказилади. йиллар давомида жами 68 нафар ши-
“Республика шошилинч тиббий ёр- ИЗЛАНИШ - кастланганларда ўтказилди ва ўзининг
дам илмий маркази Наманган филиа- ижобий самарасини кўрсатди.
ли” юридик номи Наманган шаҳар ҳо- ТИББИЁТ ЎЗАГИ 2018 йилдан бошлаб жигар цирро-
кимлигининг 2002 йил 25 декабрдаги Изланиш ҳар бир соҳада муваффақи- зи, портал гипертензия, қизилўнгач
1255-сонли қарорига асосан берилган. ятларга асос бўлади. Бироқ тиббиёт ти- веналари варикоз кенгайиши, кенгай-
Республика шошилинч тиббий ёрдам зимида изланишда бўлмоқлик шу қадар ган веналардан қон кетишида эндо-
илмий маркази Наманган филиали вило- муҳимки, бир он бу жараёндан тўхтаган скопик лигатура қўйиш усули татбиқ
ят тиббий муассасалари учун ташкилий тиббиёт ходими ўз фаолиятида йиллар- этилиб, икки йил ичида 350 нафар бе-
услубий марказ бўлиб, вилоят аҳолисига га арзигулик танаффусни бошдан ўтказ- морда бундай амалиётлар бажарил-
юқори малакали ихтисослашган шоши- гандек бўлиши мумкин. РШТЁИМ На- ди. Ҳар йили ўт-тош касаллиги би-
линч тиббий ёрдамни кўрсатади. манган филиали жамоасининг ҳар бир лан оғриган беморларга эндоскопик
ИМКОНИЯТ ВА аъзоси буни чин юракдан англайди ва ретроград холангиопанкреатография,
шу боисдан изланишлар кўлами тобо-
САЛОҲИЯТ УЙҒУНЛИГИДА ра кенгайиб бораётир. Муваффақиятлар эндоскопик папиллосфинктеротомия
билан литоэкстракция муолажалари
Филиал 350 ўринга мўлжалланган ҳам шунга монанд. ўтказилади.
бўлиб, 21 та клиник бўлимлар фао- Анча йиллар олдинга назар ташла-
16

Филиалда фаолият кўрсатаётган 385
нафар шифокорларнинг 174 нафари олий
тоифа, 52 нафари биринчи тоифа, 54 на-
ЭНГ СЎНГГИ ЗАМОНАВИЙ фари иккинчи тоифага эга.
ТИББИЙ ЖИҲОЗЛАР БИЛАН РШТЁИМ Наманган филиалида ҳо-
РШТЁИМ Наманган филиали инвести- зирги кунда 5 нафар тиббиёт фанлари
ция Дастури бўйича жорий йилда капитал номзодлари фаолият олиб бормоқда. Бар-
таъмир ва реконструкциядан чиқарилди. камол Исҳоқов, Улуғбек Абдуллаев, Рав-
Натижада қабулхона бўлими ёнига 2 қа- шан Темиров, Низомиддин Алихонов,
ватли қўшимча бино барпо этилди. 1-қа- Шоира Файзиевалар - тиббиёт фанлари
ват қабулхона бўлими, 2-қават 200 киши- номзодлари ҳисобланади. Уларнинг сафи
лик конференция залидан иборат бўлди. янада кенгайиш арафасида. Чунки жамоа-
Ҳозирда ободонлаштириш ва кўкаламзор- нинг яна 4 нафар ёш врачлари илмий из-
лаштириш ишлари олиб борилмоқда. ланишда. Филиал директори Аброржон ларки, уларнинг жамоада соғлом муҳит
Филиалга 2018 йилда Япониянинг Ўз- Алижанов профессор А.М.Хаджибаев яратишдаги салоҳиятларини ҳар қанча эъ-
бекистондаги элчихонасининг “Ривожла- раҳбарлигида, кардиолог Тожихон Нур- тироф этсак ярашади.
наётган давлатларда ижтимоий соҳани матова профессор Н. Мамасолиев раҳбар- Филиал директори Аброржон Алижанов-
ривожлантириш учун кичик грантлар” лигида шошилинч тиббиётнинг долзарб нинг бу катта жамоа эришаётган ҳар бир ки-
дастури асосида филиалнинг нейрохирур- мавзулари бўйича илмий тадқиқот ишла- чик муваффақиятда ҳам муносиб ҳиссаси
гия бўлими врачи Сайдулло Шарифбоев рини амалга оширмокдалар. борлигини инкор этиб бўлмайди. Зотан, бу
110 минг АҚШ доллари миқдорида грант Шуни ҳам алоҳида таъкидлаш ўрин- ёш, изланувчан, ҳаммага бирдек самимий ва
ютиб олди. Бу маблағ ҳисобига Германия- лики, интилувчан ёш шифокор Сайдулло талабчан директор қисқа вақт ичида барча-
нинг «Karl Storz» компаниясининг “Ней- Шарифбоевнинг астойдил саъй-ҳаракат- нинг меҳрини қозониб улгурди.
роэндоскоп” аппарати сотиб олинди. Бу лари, Англия, Япония ва Россия давлатла- Ҳамидулло Устабоев, Умиджон Муҳид-
аппарат ёрдамида замонавий микроней- рида малака ошириш чоғида ўрганганла- динов, Адҳамжон Ирисбаев, Умиджон Аб-
рохирургик оператив даво муолажалари ри, Япония гранти асосида энг замонавий дуллаев, Баркамол Исҳоқов, Шукрулло
йўлга қўйилди. нейроэндоскопик асбоб-ускунасининг Солижанов, Улуғбек Абдуллаев, Шерзод
Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш лозимки, олиниши баробарида вилоятимизда ғоят Саидметов каби директор ва бош врач ўрин-
филиалнинг барча бўлимлари ҳозирги мураккаб жарроҳлик амалиётларини тат- босарлари, бош ҳамшира Райҳона Мансуро-
замон талаблари асосида жиҳозланган. биқ этиш имкониятини яратди. валар аллақачон бежиз тайинланмаганликла-
Тиббиётнинг долзарб мавзуларига
бағишланган Халқаро илмий-амалий кон- рини амалда исбот этишга улгурганлар. Ҳар
ференцияларда, съезд ва конгрессларда бирининг илмий салоҳияти, касбий тажри-
йилига юзлаб мақола ва маърузалар билан баси ҳақида жуда кўп илиқ гапларни айтиш
иштирок этилади. Филиалда чет эл илғор мумкин.
технологияларини қўллаш борасида Рос- Реанимация бўлимлари масъулият, ҳу-
сия, Озарбайжонннинг нуфузли клиника- шёрлик ва тезкорлик энг кўп талаб қилина-
лари профессорлари иштирокида маҳорат диган бўлимлар ҳисобланади. Марказнинг
дарслари ўтказиб келинмокда. хирургик реанимация ва анестезиология,
Тошкент врачлар малакасини ошириш нейрореанимация, кардиотерапевтик реа-
институтида жорий йилнинг ҳозирги дав- нимация, болалар реанимацияси ва анесте-
ригача 98 нафар шифокорлар мутахассис- зиологияси каби бўлимларини бошқариб
келаётган Муродулло Эралиев, Исмоил
Рентген-диагностика бўлими Германия- лик бўйича малака оширди. Отабоев, Иброҳим Мадумаров, Дилмурод
нинг «SIEMENS» рентген аппарати, опе- 2018-2021 йиллар давомида эса маҳал- Мамадалиев каби шифокорлар нафақат ма-
рация хонаси «Karl Storz» торакоскопи, лий бюджет ҳисобидан 10 нафар шифокор съулият, ҳушёрлик ва тезкорлик, шу билан
лапароскоплари, функционал диагно- Туркия, Озарбайжон, Германия давлат- бирга юксак даражада билим, тафаккур,
стика бўлими Япониянинг “ALOKA” ва лари ва Буюк Британияда малака ошир- жасоратни ўзларига фазилат қилиб олган
Нидерландияни «PHILIPS» фирмасининг дилар. 9 нафар ҳамшира тиббиёт инсти- тиббиёт ходимларидир.
«En-Visor» каби замонавий ультратовуш тутларининг Олий маълумотли ҳамшира Қабулхона бўлими мудири Акмал Абдул-
диагностика аппаратлари билан таъмин- мутахассислиги бўйича курсларни тугат- лаев, диагностика бўлими мудири Фарҳод
ланган. ган. Убайдуллаев, рентген-диагностика бўлими
Бир сўз билан айтганда, 2018-2021 Бўлимларга шу касб учун туғилган мудири Жамолиддин Абдуллаев, лаборато-
йиллар давомида бюджет маблағлари ҳи- чинакам фидойилар раҳбарлик қилиб рия бўлими мудири Акрам Аҳмадалиев, қон
собидан 3 миллиард 973 миллион сўмлик келмоқдалар. 1- ва 2-шошилинч хирур- қуйиш бўлими мудири Ҳамидулло Тўхта-
тиббий аппаратлар (рентген, УТТ, СНО - гия, қон-томир жарроҳлиги, гинекология, мирзаев, дорихона мудири Зулфия Насрид-
сунъий нафас олдириш аппарати, сийдик болалар шикастлари бўлими, нейрохи- диновалар ҳам чин маънода тиббиёт ривожи
анализатори, автоклав, коагулометр, цен- рургия, травматология, комбустиология, йўлида сидқидил меҳнат қилмоқдалар.
трифуга, электрокардиограф, биокимёвий токсикология ва ЭКД, 1- ва 2-шошилинч Филиалда ахборот-коммуникация тех-
анализатор ва бош- қалар) сотиб олинди. кардиология, шошилинч неврология, шо- нологияларини, янги инновацияларни
шилинч педиатрия, болалар хирургияси каби
МАЛАКАЛИ КАДРЛАР – бўлимларни Адҳам Рузматов, Абдулҳоди татбиқ этиш, соҳа ишини рақамлашти-
МУВАФФАҚИЯТЛАРГА АСОС Йўлдошев, Раъно Раҳмонова, Шуҳрат Ка- ришга жиддий эътибор қаратилмоқда.
Бугунги кунда филиалда 2440 нафар римбаев, Комилжон Абдусаттаров, Неъ- Филиал бўйича беморларнинг касаллик
ходим фаолият кўрсатмоқда. Улардан 385 матжон Юсупов, Ҳасанбой Тожибоев, тарихларини ҳаракатлантиришда “Арго-
нафари врач, 1383 нафари ҳамшира, 546 Баҳром Мавлонов, Маликжон Ортиқов, мед” дастуридан самарали фойдаланил-
моқда. Бу ходимлар вақтини тежаш, ортиқ-
нафари кичик тиббиёт ходимларидир. 16 Гулчеҳра Ибрагимова, Бахтиёр Ёқубов, ча қоғозбозликларга барҳам беришда ғоят
нафар провизор ва фармацевт ходимлар, Бобур Ходжаев, Авазбек Зуфарханов каби
116 нафар бошқа вазифадаги ходимлар- билимли, малакали, ўз ишига масъули- қўл келаётир.
нинг ҳам жамоада ўз ўрни бор. ятли шифокорлар бошқариб келаётир- (Давоми 18-бетда)
17

«МЕНИНГ



ҲАҚҚИМ






ЙЎҚМИДИ?!»



ЁХУД ЭТНИ ТИРНОҚДАН

АЖРАТАЁТГАН ИЛЛАТ


(Давоми. Боши 17-бетда)
“103” ХИЗМАТИ: КЕЧА ВА БУГУН Тақдирни қўл билан яратур одам...
Бундан 20 йил муқаддам Наманган шаҳар тез тиббий ёрдам
хизматида 30 та тиббий бригада (20 та санитар автотранспорт
1-тез ёрдам бўлимида ва 10 таси «Сув хўжалиги» бўлимида)
фаолият кўрсатар, 30 дона “УАЗ”, “РАФ” ва «Волга» автомо-
биллари санитар автомашиналари ҳисобланган. Бу санитар ав-
томашиналар тиббий жиҳозлар билан таъминланмаган, фақат
биттагина ЭКГ аппарати бўлиб, у ҳам бир каналли бўлган.
- Бугун ҳаммаси кескин ўзгарган, - дейди тез ёрдам бў-
лими бошлиғи Одилжон Норбўтаев. - Айни пайтда Наман- АБДУОЛИМОВА
ган шаҳри аҳолисига 50 та тиббий бригада ва 50 та санитар
автомашиналар ажратилган. Жумладан, 10 та «HYUNDAI», Лайло
3 та «TOYOTA», 37 та «Damas», ҳамиша чақирувлар учун
шай ҳолатда. Бу автомобилларнинг 7 таси махсус тиббий
жиҳозлар: ЭКГ, дефибрилятор, кардиомонитор-дефибриятор,
электроотсос, сунъий нафас бериш аппарати ҳамда кислород
жамланмалари билан жиҳозланган.
Ҳозирги кунда аҳолига тез тиббий ёрдам кўрсатиш сифати кес-
кин ўсган. Барча тиббий бригадалар 75 хилдаги дори-дармон ва
42 хилдаги тиббий жиҳозлар билан таъминланган. 2021 йил охи-
рига қадар тез тиббий ёрдам хизматидаги хизмат муддатини ўтаб
бўлган «Damas» автомашиналари «Volkswagen» русумли замона-
вий реанимобиллари билан алмаштирилиши режалаштирилган.
Жорий йилда Ўзбекистон Республикаси Президентининг
совғаси - 2 та “СОБОЛ” русумли реанимобиль санитар ав-
томашиналари аҳолига сифатли ва тез тиббий ёрдам кўрса-
тишда қўл келаётир.
Филиал қабулхона бўлимига бир суткада ўртача 500 дан
ортиқ бемор мурожаат қилади. Тез ёрдам бўлимига эса бир
сутка ичида Наманган шаҳри бўйича 850, вилоят бўйича
3000-3200 тагача чақирув келиб тушади.

Саҳифа муаллифидан:
Инсон саломатлиги – бебаҳо бойлик. Бу жуда кўп
такрорланадиган ибора бўлса-да, унинг замиридаги
меҳнат, машаққат, заҳмат ва масъулиятни биргина тиб-
биёт ходимининг атиги бир кунлик иш фаолиятига на-
зар ташлаш асносида англаш, тасаввур этиш мумкин.
Биз сизга фаолиятини баён этган Республика шоши-
линч тиббий ёрдам илмий маркази Наманган филиали
жамоасининг бу эзгу жараёндаги фидокорлигу жонбоз-
лигини таъкидламоқчи бўлдик, холос. Агар қалбингиз-
да бу шарафли касб эгаларига нисбатан ҳурмат ҳисси
янада ортган бўлса, биз муддаоимизга етибмиз. Журна-
лимизнинг галдаги сонларида мана шундай фидойилар
ҳақида сўз юритишда давом этамиз.
Саҳифани М. РЎЗИАЛИЕВА тайёрлади.
18

кўча четидаги курсичада ўтирган бола-
қшом чоғи маҳалланинг қоқ ўртасида кўтарил- кайга кўзим тушди. Юзи оппоқ, кўзлари
ган шовқин-сурон ҳаммани сергак торттирди. қора, аммо оёқлари жуссасига нисбатан
ОКимдир бировнинг уйига ўт тушибди, деган ха- жуда калта, бир қўли тирсагидан ортига
ёлга борди. Кимдир кимнингдир бирови бевақт қазо қил- қайрилган, қоқ суяк…
- Гапира оладими? – сўрадим
димикан, деб ўйлади. Аммо ҳаммаси бошқача эди… ҳамроҳим бўлган кишидан. У мен лавҳа
тайёрламоқчи бўлган оиланинг тўнғич
Жанжал чиққан хонадонга етиб кел- ди. Гўёки боланинг шундай туғилишига ўғли эди.
ган маҳалла идораси вакиллари нохуш фақатгина у айбдор. Эл-юрт орасида - Бироз.
манзаранинг устидан чиқишди. отасининг шарманда бўлишига ҳам… - Исминг нима? – сўрадим болакай
- Касалманд қизингни мен келин қил- Келинойиларнинг пичинг-шаъмалари, қаршисига чўкиб. Бирдан боланинг
масам, ким ҳам уйланарди унга?! Хо- шивир-шивирлари сабр косасига сўнг- оғзи бир томонга қийшайиб кетди. У га-
тининг иссиқ қилди, совуқ қилди – шу ги томчи бўлиб тушдими… бир тонгда пирмоқчи бўлган экан. Аммо сўз ўрни-
совуқ урган новдангни ўғлимга ўтка- ўзини осиб қўйди!.. га ғўлдираган товуш чиқди. Шу маҳал
зиб олди-ку! – овози борича бақирарди Шунга ҳам тўрт йил бўлибди. Бир ичкаридан бир эркак чиқиб келди. Бизга
куёвнинг онаси. неча ой аввал қизнинг отасини кўчада шундай ўқрайиб қарадики, қўрқиб кет-
- Қизим кўчада қолган эмасди. Ўзи учратиб қолдим. Ёнида набираси. дим. Беихтиёр ўрнимдан туриб, ортга
ўғлинг битта ўғрининг боласи эди. Мен - Ҳамма жабр бизга бўлди, сингил, - икки қадам ташладим.
қизимни бермаганимда, бу дунёдан деди у оқариб кетган соқолини асабий - Тинчликми? – деди у киши ўша ва-
сўққабош ўтарди, - унга жавобан «тай- силаб. – Опам ўғлини бошқасига уйлан- жоҳатда.
ёрлаб қўйган найза»ларини ота кетди тирди, иккита соғлом набирали бўлди - Тинчлик… Бу синглимиз ўғлингиз
қизнинг отаси. ҳам. Менинг қизимни эса жувонмарг билан бир-икки оғиз…
- Сенми ҳали менинг эримни ўғри дей- кетгани қолди. Мана бунга қараб эзилиб - Нимани гаплашади? Нима иши бор,
диган. Ҳозир кўрсатиб қўяман сенга… кетаман, сингил, мана бунга қараб! бу болада? Уни тинч қўйсин!
Аёл эркакка ташланди. Жуда хунук У қизчанинг қўлларини баланд кўта- Узр сўраб, кетдик. Кейин ўша бола
манзара. Йиртилган ёқалар, юлинган риб силтади. Қизчанинг мунг чўккан ҳақида сўраб билдим. У – икки ака-ука-
сочлар, дод-вой, бақир-чақирлар, ин- кўзлари катта-катта очилди. Бобоси- нинг қуда тутиниши меваси экан. Энг
софга чақиришлар. Қани, бу икки қа- нинг юзига хавотирли боқди. Узун-узун ёмони, унинг синглиси ҳам ногирон
риндошни тинчлантириб бўлса… киприклари пирпиради. Нима айб қил- туғилибди. Шундан сўнг она бўлмиш
Нега бундай бўлди, деган саволни ганини тушунолмади, ҳайронлиги бат- икки боладан юз ўгирган, бошқа тур-
беряпсизми? тар ошди. муш қилиб кетибди. Болалар отасида
Маълум бўлишича, бу бир-бирини - Эшитгандирсиз, аёлимни ҳар икки қолибди. Бироздан сўнг булардан ҳам
юмма талаган инсонлар - қариндош, кунда бир қон босими ошади, - сўзида ёмонроқ гап эшитдим: ўша оиланинг
опа ва ука. Улар уч йил аввал қуда бў- давом этди бобоси. - Ҳар сафар фалаж кенжа ўғлини ҳам амманинг қизига уй-
лишган. Ўша пайтда бу ишни ўзларича бўлиб қолмасайди, деб қўрқаман. Қи- лантиришмоқчи экан…
ҳаммадан сир тутишган. Ғишт қолип- зининг доғи иккимизни ҳам адо қилди. Мактабда ўқиб юрган кезларимда,
дан кўчиб бўлгандагина, маҳалла-кўй Эсини еб қўйган одамгина қариндошга бир масал ўқигандим. Икки қуш дўст
билган. Шунда ҳам йигитнинг онасига қуда бўларкан. Телевизор, газеталар- бўлибди. Бир куни бири иккинчисини
катталар қайта-қайта айтишган: «Қўй, да эшитсак, ўқисак, айтаверишади-да, ўзини қояларга ураётганини кўрибди.
бу ишингни, қуда бўлдим – жудо бўл- ёзаверишади-да, деб ўйлаган эканмиз. Нега бундай қиласан, яшашдан шун-
дим, деб юрмагин тағин. Эртага ўзинг- Одамнинг боши деворга тегмагунча чалар тўйдингми, деб сўраган биринчи
гаям, ёшларгаям қийин қилиб қўйма», кўзи очилмас экан-да, эссиз… қушга жавобан, иккинчиси: «Нега бун-
дея. Аммо она бўлмиш сўзида туриб ол- Эссиз… Бу сўзни айтган одам умр дайлигини мен ҳам тушунмайман, аммо
ган: «Раҳматли онагинамнинг васияти бўйи меҳнат қилиб, сўнг бўш қўл билан аждодларим шундай қилишган. Мен
эди бу, амал қилмасам бўлмайди. Қола- қолган бўлади. Чиндан ҳам, бир қизни ҳам шунга мажбурман», дебди…
верса, яккаю ягона ўғлимга ўзимники- бир парча этлигидан катта қилиб, нав- Мантиқсиз сабабларни рўкач қилиб
лардан олиб берсам дейман. Қаригани- ниҳол ёшида қора тупроққа топшириш қуда тутинаётган қариндошлар ўша –
мизда, бизларни малол олмайди», деб. бўш қўл билан қолишдан даҳшатлироқ. ўз-ўзини қояларга уриб ҳалок қилаётган
Охир-оқибат нима бўлди? «Сиз- Ҳар куни отанинг тушларига кирадиган қушга ўхшайдилар. Бундан бошқа нарса
биз»лар то кар ва соқов қизалоқнинг нуридийдасининг қарашлари на эшита эмас. Гоҳида тушунтиришлар наф бер-
дунёга келишигача давом этди, холос. оладиган, на гапиришни биладиган ши- май, қуда бўлиш фикридан қайтмаётган
Бугун «ўзиники» бўлган келин қайнона- рингина қизалоқнинг нигоҳларига кўч- қариндошларни жисмоний имконияти
нинг кўзига балодек кўриняпти. Опам- ган. Ота-ку, юраги зардобга тўлиб кет- чекланган болалар парваришланаётган
нинг эшигида қизим яйраб-яшнаб юрар, ганида, кимгадир ҳасрат қилар – бироз болалар уйларига олиб бориш керак,
деб ўйлаган ота бошини қайси деворга енгиллар. Лекин қизча-чи? У ўзи билан дея ўйлаб қоламан. Улар оёқчаларини
уришни билмаяпти. бирга улғайиб бораётган дардларини ҳаракатлантира олмаётган, ўйинчоқлар-
Энг ёмон иш ундан кейин содир бўл- қандай қилиб айтсин?! ни ўз қўлчалари билан ушлаш бахтидан
ди. Ота қизини олиб кетди. Маҳалла му- Эрта турмуш, қариндошлар ўрта- мосуво, кўриш ё эшитиш, гапиришдек
тасаддилари оилани сақлаб қолиш учун сидаги никоҳнинг салбий оқибатлари имкониятдан ҳам маҳрум этилган бир-
ҳар икки хонадон ўртасида бўзчининг ҳақида ўйласам, яна бир воқеа ёдимга гина боланинг нигоҳларидаги: «Мен
мокисидек қатнай бошлашди. Аммо тушаверади. Бир неча йил аввал шаҳар шундай туғилишга мажбур эдимми?
куёвнинг ота-онаси на келин, на қуда- маҳаллаларидан бирига бордим, ибрат- Мени бошқалардек соғлом туғилишга
ларнинг юзига қарашни истамади. Ке- ли хонадон ҳақида лавҳа тайёрлаш ҳаққим йўқмиди?» - деган саволларга
линчак ота уйида ҳам таъналарга қол- учун. Ўша ҳовлига кириб бораётиб, жавоб топиб беришлари керак!..
19

угун дунё бўйича минглаб,
Тиббиёт ва ислоҳот чекмоқда. Тиббиёт тараққиёти туфай-
балки миллионлаб болалар
Б туғма юрак нуқсонидан азият


ли ушбу хасталикдан бутунлай фориғ
бўлаётганлар талайгина. Бироқ қай-
сидир омиллар сабаб нобуд бўлаётган
чақалоқлар ҳам борлигини тан оли-
шимиз керак. Халқ тилида «юрак по-
роги» деб аталадиган касалликнинг
келиб чиқиш сабаблари, даво чорала-
ри ва олдини олишга қаратилган тав-
сияларни мазкур суҳбат орқали билиб
олишингиз мумкин.


Наманган вилоят болалар кўп
тармоқли тиббиёт маркази болалар касалликлари, радиация, дори туғилишига кафолат жуда
воситалари, зарарли одатлар кам. Ана шу хавфли туғиш
жарроҳлиги бўлими шифокори, ҳам бундан мустасно эмас. даври ҳам болаларда кўп

кардиохирург Фарруҳ МУҚИМОВ: Ҳомила ривожланишининг ҳолларда юрак туғма нуқсо-
дастлабки уч ойлигида юрак нини келтириб чиқаради.
“ВИЛОЯТЛАРДА ҲАМ туғма нуқсонларининг ҳосил Яна бир асосий сабаб-
бўлиш эҳтимоли жуда юқори. лардан бири – яқин қарин-
ТУҒМА ЮРАК НУҚСОНИНИ Шу ўринда айтиб ўтиш керак- дошлар ўртасида никоҳ
ки, қандли диабетга чалинган тузилишидир. Бундай ни-
ДАВОЛАШДА КАТТА оналар ҳомиладорлиги чақа- коҳдан туғилган болалар-
нинг соғлом дунёга келиш
лоқларда юрак туғма нуқсо-
ҚАДАМНИ ҚЎЙИШ МУМКИН” нини юзага келтириши исбот- эҳтимоли жуда кам. Бу ав-
ланган.
лодда бўлмаса ҳам, кейинги
Соғлом фарзанд дунёга ке- авлодда ирсий касалликлар
- Фарруҳ Ҳасанбоевич, энг аввало, туғма лиши учун аввало, онанинг юзага чиқиши, шубҳасиз.
Мастура ЗУЛФИҚОРОВА суҳбатлашди.
юрак нуқсони касаллиги ҳақида батафсил ўзи соғлом бўлиши, қандли - Мазкур хасталикда қан-
тушунча берсангиз. диабет, ревматизм касаллик- дай белгилар кузатилади?
- Туғма юрак нуқсони касаллиги гуруҳли ларидан сақланиши, яқин - Туғма юрак нуқсони
хасталик бўлиб, юракнинг анатомик етишмов- қариндошлар ўртасидаги ни- билан туғилган болаларда
чилиги (яъни, клапан, томир), она қорнида ке- коҳга йўл қўймаслик, ҳомила- ўзига хос белгиларни куза-
чадиган, юрак ичи ва гемодинамикасининг бу- дорликда (айниқса, дастлабки тиш мумкин. Тиббий тек-
зилиши билан характерланади. Бу касалликда уч ойлигида) ўткир респира- ширувларда улар юраги-
қон оқими ўзгаришлари бирламчи сабаб бўлиб, тор касалликларга чалинмас- да шовқинлар эшитилади.
у юрак етишмовчилигига олиб келади. Туғма лиги, шунингдек, тамаки ва Бола терисидаги кўкари-
юрак нуқсони - бу айнан юрак ва йирик қон то- алькогол ичимликларни ис- шлар, ҳолсизлик, камқон-
мир касаллиги демакдир. Юрак пороги касал- теъмол қилмасликлари керак. лик, хатти-ҳаракатларнинг
лиги ҳомиланинг дастлабки 3 ойлигида, яъни Ҳомиладор онанинг руҳий сустлиги, ривожланишдан
чақалоқ юрагининг ривожланишида ташқи ёки эзилиши, асабийлашиши, ортда қолиш кабилар хаста-
ички факторлар сабабли юракнинг морфологик тўйиб овқатланмаслиги, вита- ликнинг асосий белгилари
ўзгариши туфайли юз беради. Ривожланаёт- минлар ва микроэлементлар ҳисобланади. Бемор бола-
ган юракда бузилишнинг пайдо бўлиши туғма етишмовчилиги, оғир меҳнат лар тенгдошларига қараган-
юрак нуқсонини келтириб чиқаради. шароити - буларнинг барча- да ривожланишда жисман
- Фарзандларида шундай касаллик си ривожланаётган ҳомилада орқада қолиши, шунингдек,
аниқланган ота-оналарда “Нега бундай юрак туғма нуқсонини келти- организмнинг ҳимоя кучла-
бўлди, ҳаммаси яхши эди-ку”, деган алам- риб чиқаради. ридаги заифлик, юқумли
ли саволлар пайдо бўлади…. Бу касаллик маълум бир касалликларга чалинишга
- Тўғри, туғма юрак нуқсонининг келиб фоизда ирсий касаллик би- мойилликнинг юқори бўли-
чиқиш сабаблари ҳалигача тўлиқ ўрганилмаган. лан ҳам боғлиқ. Яъни, ота- ши организм- нинг шу ка-
Тадқиқотларга кўра, мазкур касалликка сабаб онадан бирида юрак хаста- салликдан азият чекаётга-
бўладиган омиллар жуда кўп. Ҳомила ўсиши жа- лиги кузатилса, бу албатта, нини кўрсатади.
раёнининг бузилиши механик, физик, химик, био- туғилажак болада ҳам так- Биласизми, кўп ҳолларда
логик таъсирларга боғлиқ. Лекин энг асосийси, рорланади. 35 ёшдан катта бу каби хасталикка чалин-
ҳомиланинг дастлабки даврида унга инфекция- бўлган ҳомиладор аёллар ган чақа-
нинг юқишидир. Ҳомиладорлик пайтидаги вирус фарзандларининг соғлом лоқлар
20

она кўкрагини ин- сининг Нурсултан (Астана) шаҳрида-
кор этадилар. Чунки ги “Миллий-илмий тиббиёт маркази”
эмиш жараёни уларга оғирлик қилади: акционерлик жамияти кардиожарроҳ-
тез чарчаб қолишади. Терлаш, тахиакар- лик бўлими ўртасида икки томонлама
дия, нафас қисиши юзага келади. меморандум тузилди.
- Хасталикнинг даво чоралари Ушбу ҳамкорликдаги меморандум
ҳақида кенгрок тушунча берсан- асосида республикада илк бор биз-
гиз. Бу фақат жарроҳлик амалиёти нинг марказимизда юрак туғма нуқ-
билан боғлиқми ёки узлуксиз да- сони билан ташхисланган уч бемор
воланиш ва изчил назорат орқали гўдакларда қоринчалараро тўсиқ нуқ-
ҳам касалликни енгиш мумкинми? сонини олдинги-пастки кичик кесма
Эшитишимча, нуқсон ёпилиб, юрак билан ишлаб турган юракда барта-
соғлом ҳолатга айланган ҳодисалар - Шифохонамизда 2018 йил ок- раф этиш амалиёти “Транспищевод-
ҳам юз берган экан… тябр ойида кардиожарроҳлик йўнали- ЭхоКГ” аппарати назорати остида
- Фарзандининг касаллиги ҳақида ши бўйича аниқ фаолият бошланди. 5 махсус окклюдер билан муваффақи-
хабар топган ота-оналарнинг барча- ўринли кардиожарроҳлик бўлимида бу- ятли бажарилди. Мазкур ҳамкорлик-
си ҳам бирдек масъулиятли эмас. Мен гунги кунда юрак туғма нуқсони касал- ни давом эттирган ҳолда шу йилнинг
бундай ҳолатларни жуда кўп кўрдим. лиги билан ташҳисланган бемор бола- 22-23 февраль кунлари худди шундай
Тўғри, бу молиявий маблағ билан боғ- лар даволаниб келмоқда. Шу қисқа вақт яна икки беморда жарроҳлик амалиёт-
лиқ. Лекин имконияти етарли бўла ту- ичида вилоят миқёсида юрак туғма нуқ- лари самарали амалга оширилди.
риб, бепарволик қилаётганлар ҳам бор. сони билан туғилган гўдаклар рўйхатга Мен кардиохирург сифатида бу
Кўп ҳолатларда ота-оналардаги “эртага, олиниб, касаллик турига кўра консерва- амалий жарроҳлик жараёнларида қат-
сал каттароқ бўлсин, даволатамиз” қа- тив ва хирургик даволаш йўлга қўйил- нашдим. 5 нафар бемор болаларни ка-
билидаги фикрлар сабаб даво чорала- ган. Айни кунларда 70 нафардан ортиқ салликдан шифо топганидан бошим
рини қўллашда қийинчиликлар юзага бемор болаларда нуқсонни бартараф кўкка етди. Қолаверса, юрак-қон то-
келади. Касалликнинг асоратланиши этиш амалиёти бажарилди. Касаллик- мир жарроҳлиги бўйича олиб борган
жарроҳлик амалиётига тўсқинлик қила- нинг оғир тури аниқланган беморлар илмий-ижодий ишларимни амалда
ди. Туғма юрак нуқсони хасталиги қан- республика кардиохирургия марказла- жарроҳлик амалиёти орқали янада
ча тез аниқланиб, жарроҳлик амалиёти рига оператив тарзда юборилди. мустаҳкамлашга эришдим.
ўтказилса, касалликдан бутунлай фориғ Мазкур йўналишнинг ташкил қи- - Эндиги фаолиятда қандай сама-
бўлиш эҳтимоли шунча юқори бўла- линиши вилоятдаги юрак туғма нуқ- рали режалар кўзланяпти?
ди. Боланинг ўз организмини тиклаб сони билан касалланган чақалоқлар - Вилоятимизда юрак туғма нуқсон би-
олиши осон кечади. Вақт йўқотиш ҳар ва болаларни ташхислаш, даволаш лан дунёга келган чақалоқлар ва 3 ёшгача
жиҳатдан жиддий қийинчилик туғдира- имконини бериш билан бирга улар- бўлган болаларда касаллик турини аниқ
ди: ҳам боланинг аҳволи жиддийлаши- нинг даволаниши, соғлом бўлиши ташхислаш ва даволаш тактикасини бел-
ши, ҳам жарроҳликда бир талай мурак- учун қўйилган муносиб қадамдир. гилаш фаолиятимиздаги бош мезон ҳи-
кабликлар келиб чиқиши мумкин. Ушбу хайрли иш туфайли қисман бе- собланади. Операциягача бўлган юқори
Туғма нуқсонни табиий ёпилиб ке- морлар ва уларнинг оила аъзолари ўлим кўрсаткичини бартараф этиш ана
тиш ҳолатларига келадиган бўлсак, бу пойтахтга бормасдан, бўлимимизнинг шу мезонларга асосланади. Агар биз мар-
ҳам тиббиётда исботланган. Лекин ҳам- ўзида ташхисланиш ва даволаниш казимиздаги жарроҳлик амалиётларига
маси ҳам эмас. Текширувлар, таҳлиллар имкониятига эга бўлмоқдалар. монелик қиладиган айрим муаммоларни
ва тиббий хулосалардан келиб чиқиб, Албатта, бу борада маълум бир му- бартараф эта олсак, ушбу касалликдан
биз кардиохирурглар маълум вақт да- аммоларимизнинг борлиги фаолияти- азият чекаётган минглаб болаларни ҳаёт-
воланиш ва натижани кутиш босқичи- мизда бироз қийинчиликларни келтириб га қайтарган бўламиз.
ни кузатамиз. Бундай ҳолларда нуқсон- чиқармоқда. Юрак туғма нуқсони бўлган Шунингдек, келгусида Россиянинг
ларнинг ёпилиб кетгани ҳам учраган. беморларнинг батамом соғломликка эри- Москва ва Сургут болалар кардиохирур-
Одатда, бунда жарроҳлик амалиётига шиши учун вилоятларда ҳам худди пой- гик шифохоналари билан икки томонла-
муҳтожлик сезилмайди. Асосан, бўлма- тахтдагидек замонавий аппаратлар ўрна- ма ҳамкорлик ўрнатолсак, айни муддао
чалараро туғма юрак нуқсони босқич- тилиши босқичма-босқич амалга ошириб бўлар эди. Бунинг натижасида маҳаллий
ли даволаниш давомида ёпилиб кетади. келинмоқда. Ўйлайманки, бу ижобий ҳа- мутахассисларимиз мазкур шифохона-
Таъкидлаш жоизки, туғма юрак нуқсон- ракатларнинг барчаси болалар саломат- ларда тажриба ўрганиши ва малака орт-
лари ҳолатига қараб даволаниши керак. лигини таъминлашга қаратилган. тириши мумкин. Хорижлик ҳамкасбла-
Жарроҳлик амалиёти билан даво- - Айнан сиз фаолият олиб бораёт- римиз бизга бу борада ёрдам қўлларини
лаш зарурияти туғилганда эса вақтни ган бўлим мазкур касалликка қарши чўзишга тайёр. Қандай муаммо бунга
бой бермаслик лозим. Тўғри парва- қандай инновацион ғоя билан кура- тўсқинлик қилаяпти, деган савол туғи-
риш орқали касалликнинг асоратсиз шиш борасида ташаббус кўрсатди? лади. Мутахассисларнинг юқоридаги
кечишига эришилади. - 2019 йилнинг сентябр ойида На- шифохоналарга бориб, ўқиб-ўрганиб,
- Вилоят болалар кўп тармоқ- манган шаҳрида «Йигирма биринчи малака ошириб қайтишлари учун бизга
ли тиббиёт маркази умумий жар- асрда тиббиёт ва фармацевтиканинг маҳаллий ҳокимиятнинг моддий ёрдами
роҳлик бўлимида очилган болалар ривожланишида инвестиция ва инно- зарур бўлади.
кардиожарроҳлиги фаолияти ҳақи- вациянинг роли» мавзусида ўтказил- - Мазмунли суҳбатингиз учун та-
да нималар дея оласиз? ган халқаро форум миқёсида бизнинг шаккур!
марказ ҳамда Қозоғистон республика-
21

Замонавий тиббиёт амалиётида

С-РЕАКТИВ ОҚСИЛ



ва прокальцитонин таҳлилларини клиник-диагностик аҳамияти
Ю.И.РАЗЗАҚОВ,
Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази лаборатория
бўлими мудири.
Ф.Т.САЛАМОВ,
врач-лаборант.

амонавий тиббиёт амалиётида С-ре- ятли даволаниши натижасида С-ре- да кузатилади. Бактериал инфекция-
актив оқсилнинг микдорини аниқ- актив оқсил миқдори тез пасайиб ларнинг кенг тарқалиши туфайли,
Злаш орқали бактериал касаллик- боради. Бир қатор кўрсаткичлар ўпканинг нейроэндокрин ҳужайра-
ларда яллиғланиш даражасини аниқлашда лейкоцтоз ва нейтрофилёз, эритро- ларида, ошқозон ости безида, жи-
ишончли тест ҳисобланади. С-реактив оқ- цитлар чўкиш тезлигига қараганда гарда ва бошқа тўқималарда актив
сил касалликнинг ўткир фазасида намоён С-реактив оқсилнинг микдори қон ишлаб чиқарилади. Организмга
бўладиган оқсил кўрсаткичи бўлиб, соғлом зардобида тез кўпайиб ва шундай инфекция тарқалгандан сўнг зар-
одамлар қон таркибида минимал миқдор- тарзда тез камаяди. доб таркибидаги прокальцитонин-
да бўлади. Қон таркибидаги С-реактив оқ- С-реактив оқсилни ўзига хосли- нинг миқдори 3-12 соат давомида
сил миқдорининг кўпайиши яллиғланишда ги турли этиологияли яллиғланиш кўтарилади. Прокальцитониннинг
(инфекцион касалликлар), некрозларда, жа- касалликларида кенг қамровли қон- миқдорига қараб оғир яллиғланиш
центрацияда ҳосил бўлишидадир. жараёнларига баҳо бериш мумкин.
роҳатларда бир неча бор ортиши кузатилади. С-реактив оқсил миқдори вирусли Тадқиқотлар ҳамда адабиётлардаги
С-реактив оқсил – бу альфа 2-гло- инфекцияларда оз миқдорда ортади, маълумотларга кўра, прокальцито-
булин бўлиб, бириктирувчи тўқима- шу сабабли беморда жароҳатланиш ниннинг миқдори 2 нг/мл.дан юқо-
нинг семиз ҳужайраларининг бир- кузатилмаса, С-реактив оқсилнинг ри бўлганда, сепсисс ривожлани-
ламчи яллиғланиш медиаторларига кўп миқдорда бўлиши яллиғланиш- ши учун юқори хавф юзага келади.
жавоб тариқасида гепатоцидларда ни келтириб чиқарувчи сабаб бакте- Клиник тажрибаларда сепсис, поли-
синтезланади. С-реактив оқсилнинг риялар бўлишини кўрсатади. орган етишмовчиликларда, септик
асосий вазифаси организмнинг им- Турли тадқиқотларда келти- шокларга ташхис қўйиш учун про-
мун реакциясини активлаштиришда рилган маълумотларга асосан қон кальцитонин миқдорини аниқлаш
Т ва В лимфоцитлар фаоллигини зардобида С-реактив оқсилни кенг қўлланилади. Юқоридаги ҳо-
оширишда ҳамда фагозитоз жараён- аниқлаш, яллиғланишнинг дара- латларда қон таркибидаги прокаль-
ларида иштирок этишидан иборат. жаси ва сепсисс, жарроҳлик ама- цитонин миқдорини аниқлашдан
Қон зардобида С-реактив оқ- лиётларидан сўнг келиб чиқадиган асосий мақсад - бошқа яллиғланиш
сил миқдорининг ортиши ялиғла- бактериал асоратларда ва антибак- маркёрлардан фарқли равишда про-
нишнинг 3-6 соатларида (грануло- териал терапиянинг самарадорли- кальцитонин бактериялар натижаси-
цитлар миқдорининг ортишигача гини баҳолашда ўтказилади. да юзага келадиган яллиғланиш жа-
бўлган вақтда) кузатилади. Бемор- Прокальцитонин биокимёвий ту- раёнларида қондаги миқдори ортади
ларнинг қон зардоби таркибида- зилишига кўра гликопротеин бўлиб, ва вирусли инфекциялар, аутоиммун
ги С-реактив оқсилнинг миқдори кальцитониннинг ўтмишдошидир. жараёнларда, неоплазия ва амалиёт
қанчалик юқори даражада бўлиши Меъёрда қалқонсимон безнинг С-ҳу- жароҳатларидан сўнг кўтарилмайди.
яллиғланишнинг, тўқималарнинг жайраларида синтезланади. Соғлом Шунинг учун прокальцитонин миқ-
зарарланиши ва онкологик касал- одамларда прокальцитониннинг дорини аниқлаш бактериал, нобак-
ликларнинг ҳажмий жараёни қай миқдори 0,05 нг/мл.дан кам бўлади. териал ва вирусли инфекцияларни
даражада кечаётганлигига боғлиқ Прокальцитониннинг кўп миқдорда қиёсий ташхислашда катта аҳамият-
бўлади. Беморларнинг муваффақи- ортиб кетиши бактериал сепсисслар- га эга.
22

компьютер томографияси, кўк-
рак қафаси рентгенографияси,
холтер-ЭКГ, спирометрия, уму-
ақсад: Дегенератив ка- мий ва биохимик таҳлил текши-
Мсалликлар ҳисобига
бел умуртқа каналининг ик- рувлари ўтказилган.
киламчи стенозлари туфай- Муҳокама ва натижа.
ли ляминэктомия ва ТПФС Юқоридаги беморлардан 10
имплантат ёрдамида фикса- нафарига (83%) ляминэкто-
ция қўлланилаётганда таклиф мия ва ТПФС имплантат ёр-
этилган барча материаллар-
нинг ўзига хос ижобий хусуси- дамида фиксация ўрнатилди.
ятлари ва камчиликлари. Операциядан кейинги бе-
морларда асоратлар кузатил-
ДЕГЕНЕРАТИВ мади, 2 нафар (17%) бемор-
га ляминэктомия қилинди
КАСАЛЛИКЛАР ва остеопорозлар ҳисобига
ТПФС имплантат ўрнатил-
ҲИСОБИГА мади. Консерватив даво ва


БЕЛ УМУРТҚА мия ва ТПФС имплантат ёрда- физиотерапевтик муолажа-
лар қўлланилди. Операция-
мида фиксация операциялари
КАНАЛИНИНГ ўтказилди. (Уларнинг 7 нафа- дан кейинги даврда асорат-
бартараф
этилишига
лар
ри эркак (58%), 5 нафари аёл
ИККИЛАМЧИ (42%). 6 нафар беморда опера- эришилди. 8 нафар бемор-
нинг умумий ва неврологик
циядан олдин неврологик ҳо-
СТЕНОЗЛАРИДАГИ латда кўкрак-бел миелопатия ҳолатида 2-3 суткада регресс
кузатилди.
АМАЛИЁТЛАР аломатлари ва пастки парапа- Хулоса. Дегенератив касал-
рез ҳолатлари кузатилган бўл-
са, 3 нафар (25%) бемор кичик ликлар ҳисобига бел умуртқа
А. А. НУРМАТОВ, чаноқ аъзолари фаолиятининг каналининг иккиламчи сте-
Наманган вилоят кўп тармоқли тутилиш типида бузилиш билан нозларидаги амалиётларда ля-
тиббиёт маркази нейрожарроҳлик мурожаат этган. 3 нафар (25%) минэктомия ва ТПФС имплант
бўлими мудири. ёрдамида фиксация қилинса,
З. Г. АБДУВОҲИДОВ, беморда неврологик ҳолатда
врач-нейрожарроҳ. нерв илдизчанинг қисилиши ва умуртқаларнинг ностабил бў-
радикулоишемия ҳамда кучли либ қолиши ва дисцит бўлиш
Материал ва методлар. оғриқ симптомлари аниқланган. хавфи асоратларининг олдини
Бизнинг назоратимизда нейро- Беморларнинг барчасида маг- олишда самарали натижа бери-
ши аниқланди.
хирургия бўлимида 2017-2020 нит-резонансли томографияси,
йиллар давомида дегенера-
тив касалликлар ҳисобига бел
умуртқа каналининг иккиламчи
стенозлари 303 нафар бемор-
ларда ўрганилди. Беморлар-
нинг 189 нафари эркак (62%)
ва 114 нафари аёллар (48% )
бўлиб, ёши 38-68 оралиғида,
ўртача 50 ёшни ташкил этди. 12
нафар (4%) беморда дегенера-
тив касалликлар ҳисобига бел
умуртқа каналининг иккиламчи
стенозлари туфайли ляминэкто-

23

Соғлом оила – жамият бахти



































ИРСИЙ ХАСТАЛИКЛАР –


БАХТ КУШАНДАСИ




лимларнинг фикрича, қарин- машинуви кескин бузилган, дан туғилган болаларнинг мор танасидаги бир қанча
дошлар никоҳининг ҳар юзта- скелет мушаклари ориқлаб энг кўп фоизида учрайди. оқ доғлар, бир-бирига қў-
Осидан олтмиштасида туғма кетган, тана териси қуруқ- Гемофилия - қон иви- шилиб, катта доирасимон
ирсий касалликлари бор бўлган болалар шаган бўлади. Вақт ўтиши маслиги касаллиги, бола шакллар ҳосил қилади.
туғилади. Одатда, насл касалликлари аёл билан мушаклар атрофияси енгил шикастланган пайт- Доғлар ўғил ёки қизда то
ёки эркакда яширин бўлади. Бундай пайт- (қуриши) бошланади. Қўл ва да ҳам, айниқса, бурун, йигирмага киргунича уч-
да улар ўз қариндоши билан никоҳдан оёқлар ҳаракати чекланиб, тиш ва терининг озгина раб, танада муқим сақла-
ўтса, «яширин» касаллик юзага чиқиб, бемор бутунлай қимирлол- жароҳатида ҳам қон тўх- ниб қолади.
туғилажак болага кўчади. Агар улар бего- майдиган бўлиб қолади. тамай, ҳаёт учун хавф туғ- Подагра ҳам ирсий ка-
налар билан оила қурса, яшириниб ётган «Мушук чинқириғи» диради. Баъзи шикастла- саллик бўлиб, бунда қўл
касаллик белгилари ўз-ўзидан йўқолиб дарди кўпроқ қиз болалар- нишларда тери остида қон ва оёқ бўғимларида оғриқ
кетади. Бу - илмий исботланган ҳақиқат. да учрайди. Бемор гўдак- қуйилиб, моматалоқларни пайдо бўлади. Бўғимлар
нинг боши кичик, бўй- пайдо қилади. шакли ўзгаради, ҳаракати
Нанизм атамаси кўп-
чекланиб қолади. Кўпин-
ни қисқа, қулоқлари паст
Хўш, қариндошлар ни-
Гулзода РАҲИМБЕРДИЕВА, дай болалар туғилади, деган ди мушук миёвлашига ўх- Наслдан наслга ўтади. нади, бунинг натижасида
жойлашган, қўл бармоқла-
ча
чиликка таниш, у - пака-
қўл-оёқнинг
аввало
коҳидан кўп ҳолларда қан-
Косонсой тумани Абу Али ибн Сино номидаги жамоат
на бўйлилик касаллиги.
ри тўрттадан, товуши худ-
майда бўғимлари зарарла-
кафедраси мудири, микробиология фани ўқитувчиси.
саволга жавоб берайлик.
саломатлиги техникумининг “Умумкасбий фанлар”
шаш бўлади. Бу дард анча
бўғимлар ҳатто қотиб ҳам
Бунда беморнинг танасида
Қариндошлар никоҳи нати-
кам учраса-да, фақатгина
қолади. Шундай ҳолат юз
скелет бузилиши рўй бера-
жасида болада пайдо бўла-
никоҳидан
берганда, бемор тўшакка
ди. Боланинг бўйи 100-140
қариндошлар
диган хасталиклардан бири
см.дан ошмайди. У ўсмир-
михланиб қолади. Бундан
туғилган чақалоқларда ку-
Даун касаллиги бўлиб, унга
лигида ҳам паканалигича
ташқари, қариндошлар ни-
затилади.
учраган болалар бош суяги-
Шизофрения
-
оғир
нинг шакли ўзгарган, кўз-
нинг одатдагидан калтали-
ўртасида туғма кўрлик,
лари қийшиқ, кичик, ялпоқ
ги ҳам кузатилади.
салликда болани кучли
маймоқлик, кўкрак қафа-
қулоқли, бармоқлари калта, руҳий дард. Бу наслий ка- қолади. Қўл ва оёқлари- коҳидан туғилган болалар
жимжилоқлари қинғир-қий- бош оғриғи, ҳолсизлик, Витилиго касаллиги- сининг олдинга ёки орқага
шиқ, тиллари катталашган сержаҳллик, уйқу бузили- нинг айрим турлари насл- тутиб чиқиши, ақлан заиф-
ва ёрилгансимон бўлади. ши безовта қилади. Бемор дан наслга ўтади. Айниқса, лик сингари дардлар ҳам
Даун касаллиги қариндош- мавжуд бўлмаган товуш- қариндошлик никоҳидан кўп учрайди.
лар никоҳининг ҳар ўнтаси- ларни эшитаётгандек бўла- туғилган болаларда бу дард Хулоса шуки, қариндош-
дан биттасида қайд этили- ди, фикрлаши бузилади, кўп учраши аниқланган. лар ўртасида никоҳ оғир
ши мумкин. гаплари пойинтар-сойин- Витилиго болага ўзаро қа- оқибатларга олиб келади.
Миопатия ҳам оғир ир- тар. Алаҳсираган тарзда риндош бўлган ота ёки Буни ҳар бир бўлажак оила
сий касаллик. Бунда бола юз беради. Бу хасталик ҳам онасидан, гоҳида бобо ёки қурувчилар, ота-оналар анг-
организмида моддалар ал- юқоридаги каби никоҳлар- бувисидан ўтади. Бунда бе- лаб етишлари керак.
24

ТИББИЁТ ХОДИМЛАРИ


МЕҲНАТИНИ МУҲОФАЗА ҚИЛИШ
ҲАМДА ИШ ЎРИНЛАРИНИ

ШАҲОДАТ КЎРИГИДАН ЎТКАЗИШ

Садриддин ҒАИБОВ, орхона ва таш-
Ўзбекистон Соғлиқни килотларда
сақлаш ходимлари касаба Кмеҳнат қилаёт-
уюшмаси Республика ган ишчи ва ходимлар-
Кенгашининг Наманган нинг ҳаёти ва соғлигини
вилояти бўйича меҳнат муҳофаза қилишнинг
техник инспектори. ўзига хос тартиб-тамо- йўриқномалар талабларига му- палаталарининг қарорлари, Ўзбе-
Бироқ ҳозирда айрим тибби- йиллари мамлакатимиз вофиқ ходимларни санитари- кистон Республикаси Президен-
ёт муассасаларида иш ўринлари Конституцияси, қатор я-маиший ва тиббий таъминлаш; тининг фармонлари, қарорлари
шаҳодат кўригидан ўтказилма- қонун ва бошқа меъёрий • ходимларнинг айрим ва фармойишлари, Ўзбекистон
ганлиги сабабли тиббиёт муас- ҳужжатларда ўз аксини тоифалари учун меҳнатни Республикаси Ҳукуматининг қа-
сасаларида зарарли ва хавфли топган. Жумладан, 2014 чеклашларни асослаш, ишлаб рорлари, ушбу Низом, хизматчи-
шароитларда ишловчи тиббиёт йил 15 сентябрда Ўзбе- чиқаришлар, муассасалар, лар ва ишчи касбларнинг асосий
ходимларига иш жойларидан кистон Республикаси ишлар, касблар, лавозимлар ва лавозимлари классификатори,
берилиши лозим бўлган имтиёз Вазирлар Маҳкамаси кўрсаткичларни имтиёзли пен- шунингдек, санитария меъёр-қои-
ва компенсацияларнинг тўлаб томонидан “Ходимлар сия таъминоти ҳуқуқини берув- далари ва гигиена нормативлари,
борилишида ходимлар ва иш бе- меҳнатини муҳофаза қи- чиларга тегишли деб топиш; қурилиш нормалари ва қоидала-
рувчилар ўртасида бир қатор му- лиш чора-тадбирларини • шу жумладан, меҳнатни ри, меҳнатни муҳофаза қилиш
аммолар юзага келмоқда. Маз- янада такомиллаштириш муҳофаза қилиш фонди маб- стандартлари тизими, меҳнатни
кур муаммоларни ҳал этишнинг тўғрисида”ги 263-сонли лағлари ҳисобига корхонада муҳофаза қилиш бўйича норма-
ҳуқуқий асоси “Иш ўринларини қарор қабул қилинган. меҳнат шароитлари ва муҳо- лари, қоидалар ва йўриқномала-
меҳнат шароитлари ва асбоб-ус- даги меҳнат шароитлари, соғ- фазасини яхшилаш тадбирла- ри, бошқа қонун ҳужжатлари ат-
куналарнинг жароҳатлаш хавф- лигига шикаст етказишнинг рини режалаштириш ва молия- тестацияни ўтказишнинг ҳуқуқий
лилиги юзасидан аттестациядан мавжуд хавфи, зарарли ва (ёки) лаштириш; асоси ҳисобланади.
ўтказиш тартиби тўғрисида”ги хавфли ишлаб чиқариш омил- Иш ўринларини шаҳодат
Низомда белгилаб қўйилган. лари таъсиридан ҳимоя қилиш Корхона, ташкилот ва кўригидан ўтказиш даврий-
Ушбу Низомнинг 1-бўлим чора-тадбирлари ҳамда оғир муассасалар раҳбарлари лигини корхонанинг ўзи бел-
1-бандида меҳнат шароитлари, ишларда, ноқулай, зарарли ва иш ўринларини шаҳодат гилайди, бироқ у ҳар 5 йилда
меҳнат жараёнининг оғирлиги (ёки) хавфли ишларда ва бошқа кўригидан ўтказиш тўғри- камида бир марта ўтказилади.
ва тиғизлиги, асбоб-ускуналар- алоҳида меҳнат шароитларида сидаги масала юзасидан Шаҳодат кўригидан ўз вақтида
нинг жароҳатлаш хавфлилиги ишловчи ходимларга берилиши тегишли ташкилотлар би- ўтказилиши юзасидан масъу-
юзасидан иш ўринларини шаҳо- керак бўлган компенсациялар- лан шартнома тузиш билан лият иш берувчига юкланади.
дат кўригидан ўтказиш, унинг дан хабардор қилиш; бирга муассасадаги мавжуд Иш ўринларини шаҳодат
натижаларини расмийлаштириш • иш жойларида меҳнат ша- иш ўринларини шаҳодат кўригидан ўтказиш бўйича
ҳамда улардан фойдаланиш, шу- роитларини назорат қилиш; кўригидан ўтказиб, унинг йиғилган барча материаллар
нингдек, иш ўринларини шаҳо- • касбий хавфни баҳолаш; натижалари асосида зарар- ҳисобот бериладиган матери-
дат кўригидан ўтказувчи ташки- • ходимларни якка тартибда- ли омиллари мавжуд бўл- аллар ҳисобланади ҳамда иш
лотларга қўйиладиган талаблар ги ва жамоавий ҳимоя восита- ган иш ўринларида ишлов- берувчининг архивида 50 йил
белгиланган бўлса, Низомнинг лари билан таъминлаш; чи тиббиёт ходимларига муддатда сақланади.
2-бандида барча иш берувчи- • меҳнат шароитларининг қўшимча имтиёзлар белги- Муассасанинг юридик мақо-
лар — корхоналар, муассасалар, ҳолати тўғрисида статистика лаб беришлари мумкин. ми қайта ташкил этилиши ло-
ташкилотлар учун бу мажбурий ҳисоботини тайёрлаш; • хизматчилар ва ишчи зим бўлгандан, шаҳодат кўриги-
ҳисобланиши таъкидланади. • меҳнатни муҳофаза қилиш касблари лавозимлари номлари- дан ўтказилган барча ҳужжатлар
Низомнинг 5-бандида аттес- ишларини ташкил этишнинг ни хизматчилар ва ишчи касбла- ҳамда йиғилган материаллар тў-
тация натижаларидан қуйидаги меҳнатни муҳофаза қилиш та- ри асосий лавозимлари класси- лиқ ҳажмда қайта ташкил этила-
мақсадларда фойдаланилади: лабларига мувофиқлигини тас- фикаторида ҳамда хизматчилар ётган корхонанинг ҳуқуқий ме-
• меҳнат шароитларини диқлаш; лавозимлари ва ишчи касблари- росхўрига, тугатилган тақдирда
меҳнатни муҳофаза қилиш • касб касаллигига шубҳа нинг тармоқ тариф-малака маъ- эса белгиланган тартибда давлат
бўйича нормалар, қоидалар ва туғилганда касалликнинг касб лумотномаларида кўрсатилган архивига берилади деб белгилаб
йўриқномалар талабларига му- билан боғлиқлиги тўғрисидаги номларга мувофиқлаштириш; қўйилди.
вофиқлаштириш тадбирларини масалани ҳал этиш, шунингдек • корхонада меҳнат шароит- Мазкур қарор билан тас-
ишлаб чиқиш ва амалга ошириш; касб касаллиги ташҳисини лари ва муҳофазасининг ҳола- диқланган Низомда белгилан-
• оғир ишларда, ноқулай, за- аниқлаш; ти тўғрисидаги ахборотларни ган талабларни жойлардаги иш
рарли ва (ёки) хавфли ишларда • ходимлар меҳнатининг тўплаш ва қайта ишлаш учун берувчи томонидан ижросини
ва меҳнатнинг бошқа алоҳида хавфсиз шарт-шароитларини асос ҳисобланади. таъминланса, муассасалар-
шарт-шароитларида банд бўлган таъминлаш билан боғлиқ маса- Низомда Ўзбекистон Респуб- даги ишчи ходимларга қулай
ходимларга қонун ҳужжатларида лалар ва келишмовчиликларни ликаси Конституцияси, Ўзбекис- ва хавфсиз меҳнат шароити
назарда тутилган имтиёзлар ва кўриб чиқиш; тон Республикасининг Меҳнат яратилиб ходимларга қўшим-
компенсацияларни белгилаш; • меҳнатни муҳофаза қилиш кодекси ва қонунлари, Ўзбекис- ча имтиёзлар белгиланишига
• ходимларни иш жойлари- бўйича нормалар, қоидалар ва тон Республикаси Олий Мажлиси эришган бўлади.
25

Оғриётган аъзога малҳам қўйиш ёки компресс Товон замбуруғ касал-
боғлаш оддий ишдек туюлади. Бироқ уй шарои- лигига учраганда вероника
тида ўзимизча қилаётган муолажа ҳамма вақт бошоғи билан компресс қи-
линади.
ҳам тўғри бўладими? ***
Қуйида компресслар ҳақида батафсил маълу- Қулоқ отит билан оғри-
мот беришни лозим топдик. ганда бутасимон қора
ҚУРУҚ ВА НАМ маржонни мойчечак билан
қаттиқ буғлаб халтачага со-
либ қўйилади. Унинг суви
КОМПРЕССЛАР миқдорда олиниб, компресс
Билиб қўйган яхши ХАЛҚ ТАБОБАТИДАН билан қулоқ чайилса, шу-
нингдек, ароқ ва асал тенг
қилинса, фойдаси катта.
Компресслар қуруқ ва нам бўлади. Қу- матони бир неча қават тахлаб, иссиқ сувга ***
руқ компресс дока ва пахтанинг бир неча ботириб, енгил сиқиб олинади ва оғриётган Агар йўтал тўхтамаса,
қават тахланган ҳолида оғриқ жойга усти- жойга қўйилади. Устидан клёнка ёки поли- асалдан тайёрланган ком-
дан бинт билан маҳкам бойлашдир. Бундай этилен халтача, кейин пахта боғласангиз, прессни кўкрак ва елкага
компресс баданнинг жароҳатланган жойига иссиқлик анча пайтгача сақланади. Орадан қўйиш керак.
айтайлик, лат еган ёки куйган қисмига со- 10 дақиқа ўтгач, матони яна иссиқ сув би- ***
вуқдан ва ифлосланишдан сақланиш учун лан ҳўллаш лозим. Оёқ оғриганда буғланган
қўйилади. Эсингизда бўлсин! Иссиқ компрессни қайин баргларини халтачага со-
либ, оғриган жойларга босилади.
Нам компресслар совуқ, қайноқ, илиқ қорин бўшлиғи ўткир ва сурункали шамол- ***
бўлади. лаганда, ҳарорат кўтарилганда, қон босими Карамли компресс иссиқ лозим
Совуқ компресслар янгигина ҳосил бўл- баланд бўлганда бош қисмига асло қўйиб бўлган барча жойларга, жумладан,
ган ғуррани қайтаради. Мигрен, бурундан бўлмайди. оналар бронхит ва мастит билан
қон кетиши, шунингдек, ҳарорат кўтарил- Дорили компресслар оддий компресс- оғриганда қўйилса, нафи тез би-
ганда бош оғриғини тўхтатади. Совуқ ком- ларга қараганда анча кучли ва таъсирчан- линади. Карам барги буғга тутиб
пресслар мана бундай тайёрланади: юмшоқ дир. Негаки сувга комфора ёғи, ментол ёки ёки қайноқ сувга ботириб олингач,
мато ёки дока бир неча қават тахланиб, меновазин мойи қўшилади. Ярим литр сув- юмшайди. Сал совутиб олгач, юм-
совуқ сув билан намланади ва енгилги- га 2 ош қошиқ камфора ёғи қўшилса, бу шоқ томони баданга боғланади.
на сиқиб юборилади. Оғриқ жойга қўйил- иситувчи компресс ангина, милкнинг йи- ***
Мойчечакнинг қайноқ компрес-
ган компресс ҳароратдан илий бошлайди. ринглаши ва қулоқ шамолаши хасталикла- си таъсирчан терини тинчлантира-
Шунинг учун ҳар 3-4 дақиқада алмашти- рини даволашда яхши самара беради. ди, бадандаги тешикчаларни кен-
риб турилади. Муолажани 5 дақиқадан 40 Диққат қилинг! Компрессларнинг қай гайтиради.
дақиқагача давом эттириш мумкин. тури бўлмасин, уни иситма кўтарилган- Ушбу муолажаларни қўлламоқ-
Иссиқ компресслар қон томирларини да, юрак хасталикларида, бош мия қон чи бўлсангиз, албатта, шифокор
тезда кенгайтиради, қон айланишини ях- томирлари шикастланганда, тромбофле- билан маслаҳатлашинг!
шилайди, натижада оғриқ пасайиб, ички битда, шунингдек, чипқон, темиратки, эк-
орган мушакларининг қисилишини қолди- зема каби ўткир тери касалликларида асло Раҳима АБДУСАМАТОВА,
ради. Бундай компресс бўғимлар касаллан- қўллай кўрманг. Сил, юқумли касаллик, Давлатобод туманидаги
ганда ҳам яхши ёрдам беради. бўғимлар шишганда ҳам компресс тўғри кўп тармоқли марказий по-
Иссиқ компресс тайёрлаш учун юмшоқ келмайди. ликлиника оила шифокори.
Бошидан ўтган - табиб сувга 5-10 томчи йод
1 чойнак қайноқ



шиқ пиёз шарбати қў-
ДОРИЛАРГА ЙЎТАЛДАН эритмаси ёки 1 чой қо-
АЛЛЕРГИЯ БЎЛСА... шиб қайнатилади;
Кострюлканинг

Ўғлимнинг дори таблеткалари- ҚУТУЛДИМ ичига қиздирилган
га аллергияси бор. Аммо у жуда Шамоллаб йўтала бошла- тошларни солиб, ҳар
нимжон, салга шамоллаб қолавера- гач, анча дори-дармонлар 2-3 дақиқада усти-
олдим. Аммо нафи бўлмади. ШИФОБАХШ
ди. Ўтган йили шамоллаб қолганида, га далачой ёки эман
йўтали ҳадеганда йўқолавермади. Бир куни уйимизга келган БУҒЛАР пўстлоғидан тайёрлан-
Бир танишимнинг тавсиясига кўра, бувим менга сутли аралаш- ган дамламани сепиб
уни мана бу усул билан даволаган- ма тайёрлаб ичирди. Уч мар- буғлатилади;
дим, ўғлим жуда тез тузалди. 0,5 қо- та ичганимдан сўнг йўталим Саримсоқпиёзнинг 5-8 дона бўлакчалари қирғичдан
шиқ алоэ шарбатини 0,5 ош қошиқ батамом йўқолди. Бу ара- чиқарилиб, докага солинади. Сўнг бўш чойнакка соли-
асал билан аралаштириб, ичирдим. лашма шундай тайёрланар ниб, қопқоғи ёпилади.
Бу аралашмани дарров ютмасдан экан: 0,5 стакан илиқ сутга 1 Бу қайнатмалар қайнаётган чойнакнинг жўмрагига
оғизда бироз ушлаб турилиб, кейин ош қошиқдан асал ва коньяк оғизни тутиб, 8-10 дақиқа давомида оғиз орқали нафас
ютилса, самараси яхшироқ бўлади. қўшилади. Шунингдек, унга олинади.
Алоэнинг шарбатини олиш учун битта хом тухум ҳам қўшиб Унутманг!
имкони бўлса, 3 ҳафта суғорилма- юбориш мумкин. Сутли ара- Берилган тавсияларни қўллашдан аввал, албатта,
гани маъқул. Шунда шарбат кўп лашмадан 6 марта ичсангиз, шифокорингиз билан маслаҳатлашинг.
ажралади. йўталдан халос бўласиз.
З. Матҳолиқова. С. Парпиева. ЛАЙЛО тайёрлади.
26

ТАБИАТ - ТАБОБАТХОНА






Петрушка организмни тозалайди

Ювилган петрушка кўкатини майда
оғлом организм ўз-ўзини бош- тўғраб, илдизини қирғичнинг майда
қариш каби ажойиб хусусиятга тишидан ўтказинг ва тўғралган
Сэга. Агар бирор-бир “носозлик” петрушка билан аралаштиринг.
рўй берадиган бўлса, у дарҳол бу ҳақда биз- Ҳосил бўлган бир стакан
га "хабар" беради. Бунда организмимиз- аралашмани сирли идишга
солиб, устидан 2 стакан
га яқиндан ёрдам бериш учун ва жиддий қайноқ сув солинг (агар
касалликларни олдини олиш мақсадида кўкат бир стакандан кам
у бераётган “сигнал”га вақтида эътибор бўлса, сув миқдорини
беришимиз керак. Энг муҳими, салбий ўз- ҳам камайтириш керак).
Сўнг қопқоқни ёпиб, бир
гаришларни бартараф этишда табиатнинг суткага олиб қўйинг. Ҳар
ўзи бизга яқиндан ёрдам беради. куни эрталаб ярим стакан ана
шу дамламадан ичинг. Муожала ўн кун давом этади, сўнг икки
кун дам бериб, яна қайтариш мумкин.
Асал – жигарнинг Хурмо барги - Тўсатдан бошингиз
ёрдамчиси буқоққа даво оғриб қолдими?
Жигар хасталикларига чалинган Маълу мки, У ҳолда...
беморларга шифокорлар 1 кг. асал- хурмо таркиби- ► Пешана ва чаккаларга ли-
ни 1 кг. қора смородина билан ара- да йод бўлиб, у мон пўстлоғининг ички томони-
лаштириб, ҳар куни овқатдан ярим буқоқ касаллигига даводир. Ҳовлин- ни суртинг.
соат олдин, бир ош қошиқдан тано- гизда хурмо дарахти бўлса, унинг ► Апельсиндан бир неча том-
вул қилишни маслаҳат беришади. фақат меваларини теришга шошил- чисини дастрўмолингизга томи-
Ушбу муолажа манг. Чунки унинг баргида ҳам йод зинг ва 10-15 дақиқа ҳидлаб ту-
аралашма ту- бор. Баргларни териб, қуритиб олиб ринг. Дастрўмолни бош томонга
гагунга қа- қўйсангиз, йилнинг исталган фасли- қўйиб ухласа ҳам бўлади.
дар давом да чой дамлаб ичишингиз мумкин ► 1 чой қошиқ қуритилган
эттирили- бўлади. ялпиз барглари устидан 1 ста-
ши керак. Бўғимлардаги кан қайноқ сув солиб, бироз дам
Нок тушкунликка оғриқлар беринг ва сўнгра ичинг.
қарши тинчлик бермаса... ► Олма ошқозон фаолиятини
Духовкада пиширилган нок ёки Асал, суюқ хантал (горчица), туз яхшилайди. Қуритилган олма-
нокли мураббо сизни йўталдан ха- ҳамда истеъмол содасини бир хил миқ- ни гўштқиймалагичдан чиқариб,
лос этса, янги пишган ноклар туш- дорда олиб, бўтқа ҳолига келгунга қа- қайнатинг ва таъбга кўра озгина
кунликка тушиш ҳолатларига қарши дар яхшилаб аралаштиринг. Ушбу ара- шакар солиб дамлаб қўйинг. Асал
энг яхши восита ҳисоб- лашмани оғриқ жойига қалин қилиб қўшиб ичинг. Ушбу чой ичдаги
ланади. Шунинг учун суртинг, кейин пахта ёки юмшоқ жунли қабзиятларни йўқотади ва ошқо-
шифокорлар тушкун- шарф билан оёғингизни ўранг. Шундан зон фаолиятини яхшилайди.
ликка тушган инсонга сўнг оёқларни бинт билан ўраб, бир-ик- Унутманг!
конфет эмас, айнан ки соатга дам олинг. Худди бошқа ком- Берилган тавсиялар соғ-
нок ейишни тавсия прессларга ўхшаб, бу муолажани ҳам лиқ учун зарарсиз бўлишига
қилишади. Бундан уйқуга кетишдан олдин қилиш тавсия қарамай, уларни қўллашдан
ташқари, нок мева- қилинади. Агар сиз муолажани кет- аввал шифокорингиз билан
си ошқозон касал- ма-кет 4-5 маротаба такрорласангиз, маслаҳатлашинг.
ликларига ҳам даво. яхши натижага тезроқ эришасиз. Нафосат тайёрлади.
27

Ҳамкасб ҳамкасблар ҳақида

Гарчанд Ўзбекистон миллий университетининг журналистика фа-
культетида забардаст устозлардан назарий билимлар олган бўлсам-да,
илк журналистик фаолиятимни 2014 йили вилоят тиббиёти ходимла-
рининг ижтимоий-сиёсий газетаси “Шифокор ва ҳаёт” таҳририятида
бошлаш шарафига муяссар бўлдим. Очиғи, бош муҳаррир Абдулла-
жон Ғозиев эшигини бироз ҳадик, бироз ҳаяжон билан таққиллатга-
ним рост. Чунки олийгоҳни неча йиллар аввал тамомлаган бўлсам-да,
оммавий ахборот воситаларида жамоатчи ижодкор сифатидагина қа-
лам тебратиб юрганман, холос.
ШАРАФ ВА МАСЪУЛИЯТ ЮКИ





Таҳририятда мени илиқ кутиб зийрак бўлиши, кўп ўқиши ва уқиши, тиббиётидаги янгиликларни, жонкуяр
27 ИЮНЬ - МАТБУОТ ВА ОММАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ ХОДИМЛАРИ КУНИ
олган Абдулла ака: “Синглим, замон билан ҳамнафас ва ҳамқадам шифокор ва ҳамшираларнинг
биз ёшларга тажрибаларимизни, бўлиши лозим. Кўп китоб ўқинг”, дея халқимиз соғлигини сақлаш йўлидаги
билимларимизни ўргатишга ҳамиша таъкидлашдан чарчамайдилар. Камтарин хизматларини ёритишда пешқадам.
тайёрмиз. Ҳатто, шу ўтирган столим ва ҳалол инсон. Сермаҳсул ижодкор. Бир Бир сўз билан айтганда, фидойи,
ҳам бир куни ёш кадрларники бўлади. сония бўлса-да, ўзлари ҳам ҳали-ҳануз жонкуяр ва ўткир қалами билан биз
Майли, жамоамизга қўшилинг, ўқишдан, изланишдан чарчамайдилар. ёшларга чинакамига ўрнак.
қўллаб-қувватлаймиз”, - дедилар. Битта оддийгина мақоласига ҳам илмий Дарҳақиқат, А. Ғозиев ВССБнинг
Муҳаррирнинг самимий ва дўстона даражада ёндашади. Китоб титиш, газета ахборот ҳизмати раҳбари ҳам.
муносабати руҳимни кўтариб юборди. ўқиш, ёзаётган мақоласига оид у тиббиёт Соҳанинг профессионал даражадаги
Вилоятда ўз сўзи ва ўз ўрнига бўладими, бошқами энциклопедияларгача мутахассиси сифатида телевидение,
эга бўлган тиббиётчиларнинг варақлашдан чарчамайди. Газетани радиода тизимли чиқишлар
ягона газетасида юксак салоҳиятли ўқимишли ва турли мавзуларини уюштиришни ташкиллаш, врач-
ижодий гуруҳ шаклланган экан. қамраб олишида, танқидий ва таҳлилий мутахассислар билан таъминлаш
Бош муҳаррир бир неча йиллар мақолаларни тайёрланишида жуда- ҳам устознинг зиммасида. Бошқарма
вилоят ҳокимлигида, вилоят жуда ҳиссаси катта. Устоз билан ишлаш йўналишдаги телеграм ижтимоий
телерадиокомпаниясида турли юқори жараёнида шу нарсага амин бўлдимки, тармоқларини ҳам энг долзарб
лавозимларда фаолият юритганлиги у нафақат журналист, публицист, шоир, мавзудаги мақолалар ва янгиликлар,
барчага маълум. Ўзбекистон миллий балки адабиётшунос, етук мунаққид ва турли ижтимоий-сиёсий хабарлар
телерадиокомпаниясининг вилоятдаги мозийшуносдир. билан бойитиб боради.
мухбири сифатида катта обрў ва Масалан, Наманган “Афросиёби”, Айниқса, ўтган йили карантин,
эътибор қозонган. Устоз Абдуллажон аниқроғи, Ахсикент тарихини, пандемия шароитида ҳам
Ғозиев вилоят журналистлари юртимизнинг икки улуғ фарзанди муҳарриримиз, бир кун бўлса-да,
сафидаги ягона “Жасорат” медали Заҳириддин Муҳаммад Бобур ва тиним билганлари йўқ. Республика
соҳиби. Айниқса, ўтган йили у Исҳоқхон тўра Ибратнинг ҳаёти ва аҳлини вилоятдаги эпидемик вазиятдан
кишининг соҳадаги ҳалол ва фаол ижодини вилоятда ундан мукаммалроқ хабардор қилиш мақсадида энг хавфли
хизматлари юксак қадрланиб, ўрганган ва биладиган зиёли кам ҳудудлардан, шифохоналардан мақола
Ўзбекистон Республикаси Президенти бўлса керак, деб ўйлайман. Ҳозирда ва репортажлар тайёрлади.
Ш. Мирзиёев фармонига кўра Наманган тиббиёти тарихини ҳам Шуни мамнуният билан алоҳида
“Соғлом турмуш” медали билан ҳам яратиб, тўкис холатга келтираётгани таъкидламоқчиманки, газета
тақдирландилар. эса ҳар қандай мақтовга лойиқ. ададининг ошишида муассисимиз –
Яна бу даргоҳда таниқли ижодкор, Дарҳақиқат, ҳар икки устоздан вилоят Соғлиқни сақлаш бошқармаси
шоир ва публицист Содиқ Сайҳуннинг журналистиканинг энг нозик бошлиғи Абдулҳоди Иминов бош-қош
муҳаррир ўринбосари сифатидаги томонларини ўрганишда давом бўлаяптилар. Тиббиётчилар нафақат
фаолияти ҳамиша ибратга арзигулик. этяпман. Абдулла аканинг фидоийлиги, бизнинг нашримиз, балки республика
Ёш ижодкор сифатида соҳанинг сира- эл-юрт равнақи йўлидаги фидокорона ва вилоятнинг барча нашрларига
асрорларини Содиқжон акадан ўргандим. хизматлари соҳадошларимиз фаол обуна бўлишмоқда. Жамоамиз
Чунки Содиқ Сайҳун публицистикаси эътирофига сазовор. Ўз ишини самимий эътибордан мамнун.
ўзига хос ва мос. Бемалол айта оламанки, ҳамиша чин юракдан адо этади. Вилоят тиббиёти ходимларининг
унинг бетакрор ижоди республика Шахсий манфаатларини ҳеч қачон, ижтимоий-сиёсий газетаси “Шифокор
даражасида бўйлаша олади. Ўттиздан ҳар қандай вазиятдаям жамоаникидан ва ҳаёт”нинг адад жиҳатидан ҳам
зиёд асарлари эса ўқувчилар китоб устун қўймайди. Жамоа манфаатини, етакчи нашрлардан бири сифатидаги
жавонини безаган. Тўрақўрғон туман ходимлар ижтимоий ҳимоясини мавқеининг барқарорлиги ва
ҳокимлигининг “Давр” газетасидаги кўп ҳамиша устувор тутади. Таҳририятдаги бардавомлиги кўнгилларимизни фахр
йиллик самарали меҳнатлари қадрланиб, 11 йиллик фаолияти давомида, туйғуларига тўлдиради.
кўксини “Шуҳрат” медали безагани ҳам таҳририят моддий-техник базасини Касб байрамингиз муборак
бежизмас-да! янада ривожлантириб, ходимларга бўлсин, азиз ҳамкасблар.
Устоз тайёрлаган мақоламдаги ғализ барча шарт-шароитларни яратдилар. Сермашаққат ва шарафли
жойларини кўнглимга ботмайдиган қилиб Газетанинг сифатли ва ўқимишли ишингизда муваффақиятлар ёр
силлиқлайдилар. “Журналист жуда-жуда бўлиши доимий назоратида. Наманган бўлсин!
28

Мутолаа соати …Бешик ясаб қўйган онаси, ТАРК
Тирналади кўрса яраси,
ЭТИШ
Хабар кутар ҳар ой ораси,
Тирноққа зор аёл…

Дунё ўзи азалдан бир кам,
Ҳар юракда бордир битта ғам,
Бола йўғу бор сабр-чидам,
Тирноққа зор аёл… КУНИ

Радиодан янграган қўшиқни дадай туюлиб, ташқарига – ни тугишга киришиб кетди. золарига эшитилар-эшитилмас
эшитган Наргизанинг кўзла- идиш-товоқлар ювилаётган то- Ундан хабар олгани кирган салом берди. Бир бурда нонни
рига ёш келди. Хонанда унинг монга ўтиб кетди. У ёққа ўтса, қайнонаси унинг ниятини се- ушатиб, бир тишламгинасини
дардларини куйга солганди… уч-тўртта қариндош аёллар зиб, қўлларини ушлаб олди. синдириб оғзига солди.
Унинг умидлари бу ой ҳам гаплашиб туришибди. Нарги- - Бир ой, болам, мен учун - Қаймоққа ботириб енг,
пучга чиқди. Ўзини-ўзи ёмон зани ҳам ёнларига чақиришди. бир ойгина яшанг, жон болам. болам, - қайнонаси пиёладаги
кўриб кетди. Кунларни ҳар- Бир пайт улар томон яқинда Бир ойдан кейин ҳам… янги- қаймоқни унинг олдига суриб
дамҳаёллик билан ўтказади, узатилган қариндош қизлардан лик бўлмаса, мен ўзим сизни қўйди. Наргиза қайнонасининг
тунлари юм-юм йиғлаб чиқа- бири кела бошлади. У ҳамма ҳурматингиз билан ота уйин- ҳурмати юзасидан нонни қай-
ди. Кўчага чиққиси келмайди, билан бир-бир ўпишиб кўри- гизга олиб бориб қўяман. Хўп- моққа теккизди ва оғзига олиб
ҳатто кўча бошидаги дўкондан шар экан, навбат Наргизага ми, болам, хўп деяқолинг… борди. Шу пайт қаймоқнинг
кирсовун ёки туз олгани чиқса келганида, бир аёл келинчак- - Бир ойдан бир кун ҳам ор- иси ёқмадими ёки бошқа нар-
ҳам, уйга қайтиб киргунча та- нинг қўлларини қайтарди: тиқ яшамайман! Тўйиб кетдим, сами, кўнгли ағдарилиб кетди.
насидан совуқ тер чиқиб кета- - Кўришмай қўяқол, ҳарқалай, ойижон, тўйиб кетдим… - Нар- Аранг оғзини қўли билан бер-
ди. Ҳамсоя аёлларнинг: чиллалисан, - деди у шивирлаб. гиза яна йиғига тушди. Унинг китиб қолди, югурганча том
- Ҳм, Наргизахон, юрибсиз- Наргизанинг кўришиш учун юрак-бағри ўртанарди… орқасига ўтиб кетди…
ми? – деган оддий сўроғи унга: узатилган қўллари ҳавода му- Бу уйда ҳамма учун вақт- «Кетар чоғимда баттар ёмон
«Ҳм, ўзи туғмас экансан-да, аллақ қолди. Бошидан биров нинг қадри сезила бошлади. Ай- кўриндим-да, уларга», ўзини
ҳалиям юкли бўлмадингми?» муздай сув қуйиб юборгандай ниқса, Наргиза учун. Тўрт йил койиди Наргиза ва ўн-ўн беш
дегандай эшитилади. Шундоқ сесканиб кетди. Бундай таъ- ичида бу хонадонга қанчалар дақиқадан сўнг юз-қўлини
ҳам кузги япроқдек ҳилвираб нани анча пайтдан бери кутиб ўрганиб қолган эди-я. Кетса, жо- ювиб, қайтиб келди.
турган қалби тутдек тўкилади. юрган бўлса-да, бунчалар таъ- нининг бир томири шу уйда қо- - Нима бўлди, Наргизахон?
Мадори қолмайди… сир қилишини тасаввур этол- либ кетса керак… Эри-чи, уни - Кўнглим алағда бўлди, не-
Охирги пайтларда қайнона- маганди. У… қандай унутади? У кетгач, эри- гадир…
сининг нигоҳларига дош бе- У юзини қўллари билан ни албатта тез орада бошқа бир - Иссиқ-иссиқ чой ичинг,
ролмай қолди. Ҳар гал дастур- беркитди-да, ортига ўгирилди. қизга уйлантиришади. Кўнгли- ўтиб кетади.
хонга ўтиришганида, Наргиза Хотинларнинг ҳай-ҳайлаши- нинг султони бошқасига умр - Йўқ, ҳеч нима егим йўқ.
юрак ҳовучлайди. Ишқилиб, га ҳам қарамай, ўзини кўча- йўлдош бўладими? Йўқ-йўқ! Мен… Мен нарсаларимни
бугун уни кет демасинлар-да!.. га урди. У то уйга келгунича Бунга чидамоқ мушкул. Аммо йиғиштирай…
Эрининг кўзига қарайвериб юм-юм йиғлаб келди. Ўзини имкон қани? Қани нажот?.. - Нега?
ҳам чарчаб кетди. Эри қовоғи- ёстиққа ташлаб, дод солиб Айтилган муҳлат тугаши- - Ойи, ахир бугун бир ой
ни очмаса, унинг дарди-дунё- йиғлади. Тўрт йиллик зардоб га атиги бир кун қолди, атиги бўлди.
сини баттар зулмат чулғайди. унинг ичини алам бўлиб куй- бир кун. У шу тун ухламасдан - Нима бўпти?
Бу уйда омонат одамдек қадам дирарди… эрининг юзига термулиб чиқ- - Ахир, бугун… мен кети-
ташлайди… - Ҳай, болам, сизга нима ди. У эрини нақадар севарди-я! шим керак эди…
Ҳартугул, қайнонаси ўша у бўлди? Нега кетиб қолдингиз? Эртага мана шу қадрдони унга - Яхши ният қилинг, болам.
қўрққан сўзни айтмаяпти. Яхши- Ортингиздан ҳаллослаб югу- бегона бўлишини ўйлаб, қалби Ундан кўра, нима егингиз кела-
ям, умид бор, Наргиза у боис кун раман, етолмайман-а. Бу нима тирналарди… ётганини айтинг. Тағин наби-
санаб яшаяпти. Яшаётувди… аҳвол? Менга қаранг-чи! - қай- Унинг кўзи тонгга яқин рамнинг қулоғи чиноқ бўлиб
Кеча қайнонаси унга бир нонаси унинг атрофида айла- илинди. Хўрозларнинг қичқи- қолмасин!
тандир сомса ёпишни буюрди. ниб-ўргиларди. риғини эшитиб, юраги ҳап- - Нималар деяпсиз, ойи,
Бир сават сомса тайёр бўлгач, Наргиза ойисининг гапла- риқиб кетди. Мана шу тонг юрагимни атай тиғламанг…
унга ҳам кийиниб чиқишини рига парво қилмасди. Ўзини отмаса ҳам майлийди, дилидан Тўхтанг… - Наргиза бармоқла-
айтди. боса олмай ҳўнграб йиғларди. ўтказди Наргиза. У шу бугун рини ёш боладай санай кетди,
- Тинчликми, ойижон? - Майлига, ичингизни бўша- ота уйига кетмоғи керак… бир ойу ўн беш кун! Наҳотки?
- Аммангиз набирасига сун- тиб олинг, болам… Жувон тақдирга тан бер- Наҳотки, у ҳам она бўлса?!
нат тўйи қиляпти, тўйга бориб Наргиза шом бўлса ҳам ди. Ўрнидан туриб, ташқарига - Ойижон!
келамиз, бўлақолинг. ташқарига чиқмади. Ишдан чиқди. Оғилхона томонда узоқ - Муборак бўлсин, болам.
- Мен бормай қўяқолай, келган эрининг юпатишларига ивирсиниб юрди. Қайнонаси- Ўзига шукур, чин кўзи билан
ойижон… қулоқ осмади. Тунда бир қа- нинг тез-тез у томонга назар бергани рост бўлсин!
- Гапимни икки қилманг! рорга келди: бу уйдан кетади. ташлаб қўяётганини сезиб, Наргиза қайнонасини қу-
Наргиза ҳафсаласизлик Одамлар нима деса деяверсин, ўкинди. Қачон кетаман деркин чоқлаб олди, иссиқ бағрига бо-
билан кийиниб чиқди. Тўй- эридан ажрашган деган мало- деб кутишяпти, ўйлади Нарги- шини қўйганча йиғлаб юбор-
да ҳам бир уй тўла хотин-ха- мат туғмас аёл деган таънадан за. Сўнг ўз-ўзига деди: «Пешо- ди. Кўз ёшларига қўшилиб,
лажлар ичида бир пиёла чой минг марта яхшироқ! намда борини кўраман…» армонлар унинг юрагини тарк
ичилгунча ўтира олди, холос. Эрталаб нонуштага ҳам У юз-қўлини ювиб, дастур- этиб борарди…
Худди ҳамманинг назари ун- чиқмаган Наргиза тугунлари- хон томонга келаркан, оила аъ- ДИЛБАР
29

ФАРЗАНД –






УЛУҒ НЕЪМАТ



Камолиддин ҲАМРАҚУЛОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Норин тумани вакили, “Ҳаққулобод”
масжиди имом-хатиби.


муҳитни яратиш, она ва бола сало-
матлигини муҳофаза қилиш, соғлом
бола туғилиши, жисмоний ва бар-
камол авлодни вояга етказиш бо-
расида жуда кўплаб хайрли ишлар
амалга ошириляпти. Барча эзгу ни-
ятларимиз замирида фарзандлари-
мизни ҳам жисмоний, ҳам маънавий
арзанд оила қувончи, Ватан ва “Ҳеч бир ота ўз фарзандига гўзал одобдан жиҳатдан соғлом ўстириш, уларнинг
жамият таянчи. Унинг соғлом, ҳам ортиқроқ ҳадя бера олмайди” (Терми- бахту саодати, фаровон келажагини
Филмли, иймонли ва иродали зий ривояти). кўриш орзуси ётибди.
боланинг
табиати,
Ота-оналар
бўлиб улғайиши нафақат ота-она, балки хулқ-атвори шу оиладаги муҳитга қараб Шунинг учун ҳам барча ёшларимиз
давлатимизнинг ҳам эзгу мақсадларидан шаклланишини эсдан чиқармасликлари ҳамма орзулари ушаладиган, интилиш-
лари қўллаб-қувватланадиган мамла-
биридир. Шу боис мамлакатимизда ис- зарур. Уларнинг вазифаси худди тажри- катда яшаётганидан бахтиёр бўлишла-
тиқлолнинг илк кунлариданоқ баркамол бали табибнинг беморга нисбатан муно- ри керак. Чунки ана шу ғамхўрлик ва
авлодга юксак эътибор ва беқиёс ғамхўр- сабатига ўхшаш бўлиши керак. Маълум- эътибор натижасида болаларимиз ҳам-
лик кўрсатилмоқда. Азиз фарзандларимиз- ки, солиҳ фарзандлар ота-она назоратида манинг ҳавасини келтирадиган, истеъ-
нинг жисмонан соғлом, ақлан баркамол ва оилада тарбияланиб, вояга етишади. Бо- додли бўлиб вояга етишади. Ҳозирда
ҳар томонлама салоҳиятли этиб вояга етка- лалар тарбиясига улар ёш вақтларида бе- спорт, санъат, мусиқа, фан-техника
зиш барчанинг бирдек улуғ мақсадидир. парво бўлиш, ёмон ишларга аралашиб соҳасида юртимиз довруғини жаҳонга
Дарҳақиқат, фарзандларимизнинг юришларига йўл қўйиш зарарли оқибат- ёяётган ёшлар сони кундан-кунга зиёда
ларга олиб келади. Содда қилиб айтсак,
бўлиб бормоқда.
Оила. Маънавият. Жамият. га алоҳида эътибор қаратилади. Кела- Улар тарбиясига астойдил киришиш, қадриятларимиз асосларини ҳам пухта
яхши, одобли, меҳнатсевар, соғлом бў-
бола қалби ҳар турли ёзув ёзиш мумкин
Азиз фарзандларимиз дунёвий би-
либ ўсиши кўп жиҳатдан уларнинг она-
бўлган бир оқ қоғозга ўхшайди. Унга
лимлар билан барча юксак маънави-
ларига боғлиқ. Шунинг учун динимиз
ятимиз, миллий урф-одатларимиз ва
мумкин қадар яхши ёзувлар ёзиш керак.
кўрсатмаларида бўлғуси онани танлаш-
яхши кишилар бўлиб етишишлари учун
эгаллашлари керак. Халқимизда бир
жакда дунёга келадиган фарзандларга
бутун имкониятларни ишга солиш зарур.
мақол бор: “Олим бўлиш осон, лекин
муносиб она танлаш ҳақида фарзанд
Шубҳасиз, ота-она, оила, маҳалла,
одам бўлиш қийин”. Демак, илму фан
ҳали туғилмасидан аввал қайғурилади.
ютуқларини қўлга киритиб боришлик
мактаблар болалар тарбиясида муҳим
Онамиз Оиша (розиаллоҳу анҳо)дан
аҳамият касб этади. Уларни чиройли
билан бирга фарзандларимизни ин-
ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ
одоб-ахлоқ, яхши таълим-тарбия асос-
сонпарвар, меҳр-оқибатли ва ахлоқий
(с.а.в.): “Фарзандларингизга муносиб
ларида вояга етказиш давлат миқёси-
баркамол этиб тарбиялашга интилиб
онани ихтиёр қилинглар”, деганлар.
Бироқ ота-онанинг вазифаси фарзан-
Комил фарзанд тарбияси ўзида қу-
яхши маълум.
дини дунёга келтиришдангина иборат де-
Муқаддас динимизда ёшларнинг одоб-
йидагиларни мужассамлаштиради:
ган фикрга бориш ҳам тўғри эмас. Улар ўз
ахлоқи, таълим-тарбиясига эътибор бе-
эътиқодий тарбия – иймонли бў-
фарзандларини ақлли, эс-ҳушли, жисмо- даги долзарб масала экани барчамизга боришимиз лозим ишлардандир.
нан соғлом, диёнатли, эътиқодли, жамият риш энг муҳим масалалардан саналади. лишликни, ҳалол ва харомни ажрата
ва миллатга фойдаси тегадиган инсонлар Пайғамбаримиз (с.а.в.) марҳамат қилади- билишни ўргатиш;
қилиб тарбиялаш ҳақида қайғуришлари лар: “Болаларингизга одоб беринглар ва ахлоқий қадрият – чиройли одоб,
керак. Одатда, оталар оилани боқиш ва одобларини чиройли қилинглар”. камтарлик, ростгўйлик, меҳр-шавқат-
моддий жиҳатдан таъминлаш мақсадида Фарзандларимиз тарбиясига алоҳи- лилик, омонатдорлик каби гўзал ахлоқ
кўпинча уйдан ташқарида бўлиб, уй ишла- да аҳамият бериб, уларни покиза ки- ва фазилатларни шакллантириш;
ри ва фарзанд тарбияси билан асосан она- йинтириб, ҳалол луқма ейишга одат- жисмоний тарбия – тўғри овқат-
лар шуғулланадилар. Шунинг учун фар- лантиришимиз, турли зарарли оқимлар ланиш, спорт билан шуғулланишни
занд тарбияси фақат онанинг вазифасидек таъсиридан асрашимиз, ота-онаси, ўргатиш, спиртли ичимлик истеъмол
туюлиб қолган. Лекин аслида шариат кўр- оила, эл-юрт олдидаги бурчи ва масъу- қилиш, тамаки чекиш каби зарарли
сатмасига кўра, фарзандлар тарбиясида лиятини доимо ҳис қиладиган, ўйлай- одатлардан қайтариш;
ота-оналар бирдек масъулдир. Балки ота диган қилиб тарбиялашимиз лозим. ақлий тарбия – замонавий илмлар
бу борада онадан ҳам масъулиятлироқ ҳи- Айниқса, ота-оналар бир лаҳза бўлса ва жамиятга фойдали касб-ҳунарларни
собланади. Пайғамбаримиз (с.а.в.) отанинг ҳам ҳушёрликни йўқотмасликлари, ўргатиш.
фарзандига қиладиган моддий таъминоти- ёшлар тарбиясига асло бепарво бўл- Мана шундай ёшлар мустақил Ўзбе-
дан маънавий таъминоти устун туришини масликлари керак. кистонимизнинг келажаги, ишончи ва
Хусусан, юртимизда соғлом оила
муносиб давомчиси бўла олади.
30 таъкидлаб, шундай марҳамат қилганлар:

Янгилик















































ЮҚОРИ ТЕХНОЛОГИК АМАЛИЁТ



Келгусида клиника жамоаси мамла-
илоятимиз тиббиётининг жарроҳлик соҳа- катимиздаги Академик В. Воҳидов но-
си қон-томир хирургияси йўналишида жаҳон ан- мидаги Республика ихтисослаштирил-
Вдозасидаги яна бир муҳим амалиёт муваффақиятли ган хирургия илмий маркази, Россия
йўлга қўйилди. “ANGIOMED” даволаш ва диагностика маска- федерациясининг Флебология муам-
нида Aкадемик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослашти- молари илмий-текшириш институти,
рилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази олий тоифали Европа иттифоқининг Ангиологлар
қон-томир хирурги, флеболог, тиббиёт фанлари номзоди Фарҳод халқаро уюшмаси (The International
Умаров ва Республика шошилинч тез ёрдам илмий маркази На- Union of Angiology (IUA)нинг олим ва
манган филиали қон-томир жарроҳи Аҳмаджон Болтаевлар мутахассислари билан яқин ҳамкор-
томонидан варикоз касаллигини лазер ёрдамида бартараф ликни йўлга қўйишни ва тажриба ал-
этиш амалиёти илк бор амалга оширилди. машишни режалаштирган. Бу борада

мазкур ташкилотлар билан ҳамкорлик
Клиника бош шифокори, олий тои- ширувлари мавжуд. Мазкур лойиҳани меморандумлари имзоланган.
фали нефролог Мавжуда Убайдуллаева- амалга ошириш учун инвесторлар томо- Яқинда марказда “Медтроник” ва
нинг таъкидлашича, нафакат Наманган нидан 4,5 млрд. сўм маблағ сарфланди. унинг Ўзбекистондаги расмий дис-
вилоятидан, балки қўшни вилоятлардан Тиббий техникалар асосан АҚШ ва Ев- трибютори “Медиковер” кўмагида
ташриф буюрган 11 нафар беморни бе- ропанинг таниқли ишлаб чиқарувчила- қозоғистонлик юрак-қон томир жар-
зовта қилаётган варикозга лазер ёрда- ридан келтирилган. Лойиҳани ишга ту- роҳи, флеболог Жусупов Сабит Му-
мида “ишлов” берилди. шириш натижасида 25 та янги иш ўрни таляпович иштирокида маҳорат дар-
Таъкидлаш жоизки, «ANGIOMED яратилди. си ўтказилди.
даволаш маскани» МЧЖ тиббиёт соҳа- - Келажакда муассасада юрак, Тиббиёт фанлари номзоди, 2012 йил-
сида янги йўналиш бўйича лойиҳани қон-томир касалликларини даволаш да Павлодар вилояти ҳокимлигининг
амалга татбиқ этди. Шу йил март ойи- режалаштирилган, - дейди марказ “Олтин скалпел” номинацияси ғолиби
да фаолият бошлаган марказда кичик раҳбари Аҳмаджон Болтаев. - Ҳозир- бўлган проктор билан биргаликда ве-
амбулатор шароитда хирургия, ИФА, ги кунда халқ орасида кўп учраётган надаги варикоз касаллиги ва унинг асо-
замонавий лаборатория, болалар неф- варикоз касаллигини замонавий лазер ратларини даволаш бўйича Ўзбекистон
рологияси, стационар шароитда кар- усулида тиғсиз жарроҳлик амалиёти учун янги ҳисобланган радиотўлқинли
диология ва сўнгги моделдаги УТТ тек- орқали даволанмоқда. абляция амалиётлари ўтказилди.

Наманган тумани
тиббиёт бирлашмаси “маҳаллабай”
ишлашнинг самарали усулларини татбиқ этмоқда. Ўт-
ган ҳафтада “Бешкапа” маҳалла фуқаролар йиғини хонадонларида ўтказилган
чуқурлаштирилган тиббий кўрик натижасида юзлаб фуқаролар ўзларининг саломатлик кўрсаткичлари
ҳақидаги маълумотлардан воқиф бўлдилар. “Бешкапа” оила шифокорлик пункти ва вилоят ревматология сиҳатгоҳи
жамоаси ҳамда туман тиббиёт бирлашмасининг мобил гуруҳи вакиллари хавф гуруҳига кирув-
чи аҳолининг саломатлик кўрсаткичларини чуқурлаштирилган тиббий
кўриклар воситасида янада яхшилашга
эришишмоқда.























Йил давомида мутолаа қилинг!





Муҳтарам муштарийлар!


Тиббиёт соҳасига доир ислоҳот-
ларнинг бориши, энг сўнгги ян-
гиликлар, тизим фидоийлари-

нинг ибратли фаолияти ҳақида
лавҳалар, жамоаларда амалга
оширилаётган эътиборга молик

саъй- ҳаракатлар хусусидаги мақо-
лалар билан танишиб боришни Обуна баҳоси (6 ой учун) - 60 000 сўм.
истасангиз, севимли нашрингиз -
Нашр кўрсаткичи - 5052.
"Тиббиёт ва замон" Обуна почта алоқа бўлимлари, "Матбуот тарқа-

журналига йилнинг иккинчи 6 ойи тувчи" АК филиаллари ҳамда таҳририятнинг ўзида
учун обуна бўлишни унутманг! амалга оширилмоқда.