มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. จีรัญศักดิ์ จำปางาม Jeeransak Jampaagam บทปริทัศน*หนังสือ (Book Review) ชื่อเรื่อง : ศาสตรCการสอน องคCความรูHเพื่อการจัดกระบวการเรียนรูH ที่มีประสิทธิภาพ ผูHแตRง : รศ. ดร.ทิศนา แขมมณี ปVที่พิมพC : 2560 สำนักพิมพC : โรงพิมพCแหRงจุฬาลงกรณCมหาวิทยาลัย จำนวนหนHา : 510 หนHา เกริ่นนำ หนังสือศาสตร,การสอนเป0นหนังสือที่เป0น ประโยชน,และน:าสนใจสำหรับครู อาจารย, นิสิต นักศึกษา ที่มีพื้นฐานและประสบการณ,การสอนมาบJางแลJว โดย ผูJเขียนไดJวิเคราะห, จำแนก แยกแยะใหJเห็นวัตถุประสงค, เฉพาะ และความแตกต:างของวิธีสอนแบบต:าง ๆ ซึ่งจะ ช:วยใหJผูJสอนสามารถใชJวิธีสอนแต:ละวิธีไดJอย:างเหมาะสม ผูJเขียนนำเสนอเนื้อหาสาระอันเป0นแก:นสำคัญไดJอย:าง กระชับ เขJาใจง:าย เป0นหนังสือที่ครูมืออาชีพทุกคนไม:ควร พลาด วัตถุประสงคC ผูJเขียนไดJเขียนหนังสือเล:มนี้ขึ้น ดJวยวัตถุประสงค, ที่จะใหJเป0นตำราทางวิชาชีพสำหรับครู อาจารย, นิสิต นักศึกษา ที่มีพื้นฐานและประสบการณ,การสอนมาบJางแลJว ผูJเขียนไดJพยายามประมวลเนื้อหามาใหJอย:างครอบคลุม และทันต:อเหตุการณ, โดยคัดสรรและกลั่นกรองเอาเฉพาะ ประเด็นที่เป0นแก:นสำคัญของสาระแต:ละเรื่องมาเสนอ เพื่อช:วยใหJผูJอ:านไดJความคิดรวบยอด และเกิดความเขJาใจ ที่กระจ:างชัดในเรื่องนั้น ๆ รวทั้งไดJวิเคราะห,ประเด็นปXญหา ต:าง ๆ ที่มักจะเกิดขึ้นในทางปฏิบัติ และนำเสนอแนวคิด แนวทางในการปZองกันหรือแกJปXญหานั้น ๆ สาระสำคัญ เนื้อหาสาระของหนังสือเล:มนี้ครอบคุมองค,ความรูJที่ เป0นพื้นฐานสำคัญสำหรับการวางแผนและออกแบบการ เรียนการสอน ไดJแก: วิวัฒนาการของแนวคิดที่เกี่ยวกับการ สอน บริบททางการสอน ปรัชญาการศึกษา ทฤษฎี / หลัง การ / แนวคิดเกี่ยวกับการเรียนรูJ และการสอนตั้งแต:อดีต มาจนปXจจุบัน ทั้งที่เป0นสากลและที่เป0นของไทย ประมวล ระบบรูปแบบการสอนและวิธีสอนที่หลากหลาย รวมทั้ง เทคนิคและทักษะการสอน นวัตกรรมและงานวิจัยทางการ สอน ทั้งผูJเขียนไดJคัดสรรและกลั่นกรองสาระใหJไดJประเด็น ที่เป0นแก:นสำคัญ เพื่อช:วยใหJผูJอ:านไดJคิดรวบยอด
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. (context) ของสิ่งนั้นดJวย เนื่องจากสิ่งต:าง ๆ มิไดJอยู:อย:าง โดดเดี่ยวเพียงลำพัง แต:อยู:ภายใตJสิ่งแวดลJอมซึ่งมีอิทธิพล ต:อสิ่งนั้น การเรียนการสอนก็เช:นกัน มิใชJเป0นเรื่องที่ เกี่ยวขJองเฉพาะระหว:างครูกับผูJเรียนเท:านั้นแต:เป0นเรื่องที่ เกี่ยวขJองกับสิ่งแวดลJอมต:าง ๆ หลายระดับ เริ่มตั้งแต: สิ่งแวดลJอมในระบบไมโคร (micro system) ซึ่งเกี่ยวขJอง กับครูและผูJเรียนโดยตรง ระบบเมโซ (meso system) ซึ่ง เกี่ยวขJองกับโรงเรียน บุคลากรในโรงเรียน ผูJบริหาร วิธีการ บริหารจัดการ ฯลฯ ระบบเอ็กโซ (exo system) ซึ่ง เกี่ยวขJองกับครอบครัว ชุมชน ชีวิตความเป0นอยู: องค,กร ฯลฯ และระบบแมโคร (macro system) ซึ่งเกี่ยวขJองกับ บริบทในระดับกวJาง คือ ระดับประเทศ เช:น นโยบายของ กระทรวงและหน:วยงานต:าง ๆ ตลาดจนทิศทาง ความกJาวหนJา และสถานะทางเศรษฐกิจของประเทศดJวย ผูJที่ศึกษาในเรื่องของการเรียนการสอน จึงพึงตระหนักใน อิทธิพลของบริบทสิ่งแวดลJอมการเรียนการสอนในทุก ระดับเพื่อประโยชน,ในการศึกษา ทำความเขJาใจ มอง ปXญหา และแกJปXญหาในเรื่องนั้น ๆ ใหJไดJผล บทที่ 3 ปรัชญาการศึกษา ในบทนี้กล:าวถึงปรัชญาการศึกษาเป0น ปรัชญาที่แตกหน:อมาจากปรัชญาแม:บทหรือปรัชญาทั่วไป ที่ว:าดJวยความรูJความจริงของชีวิต หากบุคคลมีความเชื่อว:า ความจริงของชีวิตเป0นอย:างไรปรัชญาการศึกษาจะจัด การศึกษาพัฒนาคนและพัฒนาชีวิตใหJเป0นไปตามนั้น ดังนั้น การศึกษาเรื่องการเรียนการสอนว:าควรจะเป0น อย:างไร จึงตJองศึกษาถึงที่มาคือปรัชญาการศึกษาดJวย ซึ่ง ปรัชญาการศึกษาสากลที่นิยมกันโดยทั่วไปมี 6 แนวดJวยกัน ไดJแก: 1. ปรัชญาสารัตถนิยม เป0นปรัชญาที่เชื่อว:า การศึกษาเป0น เครื่องมือในการถ:ายทอดความรูJความจริงทางธรรมชาติ 2. ปรัชญาสัจนิยมวิทยา เป0นปรัชญาที่เชื่อว:าโลกนี้มีบางสิ่ง ที่มีคุณค:าถาวร ไม:เปลี่ยนแปลง ที่เราควรอนุรักษ,และ ถ:ายทอด (Concept) และเกิดความเขJาใจที่กระจ:างชัดในเรื่องนั้น ๆ รวมทั้งไดJวิเคราะห,ประเด็นปXญหาต:าง ๆ ที่มักเกิดขึ้นในทาง ปฏิบัติและนำเสนอแนวคิดแนวทางในการปZองกันหรือ แกJปXญหานั้น ๆ โดย หนังสือเล:มนี้ไดJแบ:งเนื้อหาออกเป0น ทั้งสิ้น 10 บท ดังนี้ บทที่ 1 บทนำ ในบทนี้สรุปไดJว:า ความคิดเกี่ยวกับ “การ สอน” มีวิวัฒนาการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคตามสมัย การ เปลี่ยนแปลงหลัก ๆ เริ่มตั้งแต:การคิดถึงการสอนในฐานะที่ เป0นศิลปy (Art) และเป0นศาสตร, (Science) ลักษณะของ การสอนวิวัฒนาการมาจากการสอนที่เป0นไปตามธรรมชาติ อย:างไม:มีรูปแบบมาถึงการสอนอย:างมีรูปแบบ เริ่มตั้งแต: การใชJวิธีการครอบงำความคิด (indoctrination) ของ ผูJเรียน เพื่อใหJละทิ้งความคิดความเชื่อเดิม ซึ่งต:อมา เปลี่ยนไปเป0นการพร่ำสอนความคิด ความเชื่อ ชักจูง โนJ วนาว (inculcation) ใหJผูJเรียนเห็นคลJอยตาม ต:อไปจึงเริ่ม มีการสอน (teaching) ซึ่งเนJนบทบาทของครู แต:ยังมีการ ยึดครูเป0นศูนย,กลาง หลังจากนั้นจุดเนJนไดJเริ่มเปลี่ยนจาก ครูไปเป0นผูJเรียน คำว:าการสอนจึงเปลี่ยนไปเป0น “การเรียน การสอน” (instruction) ซึ่งเนJนบทบาทของผูJเรียนในการ เรียนรูJและครอบคลุมการเรียนรูJที่กวJางขึ้น นอกจากนั้น แนวคิดของการสอนไดJแตกแขนงออกไปอีกหลายลักษณะ ไดJแก: การสอนในลักษณะการติวหรือกวดวิชา (tutoring) การสอนในลักษณะชี้แนะ (coaching) การสอนในลักษณะ ใหJคำปรึกษา (supervising) การสอนทางไกลผ:านสื่อ โทรทัศน, (distance teaching) และต:อมาไดJพัฒนาเป0น การสอนแบบไม:มีครู โดยพัฒนาเป0นบทเรียนสำเร็จรูป หรือ โปรแกรมสำเร็จรูป ซึ่งช:วยใหJผูJเรียนสามารถเรียนรูJดJวย ตนเองผ:านทางสื่อสิ่งพิมพ,ต:าง ๆ บทที่ 2 บริบททางการสอน ในบทนี้ในการศึกษาสิ่งใด ๆ ก็ตาม โดยเฉพาะเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิต เราจำเป0นตJองศึกษาถึงบริบท
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ซิกโลกตะวันตก ซึ่งจะเห็นว:าในแต:ละช:วงไดJมีการพัฒนา ในลักษณะเติมเต็มส:วนที่ยังบกพร:องหรือส:วนที่ยังขาดอยู: จนกระทั่งทำใหJไดJขJอความรูJที่สมบูรณ,ขึ้น ทฤษฎีการ เรียนรูJนับเป0นรากฐานที่มาของหลักการสอน โดยการสอน ไดJนำขJอความรูJจากทฤษฎีการเรียนรูJมาประยุกต,ใชJทฤษฎี การเรียนรูJบางทฤษฎีกล:าวเฉพาะการเรียนรูJโดยไม:ไดJ กล:าวถึงการสอน แต:ทฤษฎีการเรียนรูJบางทฤษฎีไดJ ประยุกต,ความรูJสู:การสอนใหJดJวย บทที่ 5 ทฤษฎีการเรียนรูJและการสอนร:วมสมัย ในบทนี้กล:าวถึงทฤษฎีการศึกษาซึ่งกำลัง อยู:ในความนิยมในวงการศึกษาทั้งของประเทศไทยและ ประเทศทางซีกโลกตะวันตก ในปXจจุบันมีอยู:หลากหลาย ทฤษฎี เช:น ทฤษฎีกระบวนการทางสมองในการ ประมวลผลขJอมูล มองการทำงานของสมองมนุษย, คลJายคลึงกับการทำงานของเครื่องคอมพิวเตอร, และ ทฤษฎีพหุปXญญา ใหJความสนใจเกี่ยวกับเชาวน,ปXญญาของ มนุษย, ซึ่งมิไดJมีเพียงความสามารถทางดJานภาษาและ คณิตศาสตร,เท:านั้น แต:มีอยู:หลากหลายถึง 8 ดJานดJวยกัน ไดJแก: เชาวน,ปXญญา ดJานภาษา คณิตศาสตร, มิติสัมพันธ, ดนตรี การเคลื่อนไหวของร:างกายและกลJามเนื้อ การ สัมพันธ,ผูJอื่น การเขJาใจตนเอง และการเขJาใจธรรมชาติ สำหรับทฤษฎีการสรJางความรูJและทฤษฎีการสรJางความรูJ โดยการสรJางชิ้นงาน ทั้ง 2 ทฤษฎีมีพื้นฐานมาจากทฤษฎี พัฒนาการทางเชาวน,ปXญญาของเพียเจต, เป0น ประสบการณ,เฉพาะตน และเป0นประสบการณ,ที่ผูJเรียนรูJ จะตJองเป0นผูJกระทำ กับขJอมูลทั้งหลายที่รับเขJามา ผูJสอน สามารถเลือกใชJใหJเหมาะสมกับสถานณ,การและความ ตJองการของตนไดJ บทที่ 6 หลักการและแนวคิดในการจัดการเรียน การสอนร:วมสมัย ในบทนี้พูดถึงหลักการ และแนวคิดใน การจัเการเรียนการสอนที่ไดJรับความนิยมมีอยู:เป0นจำนวน ถ:ายทอดใหJคนรุ:นหลังต:อไป 3. ปรัชญาพิพัฒนนิยม ซึ่งเชื่อว:าการดำรงชีวิตที่ดี ตJอง ตั้งอยู:บนพื้นฐานของการคิดที่ดีและการกระทำที่เหมาะสม 4. ปรัชญาอัตนิยม เป0นปรัชญาที่เชื่อในความมีอยู:เป0นอยู: ของมนุษย, มนุษย,แต:ละคนจะตJองกำหนดหรือแสวงหา สาระสำคัญดJวยตนเอง 5. ปรัชญาปฏิรูปนิยม เป0นปรัชญาที่เชื่อว:า การปฏิรูปสังคม เป0นหนJาที่ของสมาชิกของคนในสังคมทุกคน และการศึกษา เป0นเครื่องมือสำคัญที่สามารถทำใหJเกิดการเปลี่ยนแปลงใน สังคมไดJ 6. ปรัชญาการศึกษาผสมผสาน เป0นปรัชญาที่ไม:ใชJแนวคิด ของปรัชญาใดปรัชญาหนึ่งทั้งหมด แต:ไดJผสมผสานปรัชญา หลายปรัชญาเขJาดJวยกันอย:างกลมกลืนและไม:ขัดแยJงกัน ส:วนทางดJานปรัชญาการศึกษาของไทยนั้น ผูJใหJแนวคิดที่ สำคัญ ๆ คือ พระธรรมปÖฎก (ประยุทธ, ปบุตโต) ปรัชญา การศึกษาเป0นที่มาหรือหลักยึดในการจัดการศึกษาและการ เรียนการสอนของครู ผูJผลิตครูจึงวรสอนโดยมุ:งเนJนใหJ ผูJเรียน (ครูในอนาคต) ไดJเรียนรูJหลักการใหJแม:น มิใช: มุ:งเนJนแต:เทคนิคของการปฏิบัติ เนื่องจากการปฏิบัติและ การแกJปXญหาโดยขาดความรูJ ความเขJาใจและความเชื่อใน หลักการแลJวย:อมจะเกิดปXญหาในภายหลัง บทที่ 4 ประมวลทฤษฎีการเรียนรูJที่เป0น สากลและการประยุกต,สู:การสอน ในบทนี้สรุปไดJว:า แมJในแต:ละช:วงแต:ละ สมัยจะมีทฤษฎีและแนวคิดใหม: ๆ เกิดขึ้นเรื่อย ๆ แต:ใน ความเป0นจริง แนวคิดเก:า ๆ ก็มิไดJสูญสิ้นไปโดยสิ้นเชิง ทฤษฎีแต:ละทฤษฎีต:างมีจุดเด:นและจุดอ:อนในตัวเอง ดังนั้น จึงเกิดมีนักจิตวิทยาและนักการศึกษาที่เริ่ม ผสมผสานแนวคิดหลายแนวเขJาดJวยกัน ดังตัวอย:างการ ผสมผสานระหว:างแนวคิดทางดJานพฤติกรรมนิยมและ ปXญญานิยมของกานเย เป0นตJน ดังนั้นขJอมูลในบทนี้จึงช:วย ใหJผูJศึกษาไดJมองเห็นวิวัฒนาการของทฤษฎีการเรียนรูJทาง
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ส:งผลลัพธ,ใหJไดJสูงสุดและ 2. ระบบในแง:ของ “การคิดเชิง ระบบ” ซึ่งหมายถึงการคิดหรือการดำเนินงานอย:างเป0น ระบบ โดยใชJวิธีการเชิงระบบ คือ การจัดระบบโดยใชJ กรอบความคิดของระบบที่สมบูรณ,ซึ่งประกอบดJวย ตัว ปZอน กระบวนการ กลไกควบคุม ผลผลิต และขJอมูล ปZอนกลับ วิธีการจัดระบบใด ๆ ประกอบดJวยขั้นตอนสำคัญ ๆ 10 ขั้นตอน ไดJแก:การกำหนดจุดมุ:งหมายของระบบการศึกษา หลักการ/ทฤษฎีที่เกี่ยวขJอง การศึกษาสภาพการณ,ละ ปXญหา การดำหนดองค,ประกอบ การจัดกลุ:มองค,ประกอบ การจัดความสัมพันธ,ขององค,ประกอบ การจัดผังระบบ การ ทดลองใชJระบบ การประเมินผลและการปรับปรุงระบบ นอกจากนั้น ยังไดJเสนอตัวอย:างระบบที่พัฒนาขึ้นโดยนัก การศึกษาไทยอีก 4 ระบบไดJแก: ระบบการจัดการเรียนการ สอนแผนจุฬาฯ โดย ชัยยงค, พรหมวงศ, ระบบการจัดการ เรียนการสอน โดย สงัด อุทรานันท, ระบบการสอนตาม แนวพุทธวิธี โดย สุมน อมรวิวัฒน, และการออกแบบการ เรียนการสอน โดย ทิศนา แขมมณี บทที่ 9 รูปแบบการเรียนการสอนที่เป0นสากล ในบทนี้สรุปไดJว:ารูปแบบการเรียนการ สอนที่เป0นสากลซึ่งไดJรับการพิสูจน,ทดสอบประสิทธิภาพ และไดJรับความนิยมโดยทั่วไปมีจำนวนมากและครอบคลุม การพัฒนาทั้งทางดJานพุทธิพิสัยที่เนJนการบูรณาการหรือ เนJนการเรียนรูJแบบองค,รวม ผูJสอนที่ตJองการจะช:วยใหJ ผูJเรียนเกิดการเรียนรูJมโนทัศน,หรือเนื้อหาสาระต:าง ๆ ไดJ อย:างมีความหมาย เกิดความเขJาใจไดJดีและส:วนผูJสอนที่ สนใจจะปลูกฝXงค:านิยมหรือช:วยใหJผูJเรียนสามารถตัดสินใจ อย:างชาญฉลาดในประเด็นปXญหาขัดแยJงต:าง ๆ รวมทั้ง การช:วยใหJผูJเรียนเกิดความเขJาใจในความรูJสึกและ พฤติกรรมทั้งของตนเองและผูJอื่น ควรศึกษารูปแบบของ แครทโวล บลูม และมาเซีย และรูปแบบของจอยส,และวีล สำหรับการพัฒนาดJานทักษะพิสัยนั้น รูปแบบการพัฒนา m มาก แม:ว:าความนิยมจะเนJนไปทางดJานการยืดผูJเรียนเป0น ศูนย,กลาง แต:ก็มิไดJหมายความว:าครูจะสอนโดยยึดครูเป0น ศูนย,กลางไม:ไดJ ความจริงแลJวครูควรเลือกหลักการและ วิธีการที่เหมาะสมกับลักษณะของเนื้อหาสาระและ วัตถุประสงค, ดังนั้นในบทนี้ผูJเขียนจึงไดJประมวลหลักการ หรือแนวคิดที่นิยมใชJกันทั่วไป มานำเสนอไวJโดยจัดแบ:งเป0น 3 หมวดใหญ: ๆ ไดJแก: หลักการจัดการเรียนการสอนโดยยึด ครูเป0นศูนย,กลาง ผูJเรียนเป0นศูนย,กลางและการสอนโดยไม: มีครู บทที่ 7 หลักการคิดและแนวคิดเกี่ยวกับการ เรียนรูJ และการสอนของนักคิด นักการศึกษาไทย ในบทนี้ผูJเขียนไดJวิเคราะห,แนวคิดทาง พระพุทธศาสนาและไดJประมวลหลักธรรมสำคัญของ พระพุทธศาสนาที่มีนักการศึกษาและนักศึกษาไดJนำไป ศึกษาวิจัย ไดJแก: หลักอริยสัจ 4 ซึ่งไดJริเริ่มมาใชJเป0น กระบวนการในการสอน หลักไตรสิขา ซึ่งไดJนำมาประยุกต, เป0นกระบวนการเรียนการสอนแบบไตรสิกขา นอกจากนั้น ยังมีหลักปXญญา 3 และหลักพหูสูตมีองค, 5 ซึ่งไดJรับการ นำไปใชJการจัดการเรียนการสอน และทดลองใชJเพื่อศึกษา ผล ส:วนหลักธรรมเกี่ยวกับปXจจัยใหJเกิดสัมมาทิฏฐิ2 อัน ไดJแก: ปรโตโฆสะ และโยนิโสมนสิการ ไดJนำไปศึกษาวิจัย ทดลองใชJกับนักเรียนระดับประถมศึกษา บทที่ 8 ระบบการเรียนการสอน ในบทนี้สรุปไดJว:าระบบมีความสำคัญใน การช:วยใหJการดำเนินงานต:าง ๆ สัมฤทธิ์ผลตามเปZาหมาย เนื่องจากระบบใดระบบหนึ่ง หรือการจัดระบบใดระบบ หนึ่ง จะตJองประกอบไปดJวย 1. องค,ประกอบสำคัญของ ระบบ 2. ความสัมพันธ,ขององค,ประกอบต:าง ๆ ของระบบ นั้น และ 3. เปZาหมายหรือจุดหมายของระบบนั้น ส:วน ระบบที่ใชJกันอยู:ทั่วไปมีอยู:ดJวยกัน 2 ลักษณะคือ 1. ระบบ ในแง:ของ “การคิดเป0นระบบ” ซึ่งหมายถึงการดำเนินงาน อย:างใดอย:างหนึ่งอย:างเป0นลำดับขั้นตอนที่จะสามารถ ส:งผล
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. เป0นกลุ:มรวมทั้งการปฏิบัติและการแกJปXญหาต:าง ๆ นอกจากนั้นยังมีกระบวนการทางดJานการเรียนรูJวิชาการ ต:าง ๆ เช:น การเรียนรูJภาษา และคณิตศาสตร,เป0นตJน ความหลากหลายของรูปแบบและกระบวนการต:าง ๆ ดังกล:าวขJางตJน สามารถช:วยใหJผูJสอนมีทางเลือกในการ จัดการเรียนการสอนมากขึ้น ซึ่งผูJสอนควรจะพิจารณา นำไปใชJเพื่อใหJการเรียนการสอนมีประสิทธิภาพรวมทั้งมี ความแปลกใหม: ซึ่งจะสามารถจูงใจใหJผูJเรียนเกิดความ สนใจใฝåรูJมากขึ้นดJวย บทที่ 11 วิธีการสอน ในบทนี้สรุปไดJว:าวิธีสอนเป0นกระบวน การหรือขั้นตอนในการดำเนินการสอน วิธีสอนแบบใด แบบหนึ่งก็คือขั้นตอนในการดำเนินการสอนซึ่งมีองค, ประกอบและขั้นตอนสำคัญอันเป0นลักษณะเด:นที่ขาดไม:ไดJ ของวิธีนั้น ดังนั้นผูJสอนจึงควรศึกษาใหJเขJาใจลักษณะเด:น หรือแก:นสำคัญของวิธีสอนแต:ละวิธีเพื่อช:วยใหJสามารถใชJ วิธีแต:ละวิธีไดJอย:างเหมาะสมกับจุดมุ:งหมายของวิธีนั้น ๆ นอกจากนั้นวิธีสอนบางวิธียังมีชื่อเป0นไดJทั้งวิธีสอนและ รูปแบบการสอน ผูJสอนจึงจำเป0นตJองเขJาใจองค,ประกอบ สำคัญของวิธีสอนและรูปแบบการสอนอย:างชัดเจน เพื่อ จะไดJสามารถวิเคราะห,และจำแนกความแตกต:างไดJวิธี สอนมีใหJเลือกอย:างหลากหลาย ครูผูJสอนจึงควรเลือกใชJ ใหJเหมาะสมกับบทเรียนและจุดมุ:งหมาย การใชJวิธีสอน หลากหลายวิธีนอกจากจะช:วยเพิ่มประสิทธิภาพในการ เรียนการสอนแลJว ยังสามารถช:วยใหJบทเรียนมีความ น:าสนใจเพิ่มขึ้น และจูงใจผูJเรียนใหJสนใจเรียนรูJเพิ่มขึ้น ดJวย บทที่ 12 เทคนิคและทักษะการสอน ในบทนี้กล:าวถึงเทคนิคการสอน เป0น กลวิธีต:าง ๆ ที่ใชJเสริมกระบวนการหรือขั้นตอนใด ๆ หรือ การกระทำใด ๆ เพื่อช:วยใหJกระบวนการ ขั้นตอนหรือการ กระทำนั้น ๆ มีคุณภาพและประสิทธิภาพมากขึ้น เทคนิค ทักษะปฏิบัติของซิมพ,ซัน แฮร,โรว,และเดวีส,สามารถช:วย ไดJนอกจากนั้นยังมีรูปแบบการเรียนการสอนทักษะ กระบวนการต:าง ๆ อันเป0นเครื่องมือสำคัญในการเรียนรูJ และการดำรงชีวิตอีกหลายรูปแบบที่สามารถช:วยพัฒนา ทักษะกระบวนการสืบสอบ กระบวนการคิดอุปนัยคิด สรJางสรรค,และกระบวนการคิดแกJปXญหาอนาคต เป0นตJน ส:วนการจัดการเรียนการสอนเพื่อเนJนการบูรณาการนั้น สามารถใชJรูปแบบการเรียนการสอนทางตรง การสอนโดย การสรJางเรื่อง การสอนตามวัฏจักรการเรียนรูJ4 MAT และการเรียนรูJแบบร:วมมือ ซึ่งลJวนเป0นรูปแบบที่แปลก ใหม: และน:าสนใจทั้งสิ้น สมควรที่ครูผูJสอนทั้งหลายจะ ใหJความสนใจ ศึกษาใหJเขJาใจ และลองนำไปทดลองใชJ เพื่อปรับปรุงและเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการเรียนการ สอนของตน บทที่ 10 รูปแบบการเรียนการสอนและกระบวน การเรียนการสอนของไทย ในบทนี้ประกอบดJวยรูปแบบการเรียน การสอนที่ไดJพัฒนาขึ้นโดยนักการศึกษาไทย หรือ หน:วยงานทางการศึกษาของไทยจำนวน 4 รูปแบบ ซึ่ง สามารถนำไปใชJในการพัฒนาความสามารถของผูJเรียนใน การคิด การเผชิญสถานการณ,การตัดสินใจและการ แกJปXญหา รวมทั้งพัฒนากระบวนการเรียนรูJใหJเป0นไปตาม พระราชบัญญัติการศึกษา พ.ศ. 2542 นอกจากนั้นยังมี รูปแบบการเรียนการสอนที่น:าสนใจซึ่งพัฒนาขึ้นโดยใชJ กระบวนการวิจัยในการพัฒนาและไดJรับการพิสูจน,และ ทดสอบประสิทธิภาพมาแลJว ซึ่งครูสามารถนำไปใชJในการ พัฒนาผูJเรียนทั้งในระดับก:อนประถมศึกษา ประถมศึกษา มัธยมศึกษา อุดมศึกษา รวมทั้งอาชีวศึกษาไดJ นอกเหนือจากรูปแบบการเรียนการสอนดังกล:าวการต:าง ๆ ที่สามารถใชJในการพัฒนาผูJเรียนในดJานต:าง ๆ เช:น การ พัฒนาทางดJานค:านิยม จริยธรรม เจตคติต:าง ๆ การ พัฒนาทางดJานการคิด การปฏิสัมพันธ,และการทำงาน การ
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. จำนวนไม:นJอยโดยมีทั้งนวัตกรรมที่นำเขJาจากต:างประเทศ และนวัตกรรมที่เป0นภูมิปXญญาของคนไทย อาทิ การ จัดการเรียนการสอนตามแนวคิดทางการศึกษาแบบวอ ลดอร,ฟ การจัดการเรียนการ สอนโดยผสานแนวคิดและ วิธีการที่หลากหลายเพื่อพัฒนาศักยภาพการเรียนรูJสู:ความ เป0น มนุษย,ที่สมบูรณ, (โรงเรียนรุ:งอรุณ) การจัดการเรียน การสอนตามทฤษฎี “Constructionism (วชิราวุธ วิทยาลัย) การจัดการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาศักยภาพ อย:างสมบูรณ,ตามหลักการ ของท:านศรีสัตยาไสบาบา (โรงเรียนสัตยาไสและสถาบันการศึกษาสัตยาไส) นวัตกรรมพื้น บJานเพื่อการสอนของ ธนู บุณยรัตนพันธุ, และหลักสูตรรายวิชาดนตรีเอเชียสำหรับนักเรียน ใน ระดับประถมศึกษา นอกจากนั้นยังมีนวัตกรรมที่สามารถ ช:วยพัฒนาศักยภาพทางสมอง เพื่อช:วยใหJผูJเรียนเกิดการ เรียนรูJไดJดีขึ้น เช:น นวัตกรรม “Brain gym หรือการ บริหารสมอง นอกจากนั้นยังมีแนวคิดแนวทางในการ พัฒนาลักษณะการคิด 9 ลักษณะ รวมทั้งนวัตกรรม ที่ เกี่ยวกับเทคโนโลยีทางการศึกษาอีกจำนวนมาก เช:น โทรศัพท, โทรประชุม ดาวเทียม คอมพิวเตอร,เพื่อ การศึกษา การใชJคอมพิวเตอร,เพื่อการจัดการเรียนการ สอน (CMI) การใชJคอมพิวเตอร,ช:วยสอน (CAI) เกม คอมพิวเตอร, การใชJอินเทอร,เน็ต เวิลด,ไวด,เว็บ และหJอง เรียนเสมือนจริง (Virtual classroom) เป0นตJน ทั้งนี้ยังไม: นับถึงรูปแบบการเรียนการสอน ใหม: ๆ อีกจำนวนมาก ที่ ไดJกล:าวไปในบทต:าง ๆ ที่ผ:านมา เช:น การจัดการเรียน การสอนแบบ สตอรี่ไลน, (Story Line) แบบ 4 MAT แบบ ร:วมมือ (Cooperative Learning) แบบ ซินเน็คติกส, (Synectics) และแบบซักคJาน (Jurisprudential) เป0นตJน นวัตกรรมที่หลาก หลายดังกล:าว ลJวนมีความแปลกใหม: และน:าสนใจทั้งสิ้น สมควรที่ครูผูJสอนทั้งหลายใหJความ สนใจ ศึกษาเรียนรูJ และเลือกนำไปใชJอย:างเหมาะสมใน สภาพการณ,ของตน การสอนเป0นสิ่งจำเป0นที่ช:วยใหJการสอนมีประสิทธิภาพ เพิ่มขึ้นเทคนิคการสอนมีจำนวนมากนับไม:ถJวน และจะมี ปริมาณเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในบทนี้ไดJนำเสนอเทคนิคใหม: ๆ ที่สามารถนำไปใชJไดJอย:างกวJางขวางรวม 3 เทคนิค ไดJแก: เทคนิคการใชJผังกราฟÖก เทคนิคการใชJคำถามตามแนวคิด ของบลูม และเทคนิคการใชJคำถามเพื่อพัฒนาลักษณะการ คิดที่พึงประสงค,ส:วนทักษะการสอนนั้น หมายถึง ความสามารถในการสอนใหJมีประสิทธิภาพอย:าง คล:องแคล:ว ชำนาญ ดังนั้นทักษะการสอนจึงครอบคลุม การดำเนินการเกี่ยวกับการสอนทั้งหมด ไม:ว:าจะเป0นเรื่อง การใชJรูปแบบการเรียนการสอน วิธีสอน หรือเทคนิคการ สอนต:าง ๆ การฝñกทักษะการสอนโดยทั่วไป จัดเป0น 2 ลักษณะคือ จัดเป0นการสอนแบบจุลภาค (microteaching) ไดJแก:การสอนแบบย:อส:วนทั้งในดJานบทเรียน ผูJเรียนและเวลาเรียน อีกลักษณะหนึ่งคือจัดเป0นการ ฝñกสอน โดยใหJผูJฝñกเขJาไปสอนผูJเรียนในสถานการณ,จริง และเรียนรูJจากการปฏิบัติงานจริง โดยมีผูJสอนที่มี ประสบการณ,ทำหนJาที่ใหJคำปรึกษาแนะนำและความ ช:วยเหลือตามความเหมาะสม บทที่ 13 นวัตกรรมดJานการเรียนการสอน ในบทนี้กล:าวถึงนวัตกรรมดJานการเรียน การสอน หมายถึงแนวคิด วิธีการ หรือสิ่งประดิษฐ,ที่เป0น สิ่งใหม: ๆ ที่สามารถนำมาใชJในการจัดการเรียนการสอน เพื่อแกJปXญหาและเพิ่มประสิทธิภาพทางการเรียนการสอน นวัตกรรมอาจเป0นสิ่งใหม:ทั้งหมด หรือใหม:เพียงบางส:วน หรือใหม:ในบริบทหนึ่งหรือในช:วงเวลาหนึ่งก็ไดJ สิ่งที่เป0น นวัตกรรมอาจเป0นสิ่งใหม:ที่กำลังอยู:ในกระบวนการพิสูจน, ทดสอบ หรือไดJรับการยอมรับนำใชJแลJวแต:ยังไม: แพร:หลาย หรือยังไม:เป0นส:วนหนึ่งของ ระบบงานปกติ หากมีการยอมรับนำไปใชJอย:างเป0นปกติในระบบงานแลJว จะไม:ถือว:าสิ่งนั้น เป0นนวัตกรรมอีกต:อไป ในปXจจุบัน ประเทศไทยมีนวัตกรรมที่เกี่ยวกับการเรียนการสอน จำนวน ไม:นJอย
มหาวิทยาลัยเจ,าพระยา บทปริทัศน5หนังสือ (Book Review) จีรัญศักดิ์ จำปางาม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. บทที่ 15 มโนทัศน,สำคัญเกี่ยวกับการสอน ในบทนี้ไดJประมวลศาสตร,ทางการสอนใน ส:วนที่เป0นความรูJพื้นฐานที่จำเป0น สำหรับครู ซึ่งไดJแก: บริบททางการสอน ปรัชญาการศึกษา ทฤษฎี หลักการและ แนวคิดเกี่ยวกับการเรียนรูJและการสอนทั้งของไทยและ ต:างประเทศ รวมทั้งเรื่องระบบการสอน รูปแบบ การเรียน การสอน วิธีสอน เทคนิคและทักษะการสอน นวัตกรรมการ สอน และการวิจัยดJาน การเรียนการสอน ขJอความรูJ ดังกล:าวจะเป0นประโยชน,อย:างยิ่งต:อการวางแผนการสอน การออกแบบ การเรียนการสอน การจัดการเรียนการสอน และการประเมินผลการเรียนการสอน แต:สาระในส:วนหลัง นี้ยังไม:สามารถนำเสนอไดJในที่นี้เนื่องจากเนื้อหาสาระมี จำนวนมาก ซึ่งผูJเขียนจะพยายามนำเสนอในโอกาสต:อไป คุณคRา คุณค:าของหนังสือเล:มนี้เชื่อว:าจะทำใหJผูJอ:าน สามารถรูJวิธีสอนโดยใชJการบรรยาย ( Lecture), วิธีสอน โดยใชJการสาธิต (Demonstration), วิธีสอนโดยใชJการ ทดลอง (Experiment), วิธีสอนโดยใชJการนิรนัย (Deduction), วิธีสอนโดยใชJการอุปนัย (Induction), วิธี สอนโดยใชJการไป ทัศนศึกษา (Field Trip), วิธีสอนโดยใชJ การอภิปรายกลุ:มย:อย (Small Group Discussion), วิธี สอนโดยใชJการแสดงละคร (Dramatization), วิธีสอนโดย ใชJการแสดงบทบาทสมมติ (Role Playing), วิธีสอนโดยใชJ กรณีตัวอย:าง (Case), วิธีสอนโดยใชJเกม (Game), วิธี สอนโดยใชJสถานการณ,จำลอง (Simulation), วิธีสอนโดย ใชJศูนย,การเรียน (Learning Center), วิธีสอนโดยใชJ บทเรียนแบบโปรแกรม (Pro-rammed Instruction) หนังสือเล:มเดียวที่ใหJความรูJเกี่ยวกับ วิธีสอน โดยผูJเขียน ไดJวิเคราะห, จำแนก แยกแยะใหJเห็นวัตถุประสงค,เฉพาะ และความแตกต:างของวิธีสอนแบบ ต:าง ๆ ซึ่งจะช:วยใหJ ผูJสอนสามารถใชJวิธีสอนแต:ละวิธีไดJอย:างเหมาะสม ผูJเขียน นำเสนอเนื้อหาสาระอันเป0นแก:น สำคัญไดJอย:างกระชับ เขJาใจง:าย เป0นหนังสือที่ครูมืออาชีพทุกคนไม:ควรพลาด บทที่ 14 การวิจัยและงานวิจัยดJานการเรียนการสอน ใ น บ ท นี้กล:าวถึงก า ร ว ิ จ ั ย เ ป0 น กระบวนการที่อาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร,ในการ แสวงหา คำตอบใหJแก:ปXญหาหรือคำถามต:าง ๆ เพื่อใหJไดJ คำตอบที่น:าเชื่อถือ กระบวนการวิจัยเป0น กระบวนการใน การแสวงหาความรูJใหม: และสรJางความรูJใหม: ๆ เพื่อการ พัฒนายิ่ง ๆ ขึ้นไป การวิจัยและงานวิจัยดJานการเรียนการ สอน จึงเป0นตัวบ:งชี้ของความกJาวหนJาของศาสตร,ทางการ สอน ดังจะเห็นไดJว:า การสอนไดJรับการยอมรับในฐานะที่ เป0นศาสตร,แขนงหนึ่ง ก็เพราะสามารถผลิตองค,ความรูJ ใหม:โดยใชJกระบวนการวิจัย ในช:วง 3-4 ทศวรรษที่ผ:านมา ประเทศทางซีกโลกตะวันตกไดJผลิตผลงานวิจัยทางดJาน การเรียนรูJและการสอนออกมา จำนวนมาก ซึ่งครอบคลุม เรื่องที่ศึกษาอย:างต:อเนื่องและเรื่องที่ศึกษาตามความ สนใจใน ประเทศไทยในช:วง 3 ทศวรรษที่ผ:านมา ผลงานวิจัยทางดJานนี้เพิ่มพูนขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งในระยะ แรก ๆ มักเป0นการทำตามความสนใจของผูJวิจัยเป0นหลัก งานวิจัยจึงมีลักษณะกระจัดกระจาย ต:อมาจึงไดJเริ่มมีการ รวบรวมขJอมูลงานวิจัยเพื่อใหJเห็นภาพรวม ซึ่งสามารถบ:ง บอก สถานภาพของการวิจัยของประเทศไทย จากการ สังเคราะห,งานวิจัยพบว:า งานวิจัยส:วนใหญ: เป0นงานวิจัยที่ ทำเป0นวิทยานิพนธ, และเป0นงานวิจัยของ สถาบันการศึกษา งานวิจัยส:วนใหญ: เป0นงานวิจัยประยุกต, งานวิจัยและพัฒนาและงานวิจัยพื้นฐานต:างก็มีไม:ถึงรJอย ละ 1 ระดับ การศึกษาที่วิจัยพบว:าทำมากที่สุดในระดับ มัธยมศึกษา ประถมศึกษา และอุดมศึกษา งาน วิจัยใน ระดับอาชีวศึกษาและก:อนประถมศึกษามีนJอยมาก งานวิจัยที่พบส:วนใหญ:เป0น งานวิจัยในมิติของ กระบวนการจัดการเรียนการสอน รองลงมาเป0นงานวิจัย มิติผูJเรียน งานวิจัย หลายมิติ และงานวิจัยมิติผูJสอน ส:วน งานวิจัยในมิติสภาพแวดลJอมมีนJอยมาก