การรักษาดุลยภาพของมนุษย์

ปจั จยั ทม่ี ผี ลต่อการดารงชีวติ ของมนุษย์

มนุษยเ์ ปน็ สง่ิ มีชวี ิตหลายเซลล์ สงิ่ แวดลอ้ มภายนอกรา่ งกาย

ส่ิงแวดล้อมภายในร่างกาย

> 70% นา

อณุ หภมู ิ อื่นๆ

ความเปน็ กรด - เบส

การรักษาดุลภาพของนา และสารในรา่ งกาย
• ร่างกายคนประกอบด้วยนา 65% - 70%
• รา่ งกายมกี ารควบคุมนา เขา้ ร่างกายจาก
อาหาร เครอื่ งด่มื กระบวนการหายใจในเซลล์
• รา่ งกายมีการควบคมุ นา ออกจากร่างกาย
หายใจ เหง่ือ ปัสสาวะ อุจจาระ

ปรมิ าณนาเฉล่ยี ที่ไดร้ ับและสูญเสยี ใน 1 วนั

การรกั ษาดุลยภาพของน้าและแร่ธาตใุ นรา่ งกาย

ร่างกายของมนุษย์มี ไต (Kidney) เป็นอวัยวะในการรักษาสมดุลของน้า

และเกลือแรใ่ นรา่ งกาย โดยท้าหน้าท่ีกรองของเสียและสารแปลกปลอมออก
จากกระแสเลือดแล้วขับออกในรูปของปัสสาวะ และดูดกลับสารที่มี
ประโยชนเ์ ขา้ สู่กระแสเลือด

อวัยวะทเี่ กีย่ วข้องกับการรกั ษาดุลภาพของนาและสารในร่างกายมนษุ ย์
ไต ทอ่ ไต กระเพาะปสั สาวะ

สว่ นประกอบของไต

การรกั ษาดุลยภาพของน้าและแรธ่ าตใุ นรา่ งกาย

สว่ นประกอบของหน่วยไต โกลเมอรลู ัส (glomerulus) โบวแ์ มนสแ์ คปซลู (Bowman’s capsule)

เป็นกลุ่มเส้นเลือดฝอยท่ีอยู่แนบชิดกับโบว์ มลี ักษณะเป็นทรงกลมห่อหุ้มกลุ่มเส้นเลือดฝอย
แมนส์แคปซูล ท้ำหน้ำที่เป็นเย่ือกรองให้น้ำ หรอื โกลเมอรูลัส
เลอื ดผ่ำนเข้ำสู่โบวแ์ มนส์แคปซลู

ไต

ทอ่ ไต ทอ่ หนว่ ยไต (convoluted tubule) ท่อรวม (collecting duct)
กรวยไต
ท้ำหนำ้ ที่ดูดกลับสำรทม่ี ปี ระโยชน์ เช่น กลูโคส กรดอะมิโน เป็นบรเิ วณท่รี วมของเหลวที่ไดจ้ ำกกำรทำ้ งำนของ
นำ้ และไอออนของเกลือแร่ เข้ำสกู่ ระแสเลือด หน่วยไตกอ่ นทจี่ ะส่งต่อไปยังกรวยไต ซึ่งของเหลว
มีลกั ษณะคล้ำยปสั สำวะ

การรักษาดลุ ยภาพของนา้ และแร่ธาตใุ นรา่ งกาย

การกรองของหน่วยไต

2 1 เลือดเข้าสู่ไตทางหลอดเลือดรีนัลอาร์เตอรี ซึ่งจะแตกแขนงเป็นกลุ่มของหลอดเลือดฝอยหรือ
1 โกลเมอรลู ัส

เมื่อเลือดมาถึงโกลเมอรูลัส น้าเลือดและโมเลกุลของสารต่าง ๆ ท่ีอยู่ในน้าเลือดจะออกจาก

3 2 โกลเมอรูลัสเข้าสู่โบว์แมนส์แคปซูล ซึ่งจะมีเฉพาะของเหลวและสารโมเลกุลขนาดเล็ก เช่น
กลูโคส กรดอะมิโน ที่ผ่านการกรองของโกลเมอรูลัส แต่สารโมเลกุลขนาดใหญ่ เช่น
วนี ัลอาร์เตอรี่
รนี ลั เวน เซลล์เม็ดเลือดแดง โปรตีน จะไมผ่ ่านการกรอง

4
ของเหลวที่ผ่านเข้าสู่โบว์แมนส์แคปซูล จะเคลื่อนที่ต่อเข้าสู่ท่อหน่วยไต ซึ่งในระหว่างท่ีผ่าน

3 ท่อหน่วยไตจะมีการดูดสารที่มีประโยชน์กลับเข้าสู่หลอดเลือดอีกครัง เช่น กลูโคส กรดอะมิโน

นา้ และไอออนของเกลอื แร่

4 ของเหลวท่ีไหลผ่านท่อไตแล้วจะไปรวมกันในกระเพาะปัสสาวะเป็นน้าปัสสาวะ เพ่ือขับออก
จากร่างกายต่อไป

หนว่ ยไตจะทาหน้าทีใ่ นการสรา้ งนาปสั สาวะ (Urine formation) ประกอบดว้ ย
กระบวนการท่ีสาคัญ 3 ขันตอน ไดแ้ ก่

1. การกรองสารท่ีโกลเมอรูลัส (Glomerular filtration / Ultrafiltration)
2. การดดู สารกลบั ทีท่ อ่ หน่วยไต (Tubular reabsorption)
3. การหล่ังสารโดยท่อหน่วยไต (Tubular Secretion)

การทางานของหนว่ ยไต

การรกั ษาดุลยภาพของนาในร่างกาย

ร่างกายขาดน้าหรือน้าในเลือดน้อยท้าให้ปริมาตรน้าในเลือดลดลง ความเข้มข้นของเลือด
เพิ่มมากขึนท้าให้แรงดันออสโมซิสของเลือดสูงขึน จะไปกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงแรงดันออสโมซิสใน
สมองสว่ นไฮโพทามัส ไปกระต้นุ ตอ่ มใต้สมองส่วนท้าย (Posterior lobe of piuitary gland) ให้ปล่อย
ฮอร์โมนแอนติไดยูเรตกิ (ADH)ออกมาสกู่ ระแสเลอื ดและสง่ ไปยังท่อหน่วยไตส่วนปลาย และท่อรวม ท้า
ให้เกดิ การดูดน้ากลบั เข้าสู่เลือดมากขึน ปริมาตรของเลือดมากขนึ พร้อมกับขับน้าปสั สาวะออกน้อยลง

Hypothalamus

ตอ่ มใตส้ มอง







กรณเี ลือดจาง



Diuretic

ไตเทยี ม (Artificial Kidney)

เป็นเคร่ืองมือทาหน้าที่แทนไต มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ ว่า “เครื่องเฮโมไดอาไลเซอร์
(Hemodialyzer)” อยู่นอกรา่ งกาย ใช้เป็นครังคราวเท่านันประมาณสัปดาห์ละ 2-3 ครัง ครังละ 3
ชัว่ โมง โดยเอาหลอดเลือดอาร์เทอรี และหลอดเลอื ดเวน ต่อเข้ากับทอ่ ของเคร่ือง





การรักษาสมดุลของกรด-เบส



การควบคมุ ภาวะสมดุลกรด - เบสโดยการหายใจ (respiratory regulation)

คาร์บอนไดออกไซด์ จะรวมกับนาได้เป็นกรดคาร์บอนิก
ซึง่ เป็นกรดออ่ น ดงั สมการ
CO2 + H2O -----> H2CO3 -----> H+ + HCO3-

H2CO3 แตกตัวได้ง่ายและให้ไฮโดรเจนไอออนทาให้เกิดภาวะ
กรด ดังนันคาร์บอนไดออกไซด์ท่ีได้จะถูกขับออกอย่างรวดเร็ว โดยการ
เพิ่มอัตราการหายใจ ดังนัน กรดคาร์บอนิกซึ่งเป็นตัวทาให้เกิดไฮโดรเจน
ไอออนในเลือด ก็จะถูกกาจัดออกไปได้อย่างรวดเร็ว ศูนย์ควบคุมการ
หายใจในเมดัลลา จะมคี วามไวมากตอ่ คาร์บอนไดออกไซด์และความเป็น
กรดของเลือด ถ้ามีการเพิ่มขึน ของ H+ หรือ HCO3- จะทาให้มีการ
หายใจเพิม่ ขนึ เพอ่ื จะทาใหก้ ลับเขา้ สู่ภาวะปกติได้เรว็ ขึน

การรกั ษาสมดุลของกรด-เบสโดยทางไต

• ไตขบั H+ และ HCO-3 ออกจากร่างกาย พรอ้ มกับปัสสาวะดงั นี

- เมื่อ H+ มสี ภาวะเปน็ กรดขับ H+ ไปยังทอ่ ของหน่วยไต + NH3

NH3 + H+ NH+4

NH+4 + Cl- NH4Cl ขับออกพร้อมปสั สาวะ

- ขบั HCO-3 เม่อื มสี ภาพเป็นกรด



โรคไตวาย (Renal failure)

เป็นโรคท่ีไตสูญเสียการท้างานหรือไม่สามารถท้างานได้ ของเสียจะถูกสะสมอยู่ใน
ร่างกายไม่สามารถขับถ่ายออกทางน้า ปัสสาวะได้ส่งผลให้เกิดความผิดปกติในการรักษา
สมดลุ น้า แรธ่ าตุและความเป็นกรด – เบส ของสารในรา่ งกาย โรคไตวายอาจมี สาเหตุมาจาก
การติดเชือที่รุนแรง การสูญเสียเลือดจ้านวนมาก หรืออาจเกิดจากการเป็นโรคเบาหวานเป็น
เวลานาน สา้ หรับการ รกั ษาอาจท้าได้



ความผดิ ปกติทเี่ กยี่ วกบั ไตและแนวทางในการดูแลสขุ ภาพ

โรคนิว่ (Calculus)

เกิดจากตะกอนของแร่ธาตุต่าง ๆ ในนาปัสสาวะรวมตัวเป็น ก้อนอุดตันในท่อปัสสาวะ
และอาจมีสาเหตุมาจากการท่ีร่างกายกรองหรือกาจัดแร่ธาตุออกมามาก ตะกอน อาจจะเกิดการ
อักเสบ ติดเชือทาให้มีการจับกันของผลึกเป็นก้อนนิ่วได้เร็ว นอกจากนียังพบว่าการเป็นน่ิวยังมี
ความสมั พันธก์ ับโภชนาการ เชน่ การบริโภค ผักใบเขียว เช่น ใบชะพลู ผักโขม เป็นตน้





การควบคมุ อณุ หภมู ใิ นร่างกาย