Nota Sejarah Ting 4

1|Nota Ting 4

BAB 1 KEMUNCULAN AWAL TAMADUN MANUSIA
1. Terdapat empat tahap utama dalam Zaman Prasejarah

Senaraikan zaman-zaman tersebut:

Zaman-zaman tersebut ialah:
 Zaman Paleolitik
 Zaman Mesolitik
 Zaman Neolitik
 Zaman Logam ( Zaman Gangsa dan Zaman Besi )

2. Huraikan corak kehidupan manusia semasa zaman Paleolitik dan zaman Mesolitik.
 Mereka hidup secara nomad
 Tempat tinggal mereka ialah di tepi tasik atau gua
 Mereka tinggal dalam bentuk berkelompok keluarga atau berkumpulan
 Mereka menyara hidup dengan memungut hasil hutan seperti buah-buahan dan sarang burung
 Selain itu, mereka menyara hidup dengan memburu binatang dan menangkap ikan
 Alat-alat yang mereka gunakan lebih mengutamakan fungsi daripada nilai seni

3. Jelaskan kehidupan masyarakat zaman Neolitik.
 Mereka hidup menetap dalam kelompok besar iaitu masyarakat
 Mereka menyara hidup dengan bercucuk tanam seperti padi dan ubi taro dan menternak binatang
 Mereka juga menghasilkan alat yang dilicinkan dan mempunyai pelbagai fungsi
 Mereka juga sudah pandai menghasilkan tembikar dan berjaya melebur logam seperti gangsa dan perak
 Masyarakat mereka juga menghasilkan pengkhususan pekerjaan
 Mereka juga telah pandai menyimpan bahan keperluan yang lebih
 Manusia zaman Neolitik juga telah pandai menggunakan sistem Barter atau menukar barang dengan barang

4. Senaraikan pula pencapaian yang dicapai oleh manusia pada zaman Logam

 Pada zaman logam mereka telah pandai mencipta alat-alat daripada besi
 Mereka juga telah berjaya mencipta perahu dan membina rumah
 Mereka juga telah pandai meneroka laut dan menjalankan kegiatan perdagangan maritim
 Kegiatan perdagangan tersebut bermula di pesisiran pantai dan berkembang ke kawasan petempatan luar
 Pada zaman logam juga telah muncul petempatan besar dan kota-kota pertahanan dan bandar seperti bandar Jericho (

Jordan) dan Catal Huyuk ( Turki )

5. Beri maksud konsep-konsep berikut:
a. Artifak ialah barang yang dicipta oleh manusia seperti kapak, pisau dan pinggan mangkuk
b. Ekofak ialah tinggalan seperti sisa makanan, tulang dan tumbuh-tumbuhan
c. Feature ialah tinggalan manusia seperti sturktur banggunan dan lubang sampah yang tidak diubah
d. Arkeologi ialah kajian terhadap tinggalan artifak, ekofak dan feature secara sistematik menggunakan
kaedah cari gali

6. Jelaskan maksud perkataan “Tamadun” mengikut bahasa Arab dan bahasa Inggeris.
 Mengikut Bahasa Arab tamadun berasal daripada perkataan Mudun , Madain dan Madana dan tamadun dalam bahasa Arab
membawa maksud tinggi budi bahasa dan pembukaan bandar
 Mengikut Bahasa Inggeris tamadun berasal dari perkataan Civilization atau perkataan Greek iaitu “Civitas” bermaksud

bandar

7. Jelaskan mengenai konsep tamadun mengikut pandangan Barat dan pandangan Islam.

 Mengikut pandangan Barat ukuran tamadun ialah pencapaian lahiriah iaitu sesebuah

PANDANGAN BARAT masyarakat yang telah mencapai pembangunan dalam kebudayaan.

 Selain itu sesebuah masyarakat yang bertamadun juga mestilah mencapai empat

pembangunan lahiriah iaitu kesenian dan pembandaran,penulisan,dan undang-undang

 Mengikut pandangan Islam tamadun dicapai apabila sesebuah masyarakat mencapai

PANDANGAN ISLAM  tahap rohaniah dan lahiriah.
Sarjana Islam iaitu Syed Naguib Al Attas berpendapat masyarakat yang bertamadun

ialah masyarakat yang mencapai tahap susila yang tinggi dan kebudayaan yang luhur

2|Nota Ting 4

8. Huraikan ciri-ciri tamadun

Ciri 1  Ciri tamadun yang pertama ialah petempatan kekal
Petempatan kekal  Masyarakat yang tinggal tetap akan mewujudkan bekalan makanan yang cukup
 Lebihan makanan akan dapat menampung jumlah penduduk yang semakin ramai
Ciri 2  Selain itu petempatan kekal juga mewujudkan ciptaan baru seperti cangkul yang
Kehidupan berorganisasi
dapat meningkatkan pengeluaran makanan
Ciri 3
Sistem pemerintahan  Ciri tamadun yang kedua ialah kehidupan berorganisasi.

Ciri 4.  Kehidupan berorganisasi akan melahirkan sistem keluarga dan pembahagian
Pengkhususan masyarakat

pekerjaan  Contohnya lapisan Raja, pembesar,rakyat biasa dan golongan hamba

 Ciri yang ketiga tamadun ialah sistem pentadbiran yang diperintah oleh raja
 Pemerintah yang baik akan mewujudkan sistem perundangan untuk menjaga

keamanan

 Ciri tamadun yang keempat ialah mesti wujud pengkhususan pekerjaan

 Pengkhususan pekerjaan akan meningkatkan kegiatan ekonomi
 Selain itu akan lahir juga sistem ekonomi barter dan sistem perdagangan

Ciri 5  Ciri tamadun yang kelima ialah amalan kepercayaan dan agama
. Amalan  Masyarakat yang bertamadun akan mula menghormati alam sekitar
kepercayaan dan  Oleh itu wujud kepercayaan animisme atau kepercayaan kepada kuasa ghaib
 Kepercayaan-kepercayaan ghaib tersebut akan mewujudkan politisme iaitu
agama
menyembah banyak tuhan
Ciri 6.
Penggunaan  Ciri tamadun yang ke enam ialah muncul penggunaan bahasa dan tulisan
bahasa dan tulisan  masyarakat bertamadun akan mewujudkan bahasa supaya dapat berhubung

sesama sendiri
 masyarakat juga akan dapat menyebarkan ilmu, menyimpan rekod-rekod penting

dalam urusan
 pentadbiran seperti penulisan undang-undang, hal-hal keagamaan dan simpanan

rekod

9. Senaraikan lokasi bermulanya tamadun manusia
 Lokasi tamadun Mesopotamia ialah di Lembah Sg Euphrates
 Lokasi tamadun Mesir Purba ialah di Lembah Sungai Nil
 Lokasi tamadun Indus ialah di Lembah Sungai Indus
 Lokasi tamadun Hwang Ho ialah di Lembah Sungai Hwang Ho

10. Mengapakah tamadun awal bermula di lembah sungai ?
 Tamadun awal bermula di lembah sungai kerana :
o Tanah di persekitaran sungai sangat subur untuk kegiatan pertanian dan bercucuk tanam
o Mudah mendapatkan bekalan air
o Mudah mendapatkan bekalan protin seperti ikan
o Memudahkan pergerakan sistem pengangkutan seperti perahu, kapal dan rakit
o Memudahkan berhubung dengan petempatan yang lain

11. a. Apakah maksud Mesopotamia?
b.  Mesopotamia bermaksud tanah di antara dua sungai

Senaraikan negara kota yang wujud dalam tamadun Mesopotamia.
 Antara negara kota yang wujud ialah Kish, Nippur, Lagash, Uruk, Ur, Eridu, Assur dan Mari

12. Huraikan ciri-ciri Tamadun Mesopotamia

Ciri 1  Tamadun Mesopotamia terdapat bermula di sungai Tigris dan Euprates .
Masyarakatnya menetap di negara kota seperti Kish, Nippur, Lagash, Uruk, Ur,
Petempatan Kekal Eridu, Assur dan Mari

 Dalam tamadun Mesopotamia masyarakat dibahagi dua golongan iaitu golongan
Ciri 2 rakyat dan golongan pemerintah
Golongan pemerintah ialah golongan raja, ketua pendeta, ketua tentera dan orang
Ciri2 bangsawan
Ciri 2 Golongan rakyat pula terbahagi dua iaitu rakyat bebas dan hamba
Rakyat bebas ialah seperti petani, artisan dan pedagang
Organisasi Sosial  Hamba ialah golongan tawanan perang

 Masyarakat Mesopotamia mengamalkan pengkhususan pekerjaan
Antara perkerjaan penduduk ialah petani ,peniaga, pedagang dan artisan
 Terdapat pengusaha tekstil, tembikar dalan alatan keperluan harian dan tukang rumah
Terdapat juga sebilangan masyarakat berkhidmat sebagai anggota tentera
Ciri 3 
Pengkhususan Pekerjaan  Tamadun Mesopotamia memperkenalkan tulisan Cuneiform
 Tulisan ini ditulis di atas tanah liat dan berbentuk pepaku



Ciri 4 
Sistem Tulisan 

3|Nota Ting 4

13. Jelaskan ciri-ciri negara kota yang terdapat dalam Tamadun Mesopotamia

▪ setiap negara kota terbahagi kepada kawasan utama iaitu pusat kota, tembok kota,luar kota dan pelabuhan
▪ terdapat kubu pertahanan dengan pintu gerbang
▪ di dalam kota terdapat istana, rumah kediaman, rumah ibadat, rumah kedai dan pasar
▪ semua jalan adalah lurus dan lebar
▪ rumah ibadat menjadi pusat kota
▪ setiap kota pula mempunyai unit politik dan agama

14. Apakah ciri-ciri seorang raja dalam tamadun Mesopotamia?

▪ Raja merupakan pemerintah
▪ Beliau memerintah secara teokrasi
▪ raja dianggap sebagai tuhan
▪ raja juga dianggap pemilik negara kota
▪ raja tidak disembah oleh rakyat

15. Apakah peranan raja dalam tamadun Mesopotamia

▪ Raja menjadi ketua pentadbir
▪ menjadi ketua tentera
▪ menjadi ketua pendeta
▪ menjadi ketua agama
▪ berkuasa dalam hal keagamaan
▪ berkuasa melantik ahli keluarga di raja memegang jawatan di Zigurat dan bentuk pentadbirannya
▪ amat berkuasa dalam soal tanah, cukai, hasil pertanian dan perniagaan
▪ dibantu oleh para pegawai daripada golongan bangswan dan ada ikatan kekeluargaan dengan keluarga diraja

16. Senaraikan sumbangan Tamadun Mesopotamia kepada manusia

 diperkenalkan undang-undang iaitu Kod Undang-undang Hammurabi yang digubal

semasa pemerintahan Raja Hammurabbi

Undang-undang  undang-undang inin berteraskan hak rakyat terhadap keadilan ,hukuman mestilah

setimpal dengan kesalahan dan hukuman berbeza mengikut susun lapis masyarakat

 mengandungi 282 undang-undang

 undang-undang ini dipahat pada tembok dan tiang besar untuk dibaca oleh masyarakat

 undang-undang ini menjadi dasar perundangan dalam tamadun Mesopotamia

 diperkenalkan tulisan Cuneiform berbentuk pepaku

 Tulisan ini telah melahirkan karya kesusasteraaan iaitu Epik Gilgamesh yang

mengandungi falsafah dan cara hidup orang Mesopotamia
Sistem tulisan  Tulisan ini telah melahirkan golongan jurutulis

 Tulisan ini dapat merekodkan urusan pentadbiran dan perniagaan

 Tulisan juga membolehkan resit, nota dan surat kredit/hutang digunakan untuk urusan

urusniaga

 dapat mencerap pergerakan bulan, bintang, matahari

 Ilmu ini telah memperkembangkan ilmu matematik seperti sistem mengira

perpuluhan,menambah, menolak, mendarab,membahagi dan punca gandadua
ilmu astronomi  Ilmu astronomi juga memperkembangkan ilmu geometri

 penguasaan ilmu astonomi membolehkan mereka menggunakan jalan laut

 mereka berjaya mencipta kalendar berasaskan sistem solar yang mengandungi 12 bulan

dalam setahun

 Dalam bidang ini mereka dapat mengkatalogkan 500 jenis ubatan herba dan ramuan

ilmu perubatan perubatan

 Mereka dapat sampelkan ubatan dan ramuan perubatan

 cara mengubat pesakit juga dicatatkan sebagai panduan kepada pengamal perubatan

 mencipta roda untuk kegunaan semasa peperangan dan aman

Pengangkutan  roda digunakan dalam kincir air untuk meningkatkan pertanian dan mengawal banjir

serta pengangkutan darat beroda

 menggunakan kapal layar sehingga berjaya menguasai jalan laut dan dapat berhubung

hingga ke India dan kawasan laut Mediterranean

Seni  mencipta batu bata daripada tanah liat
 mencipta seni arca serta mencipta tiang batu

Perluasan Empayar  mewujudkan empayar pertama di dunia ( semasa pemerintahan Raja Sargon

mewujudkan Kerajaan Akkad )

 membentuk masyarakat berestetika

17. Jelaskan ciri-ciri Undang-Undang Kod Hammurabbi

▪ digubal semasa Raja Hammurabbi
▪ undang-undang berteraskan hak rakyat terhadap keadilan ,hukuman mestilah setimpal dengan kesalahan dan hukuman

berbeza mengikut susun lapis masyarakat

▪ mengandungi 282 undang-undang

4|Nota Ting 4

▪ undang-undang dipahat pada tembok dan tiang besar untuk dibaca oleh masyarakat
▪ undang-undang ini menjadi dasar perundangan dalam tamadun Mesopotamia

18. Apakah kesan-kesan apabila Undang-Undang Kod Hammurabbi diperkenalkan?

▪ berjaya elakan wujud masalah di kalangan masyarakat pelbagai kaum dan susun lapis masyarakat
▪ berjaya mewujudkan perpaduan dan mengukuhkan sistem organisai dalam kehidupan masyarakat tersebut
▪ membantu peradaban Mesopotamia bertahan dan kekal dalam masa yang panjang

19. Huraikan ciri-ciri tamadun Mesir Purba

Ciri 1  berasal daripada perkampungan
Petempatan  kampung-kampung bergabung membentuk bandar
 bandar-bandar bergabung dan membentuk daerah atau nome
Kekal  bandar-bandar ini disatukan di bawah pentadbiran bandar besar yang berfungsi sebagai

pusat pentadbiran
 Firaun Menes menyatukan nome atau bandar membentuk kerajaan seperti bandar

pentadbiran Thinis, Memphis dan Thebes
 bandar merupakan pusat pemerintahan dan pentadbiran,tempat kediaman

Firaun,pelabuhan, pusat keagamaan dan pusat tumpuan penduduk

Ciri 2  diketuai Firaun
Kehidupan  golongan kedua ialah bangsawan, rahib, tuan tanah serta penulis
Berorganisasi  golongan ketiga ialah rakyat bebas iaitu petani, pedagang dan artisan
 lapisan bawahan ialah golongan hamba
Ciri 3
Sistem Pemerintahan  diketuai oleh Firaun
 Firuan berkuasa mutlak
Ciri 4  Firaun dianggap suci
Pengkhususan  jawatan Firaun diwarisi secara turun temurun
 dibantu oleh golongan bangsawan untuk menjalankan pentadbiran, menjaga keamanan,
Pekerjaan
mengurus dan mengagihkan penghasilan makanan dalam negara
Ciri 5  golongan bangsawan ialah pegawai, penasihat dan gabenor wilayah yang ditawan yang
Agama dan
Kepercayaan bertanggungjawab mentadbir hal keagamaan
 Mereka terdiri daripada orang awam yang dilantik bertugas menulis segala rekod kerajaan
Ciri 6  mengiktiraf wanita sebagai pentadbir
Sistem Tulisan  pemerintahan dalam Tamadun Mesir berbentuk empayar yang meliputi kawasan yang luas

 terdapat industri penenunan
 terdapat industri membuat kertas
 terdapat industri membuat tekstil/ kain
 terdapat industri membuat tembikar

 terdapat aktiviti membuat peralatan
 terdapat perlombongan emas
 terdapat aktiviti perdagangan yang mengeksport tekstil dan kertas

 percayakan konsep Politisme atau percaya kepada banyak tuhan
 tuhan dikaitkan dengan unsur alam seperti Re (Tuhan Matahari), Ra-Atum (Tuhan Langit )

dan Amun ( Tuhan Angin )
 Mereka percaya kehidupan lepas mati ( akhirat )

 Oleh itu mayat disimpan dan dijaga dengan teliti dan makam mayat mesti dipenuhi
peralatan dan keperluan selepas mati

 mayat juga akan dibekalkan barangan dan kelengkapan harian serta solekan ke atas mayat,
alat kebesaran dan jumlah barang di dalam makam menunjukkan status mayat

 mempunyai sistem tulisan iaitu hieroglif
 tulisan ini kombinasi gambar dan simbol berdasarkan bunyi
 tujuan tulisan ialah mencatat rekod aktiviti pertanian dan rekod mengutip cukai, untuk

upacara keagamaan dan amalan ritual kepercayaan

20. Jelaskan kepentingan bandar seperti bandar Thebes dalam tamadun Mesir

▪ bandar merupakan pusat pemerintahan dan pentadbiran
▪ tempat kediaman Firaun
▪ pelabuhan
▪ pusat keagamaan
▪ pusat tumpuan penduduk

21. Jelaskan fungsi tulisan dalam tamadun Mesir Purba

▪ mencatat rekod aktiviti pertanian
▪ mencatat rekod mengutip cukai,
▪ untuk upacara keagamaan
▪ amalan ritual kepercayaan

5|Nota Ting 4

22. Huraikan fungsi Firaun dalam masyarakat Mesir Purba

▪ Firaun dianggap jelmaan tuhan Horus
▪ Firaun juga dianggap Raja Matahari
▪ Firaun dianggap anak Tuhan Matahati atau Amon Re
▪ Firaun dianggap ketua pendeta
▪ Firaun adalah pemilik tanah
▪ Firaun juga sebagai ketua hakim
▪ Firaun juga ialah ketua pahlawan

23. Huraikan sumbangan Tamadun Mesir Purba kepada manusia

▪ Sumbangan pertama ialah membina piramid
▪ mencipta kertas dari pokok Papyrus
▪ menghasilkan tulisan hieroglif merakamkan tulisan di makam dan batu
▪ memperkenalkan pendidikan untuk keluarga atsan
▪ memperkenalkan pendidikan bermula umur yang rendah
▪ institusi pendidikan diuruskan oleh rumah ibadat di bawah pengawasan kerajaan
▪ pendidikan untuk melahirkan pegawai kerajaan seperti juru tulis yang sempurna
▪ subjek yang diajar ialah matematik, geomatri dan sains
▪ golongan berpendidikan diharap dapat menguruskan pertanian, pengawalan air Sg Nil, sektor pembinaan banggunan dan

pembangunan piramid

▪ dapat memumiakan mayat
▪ dapat mengawal banjir Sg Nil yang dapat mewujudkan sistem pengairan yang menukar padang pasir kepada kawasan

pertanian

▪ berjaya menghasilkan kalendar 365 hari berdasarkan 12 bulan setahun

24. Jelaskan ciri-ciri Tamadun Indus

Ciri 1  wujud petempatan terancang
Petempatan kekal  wujud dua bandar utama iaitu Mahenjo-Daro dan Harappa
 wujud dua bandar pelabuhan penting iaitu Lothal dan Sutkagen Dor

 masyarakatnya dikelaskan kepada dua bahagian iaitu golongan atasan dan bawahan

 golongan atasan ialah pendeta dan pedagang

 golongan atasan utama ialah pendeta yang berkuasa dalam keagamaan

Ciri 2  golongan pendeta juga ialah golongan pemerintah
Organisasi Sosial  golongan bawahan ialah petani dan buruh
 golongan petani menjalankan kegiatan pertanian

 golongan buruh mengerjakan kerja buruh seperti menjaga kebersihan bandar, membina

tembok dan membina terusan

 menjalankan pelbagai kegiatan seperti perdagangan, pertanian,pertukangan dan pembuatan

dan artisan

Perdagangan
Ciri 3  perdagangan luar dengan Mesopotamia
Pengkhususan  barangan eksport Indus ialah emas, gading gajah, manik dan hasil pertanian
Pertanian
Pekerjaan  petani menanam tanaman makanan seperti barli dan kacang

Artisan
 terlibat dalam pembuatan barangan logam dan tembikar

Ciri 4  mempunyai satu amalan agama
Agama dan  menyembah patung melambangkan Dewa Brahma,Vishnu dan siva dan menyembah Tuhan
Ibu
Kepercayaan

Ciri 5  mempunyai tulisan berbentuk Piktograf

Sistem Tulisan

25. Apakah bukti menunjukkan bandar dalam tamadun Indus dirancang dengan teliti?

 bandar terbahagi dua

 bandar di kelilingi tembok

▪ ditempatkan pusat pentadbiran dan keagamaan
▪ terdapat banggunan pentadbiran
Bahagian ▪ tempat mandi awam untuk kegunaan ritual
pertama/utama ▪ Terdapat stor atau tempat menyimpan hasil pertanian

6|Nota Ting 4

Bahagian Kedua ▪ menempatkan kawasan perumahan
Teknik pembinaan ▪ pembinaan bandar dirancang dengan teliti
▪ susun atur banggunannya adalah sistematik
▪ pembinaan bandar dibantu ilmu geomatri dan matematik
▪ pembinaan juga mendapat sumbangan tamadun Mesopotamia dan Mesir Purba
▪ bandar-bandar disusun berasaskan blok segi empat
▪ setiap blok dipisahkan oleh jalan raya dan bersambung antara satu sama lain
▪ jalan raya adalah lurus
▪ setiap bandar mempunyai sistem kumbahan ( pembuangan najis) yang terancang
▪ bandar-bandar juga dihubungkan dengan sungai

26. Jelaskan sumbangan tamadun Indus kepada dunia

▪ keupayaan dan kebolehan masyarakat mengeksploitasi kelebihan yang mereka ada untuk memudahkan kehidupan mereka
▪ menjadi panduan masyarakat seterusnya dalam membina tamadun
▪ menyumbang dalam teknik perancangan bandar
▪ memperkenalkan mutu bahan binaan
▪ memperkenalkan teknik pembinaan bata daripada teknik pembakaran
▪ menekankan sikap keterbukaan menerima pertukaran teknologi dengan tamadun luar adalah perlu untuk membina tamadun

yang terkenal

▪ pengaruh luar adalah perlu disesuaikan dengaan keadaan dan suasana tempatan
▪ tamadun Indus mengajar kita keamanan dan kedamaian ialah tunjang kekuatan bangsa untuk mencapai kemajuan dan

kecemerlangan

27. Huraikan ciri-ciri tamadun bagi tamadun Hwang Ho

Ciri 1  terdapat negara kota. Contohnya negara Kota Anyang
Petempatan kekal  terdapat tembok di sekeliling bandar
 di sekeliling bandar terdapat perkampungan petani
 di bandar terdapat istana, kuil dan pusat pentadbiran
 golongan raja, pembesar dan agama tinggal di bandar

Ciri 2  masyarakat terbahagi tiga iaitu atasan , bawahan dan hamba
Organisasi sosial  golongan atasan ialah raja
 golongan selepas raja ialah bangsawan, pembesar dan pegawai kerajaan
Ciri 3  golongan bawahan ialah petani, artisan dan pedagang
Pengkhususan  golongan paling bawah ialah hamba

pekerjaan  terdapat golongan tentera iaitu tentera berkereta kuda dan berjalan kaki
 terdapat golongan petani
Ciri 4  terdapat golongan artisan mencipta barangan tembaga seperti minuman dan
Sistem pemerintahan
makanan, senjata dan barang tembikar
 hamba dikhaskan untuk menjadi tentera paksaaan, kerja-kerja buruh dan

dikorban semasa upacara penyembahan

 mengamalkan sistem pemerintahan beraja
 penganti raja dipilih daripada saudara lelaki muda atau anak lelaki

 raja mempunyai wibawa politik dalam agama, politik, ekonomi dan sosial.
 raja berkuasa langsung ke atas kawasan pusat pentadbiran
 rakyat percaya Raja merupakan mandat daripada tuhan
 raja tidak perlu pengesahan politik kerana mereka keturunan pemerintah

agama

Sistem Pemerintahan Peringkat Pusat
 raja dibantu golongan bangsawan dan pegawai kerajaan

Sistem Pemerintahan Peringkat Luar Wilayah Pentadbiran
 bagi wilayah luar urusan kerajaan dibantu oleh bangsawan
 golongan bangsawan berhak membentuk sistem pentadbiran seperti sistem

cukai, pertahanan dan undang-undang
 diberi hak sebagai sebagai ketua agama untuk upacara korban manusia
 raja memberikan tanah dan wilayah
 mereka dipastikan taat setia kepada raja dengan ikrar taat setia kepada raja
 mereka juga wajib memberikan kepada raja kereta kuda, hamba dan

binatang

 mereka juga wajib melindungi raja
 mereka wajib memberi bantuan tentera semasa perang

Ciri 5  mengamalkan kepercayaan animisme dan politisme
Agama kepercayaan  mereka juga mengamalkan penyembahan roh nenek moyang
 menyembah tuhan Syurga ( Shang-Ti ) dan tuhan bumi ( Tu ) dan

menyembah sungai, bukit dan gunung
 upacara penyembahan disertakan muzik, tarian dan upacara korban yang

7|Nota Ting 4

Ciri 6 diketuai oleh bomoh
Sistem tulisan  mengamalkan upacara meramal sesuatu keadaan melalui rekahan tulang

binatang dan kulit kura- kura

 rekahan tulang oracle membawa kemunculan sistem tulisan
 menghasilkan tulisan Ideogram iaitu tulisan berbentuk simbol

28. Apakah fungsi hamba dalam Tamadun Hwang Ho?

▪ menjadi tentera paksaan
▪ menjalankan kerja-kerja buruh
▪ dijadikan korban semasa upacara penyembahan

29. Apakah tugas pembesar wilayah kepada raja diperingkat pusat

▪ membantu raja mentadbir bagi wilayah luar
▪ membentuk sistem pentadbiran seperti sistem cukai, pertahanan dan undang-undang
▪ menjadi ketua agama untuk upacara korban manusia
▪ menyatakan ikrar taat setia kepada raja
▪ wajib memberikan kepada raja kereta kuda, hamba dan binatang
▪ mereka juga wajib melindungi raja
▪ mereka wajib memberi bantuan tentera semasa perang

30. Huraikan sumbangan tamadun Hwang Ho kepada manusia

Politik  memperkenalkan sistem pemerintahan monarki
Ekonomi
 menggunakan gelaran raja kepada maharaja
Sosial  memperkenalkan konsep raja anak Syurga dan raja mendapat mandat dari syurga

 membina sistem pengairan
 menggalakkan pembinaan terusan untuk mengawal banjir dan mengairi kawasan pertanian
 memperkenalkan teknologi pembajakan
 memperkenalkan ciptaan sabit dan cangkul
 memperkenalkan kaedah batas untuk tujuan penanaman
 menggunakan peralatan pertanian daripada besi

Tulisan
 memperkenalkan dan memperkembangkan sistem tulisan yang digunakan dan diajar di

sekolah-sekolah hingga hari ini dan turut digunakan oleh orang China dan Jepun

Kepercayaan
 amalan pemujaan roh kekal hingga ke hari ini
 konsep Yin dan Yang kekal diamalkan hingga kini
 penggunaan kalendar digunakan untuk pertanian dikembangkan penggunaannya kepada

aktiviti harian seperti upacara perkahwinan, pemburuan atau pengkebumian

Falsafah
 menggunakan falsafah perang Sun Tzu atau “The Art of War” membicarakan selok belok

perang
 falsafah tersebut digunakan dalam bidang perniagaan hingga hari ini.

8|Nota Ting 4

BAB 2 PENINGKATAN TAMADUN

1. Apakah maksud peningkatan tamadun

▪ Merujuk kepada kemampuan manusia menggunakan pemikiran untuk mengawal dan menggunakan sepenuhnya

persekitaran untuk membentuk kehidupan yang lebih maju dan kompleks

2. Jelaskan sistem pemerintahan dan pentadbiran dalam tamadun Yunani

▪ sistem pemerintahan Yunani mengalami perubahan bermula monarki, oligarki, aristokrasi, diktator (tirani) dan demokrasi

Sistem Monarki @ Beraja  dalam sistem monarki, raja berperanan sebagai ketua hakim, ketua tentera dan ketua
agama
Sistem Oligarki
Sistem Aristokrasi  raja pula dibantu oleh konsul
 apabila kuasa konsul tidak dikawal kuasa raja semakin merosot
Sistem Tirani  ini menyebabkan lahir sistem raja terpilih yang kuasanya amat terhad
Sistem Diktator  sistem beberapa konsul mengawal raja
 ketua yang kuat bagi konsul-konsul akan berkuasa dan dipanggil aristokrat

 dalam sistem ini,golongan aristokrasi akan menguasai konsul
 golongan aristokrasi mempunyai kuasa yang besar
 ini menyebabkan golongan yang tidak berpuashati bangun memberontak dan melahirkan

golongan Diktator

 dikuasai oleh golongan diktator dan sangat zalim

 pemimpin daripada golongan kaya atau tentera
 pemimpin berkuasa mutlak

Sistem Demokrasi  Melalui sistem ini pentadbiran ditadbir oleh wakil yang dipilih melalui pilihanraya

3. Huraikan ciri-ciri amalan demokrasi yang diamalkan di Athens

▪ Ciri pertama ialah terdapat Dewan Perhimpunan dan Dewan Majlis
▪ semua warganegara lelaki diberi peluang menjadi anggota Dewan Perhimpunan
▪ Dewan Perhimpunan akan bersidang sebanyak tiga kali sebulan
▪ setiap ahli boleh mencadangkan tentang dasar-dasar kerajaan
▪ semua keputusan Dewan dikendalikan oleh Majlis
▪ ahli Majlis,Majistret dan juri akan dilantik oleh dewan.
▪ Dewan Perhimpunan berkuasa penuh ke atas ahli majlis, majistret dan juri

4. Jelaskan ciri-ciri amalan tentera dalam negara kota Sparta

▪ Negara Kota Sparta mengamalkan sistem tentera
▪ Mereka memberikan penekanan kepada pertahanan
▪ anak lelaki dilatih awal untuk menjadi tentera yang baik
▪ tentera Sparta adalah tentera bersemangat patriotik dan handal

5. Huraikan sistem pemerintahan yang diamalkan di Rom
Sistem pemerintahan Rom bermula dengan sistem beraja,sistem Republik dan pemerintahan diktator

Sistem beraja  Pada awalnya Rom, mengamalkan sistem pemerintahan beraja
Sistem Republik  pemerintahan berkuasa mutlak ini dipimpin oleh raja-raja keturunan Etruscan
Pemerintahan Diktator  masyarakat Latin telah bangun memberontak pimpinan golongan bangsawan dan

menghapuskan sistem raja dan menggantikan dengan sistem Republik

 dalam sistem pemerintahan ini, tiada pemerintah berkuasa mutlak
 kuasa tertinggi terletak pada Dua konsul yang berasal dari pemerintah tentera atau

Praeotor
 dua konsul dilantik oleh Dewan Senat
 dua konsul dilantik untuk mengelakkan pembolotan kuasa
 konsul dibantu oleh Dewan Senat
 ahli Dewan senat dilantik oleh golongan bangsawan
 Dewan Senat bertugas membincangkan hal-hal pentadbiran negara dan merangka

undang-undang
 Dewan Perhimpunan diwakili semua rakyat Rom
 segala keputusan Dewan Senat akan disampaikan kepada Dewan Perhimpunan untuk

diluluskan

 diperintah secara empayar di bawah pemerintahan Julius Caesar
 Beliau telah meluaskan empayar hingga ke Macedonia,Yunani, Syam, Mesir,

Perancis, Britania ( Britain ) dan sedikit kawasan di Jerman
 Mereka mengamalkan pentadbiran berpusat
 Julius Ceasar memperkenalkan sistem Diktator
 beliau menguasai angkatan tentera dan Senat
 beliau menggunakan gelaran maharaja

9|Nota Ting 4

6. Huraikan sistem pemerintahan dan pentadbiran yang diamalkan dalam tamadun India

▪ mempunyai dua bentuk kerajaan iaitu kerajaan kecil dan kerajaan besar
▪ kerajaan kecil tidak ada raja
▪ kerajaan besar mempunyai raja seperti kerajaan Kashi, Kosala dan Magadha
▪ pemerintahan diketuai oleh raja yang kuasa mutlak
▪ kedudukan raja diperkukuhkann dengan upacara ritual
▪ raja adalah suci dan perlu dihormati
▪ golongan Brahmin bertindak sebgai penasihat
▪ golongan Ksyatria menjadi golongan pemerintah tertinggi
▪ Apabila Chandragupta Maurya menyatukan semua kerajaan-kerajaan kecil terbentuk empayar
▪ Ketika ini gelaran raja digantikan dengan gelaran maharaja
▪ Asoka pula membentuk birokrasi pentadbiran untuk menjalankan pemerintahannya

7. Jelaskan sistem pemerintahan dan pentadbiran yang diamalkan dalam Tamadun China

▪ Sistem pemerintahan China bermula dengan pemerintahan Feudal dan kemudiannya digantikan dengan pentadbiran

berpusat

▪ raja menukar gelaran kepada maharaja
▪ pentadbiran raja dibantu oleh pegawai yang dilantik maharaja
▪ pegawai yang dilantik ialah golongan rakyat
▪ perlantikan pegawai berdasarkan pencapaian dalam peperiksaan awam
▪ pegawai dilantik oleh Jawatankuasa dalam perkhidmatan awam iaitu Hon Kao Tsu

8. Huraikan perkembangan bidang perundangan dalam tamadun Yunani, Rom, India dan China

 Sumbangan dalam bidang Undang-Undang

Tamadun Yunani  Dewan Perhimpunan berfungsi menggubal undang-undang
 Plato mengatakan negara harus diperintah oleh golongan ahli falsafah kerana mereka

cekap, terbaik dan berupaya menggubal undang-undang

Tamadun Rom  memperkenalkan Hukum Kanun 12
Tamadun India  undang-undang ini dipahat pada kayu dikenali Papan Dua Belas
 dipamerkan di tempat-tempat awam untuk tatapan masyarakat
 undang-undang ini diamalkan semasa zaman Republik
 Maharaja Justinia telah mengumpulkan, menyatukan dan membukukan undang-undang
 himpunan undang-undang tersebut dikenali Kod Undang-Undang Rom atau Undang-

Undang Justinian

 kitab undang-undang tertua India ialah Dharma Sastra
 raja bertanggungjawab memelihara kesucian dan kedaulatan undang-undang
 semua kesalahan dikenakan tindakan bergantung pada seriusnya kesalahan tersebut.
 golongan Brahmin menguasai bidang undang-undang
 golongan Brahmin mahir tentang hukum-hakam berkaitan keagamaan
 semasa dinasti Maurya titah perintah raja dianggap undang-undang Maharaja
 titah perintah raja akan diukir ditepi jalan supaya dibaca rakyat
 tiang ukiran undang-undang dikenali Tiang Asoka

Tamadun China  mengamalkan undang-undang berteraskan hukuman berat dan kolektif
 teras undang-undang ialah falsafah legalisme

 undang-undang digubal dan diperkenalkan oleh seorang ahli falsafah iaitu Han Fei Tzu
 menurutnya undang-undang yang kukuh mampu mengawal tingkah laku manusia
 menurutnya dalam menjalankan undang-undang tidak harus wujud rasa belas kasihan
 penguatkuasaan dan undang-undang harus di pelihara tidak kira dalam apa juga keadaan
 ini perlu untuk membendung tindakan liar manusia
 menurutnya raja mesti mempunyai kuasa yang utuh
 undang-undang ini bertentangan dengan undang-undang Confusius
 Confucius berpendapat raja perlu mempunyai pekerti baik dan menjaga keharmonian

manusia serta masyarakat

9. Huraikan mengenai amalan Undang-Undang Rom

▪ undang-undang Rom terdiri daripada tiga cabang iaitu undang-undang sivil,undang-undang rakyat dan undang-undang

natural
Antara prinsip-prinsip dalam undang-undang Rom ialah:

▪ semua manusia sama dari segi undang-undang
▪ seseorang tidak bersalah selagi terbukti bersalah
▪ setiap individu diadili secara adil
▪ hukuman akan dijatuhkan berdasarkan bukti yang cukup

10 | N o t a T i n g 4

10. Huraikan kegiatan ekonomi dalam tamadun Yunani, Tamadun Rom, Tamadun India dan Tamadun China.

 Sumbangan Tamadun Dunia Dalam Bidang Ekonomi

 semua negara kota menumpukan pada kegiatan perdagangan maritim atau laut

Tamadun  Athens mendapatkan bekalan makanan dari Kawasan Utara dan Laut Hitam
Yunani  Athens juga menjadi pusat pengumpulan barang keperluan dari timur.
 Negara kota Sparta pula terlibat dalam kegiatan pertanian

 aktiviti perdagangan di negara kota dikenakan cukai

Tamadun India Kegiatan Perdagangan
Tamadun China  Dalam tamadun India aktiviti perdagangan berlaku pesat

 aktiviti perdagangan berbentuk dalaman dan perdagangan luaran
 antara pusat perdagangan penting ialah Anga, Kalinga dan Karusa
 bahan eksport ialah senjata, gading gajah, emas, berlian dan mutiara
 hubungan perdagangan berlaku antara kerajaan Maurya dengan Macedonia, Sri Langka,

rantau Asia Tenggara dan Asia Tengah
 pelabuhan utama India ialah Tamralipti, Kadura, Cambay
 perdagangan dengan alam Melayu berlaku pada zaman Gupta
 pedagang India mendapat rempah, bedak wangi, gading gajah dan besi dari alam Melayu

 daripada China , India mendapat tembikar, barang kaca dan minyak wangi
 perdagangan dengan Rom dan Sri Langka juga dijalankan

Persatuan
 terdapat pertubuhan persatuan perdagangan dan perusahaan iaitu Sresthin di setiap

bandar
 antara persatuan itu ialah persatuan untuk tukang kayu, tukang logam, tukang kulit
 matlamat persatuan ialah mengawal harga, kualiti barangan dan gaji pekerja
 undang-undang digubal untuk mengawal persatuan dan diawasi oleh raja.

 jual beli menggunakan wang iaitu wang emas
Perusahaan
 terdapat perusahaan pengeluaran tekstil, kain kapas dan sutera
 pusat sutera ialah Bengal dan Benares
 terdapat perusahaan berasaskan emas, mutiara dan batu permata
 pelbagai cukai dikenakan seperti cukai hasil pertanian dan cukai hasil buah-buahan
 cukai tersebut untuk menyara anggota tentera , para pentadbir dan raja

Bidang Pertanian

▪ diperkenalkan tenggala
▪ diperkenalkan teknik membina batas tanaman
▪ diperkenalkan kolar kuda untuk menarik tenggala kayu
▪ diperkenalkan kereta kuda
▪ diperkenalkan kereta sorong beroda
▪ diperkenalkan penyisir tanah
▪ diperkenalkan sistem tanaman bergilir untuk menjaga kesuburan tanah
▪ aktiviti meneres tanah untuk pertanian diperkenalkan
▪ sistem pengairan seperti terusan dilaksanakan supaya bekalan air diterima
▪ terusan juga dapat mengawal banjir

Perusahaan

▪ berkembang perusahaan logam
▪ berkembang perusahaan tembikar
▪ hasil perusahaan didagangkan di China, ke Alam Melayu,India, Timur Tengah dan Barat
▪ hasil dibawa melalui jalan darat atau jalan sutera darat dan jalan Laut

Persatuan

▪ wujud persatuan perdagangan yang membawa kemunculan kelas pertengahan
▪ perkembangan ekonomi dibantu oleh perkembangan sistem perhubungan seperti

pembinaan jalan raya, jambatan, dan alat pengangkutan seperti kereta kuda dan lembu

11. Huraikan perkembangan pendidikan dalam Tamadun Yunani, Tamadun Rom , Tamadun India dan
Tamadun China

 Sumbangan Tamadun Dunia Dalam Bidang Pendidikan
 pendidikan bertujuan melahirkan manusia seimbang pencapiannya dari segi rohani dan
Jasmani
 masyarakat cemerlang ialah manusia dapat memenuhi tuntutan mental dan fizikal

Pendidikan di Athens  hanya manusia cemerlang dapat memberi sumbangan pada kesejahteraan kehidupan
manusia

 subjek yang dipentingkan ialah pendidikan, sukan,muzik, kesusasteraan, seni pidato,
membaca, menghafal dan menulis

11 | N o t a T i n g 4

 berkembang sekolah falsafah di negara kota seperti Athens, Thebes
 Athens terkenal sebagai pusat cendiakawan
 sekolah falsafah banyak melahirkan sejarawan seperti Thucydides dan Herodotus
 berkembang ilmu sains dan teknologi oleh Heraclitus dan Anaxagoras

 melahirkan warganegara yang sempurna, gagah dan setia pada negara kotanya
Pendidikan di Sparta  pendidikan ditumpukan pada latihan fizikal dan kemahiran menggunakan senjata

Tamadun Rom  menekankan aplikasi ilmu yang praktikal
Tamadun India  menekankan semangat kesetiaan kepada Rom
 pendidikannya menyerap dan mengambil unsur dari Yunani

 berkembang pesat pusat pendidikan dan pusat ilmu di bandar-bandar
 melahirkan ramai jurutera yang membina sistem pengairan, banggunan dan jalan raya
 pusat pendidikan melahirkan ahli falsafah dan sejarawan yang menulis tentang

kegemilangan Rom

 pendidikan bermula pada zaman Vedik
 pendidikan amat mementingkan keagamaan
 agama Hindu menjadi teras pendidikan

 pendidikan ditumpukan untuk kaum lelaki sahaja
 pendidikan menumpukan pada pembelajaran kitab Veda
 bahasa yang digunakan ialah bahasa sanskrit
 kaedah pembelajaran pula ialah kaedah hafalan

Tujuan Pendidikan
 pembelajaran hanya untuk menyediakan manusia menghadapi hari selepas mati
 semua hukum agama dipelajari supaya hidup sempurna dengan nilai-nilai murni agama
 pendidikan juga bertujuan menambahkan ilmu pengetahuan
 pendidikan juga bertujuan membasmi buta huruf

 selain itu pendidikan juga bertujuan mendapatkan jawatan dalam kerajaan

Pusat Pendidikan
 di peringkat awal pendidikan bermula di Istana dan rumah
 pendidikan tinggi diberikan di Kolej Brahman
 terdapat universiti agama iaitu Universiti agama Buddha Nalanda

Taraf Brahmin
 untuk mencapai taraf Brahmin pelajar perlu menghafal pelbagai buku agama
 menghafal buku Veda yang mengandungi peraturan ritual, mantera dan lagu-lagu agama

 mereka juga perlu mempelajari ilmu sainstifik dan falsafah

 masyarakat China menghargai pendidikan
 matlamat pendidikan ialah lulus peperiksaan awam kerajaan

 terdapat tiga peringkat persekolahan iaitu peringkat rendah, menengah dan tinggi
Peringkat Rendah
 ditumpukan pada kegiatan mengenal dan menghafal tulisan ideogram
 menghafal sembilan buku suci tanpa mengetahui makna
Peringkat Menengah
 tumpukan pada karangan dan sastera
Peringkat tinggi
 tumpuan pada terjemahan kitab suci

Tamadun China Peperiksaan
 merupakan sistem peperiksaan tertua di dunia
 terdapat tiga tahap dalam peperiksaan iaitu Hsiu Tai (tahap Pertama), Chun-Jen ( tahap

kedua) dan Chin Shih ( tahap ketiga )

Peperiksaan Tahap Pertama
 sama taraf dengan ijazah pertama
 peperiksaan tahap pertama diadakan di daerah
 peperiksaan ini diadakan dua kali dalam tempoh tiga tahun
 jika lulus tahap pertama mereka akan berpeluang menjadi pegawai kerajaan

Peperiksaan Tahap Kedua
 tahap kedua diadakan di ibu kota

 peperiksaan ini diadakan tiga tahun sekali

Peperiksaan Tahap Ketiga
 peperiksaan diadakan di ibu kota empayar
 calon peperiksaan mengambil peperiksaan di hadapan maharaja
 peperiksaan ini diadakan tiga tahun sekali
 calon yang lulus tahap ini berhak menjawat jawatan pendidik

Cara-Cara Peperiksaan dijalankan
 dikendalikan dengan ketat

 calon yang meniru dikenakan hukuman mati
 pemeriksa akan dikurung sebelum peperiksaan untuk mengelakkan penipuan
 calon peperiksaan akan dikurung dan disediakan makanan
 calon juga akan dikurung selama tiga hari untuk proses menyalin jawapan

12 | N o t a T i n g 4

12 Apakah maksud ahli falsafah?

▪ Ahli falsafah ialah manusia yang menggunakan akal untuk berfikir secara berterusan bagi mencari
▪ jawapan yang logik dan rasional terhadap persoalan yang berkaitan dengan kehidupan harian dan alam sekitar mereka
▪ ramai ahli falsafah menandakan tamadun tersebut mempunyai tradisi ilmu yang tinggi

13. Jelaskan pencapaian tamadun Yunani, Tamadun Rom , Tamadun India dan tamadun China dalam bidang
Falsafah

 Sumbangan Tamadun Dunia Dalam Bidang Falsafah

 lahir ramai ahli falsafah seperti Herodotus, Socrates, Aristotle dan Plato
 isu utama falsafah ialah nilai individualisme, kehidupan manusia dan demokrasi
 falsafah Yunani mengajar manusia berfikir secara rasional dan mengamalkan sikap

ingin tahu
Sumbangan Tokoh

Herodotus
 dianggap bapa sejarah
 menghasilkan karya “Perang Parsi”

Thucydides
 memperkenalkan penulisan berteraskan penyelidikan
 menulis “Sejarah Perang Peloponnesian”

Socrates
 dianggap bapa falsafah Barat
Tamadun Yunani  pakar dalam bidang soal-jawab
 berusaha mencari unsur-unsur dalam kehuduan dan masyarakat bahagia

Plato
 menyedarkan manusia tentang perkara asas falsafah Socrates
 menyedarkan perkara asas iaitu manusia dan masyarakat
 baginya masyarakat sempurna ialah masyarakat yang diperintah oleh ahli falsafah
 mengasaskan akademi Falsafah Athens

Aristotle
 mendalami bidang sains dan falsafah
 beliau melahirkan ilmu logik, metafizik,etika, politik, fizik, sains tabii, astronomi dan

geologi
 falsafah beliau ialah membaiki dunia
 karya beliau yang terkenal ialah Politics
 mengajar manusia berfikir secara teratur

 Rom kurang ahli falsafah

 menyerap falsafah dari Yunani

 Falsafah Rom iaitu falsafah Stoik atau Stoisisme diserapkan daripada ahli falsafah

Tamadun Rom Yunani iaitu Zeno

 falsafah ini mengajar bahawa kebahagiaan dan nasib manusia bergantung pada alam

 Stoisisme menekankan keadilan, tanggungjawab, keberanian dan peri kemanusiaan

 merupakan falsafah terawal berkembang dan direkodkan di dunia

 falsafah wujud dalam dua bentuk pemikiran iaitu kumpulan bersumberkan kitab Veda
dan kumpulan menolak kitab Veda

 kitab Veda terdiri daripada Rig Veda, Yajur Veda, Sama Veda dan Artharva Veda
Tamadun India  kitab Upanishad, Mahabrata dan Bhadavad Gita ialah sumber falsafah yang diambil

dalam Veda
 kumpulan bukan Veda mengambil falsafah bersumberkan ajaran Carvaka,Jainisme

dan Buddhisme

 falsafahnya menekankan hubungan manusia dengan manusia

 antara sumber falsafah ialah Confucius dengan ajaran Confuciunisme , Lao Tze,

Taoisme dan Mo Tzu

Confuciusnisme
 menekankan maruah diri dan perikemanusiaan

 mengutamakan kesopanan dan tata susila

 mengalakkan hubungan baik sesama manusia

Tamadun China  Toisme
perlu menjaga keharmonian antara manusia dengan alam

Mencius/Mo Tzu
 menolak ajaran Cofucianisme

 mengajar bagaimana melahirkan masyarakat yang baik

 beliau berpendapat manusia bersikap baik atau buruk kerana pengaruh alam sekitar

Legalisme

 percaya hanya undang-undang dapat mewujudkan masyarakat yang mempunyai nilai

murni dan tertib

13 | N o t a T i n g 4

14. Huraikan sumbangan Tamadun Yunani, Tamadun Rom, Tamadun India dan Tamadun China dalam
bidang Sains dan Teknologi.

 Sumbangan Tamadun Dalam Bidang Sains Dan Teknologi

Tamadun Yunani  Thales memperkembangkan ilmu geometri Mesir Purba
 Phytagoras memperkenalkan Teorem Phytagoras
 Phytagoras juga memperkembangkan ilmu geometri Mesir Purba dan Babylon
 Hippocrates terkenal sebgai bapa perubatan
 Archemedes terkenal sebagai ahli matematik dan fizik
 sumbangan Archemedes ialah memperkenalkan teori isipadu air dan graviti
 Plotemy terkenal dalam bidang astronomi
 Tamadun Yunani memperkenalkan sistem angka iaitu herodianic dan ionic

Tamadun Rom  Boethius seorang ahli matematik
 beliau meminjam matematik Yunani
 beliau mengaitkan matematik dengan muzik, geometri dan astronomi
 mencipta perahu layar bagi memperluaskan kuasa, perdagangan dan pengangkutan

laut

Tamadun India  ilmu astronomi dipetik dari kitab Rig Veda
 ilmu matematik berkembang pesat pada zaman Gupta dengan tokoh matematik

seperti Aryabhata dan Varahamihira
 ahli matematik India mengetahui konsep geometri
 memperkenalkan sistem nombor iaitu angka Brahmin dan angka Kharosti
 ilmu perubatan berkembang pesat
 memperkenalkan Yoga yang berkaitan dengan ilmu fisiologi

Tamadun China  memperkenalkan konsep Yin ( kuasa pasif ) dan Yang ( kuasa aktif ) dalam
perubatan Tradisional

Ciptaan
 mencipta teknologi membuat kertas
 memperkenalkan teknologi membuat tembikar
 menggunakan layar perahu
 memperkenalkan kapal

15. Huraikan sumbangan Tamadun Yunani, Tamadun Rom, Tamadun India dan Tamadun China dalam
bidang seni bina kepada masyarakat dunia

 Sumbangan Tamadun Dunia Dalam Seni Bina

Tamadun Yunani  pembinaan mempunyai fungsi untuk negara dan raja
 Acropolis dibina untuk tujuan keagamaan dan pusat pentadbiran

Tamadun Rom  pembinaan mempunyai fungsi untuk negara dan raja
 pembinaan Aqueduct untuk bekalan air di Rom
 pembinaan berbentuk kubah dan memuatkan sehingga 80,000 penonton

Tamadun India  seni binanya berdasarkan keagamaan berteraskan agama Hindu dan Buddha
Tamadun China  contohnya komplek Kuil di Gua Ajanta yang mempunyai 20 kuil

 memperkenalkan elemen Buddha iaitu elemen geometri bentuk segi empat dan bulat
 bentuk –bentuk lain ialah kon, kubah dan pagoda

 menghasilkan Tembok Besar sepanjang 500 batu
 bandar-bandar dan kampung-kampung juga dibina tembok daripada tanah liat dan

bata .Contohnya bandar Anyang
 setiap tembok terdapat seni bina pintu gerbang yang dikelilingi parit dan menara
 diperkenalkan jambatan
 dibina istana yang terdapat dan taman

 dewan berfungsi sebagai balai penghadapan, tempat hukuman, keraian dan
perjumpaan

 memperkenalkan seni bina kuil dan pagoda
 kuil mempunyai tempat tinggal, ruang pemujaan dan ruang tetamu
 pagoda berbentuk meninggi sehingga 15 tingkat
 pagoda berbentuk oktagon atau segi empat sama

14 | N o t a T i n g 4

16. Huraikan sumbangan Tamadun Yunani, Tamadun Rom, Tamadun India dan Tamadun China dalam
bidang bahasa dan kesusasteraan.

Sumbangan Tamadun Dalam Bidang Bahasa & Kesusasteraan

Tamadun Yunani  tamadun Yunani menggunakan bahasa Yunani
 antara tokoh sastera ialah Homer dan Hesiod
 Hesiod ialah penyair dan Hesiod menulis dua buah puisi iaitu Theology dan Work

and Days
 Homer pula menulis dua epik iaitu IIiad dan Odyssey

 tamadun Rom menggunakan bahasa latin
 terdapat dua penulis dan penyajak iaitu Cicero dan Virgil

Tamadun Rom  sastera di Rom bertujuan menaikkan semangat patrotisme
 kesusasteraan Rom mencapai zaman gemilang ketika pemerintahan Augustus Caesar

 masyarakat Dravidia di selatan India menggunakan bahasa Telegu, Malayalam &

Kannada

 masyarakat Indo-Aryan menggunakan bahasa Sanskrit yang melahirkan bahasa

Tamadun India  Hindi, Urdu, Punjabi, Kasmiri dan sebagainya
bahasa utama zaman Vedik ialah bahasa Sanskrit

 sastera berkembang dalam tiga bentuk iaitu Vedik, epik dan sajak

 Mereka menghasilkan sastera Hindu dan Buddha iaitu Mahabrata dan Ramayana

 terdapat tujuh dialek utama iaitu Mandarin, Wu, Hunanis, Kiangsi, Hakka, Kantonis

dan Fukien

 sastera mendapat sokongan pihak kerajaan

 Ssu-Ma Chien menghasilkan sastera berbentuk prosa dengan karya “Shih Chi”

Tamadun China  karyanya menceritakan sosial, sejarah kerajaan, pemimpin dan ilmu pengetahuan
 di bidang puisi terdapat tokoh seperti Tu Fu, Li Po dan Po Chu I

 terdapat juga sastera berbentuk sajak dan cerpen

 golongan terpelajar dianggap mampu bersajak untuk melahirkan pengetahuan dan

pemikirannya

17. Jelaskan amalan sosial dalam Tamadun Yunani, Tamadun Rom, Tamadun India dan Tamadun China

Amalan Sosial Dalam Tamadun Dunia

Athens
 tamadun Yunani membahagikan masyarakatnya kepada tiga kumpulan

 tiga kumpulan itu ialah warganegara, penduduk bukan warga negara dan golongan

hamba

Tamadun Yunani  Sparta
di Sparta terdapat tiga kelas

 kelas pertama ialah warganegara Sparta tulen

 kelas kedua ialah pekerja, artisan dan pedagang

 kelas ketiga ialah Helot yang mengerjakan tanah

 di Rom masyarakatnya dibahagikan kepada warganegara Rom, bukan warganegara
dan hamba

Tamadun Rom  warganegara Rom ialah orang Rom
 bukan warganegara ialah penduduk-penduduk yang ditakluki

 wujud sistem kasta iaitu Brahmin, Ksyatria, Vaisya dan Sudra

Tamadun India  keempat-empat kasta mempunyai tanggungjawab berbeza
 sistem ini menjadi darah daging sistem sosial di India dan diikuti dengan ketat

 campurgaul berlainan kasta tidak dibenarkan

 dikelaskan kepada tiga kelas utama

 golongan pertama ialah golongan atasan seperti maharaja dan keluarganya, pegawai

bangsawan dan sida-sida

 golongan kedua ialah rakyat bawahan iaitu petani dan artisan

 golongan ketiga ialah golongan hamba

 golongan rakyat bawahan dan hamba ialah golongan sokongan kepada kumpulan

atasan

Tamadun China Mengikut Confucius

 Confucius membahagikan masyarakat china kepada empat kumpulan

 kumpulan teratas ialah kumpulan sarjana iaitu pegawai yang berpendidikan

 kumpulan kedua ialah petani iaitu tulang belakang ekonomi china

 kumpulan ketiga ialah tukang

 kumpulan bawah ialah pedagang

 setiap individu menukar kelasnya melalui pencapaian pendidikan

15 | N o t a T i n g 4

18. Tamadun Yunani, Rom , India dan China banyak menyumbang kepada tamadun hari ini.
Buktikan .

Sistem pemerintahan Sumbangan Tamadun Kepada Dunia Hari Ini

 Tamadun Yunani menyumbangkan amalan demokrasi
 amalan demokrasi diamalkan di dunia hari ini walaupun bebeza dengan amalan

semasa Yunani,contohnya, Malaysia mengamalkan demokrasi berparlimen
 Tamadun Rom memperkenalkan Republik dan sistem ini diamalkan di India,

Perancis dan Afrika Selatan
 Presiden iaitu ketua negara Republik dilantik oleh rakyat .

 agama seperti Hindu dan Buddha menjadi warisan dan diamalkan sehingga ke hari ini

Agama dan Kepercayaan  ilmu falsafah seperti Legalisme,falsafah Aristotle, Socrates masih lagi menjadi
rujukan ahli falsafah moden

 teknologi pembinaan seperti Aqeuduct, Tembok Besar menjadi warisan paling

Seni bina  berharga dan dikagumi hingga ke hari ini
teknologi membuat kertas menjadi sumbangan berharga kepada penduduk dunia

 hasil-hasil kesusasteraan seperti Illiad, Mahabrata Dan Ramayana menjadi rujukan

dan dibaca hingga ke hari ini
Kesusasteraaan  tinggalan seperti ensiklopedia, kisah perjalanan dan maklumat geografi menjadi

sumber sejarah yang penting

 bahasa-ini masih dipakai dalam keagamaan

Bahasa  bahasa latin digunapakai dalam agama Kristian
 bahasa sanskrit diguna dalam agama Hindu dan Buddha

 sistem peperiksaan telah diubahsuai ke zaman moden

Pendidikan  teori-teori seperti teori matematik iaitu teorem Phytagoras, teori Archimedes masih
digunapakai hingga ke hari ini



 Sukan Olimpik masih diteruskan tetapi dengan penyertaan peserta yang berlipat

Sukan ganda

19. Huraikan mengenai agama-agama dan kepercayaan utama dunia

 kitab Veda menjadi kitab suci

 agama ini mempercayai tiga fungsi tuhan

 tuhan itu ialah Brahman ( mencipta), Vishnu ( memelihara) dan Siva ( membinasa )

 agama ini mempunyai enam aliran iaitu Saivisme, Vaishnavisme,

Saktham,Ganapathyam, Kaumaram dan Saura

Agama Hindu  agama ini didominasi oleh golongan Brahmin
 penganut agama ini mempercayai Hukum Karma iaitu perlakuan manusia semasa

hidup dan kelahiran semula selepas mati

 kelahiran semula bergantung kepada Karma

 Tujuan hidup ialah mencapai Moksya iaiatu kekebasan mutlak yakni bersatu dengan

tuhan dan tidak lahir lagi ke dunia

 diasaskan oleh Siddharta Gautama

 agama ini dirujuk sebagai penentangan golongan Ksytria terhadap dominasi golongan

Brahmin dalam agama dan kehidupan

 Gautama mendapat kebenaran setelah bertapa di bawah pohon Bodhi

 kebenaran itu ialah cara melepaskan manusia daripada kesengsaraan

 agama buddha menggunakan kitab bahasa Pali

 kitab suci agama ini ialah Tripitaka

 agama ini berkembang pesat semasa pemerintahan Dinasti Maurya

 kerajaan Maurya menghantar mubaligh ke luar negara seperti Tibet, Sri Langka, Asia

Agama Buddha  Tenggara dan China
Ajaran Buddha berdasarkan empat kebenaran mulia iaitu:

o dukkka atau penderitaan

sebab-sebab penderitaan

o nafsu yang membawa penderitaan

cara-cara memadamkan nafsu dan keinginan
 Untuk memadamkan keinginan mestilah melalui lapan jalan iaitu:

o kepercayaan yang betul

o tujuan yang betul

o pertuturan yang baik

o hidup yang baik

16 | N o t a T i n g 4

o usaha yang bak
o fikiran yang baik
o renungan yang baik

 diasaskan oleh Jesus Chirst berasal dari Jurusalem

Agama Kristian  tarikh lahir Jesus iaitu 25 Disember diraikan sebagai hari Natal
 dua kitab suci iaitu OldTestament dan New Testament atau dikenali sebagai Bible

 agama ini berkembang di Eropah semasa kerajaan Rom

 agama ini diwahyukan kepada Nabi Muhammad SAW

 diwahyukan melalui Jibril di gua Hira

 berkembang di Madinah dan disebarkan ke tanah Arab dan seluruh dunia

Agama Islam  agama Islam bersandarkan dua teras iaitu akidah dan syariah
 akidah ialah keyakinan seluruh jiwa terhadap keesaan Allah

 ialah undang-undang yang terkandung dalam al Quran dan al Sunnah ( hadis ) yang

menjadi petunjuk kepada umat Islam

 diasaskan oleh Confucius

 merupakan pegawai kerajaan Negeri Lu

 meletak jawatan dan mengembara menyebarkan ideanya

 masyarakat China menjadikan ajaran ini sebagai kepercayaan

Confucianisme  Confuccius disembah sebagai dewa penting
 ajaran ini menekankan prinsip moral yang tinggi seperti perikemanusiaan(ren),

kesusilaan (li ) dan ketaatan kepada ibu bapa ( xiao )

 ketinggian moral dicapai melalui pendidikan

 moral penting bagi semua masyarakat

 diasaskan oleh Lao Tze

 mengembara untuk menyebarkan ideanya

 ajarannya dihasilkan dalam bentuk buku iaitu Tao Te Ching

 ajaran ini berbentuk falsafah tetapi diubah menjadi bentuk agama

Taoisme  ajarannya menekankan konsep Tao atau jalan
 setiap tindakan ditentukan oleh Tao

 manusia tidak perlu bertindak terhadap apa-apa yang berlaku atau Wu-Wei

 jika bertindak, manusia akan menentang prinsip Wu Wei dan akan merosakkan dunia

 Loa Tze tidak bersetuju manusia boleh mengubah sesuatu ke arah kebaikan

20. Pada pendapat anda bagaimanakah anda boleh bersama-sama meningkatkan tamadun supaya boleh
dinikmati dan dibanggai oleh generasi akan datang?

▪ kita mestilah inovatif
▪ kita juga wajib berusaha memperbaiki dan meningkatkan kehidupan
▪ keadaan negara juga mestilah aman dan makmur
▪ sistem pemerintahan juga mestilah adil
▪ pemerintah juga mestilah kuat untuk menjamin negara daripada diganggu
▪ kita juga perlu kebolehan menjangka perubahan yang bakal berlaku
▪ kita juga mesti bersedia menambah ilmu
▪ kita juga mesti bersedia meningkatkan pemikiran
▪ kita juga perlu berani meneroka ilmu baru yang sentiasa berubah

17 | N o t a T i n g 4

BAB 3 TAMADUN AWAL ASIA TENGGARA

1. Huraikan bukti-bukti yang menunjukkan wujudnya tamadun awal di Asia Tenggara
▪ Bukti pertama ialah munculnya kerajaan-kerajaan awal seperti Funan, Chenla, Angkor, Shukothai dan Ayuthia
▪ Bukti kedua ialah wujud kerajaan di kepulauan Melayu di Tanah Melayu seperti Kedah Tua, Langkasuka dan Gangga
Negara
▪ Bukti ketiga ialah wujud kerajaan di kepulauan Indonesia seperti kerajaan Srivijaya, Majapahit, Singhasari dan Mataram
▪ Bukti seterusnya ialah berdasarkan sumber China menyatakan wujud kerajaan Funan pada pertengahan abad ketiga masihi
▪ hasil kajian arkeologi terhadap jumpaan arca berunsur Hindu Buddha yang sama dengan seni arca maravati dari India juga
membuktikan wujud tamadun awal di Asia Tenggara.
▪ Selain itu, terdapat hubungan diplomatik dan perdagangan dengan India dan China
▪ jumpaan gendang gangsa Dongson yang dibuat di Vietnam Utara di Batu Buruk (Terengganu), Sungai Tembeling (
Pahang ) dan Sg Klang (Selangor)
▪ hubungan Asia Tenggara dengan Rom telah wujud dengan jumpaan artifak manik di Kuala Selingsing(Perak ), Kota
Tinggi ( Johor ) dan di pantai barat dan selatan Thailand

2. Jelaskan ciri-ciri kerajaan agraria
 menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan pertanian
 menjalankan kegiatan penternakan binatang

Kegiatan ekonomi  memungut hasil hutan seperti kayu gaharu, damar, kayu cendana
 memungut hasil sungai seperti ikan

 terbentuk di lembah sungai yang subur. Contohnya Kerajaan Dvaravati di Sg
Irrawaddy, Sg Menam, Kerajaan Sg Mekong ( Kemboja, Laos dan Vietnam )

Lokasi  terdapat juga di pedalaman di kawasan berbukit dan lereng gunung berapi. Contohnya
Kerajaan Taruma di Tanah Tinggi Dieng , Indonesia

3. Jelaskan ciri-ciri kerajaan Maritim

 menjalankan kegiatan berasaskan perdagangan dan kelautan
Kegiatan ekonomi  berfungsi sebagai pelabuhan

 terletak berhampiran pantai, lembah sungai dan kepulauan

Lokasi  contohnya kerajaan Srivijaya di Sg Musi, Kerajaan Kedah Tua di Sg Merbok dan Sg
Muda dan Kerajaan Tuimah di Pulau Tioman Pahang

4. Huraikan secara terperinci kegiatan ekonomi masyarakat agraria

 ditanam padi sawah di kawasan terdapat bekalan air

Tanaman Padi  terdapat padi huma yang ditanam di kawasan tinggi atau bukit yang kurang mendapat
bekalan air secara teres atau relung

Tanaman sampingan  ditanam tanaman sampingan seperti jagung,pisang, keledek dan sayur-Sayuran

Rempah  ditanam pelbagai jenis rempah seperti cengkih dan lada hitam

 mengumpul hasil hutan seperti kayu gaharu, kayu cendana, kapur barus, tanduk,

Hasil hutan gading , damar dan pelbagai jenis buah-buahan serta sarang burung

Ikan  menangkap ikan di sawah, paya dan sungai dan menangkap kura-kura untuk kulit
Ternakan  menternak lembu, kambing ,ayam
Perdagangan  lebihan tanaman dan ternakan akan dijual kepada masyarakat maritim

5. Apakah faktor-faktor yang memajukan kegiatan pertanian dalam kerajaan agraria

▪ terdapat pembinaan sistem pengairan yang baik
▪ terdapat sumber air seperti kerajaan Angkor terdapat pengairan dari Sg Mekong
▪ raja terlibat dalam pembinaan sistem pengairan
▪ Contohnya,raja Indravarman I membina sistem terusan ( baray ) yang mampu mengairi 12.5 juta ekar tanah

6. Kerajaan Angkor ialah kerajaan agraria yang kuat dan maju dalam kegiatan pertanian.
Jelaskan faktor-faktor yang menyebabkan kerajaan Angkor maju dalam kegiatan pertanian.

▪ terdapat sistem pengairan
▪ raja terlibat dalam pembinaan sistem pengairan
▪ terdapat sumber air dari Sg Mekong dan Tasik Tonle Sap
▪ mempunyai tanah amat subur

18 | N o t a T i n g 4

▪ mempunyai iklim panas dan lembab sepanjang tahun
▪ iklim sesuai untuk tanaman padi
▪ air tasik dapat mengairi sawah
▪ mendapat bekalan air minum dari Tasik Tonle Sap

7. Huraikan sumbangan dan kepentingan Tasik Tonle Sap kepada Kerajaan Angkor

▪ membekalkan air minum
▪ limpahan banjir Sg Mekong masuk ke dalam Tasik menjadi 300.78 Km persegi
▪ pada musim kemarau kawasan sekitar tasik menjadi subur hasil mendapan banjir
▪ membekalkan sumber protein iaitu ikan kepada penduduk
▪ menjadi sumber pengairan melalui terusan ke kawasan padi
▪ airnya menampung keperluan tanaman padi
▪ dapat membekalkan beras yang cukup kepada penduduk Angkor

8. Jelaskan ciri-ciri yang perlu ada pada sesebuah kerajaan maritim

Lokasi  mesti terletak di lembah sungai di persisiran pantai dan di kepulauan
Kegiatan
 kegiatan masyarakat ialah menangkap ikan dan memungut hasil laut
 pengeluar bijih logam seperti emas dan timah
 menjalankan kegiatan perdagangan
 berperanan sebagai pelabuhan pembekal, pelabuhan kerajaan dan pelabuhan entreport

Penduduk  penduduknya terdiri daripada orang tempatan,orang laut dan pedagang luar
 penduduknya mampu belayar untuk berdagang
 penduduknya mahir membuat perahu dan kapal layar
 penduduknya mahir dalam kaedah menuju ke sesuatu tempat berpandukan bintang di

langit

Bahasa  menggunakan satu bahasa sebagai bahasa perhubungan
 contohnya Asia Tenggara menggunakan Bahasa Melayu sebagai Lingua Franca

Contoh
 Contoh pelabuhan maritim terkenal ialah Langkasuka ( Sg Yarang) , Kataha/Chieh
 Cha/Kedah Tua ( Sg Merbok dan Sg Muda) , Srivijaya ( Sg Musi ) Peng Keng ( Sg

Pekan, Pahang )

9. Jelaskan peranan tiga jenis pelabuhan dalam kerajaan maritim dibawah

 lebihan daripada kegiatan ekonomi dijual atau didagangkan di kawasan di kalangan

petempatan

 petempatan tersebut berkembang sebagai pusat berdagang

 pelabuhan ini mendapat bekalan barang hasil tempatan seperti kayu gaharu, rotan,

Pelabuhan pembekal damar hasil laut dan makanan

 pelabuhan ini disinggahi para pedagang yang ingin mendapatkan barangan tersebut

 contoh pelabuhan pembekal ialah Kuala Berang ( Kuala Terengganu ), Kuala

Selingsing ( Perak) ,Jenderam Hilir dan Klang ( Selangor )

Pelabuhan kerajaan  berasal daripada pelabuhan pembekal
 petempatan berkembang dan menjadi sebuah negeri
 berdagang dengan kawasan berhampirannya
 contohnya Pelabuhan Campa, Pelabuhan Langkasuka, Pelabuhan Srivijaya dan

Pelabuhan Kedah Tua

Pelabuhan entreport  menjalin hubungan perdagangan dengan kerajaan besar seperti India dan China
 memperdagangkan hasil buminya seperti logam, hasil hutan dan hasil laut dan hasil

dari kerajaan lain yang dibekalkan
 membeli barangan daripada pedagang antarabangsa
 mengedar barangan luar kepada padagang yang datang dari pelabuhan sekitar dan
o jajahan takluknya

 terletak di laluan strategik seperti di Selat Melaka dan Selat Sunda
 terdapat bahan tarikan pedagang antarbangsa seperti logam emas dan timah

19 | N o t a T i n g 4

10. Apakah faktor-faktor yang membantu memperkembangkan sesebuah kerajaan maritim?

Lokasi  terletak di lembah sungai di persisiran pantai dan di kepulauan
Pelabuhan
 terdapat pelabuhan berperanan sebagai pelabuhan pembekal, pelabuhan kerajaan dan
pelabuhan entreport

 pelabuhan dilengkapi pelbagai kemudahan seperti tempat simpanan barang dan
tempat berjual beli

Penduduk  penduduknya terdiri daripada orang tempatan,orang laut dan pedagang luar

 penduduknya mampu belayar untuk berdagang
 penduduknya mahir membuat perahu dan kapal layar
 mahir dalam kaedah menuju ke sesuatu tempat berpandukan bintang di langit

Bahasa  menggunakan satu bahasa sebagai bahasa perhubungan
Kedudukan  contohnya Asia Tenggara menggunakan Bahasa Melayu sebagai Lingua Franca

 tertetak di laluan strategik seperti di laluan pedagang antarabangsa. Contohnya Selat
Sunda dan Selat Melaka

Barang-barang  mempunyai barang yang menarik perhatian pedagang antarabangsa seperti logam
emas dan timah

 dapat membekal barangan hasil tempatan dan takluknya seperti hasil hutan,hasil laut

kepada pedagang antarabangsa

11. Srivijaya terkenal sebagai kuasa maritim terunggul di Asia Tenggara.
Bagaimanakah Kerajaan Srivijaya mampu mencapai tahap tersebut?

▪ mempunyai bala tentera laut yang besar
▪ tentera terdiri daripada orang laut
▪ tentera mengawal perdagangan di Selat Melaka
▪ tentera mengawal keselamatan kerajaan
▪ mempunyai pelabuhan yang baik
▪ terletak di laluan strategik iaitu di Selat Melaka
▪ menjadi tempat persinggahan pedagang antarabangsa antara China dan India
▪ terdapat hasil barangan untuk keperluan padagang antarabangsa
▪ barangan dan hasil untuk perdagangan dibekalkan oleh pelabuhan pembekal dari kawasan pemerintahan dan jajahan

takluknya

▪ penduduknya mahir membina kapal besar
▪ menjadi kuasa maritim utama di Asia Tenggara

12. Kedah Tua merupakan pelabuhan entreport dan kerajaan tertua di pantai barat Semenanjung Tanah Melayu.
Apakah bukti-bukti yang menunjukkan Kedah Tua pernah terkenal sebagai pelabuhan entreport?

▪ jumpaan tembikar China dari Dinasti Tang, Dinasti Song dan Dinasti Yuan
▪ jumpaan pelita tembaga dan tembikar dari Timur Tengah
▪ jumpaan pelbagai jenis manik iaitu barang dagangan dari India, Sri Langka dan Burma

13. Jelaskan faktor-faktor yang membantu Kedah Tua muncul sebagai pelabuhan entreport

 terdapat Gunung Jerai yang menjadi panduan kapal pedagang keluar masuk
Gunung Jerai  terdapat nyalaan api sebagai panduan pada waktu malam

 kedudukannya strategik iaitu terletak di laluan Selat Melaka
Kedudukan  pelabuhannya terlindung daripada angin monsun barat daya dan timur laut

 pelabuhannya menyediakan kemudahan meyimpan barangan

 pelabuhannya kaya dengan hasil hutan seperti damar, rotan, dan sumber bumi seperti

Pelabuhan timah

 terdapat barangan luar seperti kapas, sutera, teh, tembikar, kaca dan manik

20 | N o t a T i n g 4

14. Nyatakan TIGA sebab kenapakah kerajaan maritim dan kerajaan agraria perlu menjalin hubungan baik dan saling

bekerjasama di antara satu dengan yang lain.

 membekalkan makanan seperti beras kepada kerajaan lain

 beras merupakan barang dagangan penting antara kerajaan agraria dengan kerajaan

maritim

 kerajaan agraria bergantung pada kerajaan maritim untuk mendapatkan barangan

Kerajaan agraria mewah seperti tembikar asing ( tembikar China)

 barangan mewah merupakan lambang keagungan dan kemewahan kerajaan agraria

 kerajaan agraria membekalkan keperluan makanan dan hasil hutan kepada kerajaan

maritim sebagai tukaran

Kerajaan maritim  kerajaan maritim memerlukan beras daripada kerajaan agraria

 kerajaan maritim perlukan bahan mentah kayu untuk membuat kapal, gajah untuk

Bahan mentah pengangkutan dan memerlukan tukang kayu serta tukang batu

15. Apakah bukti-bukti Asia Tenggara menerima pengaruh agama Hindu dan Buddha?

Daripada bukti  Candi di Lembah Bujang yang menunjukkan ciri agama Hindu
arkeologi  Candi di Srivijaya yang menunjukkan ciri agama Buddha
 Candi Angkor yang menunjukkan ciri agama Hindu dan Buddha

Catatan  berdasarkan catatan I Tsing,Srivijaya terdapat 1000 biksyu yang mempelajari agama
Buddha dan nahu sanskrit

 Srivijaya merupakan pusat pembelajaran agama Buddha sebelum melanjutkan

pelajaran ke Universiti Nalanda di India
 Atisa iaitu guru agama dari Tibet pernah belajar di Srivijaya selama 12 tahun

Campuran budaya  budaya tempatan adalah adunan ciri ndia
 seni di Asia Tenggara di pengaruhi pengaruh India seperti Candi Borobudur dan

Candi
 Prambanan di Indonesia, Candi Angkor Wat di Kemboja dan Candi Lembah Bujang

di Kedah

16. Bagaimanakah pula pengaruh Hindu dan Buddha disebarkan di Asia Tenggara

 dibawa oleh golongan ksyatria atau tentera
Pendapat pertama  agama disebarkan ketika menakluk tanah jajahan di Asia Tenggara

Pendapat Kedua  dibawa oleh golongan pedagang
Pendapat Ketiga
Pendapat Keempat  dibawa oleh golongan Brahmin atau pendeta

 mengambil aspek-aspek budaya India yang menarik sahaja dan disesuaikan dengan
o budaya tempatan

17. Agama Hindu dan Buddha telah mempengaruhi sistem pentadbiran di Asia Tenggara.
Huraikan pengaruh-pengaruh tersebut.

▪ Pemerintah telah menggunakan gelaran raja
▪ raja berada di puncak pemerintahan
▪ raja dianggap bayangan tuhan dan dianggap dewa-raja
▪ raja berkuasa mutlak dan raja berkuasa dalam bidang pentadbiran, hubungan luar, ketenteraan, dan khazanah negara
▪ perintah raja wajib dilaksanakan dan melanggar perintah raja dianggap menderhaka
▪ penderhaka tidak akan diampunkan
▪ raja mesti adil terhadap rakyat
▪ raja dianggap mempunyai kesaktian seperti unsur mitos dan lagenda untuk memperkuatkan kedudukan dan status raja
▪ raja mempunyai adat istiadat seperti pertabalan raja
▪ adat istiadat untuk membezakan kedudukan raja daripada rakyat
▪ raja bercita-cita menjadi kuasa terulung terhadap alam semesta
▪ raja mendirikan komleks kota yang melambangkan alam semesta atau Orde Kosmos
▪ di bawah raja ialah kerabat
▪ lapisan seterusnya ialah pembesar termasuk ahli agama iaitu Brahmin golongan seterusnya ialah rakyat dan golongan

paling bawah ialah hamba

21 | N o t a T i n g 4

18. Huraikan sistem pentadbiran bagi kerajaan Angkor

▪ raja dianggap raja dewa
▪ kedudukan raja ialah di puncak pemerintahan
▪ raja dibantu oleh pembesar. Contohnya Gabenor untuk wilayah
▪ pembesar membantu raja dalam keagamaan
▪ di bahagian pentadbiran raja dibantu oleh pegawai tentera dan hakim

19. Huraikan sistem pentadbiran yang diamalkan dalam kerajaan Srivijaya

 diperintah oleh raja
Raja  di bawah raja terdapat pentadbiran pusat dan daerah

 terdapat empat kumpulan anak raja iaitu Yuvaraja, Pratiyuvaraja, raja Kumara dan raja
 Putra dan salah seorang daripada tiga anak tersebut boleh mengantikan raja
 raja putra tidak boleh mengantikan raja kerana beliau anak gundik
Pentadbiran Pusat  di bawah anak raja ialah parvada atau Senapati iaitu ketua pentadbiran pusat
 di bawahnya terdapat pegawai lain lain seperti hakim, temenggung dan penghulu
 hamba merupakan golongan paling bawah

 daerah ditadbir oleh datu

 mereka dilantik oleh raja

Pentadbiran Daerah  datu dibahagi dua iaitu Parvanda (keturunan raja) dan Bhupati ( orang-orang kaya)
 datu yang dilantik mesti menganggap sumpah

 sumpah dibuat di tempat suci bernama Telaga Batu

20. Jelaskan maksud istilah berikut

 monumen ialah binaan atau bangunan yang diperbuat daripada batu

Monumen  bertujuan memperingati orang ternama atau peristiwa penting
 monumen boleh berupa candi iaitu kuil, atau stupa , arca dan patung

 Candi merupakan monumen agama bagi agama Hindu dan Buddha

 contoh candi ialah Candi Daeing, Candi Borobudur dan Candi Prambanan, Angkor Wat dan
Candi Lembah Bujang

Candi Candi berperanan sebagai :
 rumah ibadat
 tempat menyimpan abu mayat raja dan keluarga
 tempat menyimpan patung dewa utama dalam kerajaan awal
 melambangkan keagungan seseorang pemerintah

 menunjukan kehebatan seni bina

21. Jelaskan mengenai keistimewaan Candi Borobudur yang terdapat di Jawa Tengah

▪ mewakili agama Buddha aliran Mahayana
▪ terbahagi kepada tiga tingkat
▪ tiga tingkat melambangkan tiga tahap kehidupan iaitu Sila, Samadhi dan Panna
▪ setiap tingkat melambangkan satu tahap kehidupan yang diwakili patung stupa dan patung Buddha
▪ tingkat tertinggi melambangkan pencapaian tahap nirwana iaitu tahap manusia

membebaskan diri daripada nafsu

▪ tingkat pertama terdapat ukiran cerita kehidupan Gautama Buddha
▪ pembinaannya mengambil masa 75 tahun

22. Jelaskan keistimewaan candi Angkor Wat yang terdapat di Kemboja

▪ dibina untuk agama Hindu
▪ melambangkan orde Kosmos atau alam semesta
▪ tingginya ialah 213 meter
▪ keluasannya ialah 208 hektar
▪ mempunyai tempat pemujaan di tengah yang tingginya 39 meter
▪ mempunyai empat tingkat
▪ terdapat menara di setiap sudut
▪ di bahagian luar terdapat tembok
▪ tembok diperbuat daripada atau literit dan batu pasir
▪ ukuran tembok ialah 850 meter lebar dan 1000 meter panjang

22 | N o t a T i n g 4

23. Jelaskan peranan candi dan monumen kepada masyarakat Asia Tenggara

▪ bertujuan memperingati orang ternama atau peristiwa penting
▪ berperanan sebagai :

o rumah ibadat
o tempat menyimpan abu mayat raja dan keluarga
o tempat menyimpan patung dewa utama dalam kerajaan awal
o melambangkan keagungan seseorang pemerintah
o menunjukan kehebatan seni bina

▪ contoh candi ialah Candi Daeing, Candi Borobudur dan Candi Prambanan,Angkor Wat dan Candi Lembah Bujang

24. Jelaskan pengaruh agama Hindu dan Buddha dalam perkembangan bahasa di Asia Tenggara

▪ diperkenalkan bahasa Sanskrit
▪ digunakan pada batu-batu bersurat
▪ digunakan untuk menulis amaran raja kepada pembesar dan rakyat supaya tidak menderhaka kepada raja
▪ merupakan bahasa keagamaan
▪ digunakan sebagai bahasa pemerintah
▪ merupakan bahasa ilmu
▪ mencatat hal berkaitan pemerintahan
▪ mencatatkan hal keturunan raja
▪ mencatatkan undang-undang
▪ bahasa Sanskrit berkembang menjadi bahasa ilmu
▪ bahasa Sankrit berkembang menjadi bahasa komunikasi
▪ diserapkan ke dalam bahasa melayu seperti dosa,duka, manusia
▪ melahirkan seni memahat batu

25. Jelaskan pengaruh Hindu dan Buddha dalam bidang kesusasteraaan di Asia Tenggara

▪ penggunaan bahasa Sanskrit dalam kitab-kitab Hindu, Buddha dan Tamil
▪ memperkembangkan unsur mitos ke dalam kesusasteraan klasik Asia Tenggara
▪ diserapkan dalam kesusasteraan puisi dan prosa Jawa seperti Nagarakertagama,

Sutasoma, Arjunwiwaha dan Kunjarkana

▪ terpengaruh dengan epik Ramayana dan Mahabrata yang diperkenalkan melalui wayang kulit
▪ disebarkan melalui sastera lisan
▪ epik Hindu iaitu Mahabrata diadun dan disesuaikan dengan unsur tempatan dan

melahirkan hikayat-hikayat seperti Hikayat Pendawa Lima, Hikayat Pendawa Jaya dan
Hikayat Sang Samba, manakala Epik Ramayana melahirkan Hikayat Seri Rama
26. Halkan mengenai batu bersurat yang terdapat di Asia Tenggara

▪ Batu Bersurat di Kutei,menjelaskan mengenai keturunan raja
▪ Batu Bersurat Sg Mas ( Kedah Tua ) menjelaskan mengenai agama Buddha
▪ inskripsi di Palembang menerangkan berkaitan pemerintahan ,menerangkan arahan raja kepada pembesar dan rakyat

supaya tidak menderhaka,melahirkan seni memahat,
dan pemahat-pemahat yang mahir

23 | N o t a T i n g 4

BAB 4 KEMUNCULAN TAMADUN ISLAM DAN PERKEMBANGANNYA DI MAKKAH

1. Apakah maksud Jahiliah ?

 Daripada segi berasal daripada perkataan Arab “Jahala” iaitu bermaksud jahil , tidak

Dari segi Bahasa mengetahui dan tidak mempunyai ilmu pengetahuan

 bermaksud daripada runtuhnya empangan Maarib di Sabak sehingga turunnya wahyu Allah
Dari segi Masa kepada Nabi Muhammad SAW iaitu jangkamasa lebih kurang 310 tahun iaitu dari 300 M
sehingga 610 M

 bermaksud tidak menerima kebenaran atau tidak mengikut ajaran nabi dan rasul terdahulu

Dari segi Sifat seperti Nabi Sulaiman, Nabi Musa

2. Kenapakah zaman Jahiliah dikenali sebagai zaman gelap?
▪ mereka tidak menyembah Allah
▪ mereka menyembah berhala
▪ mereka mempercayai animisme
▪ kehidupan mereka kucar-kacir

▪ tiada kitab dan tiada nabi atau rasul boleh dijadikan petunjuk
▪ akhlak mereka rendah seperti kejam, angkuh dan degil

3. Jelaskan ciri-ciri masyarakat jahiliah

 masyarakat terbahagi kepada dua golongan iaitu masyarakat Badwi dan masyarakat Hadari

Masyarakat  masyarakat Badwi tinggal di gurun dan pedalaman
 masyarakat Hadari tinggal di persisiran pantai

 Daripada segi Moral, mereka mengamalkan perbuatan tidak bermoral seperti berjudi, berzina
dan minum arak
 Daripada segi Wanita didapati taraf wanita rendah,wanita tidak berhak menerima harta
Sosial pusaka,
bayi perempuan ditanam hidup-hidup,tidak ada peraturan khusus dalam perkahwinan dan
 lelaki boleh berkahwin dengan sesiapa sahaja yang disukai

Kegiatan Ekonomi  perniagaan berasaskan riba dan penindasan
 peniaga mementingkan keuntungan dan kekayaan
 kegiatan merompak dan merampas barangan rombongan peniaga atau kafilah menjadi mata
pencarian mereka
 merompak merupakan kegiatan wajib setiap individu dalam setiap kabilah
 eksploitasi atau tekanan golongan kaya ke atas golongan miskin adalah biasa

Kepercayaan  mengamalkan empat bentuk kepercayaan agama
 mengamalkan agama Wathani atau menyembah berhala
 mengamalkan animisme atau menyembah pokok
 mengamalkan agama Samawi atau agama Kristian dan Yahudi
 mengamalkan kepercayaan seperti menilik nasib, sihir, percaya roh menjadi burung

Kabilah  mengamalkan sistem kabilah atau berpuak-puak dan berkelompok
 setiap kabilah mempunyai identiti sendiri

 setiap kabilah mempunyai peraturan sendiri
 ahli kabilah sangat taksub dan fanatik pada kabilah masing-masing
 ketua kabilah ialah syeikh
 Syeikh menjadi lambang perpaduan kaum mereka
 lantikan syeikh bergantung pada syarat-syarat seperti bakal syeikh disukai kabilah, dilantik
atas persetujuan ramai,berfikiran matang,gagah, berani dan pandai berpidato

4. Jelaskan kesan-kesan amalan sistem kabilah kepada masyarakat Arab.

▪ lahir semangat assabiyah atau semangat kesukuan melampau
▪ sering tercetus peperangan
▪ mewujudkan suasana kucar-kacir dan tidak aman
▪ memperlihatkan sikap orang Arab jahiliah suka berperang

24 | N o t a T i n g 4

5. Huraikan latar belakang Nabi Muhammad SAW

 berketurunan pemimpin Makkah terkenal iaitu Qusai bin Kilab
 Nabi berbangsa Quraish
 Nama penuh baginda ialah Muhammad bin Abdullah bermaksud “terpuji”

 Bapa baginda bernama Abdullah bin Abdul Mutalib
Kelahiran  Ibu baginda bernama Aminah Binti Wahab

 baginda dilahirkan pada 20 April bersamaan malam Isnin 12 Rabiulawal Tahun Gajah
 baginda diserahkan pada Halimatus Saadiah untuk disusui
 baginda menjadi yatim piatu dan dipelihara oleh kaum keluarga baginda

Pengalaman  beliau menjadi pengembala kambing

 baginda mula berniaga ketika berusia 12 tahun
 baginda mengikut rombongan perniagaan bapa saudara ke Syam
 ketika berusia 20 tahun baginda berniaga berseorangan dan berkongsi dengan rakan
 baginda pernah bekerja dengan Khadijah sebagai peniaga

6. Jelaskan ciri-ciri mulia keperibadian Nabi Muhammad s.a.w.

Sifat  baginda mempunyai empat sifat terpuji
 Siddiq atau berkata benar
 amanah atau dipercayai
 tabliq atau menyampaikan
 fatanah atau bijaksana

Gelaran  baginda digelar al-Amin kerana sentiasa dipercayai dan tidak pernah berbohong
Peribadi
 baginda amanah sehingga Khadijah sanggup memberikan modal yang besar untuk baginda
berniaga

 baginda menyampaikan ajaran Islam dengan bersungguh-sunguh walaupun hadapi pelbagai
rintangan

 ketokohan baginda terserlah apabila menyelesaikan masalah perletakan batu Hajar Aswad
 baginda merupakan ketua keluarga yang perlu dicontohi
 baginda pengasih dan bertimbang rasa
 baginda menjadikan diri baginda teladan kepada anak-anak
 baginda sangat merendah diri
 baginda juga bersifat penyayang terhadap orang tua dan kanak-kanak
 baginda juga bijaksana dalam menyelesaikan sesuatu masalah

7. Jelaskan kepentingan wahyu pertama dan kedua kepada umat Islam amnya.

 memerintahkan umat Islam membaca

Wahyu Pertama  membaca akan mendapat dan menambahkan ilmu
 dengan membaca dapat mengkaji sesuatu perkara
Surah al-Alaq  membaca dan membuat kajian menjadikan sesuatu bangsa maju
(ayat 1-5 )  membaca dan membuat kajian juga membolehkan sesuatu bangsa membina tamadun

 ilmu yang dituntut ialah ilmu yang membina masyarakat

Wahyu Kedua  mengisytihar Nabi Muhammad sebagai Rasulullah atau persuruh Allah
Surah al-Muddasir  mewajibkan baginda menyebarkan Islam kepada seluruh manusia
 dianggap sebagai rahmat kepada seluruh alam
(ayat 1-7 )  Nabi menyeru masyarakat meninggalkan amalan keji

8. Penyebaran Islam di Makkah dilakukan secara berperingkat-peringkat iaitu secara rahsia dan secara

terbuka.Jelaskan

 berjalan selama tiga tahun

 penyebaran ditumpukan kepada ahli keluarga, sahabat rapat dan kaum kerabat Nabi

Penyebaran Secara  yang memeluk agama Islam ialah isteri baginda,Ali abi Talib, Abu Bakar al-Siddiq,
Uthman Affan,al arqam bin Abu Arqam
Rahsia
 pusat kegiatan Islam ialah rumah al Arqam

 berjalan selama 10 tahun
 dilaksanakan secara terbuka kerana mendapat perintah Allah

Penyebaran Secara  Untuk kaum keluarga
Terbuka  penyebaran terbuka kepada keluarga dibuat di rumah Ali bin Abu Talib
 reaksinya ada yang menerima dan dan yang menolak
yang paling kuat menentang Islam ialah Abu Lahab

Untuk orang ramai
dilakukan selepas turun perintah Allah menerusi ayat al-Hijr ayat 94

25 | N o t a T i n g 4

 penyebaran terbuka pada orang ramai dilakukan di Bukit Safa
 penyebaran ini dihadiri semua ketua pentadbir Makkah seperti Ketua Bani Abu Mutallib,

Bani Tamim, Bani Makhzum, Bani Asad dan Bani Zuhrah

9. Kenapakah Nabi menyebarkan Islam secara rahsia pada peringkat awal.

▪ agama Islam masih baru dikenali
▪ bilangan penganut masih sikit
▪ untuk mengelakkan penentangan yang memungkinkan asas Islam hancur

10. Kenapakah agama Islam mudah diterima oleh orang ramai pada peringkat awal penyebaran Islam?

▪ golongan hamba tertarik kerana Islam memberi layanan yang sama
▪ ajaran Islam yang murni
▪ Nabi Muhammad bijak berdakwah dan tidak menggunakan unsur paksaan
▪ Nabi menggunakan kaedah pujukan dengan mengunakan akal
▪ Baginda membandingkan nilai akhlak mayarakat Arab Jahiliah dengan nilai akhlak yang disaran Islam
▪ menggunakan ayat al Quran menjawab soalan para sahabat
▪ memberi penerangan dan menunjukkan teladan yang baik
▪ mereka mengenali peribadi Nabi yang terkenal sebagai orang yang berakhlak mulia

11. Apakah sebab penyebaran Islam ditentang hebat oleh masyarakat Arab Jahilah?

 perbezaan kepercayaan dan amalan iaitu orang Arab Jahiliah mempercayai dan

Kepercayaan mengamalkan amalan menyembah patung berhala ,manakala Islam mempercayai Allah

Taraf  Islam meyarankan prinsip sama taraf sesama manusia
 orang Quraish mengamalkan perbezaan darjat kaya dengan miskin
 Islam menyarankan persaudaraan sesama manusia
 orang Quraish mengamalkan kesukuan atau assabiah

 Islam melarang perbuatan keji seperti berzina, berbunuhan
Akhlak  orang Quraish mengamalkan amalan keji

 orang Quraish menganggap akan terpaksa tunduk kepada kepimpinan Nabi
Politik  ketua-ketua kaum masih bersaing untuk menjadi ketua Makkah

 indusri ukiran patung akan terjejas
Ekonomi  perniagaan patung akan terjejas

12. Apakah cara-cara yang digunakan oleh orang Arab Quraish untuk menggagalkan penyebaran Islam.

Kekerasan  digunakan cara kekerasan

 penganut diseksa seperti Bilal dijerut leher, Keluarga Yasir dijemur panas
 nabi dicemuh
 nabi diganggu semasa beribadat
 nabi cuba dibunuh

Puisi  penyair Arab mengejek di dalam puisi
Pujukan
 nabi dipujuk meninggalkan dakwah
 nabi ditawarkan harta,kedudukan dan wanita cantik

 Orang Arab Quraish telah memulaukan Nabi dan keluarga baginda
Pemulauan  penyataan pemulauan ini digantung di Kaabah

13. Jelaskan bagaimanakah tentangan orang Arab Qurasih ditangani oleh Nabi Muhamad saw dan pengikutnya?
@ Mengapakah pemulauan orang Arab ke atas perjuangan Nabi tidak berjaya?

▪ terdapat orang Arab Quraish tidak mematuhi pemulauan kerana bersimpati
▪ orang Islam berkemampuan membantu golongan kurang berada
▪ Isteri baginda menyerahkan semua hartanya
▪ pengorbanan oleh kaum wanita Islam
▪ Nabi berhijrah ke Habshah mendapatkan perlindungan
▪ Nabi bersikap cekal, sabar dan tidak mengalah
▪ Nabi berhijrah ke Madinah setelah dijemput kaum Aus dan Khajraj

26 | N o t a T i n g 4

BAB 5 KERAJAAN ISLAM DI MADINAH

1. Perjanjian Aqabah Pertama dan Perjanjian Aqabah Kedua telah dimeterai oleh Nabi Muhammad S.A. W. dengan kaum
Aus dan Khazraj.
Jelaskan isi kandungan perjanjian-perjanjian tersebut.

▪ Suku kaum aus dan Khajraj akan beriman kepada Allah dan rasul
▪ mereka juga berjanji akan membantu perjuangan Nabi Muhammad saw
Perjanjian Aqabah I ▪ berjanji akan meninggalkan amalan jahiliah seperti mencuri, arak dan membunuh

bayi perempuan

▪ suku kaum Aus dan Khajraj memeluk Islam
▪ berjanji mengukuhkan taat setia kepada Nabi Muhammad saw
▪ mereka menjemput Nabi Muhammad dan orang Islam berhijrah ke Madinah
Perjanjian Aqabah II ▪ secara sukarela mereka akan menyediakan tempat tinggal
▪ mereka menjamin keselamatan Nabi dan orang Islam
▪ mereka bersedia mempertahankan agama Islam

2. Jelaskan maksud Hijrah

▪ bermaksud berpindah iaitu berpindah dari satu tempat ke satu tempat yang lain.
▪ bermaksud perjuangan untuk menegakkan kebenaran dan meninggalkan keburukan dan
Bahasa kejahatan.

▪ semangat ingin berubah seperti berubah sikap

Pandangan Islam ▪ berpindah dari Makkah ke Madinah
▪ berpindah untuk mengukuhkan kedudukan Islam
▪ satu strategi baru untuk menyebarkan Islam

3. Orientalis Barat mentafsirkan Hijrah sebagai suatu pelarian.
Sebagai seorang Islam, nyatakan 4 hujah untuk menyangkal dakwaan tersebut.

▪ perpindahan Nabi kerana dijemput oleh orang Arab Madinah seperti tercatat dalam Perjanjian Aqabah II
▪ ketibaan orang Islam Makkah di Madinah disambut dengan rela dan meriah
▪ orang Arab Makkah diberi tempat tinggal yang sewajarnya
▪ orang Arab Makkah dijamin keselamatan mereka oleh orang Madinah
▪ Nabi dilantik sebagai pemimpin Madinah
▪ Nabi diterima oleh kesemua masyarakat Madinah termasuk bukan Islam

4. Penyebaran Islam di Makkah selama 13 tahun dipenuhi dengan pelbagai rintangan. Untuk meneruskan dakwah
Islamiah, Nabi Muhammad mengambil keputusan berhijrah ke Madinah
Nyatakan sebab-sebab berlakunya hijrah ke Madinah

▪ disebabkan perintah Allah menerusi wahyu kerana terdapat pakatan untuk membunuh Nabi
▪ bertujuan menyebarkan Islam
▪ satu strategi baru untuk menyebarkan Islam
▪ memudahkan Nabi menyebarkan Islam kerana suasana aman
▪ Nabi dijemput masyarakat Madinah yang dilanda konflik seperti ekonomi dikuasai Yahudi dan masyarakat mereka yang

sering bertelagah

5. Huraikan kepentingan Hijrah

▪ dakwah Islam dapat disebarkan secara aman dan tanpa berselindung
▪ memberi peluang mendamaikan suku Arab di Madinah
▪ dapat menjalinkan hubungan persaudaraan dan menyatupadukan antara orang Islam Makkah dengan orang Islam Madinah
▪ wujud gelaran Muhajirin ( orang Islam Islam Makkah yang berhijrah ke Madinah) dan Ansar ( Orang Islam Madinah

yang membantu Muhajirin )

▪ dapat menyatukan penduduk Madinah yang terdiri daripada pelbagai suku, budaya dan agama sehingga lahir kehidupan

yang harmoni di Madinah

▪ mendirikan masjid al-Nabawi sebagai tempat beribadat, belajar dan membincangkan masalah Islam
▪ wujud takwim Islam menggunakan kiraan tahun Hijrah
▪ nama Yathrib telah ditukar kepada Madinah al-Munawwarah bermaksud “Kota Bercahaya”
▪ membuktikan bahawa sikap toleransi kaum dan tolong menolong boleh melahirkan masyarakat cemerlang
▪ pengorbanan adalah penting. Contohnya Ali Abu Talib sanggup tidur di tempat tidur pada malam Nabi berhijrah
▪ menunjukkan wanita penting untuk menggerakkan kemajuan negara. Contohnya Asma berani menghantar makanan dan

berita tentang gerakan Quraish kepada Nabi

▪ menunjukkan ketabahan dan kebesaran jiwa Nabi berkorban meninggalkan kesenangan untuk memperjuangkan Islam
▪ sikap tidak berputus asa baginda perlu dicontohi umat Islam
▪ menunjukkan kebijaksanaan Nabi mengatur strategi perjuangan

27 | N o t a T i n g 4

6. Apakah maksud Piagam Madinah

▪ sebuah perlembagaan bertulis yang dirangka oleh Nabi Muhammad S.A. W.
▪ dirangka berdasarkan wahyu Allah.
▪ dijadikan asas pemerintahan kerajaan Islam Madinah untuk masyarakat Islam dan bukan Islam
▪ Piagam ini mencatatkan tentang peraturan, tanggungjawab ketua negara dan rakyatnya.
▪ Perlembagaan ini dirangka berdasarkan persetujuan orang Islam ( Muhajirin dan Ansar ) dan orang bukan
▪ Islam ( Yahudi dan suku Arab lain).
▪ Piagam Madinah mengandungi 47 fasal
▪ 23 fasal membincangkan mengenai hubungan dan tanggungjawab orang Islam
▪ 24 fasal lagi adalah menekankan tanggungjawab orang bukan Islam terhadap Negara Madinah.
▪ Perlembagaan Madinah merupakan bertulis yang pertama digubal didunia
▪ Perlembagaan ini menjadi asas kepada negara-negara yang berdaulat

7. Huraikan isi kandungan Piagam Madinah

 Nabi Muhammad pemimpin Madinah
Politik  Nabi sebagai hakim menyelesaikan masalah antara orang Islam dengan bukan Islam

Agama  bebas mengamalkan agama masing-masing
 bebas mengamalkan adat selagi tidak bertentangan dengan Islam

Sosial  masyarakat Madinah dianggap sebagai satu ummah
 mempunyai tanggungjawab yang sama terhadap negara
 masyarakat Madinah tidak boleh bermusuhan sesama sendiri

Perundangan  undang-undang Islam digunapakai secara menyeluruh
 peraturan kekeluargaan di dalam kabilah boleh digunakan selagi tidak bertentangan dengan

agama Islam

Ekonomi  kerjasama antara masyarakat Madinah penting untuk memajukan negara
Pertahanan  unsur riba dan penipuan dihapuskan
Kedudukan Yahudi  semua anggota masyarakat dikehendaki mempertahankan Madinah daripada ancaman luar

 keselamatan terjamin selagi mematuhi Perlembagaan Madinah

8. Nyatakan kepentingan Piagam Madinah

▪ membuktikan unsur-unsur Islam boleh dipraktikkan dalam sesebuah negara berbilang bangsa
▪ nabi berjaya mengatur pemerintahan yang lengkap merangkumi dunia dan akhirat
▪ berjaya menghapuskan amalan riba, penipuan, rasuah dan penindasan
▪ menggalakkan amalan bersedekah dan sikap bertimbang rasa
▪ berjaya membentuk masyarakat Ummah iaitu masyarakat bersatu padu dan aman
▪ berjaya menanamkan nilai hidup berasakan ukhuwah atau semangat persaudaraan sesama Islam
▪ berjaya mewujudkan konsep keadilan sosial seperti tiada perbezaan taraf
▪ masyarakat yang terdiri daripada pelbagai bangsa dan budaya dapat hidup aman kerana ada undang-undang yang lengkap

dan sempurna

▪ menunjukan cara mengasaskan sesebuah kerajaan iaitu membentuk perlembagaan sebelum membentuk negara
▪ pemerintahan yang meletakkan Allah sebagai kuasa tertinggi
▪ dapat menyusun kehidupan masyarakat yang sistematik
▪ Madinah menjadi negara kuat dan disegani negara luar
▪ memastikan rakyat bertanggungjawab mempertahankan keselamatan negara daripada serangan luar

9. Allah telah memberikan keizinan untuk umat Islam berperang berdasarkan beberapa prinsip.
Nyatakan prinsip-pripsip berperang di dalam Islam

▪ berperang untuk mempertahankan maruah diri, agama dan negara
▪ berperang hanya dengan izin Allah atau setelah wahyu turun
▪ berperang apabila diserang musuh dan untuk mempertahankan diri
▪ berperang untuk mencari keamanan supaya tempat ibadat terpelihara
▪ berperang untuk menentang kezaliman
▪ jika musuh inginkan perdamaian, Islam harus memilih perdamaian
▪ tentera dilarang merosakan tumbuh-tumbuhan,binatang ternakan dan merobohkan rumah ibadat
▪ tidak dibenarkan membunuh golongan lemah seperti orang tua, kanak-kanak, wanita, orang sakit dan orang menyerah diri
▪ dilarang membunuh sesuka hati

28 | N o t a T i n g 4

10. Huraikan peristiwa-peristiwa sehingga termeterainya Perjanjian Hudaibiyah

Umrah  orang Islam bercadang menziarahi Makkah
 Nabi ingin mengerjakan umrah

Sekat  rombongan Nabi disekat oleh orang Arab Quraish Makkah di Hudaibiyah

Rundingan  Utusan Nabi dihantar untuk rundingan
 khabar angin mengatakan utusan Nabi iaitu Uthman dibunuh
 orang Islam bersumpah setia membela kematian Uthman bin Affan

 Orang Arab Quraish Makkah takut dengan sumpah setia Islam
Termeterai Perjanjian  Orang Arab Quraish menghantar wakil iaitu Suhail Amru untuk berunding

11. Jelaskan isi kandungan Perjanjian Hudaibiyah

▪ bersetuju mengadakan gencatan senjata selama 10 tahun
▪ kabilah Arab bebas memihak sama ada kepada orang Islam Madinah atau orang Quraish Makkah
▪ orang Islam Madinah yang memihak ke Makkah tanpa kebenaran penjaganya tidak perlu dipulangkan
▪ orang Quraish Makkah yang memihak ke Madinah tanpa kebenaran penjaganya perlu dipulangkan semula
▪ orang Islam dibenarkan mengerjakan umrah pada tahun berikutnya

12. Jelaskan pentingnya Perjanjian Hudaibiyah

▪ orang Islam berpeluang menunaikan haji pada tahun berikutnya
▪ orang Islam bebas memasuki Makkah
▪ orang Islam bebas beribadat di Kaabah pada bila-bila masa
▪ Nabi dapat merangka program dakwah ke seluruh Semenanjung Tanah Arab
▪ Islam dapat berkembang dengan lebih meluas
▪ tokoh-tokoh panglima Arab Quraish telah berjaya diislamkan
▪ melambangkan ketokohan Nabi sebagai pemimpin agung dan unggul
▪ negara Islam Madinah telah diiktiraf oleh Quraish Makkah
▪ sikap Nabi yang berwawasan wajib dicontohi pemimpin

13. Nyatakan sebab-sebab Kota Makkah dibuka semula.

▪ orang Quraish melanggar perjanjian Hudaibiyah
▪ Orang Arab Quraish tidak menghormati hak kekebasan yang dipesetujui
▪ orang Arab Quraish membunuh orang Bani Khuza’ah yang berpihak pada Islam
▪ strategi jangka panjang untuk Nabi menyebarkan Islam
▪ kedudukan negara Islam Madinah akan lebih mantap

14. Nyatakan kepentingan pembukaan semula Kota Makkah.

▪ Kaabah terpelihara daripada unsur-unsur jahiliah
▪ agama menyembah berhala dihapuskan dan diganti dengan agama Islam
▪ masyarakat mula mendalami ilmu pengetahuan Islam
▪ Kota Makkah dijadikan kota suci umat Islam
▪ Kota Makkah menjadi tumpuan umat Islam seluruh dunia
▪ membuktikan negara Islam yang dibentuk di Madinah begitu kukuh di bawah kepimpinan Nabi Muhammad saw
▪ pembuka jalan kepada penyebaran Islam ke seluruh Tanah Arab
▪ Makkah dijadikan wilayah Islam
▪ dapat mewujudkan sebuah pusat pemerintahan Islam yang kuat
▪ Madinah dikekalkan sebagai pusat pentadbiran Islam

29 | N o t a T i n g 4

BAB 6 PEMBENTUKAN KERAJAAN ISLAM DAN SUMBANGANNYA

1. Apakah erti khalifah?

Bahasa  khalifah bererti pengganti
 pengganti yang melaksanakan tanggungjawab pemerintahan

Agama  tanggungjawab memelihara kemurnian agama Islam
 bertanggungjawab mengekalkan keharmonian serta kestabilan umat Islam

2. Jelaskan syarat dan kriteria yang perlu ada pada seorang khalifah.

▪ mesti lelaki
▪ mesti merdeka atau bebas
▪ beragama Islam
▪ Memiliki pengetahuan dalam Islam
▪ sentiasa mematuhi perintah Allah
▪ sanggup melaksanakan hukum Allah
▪ bersifat adil
▪ berakhlak baik
▪ mempunyai tubuh badan yang sihat dan sempurna
▪ berfikiran cerdas
▪ warak (seseorang yang sentiasa taat dan patuh pada hukum Allah dan menjauhi segala larangannya )
▪ pandai mentadbir kerajaan

3. Jelaskan kaedah untuk memilih calon khalifah.
Terdapat empat kaedah memilih calon khalifah

 melalui Syura atau Musyawarah atau rundingan/mesyuarat
Kaedah Pertama  kaedah untuk melantik Abu Bakar sebagai khalifah

 cadangan satu nama daripada khalifah terdahulu
Kaedah Kedua  kaedah melantik Umar yang dicadangkan oleh Abu Bakar

 pemilihan daripada beberapa orang calon

Kaedah Ketiga  kaedah melantik Uthman setelah enam nama dicalonkan
 pencalonan oleh sekelompok masyarakat

 kaedah perlantikan Ali Abu Talib

Kaedah Keempat  semua proses perlantikan akan melalui proses Syura atau mesyuarat di kalangan umat Islam
 proses terakhir ialah Baiah atau angkat sumpah pemimpin

 Baiah disertai dengan nama Allah sebagai sokongan

4. Huraikan tugas-tugas seorang khalifah

 bertanggungjawab memelihara kedudukan agama Islam
 mentadbir negara mengikut hukum syariah yang berpandukan al Quran dan sunnah
Ketua Negara  menumpukan kepada pembangunan ekonomi , sosial dan politik yang seimbang dengan

keperluan rohani dan jasmani

 memastikan kelicinan pentadbiran negara

Tugas Politik  mempertahankan negara Islam daripada ancaman musuh
 bertanggungjawab melantik atau melucut jawatan pegawai pentadbiran negara

 bertanggungjawab menjaga kebajikan rakyat supaya menikmati kesejahteraan di dunia dan

akhirat

Tugas Sosial  bertanggungjawab menjaga dan meneruskan ajaran Allah yang disampaikan melalui Nabi
Muhammad saw

 wajib mengekalkan perpaduan ummah melalui konsep musyawarah atau syura

 bertanggungjawab memantapkan sistem perundangan Islam

 bertanggungajawab menguruskan hal ehwal kewangan,
 bertanggungjawab menjaga Baitulmal
Tugas Ekonomi  bertanggungjawab menjaga perbendaharaan negara
 mengatur pungutan kharaj,jizyah dan zakat

30 | N o t a T i n g 4

5. Beri maksud perkataan berikut

a. Kharaj bermaksud cukai hasil tanah yang dikenakan kepada bukan muslim
b. Jizyah bermaksud cukai yang dikenakan terhadap individu bukan Islam yang berselindung di negara Islam
c. Zakat ialah pengeluaran sebahagian harta dan tanaman oleh orang Islam

6. Huraikan sumbangan khalifah Abu Bakar al-Siddiq

▪ berjaya mengatasi perpecahan umat Islam selepas nabi wafat
▪ menghapuskan golongan murtad
▪ menghapuskan golongan al Riddah iaitu golongan yang menyalahtafsirkan ayat al Quran sehingga enggan membayar zakat
▪ berjaya mempertahankan Madinah daripada serangan luar seperti Kerajaan Rom dan Kerajaan Parsi
▪ membahagikan tanah Arab kepada sepuluh wilayah iaitu Makkah, Taif, Yaman,al- Jund, Khalwan Bahrin,Jarsh,Zabid,

Hadralmaut dan Nijran

▪ melantik “amir” atau ketua mentadbir wilayah-wilayah ini
▪ memperkenalkan bayaran gaji kepada tentera melalui hasil rampasan perang
▪ memperkenalkan undang-undang tanah
▪ memperkenalkan hak-hak Mawali iaitu orang bukan Arab yang memeluk agama Islam dan dikehendaki membayar cukai

tambahan

▪ mengumpulkan tulisan al Quran

7. Huraikan sumbangan Khalifah kedua iaitu Umar bin al-Khattab

 memperkenalkan dasar pentadbiran dan pelantikan pegawai

 menubuhkan majlis Syura yang dianggotai oleh wakil golongan Muhajirin dan Ansar

 membahagikan jajahan takluk Islam kepada beberapa wilayah

 melantik wali atau gabenor sebagai ketua pentadbir awam dan panglima tentera

Politik  menubuhkan jabatan penting seperti Jabatan Tentera, Jabatan Polis, Jabatan Percukaian dan
Jabatan Perbendaharaan Negara

 setiap jabatan diwujudkan katib atau setiausaha

 memisahkan Jabatan Kehakiman dengan jabatan lain untuk mengelakkan salah laku hakim

 hakim diberi gaji bulanan tinggi iaitu 500 dirham

Sosial Pendidikan
 mengembangkan pendidikan al Quran
 menyediakan tempat pembelajaran
 menghantar guru agama ke pelbagai wilayah untuk mengembangkan pendidikan

Kalendar
 memperkenalkan kalendar Islam
 menjadikan hijrah sebagai titik mula pengiraan tahun menurut Islam

Tentera
 mewujudkan tentera tetap dan tentera sukarela
 tentera tetap diberi gaji dan pakaian seragam
 dibina markas tentera dibina di bandar-bandar utama
 membina kubu pertahanan dibina di sempadan yang menghadap negara musuh seperti madinah,

Kufah, Fustat dan Basrah

Ekonomi  membina terusan dan tali air untuk menambahkan hasil pertanian.Contohnya empangan Abu
Musa di Basrah dan Terusan Amirul Mukminin sepanjang 111 kilometer di Mesir

 rakyat digalakkan meneroka tanah baru
 rakyat digalakkan meneroka tanah terbiar
 memperkenalkan pelbagai jenis cukai
 cukai jizyah dikenakan kepada golongan Zimmi iaitu golongan golongan bukan Islam yang

memilih untuk kekal dengan agama asal tetapi rela hidup di bawah pemerintah Islam
 mengenakan cukai kharaj berdasarkan jenis tanah dan kesuburan tanah

barli -dikenakan satu dirham
gandum -dikenakan dua dirham
anggur -dikenakan 10 dirham
 ditubuhkan Baitulmal untuk mengawal aliran masuk pendapatan negara melalui cukai jizyah
dan kharaj

31 | N o t a T i n g 4

8. Huraikan sumbangan khalifah ketiga iaitu Uthman bin Affan

 meluaskan wilayah Islam hingga ke Aghfanistan,Samarkhand, Cyprus dan Tripoli

Politik  beliau memperkukuhkan pertahanan negara
 beliau mewujudkan angkatan tentra laut Islam yang pertama

 menyelaraskan bacaan al Quran

Sosial  mengiktiraf sebuah naskah al Quran iaitu Mushaf Uthmani
 membina kemudahan seperti jalan raya, jambatan, rumah rehat bagi pengembara

 mengukuhkan peranan Baitulmal
 menggunakan Baitulmal untuk membiayai pembangunan negara

Ekonomi  memperkuat angkatan tentera laut dengan membeli peralatan senjata dan kapal
 mengekalkan cukai jizyah kepada penduduk bukan Islam

9. Lakarkan latar belakang kerajaan Bani Umaiyah
Kerajaan Bani Umaiyah dibahagikan kepada dua tahap

 diasaskan oleh Muawiyah bin Abu Suffian

 serahan kuasa untuk mengelakkan perpaduan oleh Hassan bin Ali

Tahap I  Damsyik dijadikan pusat pemerintahan
 tempoh masa pemerintahan ialah dari 661M hinggga 750M

 menggunakan gelaran khalifah

 diasaskan oleh Abdul Rahman al-Dakhil atau Abdul Rahman I

 kerajaan ini berpusat di Cardova

Tahap II  ibu kota pemerintahan ini ialah Andalusia
 tempoh pemerintahan ialah dari 756M hingga 1031M

 pemimpin menggunakan gelaran Amir

10. Jelaskan sumbangan Kerajaan Bani Umaiyah tahap pertama di Damsyik

 menggunakan gelaran khalifah

 memperkenalkan sistem wazarah iatu melantik wazir bagi mengetuai sistem pentadbiran

negera di bahagian pusat

 melantik gabenor sebagai ketua pentadbiran wilayah

 memperkemaskan Sistem urus setia iaitu melantik pegawai menguruskan urusan

pengumpulan rekod,mengutus surat

Sistem pemerintahan  membahagikan urusan pentadbiran kepada beberapa bahagian iaitu pentadbiran surat
dan
menyurat,pentadbiran cukai ,pentadbiran bahagian tentera ,bahagian polis dan bahagian
pentadbiran
kehakiman

 memperkenalkan hijabah atau “sistem sekatan” kepada sesiapa yang ingin menemui

khalifah

 memperkenalkan empat jabatan baru iaitu Jabatan Cukai,Jabatan Surat Menyurat,Jabatan

Urusan Am dan Jabatan Urusan Cop Mohor Pemerintah -

 memperkemaskan sistem ketenteraan dengan menubuhkan Jabatan Ketenteraan iaitu

menubuhkan tentera darat dan tentera laut

Ilmu  memperkembangkan ilmu pengetahuan dengan Kota Basrah menjadi pusat pengajaran dan
Pengetahuan penyebaran ilmu

 melahirkan Ilmuwan seperti:Khalil ibn Ahmad iaitu pakar bahasa dan filologi
Arab,Sibawahyi iaitu pakar nahu Arab,lahir sasterawan seperti al-Faradaz, Jarir, Jamil al-
Uzri dan Umar ibn Abi Rabi’ah

 tulisan al Quran diberikan tanda bunyi atau baris
 bahasa Arab dijadikan bahasa rasmi negara

Kesihatan  memperbaiki taraf Kesihatan dengan membina hospital pertama di Damsyik dan dibina

hospital sakit kusta
 menterjemah buku rujukan ke bahasa Arab
 ibn al-Nafis menghasilkan buku Kajian Umum Profession Kedoktoran
 membincangkan teknik pembedahan dan rawatan selepas pembedahan
 berkembang ilmu kimia dan ilmu astronomi

Undang-Undang  hakim mengenakan hukuman berdasarkan itjihad berpandukan al Quran dan sunah atau

ijmak
 hakim adalah bebas,adil dan tidak cenderung pada mana-mana pehak dan tidak

mempengaruhi mana-mana pihak

32 | N o t a T i n g 4

11. Jelaskan sumbangan Kerajaan Bani Umaiyah II yang berpusat di Cardova

Sumbangan Pendidikan  dibina pusat pengajian tinggi di Cardova sebanyak 17 buah
 berkembang menjadi pusat ilmu Eropah

 dibina perpustakaan oleh al Hakam III sebanyak 70 buah
 bandar-bandar lain berkembang sebagai pusat ilmu iaitu Seville, Toledo dan Granada
 dibina pusat terjemahan karya tokoh Yunani ke dalam bahasa Arab di Toledo

Sumbangan Seni bina  dibina Masjid Cardova
 menara tingginya 36 meter
 kubahnya beralas kayu berukir

 mempunyai 1293 tiang daripada marmar
 diterangi 4700 lampu dengan 11 tan minyak tanah setahun

Sumbangan Ekonomi  mewujudkan Baitulmal untuk mengimbangkan pendapatan dan perbelanjaan negara
o menambah sumber pendapatan melalui cukai tanah [ kharaj ], jizyah [ cukai perlindungan ]

, zakat , usyur [ cukai sebanyak 1/10 daripada hasil pertanian tuan tanah]) dan ghanimah
[ harta rampasan perang ]

Industri pembuatan
 memperkembangkan pembuatan tembikar
 memperkembangkan seni perhiasan daripada perak dan emas
 berkembang industri pembuatan kulit
 berkembang industri membuat senjata

Pertanian
 sektor pertanian berkembang maju
 pembinaan saliran diperluaskan untuk menyuburkan dan memajukan tanah
 penyelidikan untuk mendapatkan benih yang baik dilakukan

12. Apakah punca-punca keruntuhan Kerajaan Bani Umaiyah.

 orang Parsi dan Barbar menganggap mereka didiskriminasikan

Faktor orang Islam  mereka tidak diberikan jawatan walaupun layak
Bukan Arab ( Mawali )  mereka dikenakan cukai yang lebih tinggi daripada kadar ke atas orang Arab Islam
 mereka menyokong dan menyertai gerakan Abbasiyah menentang Bani Umaiyah

Faktor  khalifah mengabaikan tanggungjawab terhadap rakyat
Khalifah  khalifah mengabaikan ajaran Islam
 pemilihan khalifah berdasarkan warisan ditentang sepeti dari golongan Syiah dan Khawarij

13. Buktikan bagaimanakah Kota Baghdad memainkan peranan sebagai pusat intelektual dan penyebaran ilmu.

▪ kota Baghdad menjadi pusat intelektual dan penyebaran ilmu
▪ didirikan institusi ilmu iaitu Baitulhikmah
Pusat Ilmu ▪ kegiatan Baitulhikmah ialah menterjemah karya falsafah dan sains daripada bahasa Yunani

Peranan Penulisan ▪ kegiatan penulisan dilakukan dalam tiga tahap
▪ tahap pertama ialah mencatat segala idea dan percakapan
▪ tahap kedua ialah mengumpukan idea yang serupa atau mengumpulkan hadis Nabi ke dalam

satu buku

▪ tahap ketiga ialah mengarang dan mengatur segala catatan ke dalam bab-bab tertentu
▪ ramai ulama terlibat dalam penulisan bidang fikah, tafsir dan sejarah
▪ wujud pemisah antara ilmu tafsir, ilmu sirah dan ilmu hadis

Peranan Tokoh ▪ Imam Malik menyusun buku al Muwatta
▪ Ibn Ishaq menyusun sejarah hidup Nabi Muhammad saw
▪ Abu Hanifah menyusn fikah dan pendapat ijtihad

33 | N o t a T i n g 4

14. Jelaskan sumbangan perkembangan intelektual Zaman Abbasiyah kepada tamadun dunia

▪ aktiviti menterjemah bahasa Sanskrit, Suriani dan Yunani ke bahasa Arab
▪ orang Islam mencipta dan membuat pembaharuan dalam karya yang diterjemah
Kegiatan ▪ orang Islam menghuraikan dan membuat penambahbaikkan terhadap bahan terjemahan
penterjemahan tersebut

▪ karya terjemahan juga memuatkan ulasan dan keterangan

Memelihara ilmu ▪ orang Islam memelihara warisan ilmu yang akan lenyap kerana zaman Gelap di Eropah
▪ hasil-hasil penyelidikan ilmuwan Islam telah disebarkan hingga ke Eropah
▪ perkembangan ilmu di kota Bahgdad telah membuka ilmuwan Eropah hingga melahirkan

Zaman Renaissance

15. Huraikan sumbangan-sumbangan Kerajaan Turki Uthmaniyah.

▪ mewujudkan sebuah empayar yang merupakan sebuah kesatuan orang Islam di seluruh

Empayar dunia

▪ Istanbul dianggap pusat pentadbiran dunia Islam

Undang-Undang ▪ memperkenalkan Kanun Suleiman
(Kanun Suleiman) ▪ pertahankan dan membela nyawa, harta dan kehormatan individu tanpa mengira bangsa dan

agama

Pentadbiran ▪ diperkenalkan jawatan mufti dan kadi
▪ jawatan Sheikh-ul-Islam diwujudkan iaitu ketua ulama untuk mengeluarkan fatwa
▪ koleksi fatwanya digunakan dalam bidang sains undang-undang dan agama hingga kini

Sumbangan ▪ menguasai jalan perdagangan di sepanjang Laut tengah,Laut Merah, Laut Hindi dan Laut
Ekonomi
Mediterranean

▪ telah dapat membentuk Jalinan Perdagangan Dunia Islam berpusat di Istanbul
▪ memperkenalkan sistem yang menggalakkan kecemerlangan individu dan pembahagian

masyarakat bergantung kepada hasil usaha setiap individu

Sumbangan ▪ memperkenalkan sistem madrasah
Pendidikan ▪ memperkenalkan sekolah pengetahuan akademik
▪ memperkenalkan sekolah sastera
▪ memperkenalkan maktab tentera
▪ memperkenalkan maktab teknik
▪ memperkenalkan kolej perubatan
▪ memperkenalkan penulisan ensiklopedia. contoh ensiklopedia Sains Islam
▪ memperkembangkan penggunaan perpustakaan di masjid, hospital dan rumah

Sumbangan ▪ contoh Masjid Biru atau masjid Sultan Ahmed di Istanbul

Seni bina

16. Jelaskan faktor-faktor yang membantu penyebaran Islam ke Eropah.

▪ orang Islam mempunyai akidah yang kukuh
▪ orang Islam mempunyai akhlak yang tinggi
Faktor Moral ▪ tentera Islam mempunyai semangat ghazi iaitu semangat bekobar-kobar sanggup berkorban

untuk menyebarkan Islam

▪ mempunyai sistem tentera yang tersusun
▪ penggunaan senjata moden seperti meriam besar
▪ mempunyai tentera berkuda
Faktor Kekuatan ▪ mempunyai kumpulan infantri yang kuat
tentera ▪ mempunyai kumpulan tentera “Janissari” iaitu kumpulan elit yang terdiri daripada

Kumpulan tentera yang diajar selok-belok ,taktik dan teknik berperang sejak kanak- kanak
▪ mempunyai armada laut yang mempunyai 300 buah kapal
▪ keadaan politik tidak stabil di Eropah membantu memudahkan penyebaran Islam
▪ Kerajaan Byzantine telah lemah dan runtuh
▪ Institusi gereja juga hancur kerana penyalahgunaan kuasa, pergaduhan pemimpin dan

Faktor Keadaan di kekurangan kewangan
Eropah
▪ ramai orang Kristian tertarik dengan keistimewaan Islam
▪ penyebaran Islam dilakukan secara diplomasi dan toleransi. Contohnya perluasan kuasa di
Balkan
▪ Kerajaan Uthmaniah tidak menggangu urusan gereja dan agama Kristian

34 | N o t a T i n g 4

Faktor Dasar Sosial ▪ dasar sosial Islam berdasarkan kecemerlangan individu bukan berasaskan keturunan
Islam ▪ Kerajaan Uthmaniyah membina kemudahan seperti sekolah, rumah sakit dan kawasan

perdagangan

▪ penghijrahan orang Turki ke kawasan Balkan seperti Bulgaria, Thrace dan Lembah Maritsa

serta Albania

▪ kegiatan pendakwah iaitu ahli sufi menarik ramai Kristian memeluk Islam

17. Bagaimanakah berlaku pertembungan tamadun Islam dengan tamadun lain di dunia?
 terdapat lima cara berlaku pertembungan Tamadun Islam dengan Tamadun lain

Perdagangan dan  Islam menguasai kawasan Teluk Parsi, Laut Merah dan Timur Mediterranean membolehkan
Perniagaan perdagangan jarak jauh laut mempertemukan tamadun Islam dengan Tamadun lain

Hubungan diplomatik  Kerajaan Umaiyah menghantar peneroka ke Gibraltar selatan Sepanyol
 kerajaan Islam membuat hubungan diplomatik dengan kawasan-kawasan seperti Cordova,

Velencia dan Rhonda

Penaklukan dan  ekspidisi tentera Islam ke Iraq menyebabkan tamadun Islam bertemu tamadun Parsi
ketenteraan  tamadun Islam bertemu dengan tamadun Eropah apabila perlusaan kuasa ke empayar

Byzantine

Kebudayaan  kegiatan orang tempatan beragama Kristian yang mengamalkan kebudayaan Islam dan
berbahasa Arab

 bahasa Arab dijadikan bahasa rasmi semasa Kerajaan Umaiyah di Codova

Intelektual  pertembungan antara ahli fikir Islam dengan bukan Islam

18. Jelaskan kesan-kesan pertembungan tamadun Islam dengan tamadun lain di dunia.

▪ Islam mengubah sistem kehidupan penganutnya
Sumbangan Islam ▪ Islam membawa nilai baru iaitu nilai akidah
dalam Peradaban ▪ membawa akidah baru iaitu kepercayaan kepada Allah S.W.T

Manusia ▪ Islam menyediakan perundangan sendiri berasaskan akidah dan syariah

Politik  melahirkan pelbagai bentuk kerajaan tetapi berasaskan akidah dan syariah
Ekonomi
▪ dapat menguasai perdagangan dengan lebih berkesan. Contohnya pedagang Islam berjaya

menguasai perdagangan di Laut Merah dan Laut Mediteranean

▪ pemerintah Islam memastikan keselamatan terhadap laluan perdagangan di kawasan

naungannya

Sosial ▪ berjaya mempengaruhi proses urbanisasi dan organisasi sosial di bandar dan sekitar
▪ undang-undang telah diselaraskan semasa pemerintahan Kerajaan Utmaniyah
▪ memperkenalkan kurikulum yang menekankan pendidikan agama dan pendidikan

merangkumi sains, matematik dan teknologi

▪ orang Islam juga mempengaruhi dari segi tatatertib berpakaian, berfikir, bertutur,

berdagang dan berpolitik

▪ golongan Mudejar iaitu orang bukan Islam yang mengamalkan budaya Islam telah

membantu membangunkan zaman Renaissance di Eropah

▪ berlaku kegiatan penterjemahan karya-karya Greek
▪ perpustakaan yang menyimpan bahan penulisan membolehkan bahan tersebut dikaji
▪ proses penterjemahan karya bukan Islam menghasilkan budaya intelektual yang ‘ tinggi di

kalangan orang Islam

Lahir tokoh ilmuwan ▪ Zakaria al-Razi menghasilkan ensiklopedia perubatan al Hawi.beliau menterjemah karya

Galen iaitu ahli perubatan greek

▪ al Zahrawi iaitu tokoh farmasi dan perubatan
▪ dalam matematik dan astronomi lahir tokoh al-Kharizmi,al-Battani, abu Ishaq
▪ lahir tokoh perundangan seperti al-Miskawayh dan al Mawardi
▪ lahir tokoh mantik dan falsafah seperti Ibn Sina, al Kindi, Ibn Rusd

Seni bina ▪ lahir masjid seperti Masjid Codova dan istana Alhamra
Sastera ▪ seni bina memaparkan elemen-elemen kepercayaan tauhid dan akidah
▪
▪ lahir tokoh Omar Khayyam yang menulis Ruba’yah
▪ lahir al Jahiz yang menulis kitanAl Bayan

35 | N o t a T i n g 4

Lahir tokoh ▪ Jalal menghasilkan puisi ketuhanan
pengembara ▪ lahir pemuisi wanita seperti Rabi’ahal-Adawiyah yang menulis puisi ketuhanan dan

Perubahan di hubungan manusia dengan tuhan
Eropah
▪ lahir tokoh pengembara seperti Ibn Batuta
▪ catatan beliau dihargai kerana ketepatan dan menjadi rujukan sejarawah hingga kini

▪ ilmu Islam mempengaruhi kehidupan masyarakat Eropah dari aspek pemikiran, politik dan

sosial

▪ ilmu islam membantu masyarakat Eropah keluar dari Zaman Gelap dan mempengaruhi

perkembangan sejarah Eropah

36 | N o t a T i n g 4

BAB 7 ISLAM DI ASIA TENGGARA

1. Senaraikan tiga teori Kedatangan Islam ke Asia Tenggara
i. Teori Dan Bukti Islam Datang Dari Semenanjung Tanah Arab
ii. Teori dan Bukti Islam Datang Dari China
iii. Teori dan Bukti Islam dari India

2. Huraikan mengenai teori dan bukti yang menyokong teori Islam disebarkan dari Tanah Arab.
 dikemukakan oleh John Crawford dan disokong oleh intelektual tempatan iaitu Prof Syed Naquib al-Attas

Islam disebarkan dari Tanah Arab
Islam berkembang melalui kegiatan pedagang

Pendapat  Mengikut Catatan Cina
Prof John Crawford 
 Orang Arab dan Parsi telah mempunyai pusat perniagaan dan petempatan di Amoy
 dan Canton
 Orang Islam telah lama menguasai jalan perdagangan dari Pelabuhan Iskandariah,
 Mesir hingga ke China
 mereka telah berdagang secara berterusan di Asia Tenggara setelah kemunculan
 Islam di Makkah
 pedagang yang akan ke China telah singgah di pelabuhan utama Asia Tenggara
terutamanya di Selat Melaka

terdapat pedagang yang membina perkampungan mereka. Contohnya perkampungan
Islam Ta Shih di Sumatera
terdapat orang Arab yang berkahwin dengan penduduk tempatan

masa menunggu angin monsun digunakan pedagang untuk berbincang tentang
kepercayaan dan agama dengan pedagang tempatan
kehidupan dan nilai murni pedagang Islam juga menarik minat penduduk tempatan

▪ wujud persamaan bahan tulisan dan kesusasteraan Asia Tenggara dengan

Semenanjung Tanah Arab
▪ tulisan jawi diambil daripada bahasa Arab
Pendapat ▪ adat resam orang Melayu banyak dipengaruhi Arab seperti amalan menghormati
Prof Naquib al-Attas
tetamu dan muzik Melayu seperti tarian zapin dan dabus
▪ kebanyakan karya tempatan menyatakan pengislaman raja Asia Tenggara dilakukan

oleh syeikh dari Semenanjung Tanah Arab. Contohnya Raja Pasai iaitu Merah Silu

diislamkan oleh Syeikh Ismail

3. Huraikan mengenai teori dan bukti yang menyokong teori Islam disebarkan dari China

 Islam disebarkan dari China

Pendapat Gadinho Eredia Canton merupakan pusat perniagaan terkemuka di kalangan pedagang Arab Islam
 sejak abad ke sembilan masihi lagi
jalinan hubungan perdagangan ini membolehkan Islam berkembang di kalangan
 peniaga China
Pendapat S.Q Fatimi  pedagang China ini akan menyebarkan Islam apabila mereka berniaga di Asia
Tenggara

 telah berlaku perpindahan beramai-ramai pedagang Islam Canton dan Amoy ke Asia
Seni bina  Tenggara sekitar 876 M
penemuan Batu Bersurat di Kuala Tersat, Kuala Berang, Terengganu

seni bina China serupa dengan seni bina masjid di Kelantan, Melaka dan Pulau Jawa
di Melaka bentuk bumbung masjid iaitu hujung perabung atap yang melentik sama
dengan bentuk bumbung pagoda China
terdapat pengaruh warna merah dan kuning pada kayu kepala pintu dan tingkap
masjid,penggunaan atap genting,penggunaan jubin lantai, dinding, tangga dan kolam
air di masjid

37 | N o t a T i n g 4

4. Huraikan mengenai teori dan bukti yang menyokong teori Islam datang dari India

Islam disebarkan dari India

▪ dikemukakan oleh Snouck Hurgronje sejarawan Belanda

▪ Islam disebarkan dari Pantai Koromandel dan wilayah Gujerat

▪ hubungan perdagangan telah lama wujud antara India dengan Asia Tenggara
▪ Gujerat ialah pelabuhan penting pada zaman pemerintahan Alaudin Khilji sambil berdagang,
pedagang India menyebarkan Islam

Bukti ▪ terdapat batu marmar pada batu nisan Malik Ibrahim di Jawa dan Malik al- Salih di Pasai

yang sama dengan ciri-ciri buatan India
▪ masyarakat Asia Tenggara mengamalkan budaya India

5. Senaraikan TUJUH faktor penyebaran Islam di Asia Tenggara
i. perdagangan
ii. perkahwinan
iii. pengislaman raja dan golongan bangsawan
iv. kelahiran kerajaan Islam
v. peranan pusat kebudayaan
vi. peranan mubaligh
vii. keistimewaan Islam

6. Jelaskan faktar-faktor agama Islam mudah tersebar di Asia Tenggara

 pedagang keturunan Arab, China dan India telah lama menjalin hubungan perdagangan

dengan pelabuhan utama Asia Tenggara seperti pelabuhan di Selat Melaka, Teluk Siam,

Indo Cina serta pelabuhan di kepulauan rempah seperti Maluku , Makasar dan pelabuhan

di Laut Jawa
 kemurnian sikap dan tingkahlaku pedagang Islam menjadi ikutan
 perkampungan pedagang Islam telah menjadi tempat perbincangan tentang agama Islam

oleh pedagang
 semangat dakwah di kalangan pedagang begitu tinggi
 selain berdagang, pedagang juga membawa ulama untuk menyebarkan Islam

Perdagangan pedagang tinggal berbulan-bulan untuk menjalankan kegiatan dakwah Islamiah di
pelabuhan-pelabuhan tersebut
 pedagang mengamalkan sifat berhemah dan lemah lembut semasa berdakwah
 penduduk tempatan tertarik dengan sifat mahmudah pedagang ( sifat terpuji seperti

bersopan-santun, ikhlas dan lemah-lembut )
 terdapat hubungan baik antara pedagang dengan pemerintah tempatan.
 pemerintah tempatan memberi keistimewaan pada pedagang dan digunakan untuk

berdakwah oleh pedagang
 ramai pedagang dianugerahkan jawatan syahbandar yang membolehkan mereka

menyebarkan Islam dengan lebih meluas

Perkahwinan siasah
 perkahwinan yang berlaku di antara raja atau puteri raja dengan anak raja negeri lain
 Sultan Muzaffar Syah di Melaka telah mengahwinkan puteri-puteri mereka dengan raja

Siak, Kampar, Inderagiri di Sumatera Utara

Perkahwinan  Ini menyebabkan seluruh negeri dan rakyat dapat diIslamkan

Perkahwinan biasa
 perkahwinan pedagang atau ulama Islam dengan penduduk tempatan akan menyebabkan:

 Islam akan tersebar melalui keluarga

 Islam akan juga tersebar di kalangan masyarakat sekeliling

Pengislaman raja dan  apabila raja memeluk Islam, rakyat juga akan memeluk Islam (kerana rakyat taat kepada
golongan bangswan raja)

i. Kerajaan Melaka
 Tun Perak telah menguasai kawasan baru melalui penaklukan.
 ulama dihantar untuk mengajar tentang Islam

ii. Kerajaan Johor Riau
 cuba menguasai Melaka yang dijajah Portugis
 cuba elakkan Melaka menjadi pusat agama Kristian

Kelahiran Kerajaan  cubaan-cubaan tersebut berjaya menyebarkan agama Islam lebih meluas
Islam iii. Kerajaan Demak

setelah Majapahit dikuasai, Islam disebarkan meluas ke seluruh Pulau Jawa

 usaha menyebarkan Islam ini diteruskan oleh Kerajaan Pajang dan Kerajaan Mataram

iv. Kerajaan Acheh
 semasa pemerintahan Iskandar Muda Mahkota Alam, beliau menguasai dan menaungi

negeri-negeri kecil untuk mengelakkan agama Kristian di sebarkan Barat
 Acheh juga menjadi Serambi Mekah atau pusat persinggahan orang Islam sebelum

menunaikan haji di Makkah

38 | N o t a T i n g 4

Peranan Pusat iv. Kerajaan Patani
Kebudayaan  Islam tersebar apabila rajanya Phaya Tuk Pa memeluk Islam
 Islam disebarkan oleh pendakwah serta pedagang Islam Arab dan Parsi

v. Kerajaan Brunei
 apabila Brunei diislamkan, maka Islam juga tersebar ke kepulauan Sulu dan Midanao
 terdapat empat pusat kebudayaan iaitu Perlak, Samudera-Pasai, Riau dan Acheh
 di pusat ini terdapat institusi pendidikan dan golongan cerdik pandai

Samudera Pasai
 amudera Pasai telah menjadi pusat terjemahan di Kepulauan Melayu
 banyak kitab diterjemahkan ke Bahasa Melayu
 Samudera Pasai juga menjadi pusat rujuk kepada ulama luar
 Melaka menghantar kitab al-Dur al- Manzum untuk diterjemahkan

Melaka
 Di Melaka terdapat kesusasteraan yang dipengaruhi sastera Arab seperti Hikayat

Muhammad Ali Hanafiah, Hikayat Amir Hamzah, Hikayat Nabi Bercukur
 Hikayat ini dianggap memberi kekuatan dan semangat menentang musuh

Acheh
 Dio Acheh, puisi dan syair dihasilkan untuk menarik pembaca menghayati Islam
 terdapat ulama yang menghasilkan karya pemikiran Islam
 terdapat tokoh-tokoh ulama terkenal seperti syeikh Nuruddin al-Raniri, syeikh

Syamsuddin ,al-Sumaterani, Hamzah Fansuri dan Abdul Rauf Singkel
 karya-karya mereka telah memperkayakan pemikiran dan budaya rantau Asia Tenggara

Johor
 Kerajaan Johor telah menghasilkan tulisan seperti Tuhfat al-Nafis dan Peringatan Sejarah

Johor

 Islam disebarkan oleh mubaligh,ulama dan ahli sufi.Contohnya Syeikh Ismail dan Fakir

Muhamad
 Islam di Pasai disebarkan oleh Syarif Saiyid a-Syirazi, Tajuddin al-Asfahani
 Islam disebarkan di Melaka oleh Syeikh Abdul Aziz, Maulana Abu Bakar dan Maulana

Yusuf
 mereka mempunyai peribadi baik, jujur dan berlemah lembut

Pendidikan
 di peringkat awal Islam diajar secara tidak formal oleh para mubaligh
 pendidikan Islam formal diajar di masjid, istana dan rumah ulama.
 Selepas itu, pendidikan berkembang menjadi pusat pendidikan seperti pondok

Peranan Mubaligh  Acheh
Di Acheh, Ulama juga dijadikan penasihat raja yang memerintah

 Islam dapat diterapkan dalm sistem pentadbiran Acheh
 di Acheh pondok dikenali dengan “Dayah”
 muncul ulama tempatan seperti Hamzah Fansuri, Syamsuddin al Sumatrani dan Abdul

Rauf Singkel

Jawa
 Di Jawa, terdapat Wali Songo ( Sembilan )yang berjaya mengislamkan masyarakat

tempatan
 Demak dijadikan pusat gerakan Islamiah
 didirikan masjid sebagai markas dakawah Islamiah iaitu Masjid Agung Demak

 kemurnian Islam menarik perhatian
 konsep Tuhan Yang Maha Esa, keadilan, hak ndividu dan masyarakat, kehidupan

Keistimewaan Islam  berharmoni,
akhlak mulia, kebahagaian di dunia dan akhirat menarik minat penduduk tempatan
 Islam agama rasional yang menuntut manusia berfikir secara rasional diterima

7. Kedatangan Islam telah mencorakkan unsur-unsur baru yang kekal hingga ke hari ini meliputi pemerintahan dan
pentadbiran, sistem pendidikan, bahasa dan kesusasteraan, cara hidup, kesenian dan ekonomi.
Berdasarkan petikan di atas, jelaskan pengaruh Islam di Asia Tenggara.

 diperkenalkan sistem pemerintahan berasaskan Islam
Sultan

 institusi kesultanan diperkenalkan
 sistem ini diwarisi daripada Kerajaan Abbasiyah dan Turki Uthmaniyah
Sistem Pemerintahan  mengunakan gelaran sultan
 gelaran sultan digunakan supaya setaraf dengan pemerintah Islam lain di seluruh dunia
 gelaran untuk mewujudkan persaudaraan
 sultan dianggap ketua negara
 Raja Melaka menggunakan gelaran Kahlifatul Mukminin bermaksud “pemimpin orang

39 | N o t a T i n g 4

mukmin”
 gelaran lain ialah Zillulah fil’Alam atau bayangan Allah di alam ini

Pembesar
 Mufti dilantik sebagai penasihat raja dalam hal ehwal agama dan pentadbiran negara
 wujud petugas lain seperti kadi, khatib, bilal, pemungut zakat, penyelia baitulmal dan

penjaga harta wakaf

Penerapan Islam
 Islam dijadikan agama rasmi oleh kerajaan seperti Kerajaan Acheh, Kerajaan Melaka dan

Kerajaan Brunei
 raja-raja menerapkan unsur-unsur Islam menggantikan unsur dewaraja
 unsur Islam diterapkan pada nama negeri. Contohnya Acheh Darus Salam
 nama raja menggunakan nama Islam . Contohnya Sultan Mansur Syah bermaksud

pemerintah yang dibantu Allah “ manakala Sultan Mahmud Shah bermaksud “ sultan

terpuji”

 diperkenalkan undang-undang syariah
 undang-undang syariah dipraktikkan bersama undang-undang adat
 Hukum Kanun Melaka di Melaka dan Kanun Mahkota Alam di Acheh

Jihad
 menggerakkan semangat jihad untuk menentang penjajahan Barat

Undang-undang  Jihad digunakan untuk menentang Portugis
Jihad digunakan di Jawa untuk menghalau Portugis dan Belanda

 semangat jihad disebarkan melalui penulisan oleh ulama
 Ulama seperti syeikh Nuruddin al-Raniri dan Abdul Rauf Singkel menegaskan kewajipan

berjihad iaitu tidak berjihad berdosa besar
 Syeikh Daud al –Pattani menegaskan kelebihan berjihad menentang Siam

Sistem Pendidikan  Islam mewajibkan semua mendapat pendidikan
 kepentingan ilmu ditanam dan disemai kedalam jiwa kesemua golongan masyarakat
 berkembang pusat pendidikan formal seperti istana,pondok,pesantren,madrasah dan surau

Perlak
 Di Perlak telah didirikan pusat pendidikan iaitu pondok atau Dayah
 contohnya Dayah Bukit Ce Breek
Samudera Pasai
 Di Samudera Pasai telah didirikan pusat terjemahan karya agama bagi rujukan

kerajaan Islam lain

Pattani
 Di Pattani ,penuntut sekolah pondok datang daripada masyarakat tempatan dan

negeri lain

Melaka
 Di Melaka pula,masyarakat bawahan tempatan belajar di surau, masjid dan rumah

ulama
 golongan bangsawan juga mendapat pendidikan di istana
Acheh
 Di Acheh, sistem pendidikannya lebih sistematik
 pendidikan dibahagikan kepada beberapa peringkat
 peringkat tersebut ialah peringkat rendah (Rangkang ), menengah (muenasah ),

pengajian tinggi atau Universiti ( Jamiah Bait al- Rahman )
 Acheh digelar Serambi Makkah
 menjadi tumpuan pelajar dari dalam dan luar Acheh
 wanita diberi peluang mendapatkan pelajaran

 diperkenakan tulisan jawi yang berasal daripada tulisan Arab
 tulisan jawi dijadikan tulisan rasmi dalam pentadbiran
 istilah Arab digunapakai dalam bahasa Melayu seperti sultan, syukur, masjid,berkat dan

 alam

Bahasa /Tulisan tulisan jawi membolehkan masyarakat Melayu membaca dan menulis
lahir sasterawan tempatan seperti Tun Sri Lanang, Syamsuddin al-Sumaterani dan Abdul

Rauf Singkel
 bahasa Melayu berkembang menjadi bahasa lingua-Franca di kepulauan Melayu
 bahasa Melayu juga digunakan sebagai bahasa perdagangan

 bahasa Melayu menjadi bahasa ilmu
 Bahasa Melayu menjadi lebih mantap. Contohnya cerita-cerita Panji di sampaikan dalam

Kesusasteraan  bahasa Melayu
hasil-hasil sastera pula terpengaruh dengan gaya bahasa dan tatabahasa Arab

 diperkenalkan bentuk sastera Arab seperti syair, gurindam, nazam dan cerita hikayat
 fungsi sastera juga berubah daripada berhibur kepada mengkritik

Cara hidup  kepercayaan lama Hindu dan Buddha semakin hilang
 cara hidup Islam diterima seperti cara berpakaian iaitu bertudung dan bersongkok

40 | N o t a T i n g 4

 Islam menjadi “ad din” iaitu cara hidup yang lengkap dan menyeluruh
 Islam telah mengubah sistem sosial masyarakat kepada konsep persaudaraan dan

persamaan taraf sesama manusia
 nilai-nilai akhlak Islam dijadikan panduan dalam kehidupan harian
 nilai-nilai baik seperti bergotong royong, hormat menghormati dan kerjasama menjadi

budaya masyarakat

 diperkenalkan seni khat, seni bina dan seni ukir
 seni khat digunakan pada batu nisan dan ukiran kayu, bilah keris, batu bersurat
 batu nisan dihiasi dengan tulisan syair

Seni Khat/ukiran seni khat juga digunakan untuk merakam ayat suci al-Quran, hadis dan catatan sejarah
sesebuah pemerintahan
 seni kaligrafi digabungkan dengan huruf Arab, ayat al quran dan tulisan jawi
 unsur seni lain ditambah seperti unsur tumbuhan

Seni bina  seni bina terdapat pada bentuk bangunan masjid, kubah, mimbar, mihrab dan menara
azan

 institusi ekonomi seperti Baitulmal diperkenalkan
 sikap rajin bekerja digalakkan
 aktiviti berdagang digalakkan
Ekonomi  menerapkan unsur-unsur halal dalam perniagaan
 amalan riba, penindasan dan penipuan diharamkan
 ditanam nilai-nilai murni seperti berjimat-cermat dan berusaha bersungguh-sungguh

8. Huraikan mengenai institusi pendidikan pondok

▪ merupakan pusat pengajian Islam
▪ di Tanah Melayu dikenali sebagai pondok, di Jawa dikenali Pasentren dan Acheh dikenali Dayah
▪ subjek yang diajar ialah Fikah,usuluddin, Tasauf. Hadis dan Tafsir
▪ bahasa Pengantar ialah bahasa Melayu dan Arab
▪ keperluan makan dan minum disediakan sendiri oleh pelajar

9. Jelaskan mengenai sistem pendidikan di Acheh

▪ sistem pendidikannya lebih sistematik
▪ pendidikan dibahagikan kepada tiga peringkat
▪ peringkat tersebut ialah peringkat rendah (Rangkang ), menengah (muenasah ), pengajian tinggi atau Universiti ( Jamiah

Bait al- Rahman )

▪ Acheh digelar Serambi Makkah
▪ menjadi tumpuan pelajar dari dalam dan luar Acheh
▪ wanita diberi peluang mendapatkan pelajaran

41 | N o t a T i n g 4

BAB 8 PEMBAHARUAN DAN PENGARUH ISLAM DI MALAYSIA SEBELUM KEDATANGAN BARAT

1. Huraikan pengaruh Islam di Tanah Melayu di dalam bidang pentadbiran

Bidang pentadbiran ▪ institusi raja telah mengubah pengaruh Hindu Buddha kepada pengaruh Islam
▪ Sultan menggunakan istilah baru seperti Zillullah fil-Alam dan Zillullah fil-ardh

yang bermakna “bayangan Allah di muka bumi”

▪ pemerintah menggunakan gelaran Islam seperti “ Khalifatul Mukminin”

bermaksud “pemimpin orang mukmin”

▪ nasab atau keturunan raja dikaitkan dengan tokoh Islam seperti Iskandar

Zulkarnain

▪ institusi raja kekal menggunakan sistem warisan
▪ raja dianggap kuasa tertinggi dalam sistem pemerintahan di Tanah Melayu
▪ institusi kesultanan mendapatkan nasihat daripada ulama
▪ sultan dibantu oleh golongan pembesar seperti Bendahara,laksamana
▪ konsep ini mengikat golongan rakyat dengan pemerintah
▪ daulat disertakan dengan adat istiadat tertentu

1. Huraikan pengaruh Islam di Tanah Melayu di dalam bidang undang-undang
 terdapat dua jenis undang-undang iaitu undang-undang bertulis dan undang-undang tidak bertulis

UNDANG-UNDANG TIDAK BERTULIS

 undang-undang tidak bertulis dipanggil adat

 terdapat dua jenis adat iaitu Adat Perpatih dan Adat Temenggung

▪ digunakan oleh orang Melayu Minangkabau
▪ adat ini diasaskan oleh Datuk Perpatih Nan Sebatang berasal dari Pagar Ruyung
▪ musyawarah merupakan asas pentadbiran dan penyelesaian masalah
▪ di Negeri Sembilan terdapat 12 suku besar
Adat Perpatih ▪ setiap suku tidak dibenarkan berkahwin dengan suku yang sama
▪ setiap suku mempunyai ketua adat dipanggil Lembaga
▪ pemilihan ketua dilantik oleh kumpulan ketua daripada peringkat bawah
▪ lebih mementingkan nasab sebelah ibu
▪ anak perempuan diberi hak mewarisi harta

▪ diasaskan oleh Datuk Ketumanggungan iaitu pemerintah Palembang
▪ adat ini diubahsuai daripada pengaruh Hindu kepada pengaruh Islam mazhab Shafie
▪ mementingkan jurai sebelah bapa
Adat Temenggung ▪ anak lelaki lebih diutamakan dalam pembahagian harta pusaka
▪ lebih tepat dengan hukum faraid Islam
▪ dalam perkahwinan bebas berkahwin asalkan tidak melanggar ketetapan Islam

Maksud UNDANG-UNDANG BERTULIS

Contoh ▪ merupakan peraturan atau hukum dalam sesebuah masyarakat
▪ mengecualikan sultan daripada sebarang tindakan
Keistimewaan ▪ Negeri-Negeri Melayu telah menggunakan undang-undang Islam dan adat Melayu
undang-undang bertulis ▪ kedatangan Islam telah memperkembangkan undang-undang bertulis
▪ undang-undang Islam mencorakkan perjalanan pentadbiran dan pemerintahan
Hukum
Kanun Melaka  Hukum Kanun Melaka, undang-undang Pahang, Undang-Undang Kedah,Undang-
Undang Perak dan Undang-Undang Johor

▪ terdapat Undang-undang maritim iaitu Undang-Undang Laut Melaka dan Undang-

Undang Pelabuhan Kedah

▪ kekuatan Islam dipaparkan dalam fasal-fasal dalam undang-undang. Contohnya dalam

Hukum Kanun Melaka,nakhoda disamakan dengan imam dan anak kapal sebagai
makmum

▪ pencorak kepada sistem pemerintahan dan pentadbiran kerajaan
▪ menerima pengaruh Islam
▪ menjadikan kehidupan masyarakat tersusun
▪ mengecualikan raja daripada terkena hukuman
▪ menjelaskan tanggungjawab raja dan pembesar
▪ menjelaskan pantang larang di kalangan masyarakat
▪ menjelaskan tentang hukuman jenayah
▪ menjelaskan tentang undang-undang keluarga
▪ menjelaskan masalah-masalah ibadat
▪ menjelaskan jenis-jenis hukuman terhadap kesalahan tertentu

42 | N o t a T i n g 4

4. a. Jelaskan mengenai jenis pendidikan tidak formal

▪ merupakan pendidikan awal atau asuhan dalam institusi keluarga
▪ pendidikan ini masih kekal digunakan hingga kini
▪ pendidikan ini berlaku di peringkat keluarga
▪ penekanannya ialah pengajaran nilai-nilai moral
▪ pembelajaran pula melalui pendengaran, penglihatan dan pemerhatian
Maksud ▪ kanak-kanak mempelajari kemahiran dengan kaedah pemerhatian dan latihan ke atas ibu

bapa seperti bidang pertanian, kraftangan atau pertukangan.
▪ ibu bapa mengajar anak-anak tentang hal berhubung agama, kelakuan,adat resam, sikap
bersopan santun, cara berkawan dan menjaga maruah

Cara penyampaian: i. bercerita

▪ kaedah yang digunakan ialah kaedah bercerita
▪ nilai-nilai budaya diserap melalui cerita lisan seperti cerita binatang dan cerita jenaka
▪ kaedah ini berkesan dan digemari kanak-kanak
▪ cerita-cerita pengajaran diberikan penekanan. Contoh cerita anjing dengan bayang-

bayang yang menonjolkan pengajaran jangan tamak

ii. tata cara bersosial

▪ melalui pergaulan diajar tatacara bersosial.Contohnya diajar tunduk jika lalu di

hadapan orang tua

iii. sastera
 pendidikan tidak formal juga diajar melalui pantun, teka-teki dan
peribahasa,gurindam dan seloka

b. Jelaskan mengenai Pendidikan formal

▪ pendidikan berkaitan agama secara langsung
▪ disampaikan melalui perantara tertentu seperti syeikh dan tok guru
▪ berlangsung semenjak zaman Hindu Buddha
▪ selalunya dikuasai oleh golongan istana dan golongan atasan
▪ istana dijadikan pusat pengajian

5. Huraikan pengaruh kedatangan Islam ke atas bidang pendidikan

▪ pendidikan formal telah berkembang pesat
▪ pendidikan terbuka untuk semua bukan hanya untuk golongan atasan sahaja
▪ pendidikan menumpukan bidang keagamaan

6. Senaraikan pusat-pusat pendidikan Islam

▪ pusat pendidikan ialah di istana, masjid, rumah, surau , madrasah dan pondok

Rumah  rumah sebagai pusat golongan bawahan mendapat pendidikan
 pendidikan di rumah menekankan al Quran
 selalunya dilakukan di rumah guru al Quran
 umur murid-murid ialah kanak-kanak berumur tujuh hingga 15 tahun
 pendidikan ini ialah asas kepada pendidikan lanjut kepada kanak-kanak

Istana  istana menjadi pusat pengajian golongan diraja

Di Istana Melaka
 sultan Mansur Shah berguru dengan Maulana Abu Bakar
 ramai ulama dan pendakwah menetap di Melaka
 pemerintah berminat dengan ilmu pengetahuan

Di istana Johor
 istana Johor dijadikan pusat pengajian semasa pemerintahan Sultan Alauddin Riayat Shah
 istana menjadi tempat menyimpan buku-buku hikayat. Contohnya Hikayat Amir Hamzah

dan Hikayat Muhammad Ali Hanafiah disimpan di istana Melaka

Surau & Masjid  pendidikan formal juga diadakan di surau dan masjid
 kanak-kanak diajar ilmu formal seperti fikah,tajwid, cara dan bacaan dalam sembahyang,

serta perkara-perkara yang seharusnya diketahui oleh orang Islam
 malam hari ,surau dan masjid untuk golongan dewasa dan diajar ilmu fekah, usuluddin,

hadis, tasawwuf
 tahap pembelajaran adalah tinggi

Pondok  menekankan ilmu keagamaan yang menyediakan pelajar-pelajar sebagai guru agama
 bermula di Pattani sejak abad ke 12 M
 sistem pondok berkembang meluas ke Kedah, Kelantan, Terengganu, Perlis
 sistem pengajiannya lebih tersusun
 pengajiannya tiada batasan waktu

43 | N o t a T i n g 4

Madrasah  pengajiannya agak panjang mencapai 10 tahun untuk ditamatkan pengajian
 Contohnya Pondok Titi Gajah dan Pondok Langgar di Kedah, Pondok Pulau Manis di

Terengganu

 diperkenalkan semasa pemerintahan dinasti Saljuk di Iraq
 pengajiannya mengikut sukatan pelajaran
 pengajiannya mengikut sistem kelas
 pendidikannya mengikut tahap iaitu permulaan, pertengahan dan pengkhususan
 madrasah diketuai oleh mudir atau guru besar
 madrasah diselia oleh sebuah lembaga, jawatan kuasa kewangan dan sebagainya

6. Huraikan pengaruh Islam dalam bidang bahasa dan kesusasteraan

Tulisan Jawi  memperkenalkan tulisan jawi
 tulisan jawi digunakan untuk membaca dan menulis
 tulisan jawi menjadi hak milik orang Melayu

Istilah  istilah-istilah daripada bahasa Arab diserapkan . Contohnya adat, adil, hukum, hakim
Bidang Ilmu
 tersebar pula istilah ilmu Islam seperti fikah, tauhid dan tafsir
Kesusasteraan
Bidang Prosa
 diperkenalkan Hikayat tentang Nabi Muhammad seperti Hikayat Nur Muhammad dan

Hikayat Bulan Berbelah
 diperkenalkan Hikayat nabi-nabi lain,misalnya Hikayat Nabi Yusuf dan Hikayat Nabi

Musa
 diperkenalkan hikayat tentang para sahabat sepetti Hikayat Abu Bakar dan Hikayat Hasan

dan Husin
 diperkenalkan karya saduran dari Arab seperti Hikayat Abu Nawas dan Hikayat Damsyik

Bidang Puisi
 terdapat karya puisi seperti Syair Dahulu Kala yang ditulis Tengku Ampuan Mariam

Terengganu

7. Jelaskan pengaruh Islam dalam bidang kesenian

 menggabungkan elemen keagamaan dengan kehalusan seni tempatan
 binaan utama ialah masjid yang mempunyai mimbar, mihrab, telaga, air pancur dan

bumbung khusus
 seni bina juga mempengaruhi binaan rumah dan istana
Senibina

 rumah dan istana dihiasi hiasan seperti motif ukiran tumbuh-tumbuhan,bunga-bungaan

dan geometri

Seni Tulisan  seni tulisan juga berkembang iaitu khat atau kaligrafi
 tulisan khat menghiasi masjid, madrasah, batu nisan, tembikar, mata wang, pakaian
 tulisan khat yang diminati ialah Khat kufi dan nasakh
 tulisan khat memetik ayat-ayat al-Quran seperti surah Yasin dan al Fatihah

Seni persembahan  seni persembahan iaitu muzik, nyanyian dan tarian disesuaikan dengan Islam
 seni Arab mempengaruhi seni tempatan. Contohnya tarian dabus, tarian Mak Inang
 seni nyanyian Arab juga diperkenalkan seperti nazam atau naban
 dikir juga dinyanyikan dengan iringan rebana dan kompang
 senikata juga bercampur dengan senikata Arab
 di Johor diperkenalkan seni puisi arab iaitu ghazal yang memuji-muji kebesaran Islam

44 | N o t a T i n g 4

8. Huraikan pengaruh kedatangan Islam dalam bidang gaya hidup

 mengamalkan amalan protokol ( hijabah) iaitu sekatan untuk berjumpa raja
 mengamalkan Baiah atau bacaan lafaz ikrar oleh sultan dan pembesar
Perubahan Gaya hidup  apabila berlaku kemangkatan, pengganti akan dilantik sebelum adat
Golongan Raja
pemakaman dibuat

Perubahan Gaya Hidup  golongan tua dihormati
Golongan Rakyat Biasa  jiran dianggap sebagai anggota keluarga sendiri
 panggilan mesra untuk golongan tua seperti Mak Long atau Pak long
 bersuara rendah apabila bertutur dengan golongan lebih tua
 tetamu dilayan dengan hormat dengan hidangan makanan atau minuman
 orang menziarah memberi salam kepada tuan rumah
 tuan rumah wajib menjawab salam
 tetamu bersalam-salaman dengan tuan rumah
 kanak-kanak mencium tangan orang tua
 mengucapkan bismillah semasa makan atau minum
 perkahwinan secara Islam diadakan
 diadakan majlis berkhatan
 diadakan majlis khatam al Quran
 melakukan semua kerja dengan semangat kerjasama atau gotong royong
 masyarakat mementingkan nilai perpaduan

9. Huraikan pengaruh Islam dalam bidang ekonomi

 orang Melayu terlibat dalam perdagangan antara Timur dan Barat
 Orang Melayu mengikut saranan Islam iaitu aktiviti perdagangan merupakan

sumber rezeki terbesar
 wujud jawatan-jawatan baru seperti laksamana dan syahbandar

Timbang dan sukat
 diperkenalkan sistem timbang dan sukat
 syahbandar mengawasi perjalanan sistem timbang dan sukat
 digunakan kaedah tahil dan kati
 barangan yang ditimbang menggunakan tahil dan kati ialah emas, perak,

Perdagangan bahan wangian dan batu permata sistem bahara digunakan
 untuk menimbang rempah ratus seperti lada, bunga cengkih, buah pala,

bunga lawang alat timbangan ialah dacing ( dachim)
 kaedah perdagangan dilakukan dengan dua kaedah iaitu kaedah pertukaran

barang dan kaedah jual beli

Riba o amalan riba diharamkan

o ceti dibenarkan menjalankan perniagaan pinjaman kewangan

Pusat perdagangan

o muncul pusat-pusat perdagangan Melayu Islam seperti Kerajaan

Johor, Kedah, Kelantan dan Terengganu

Mata wang Mata wang Timah
 negeri-negeri Melayu menggunakan mata wang timah
 bentuknya bulat
 beratnya satu kati lapan tahil
 pada wang tercatat nama sultan dan tarikh Islam
Johor
 mata wang diperbuat daripada timah
 dikenali sebagai katun
 berbentuk bulat dan segi enam
 mempunyai tulisan jawi atau Arab

Kedah
 wang timah untuk kegunaan tempatan
 wangnya berbentuk seekor ayam jantan di atas beberapa gelung cincin
 dipatahkan untuk digunakan secara berasingan
 terdapat juga mata wang emas
Kelantan
 diperbuat daripada emas
 dikenali wang kijang kerana terdapat gambar kijang
 digelar kupang
 pada setiap wang tertera nama dan pangkat sultan yang memerintah dan

mengeluarkan wang tersebut
 di bahagian belakang wang tertulis gelaran sultan seperti Khalifatul

muslimin

45 | N o t a T i n g 4

Cukai Wang Lain
 wang Pasai, Hozmuz dan Cambay digunakan
 boleh ditukarkan dengan wang tempatan
 pedagang eropah menggunakan wang perak
 pedagang India, China dan Arab menggunakan wang emas atau emas

Melaka
o Di Melaka, pedagang diwajibkan membayar pelbagai jenis cukai
sebelum menjalankan aktiviti perniagaan

Jenis-jenis cukai di Melaka
Cukai Tetap

 Cukai tetap ( cukai import) dan jumlahnya ditetapkan oleh pemerintah
 pedagang dari Pegu, Ceylon, Tanah Arab, Siam, India dikenakan enam

peratus daripada jumlah barangan yang dibawa
 pedagang dari Jepun dan China dikenakan enam peratus
 barang makanan dan beras dikecualikan cukai

Cukai orang asing ( Cukai di Raja )
 orang asing yang menetap dikenakan cukai
 orang asing dari Kepulauan Melayu dikenakan cukai diraja iaitu tiga peratus
 orang asing lain dikenakan cukai diraja sebanyak enam peratus

Zakat
 kerajaan memerintahkan golongan kaya membayar zakat harta
 badan Baitulmal diperkenalkan untuk menyimpan dan menyelenggarakan

harta
 bantuan disalurkan kepada ahli masyarakat yang memerlukan bantuan

46 | N o t a T i n g 4

BAB 9 PERKEMBANGAN DI EROPAH

1. Berikan maksud Zaman Gelap

▪ Zaman selepas kejatuhan Tamadun Rom
▪ Zaman yang mundur
▪ mengalami kemorosotan dalam bidang ilmu pengetahuan, perdagangan dan kehidupan pembandaran
▪ berlaku pada zaman Pertengahan

2. Jelaskan ciri-ciri Zaman Gelap di Eropah

▪ terdapat empat ciri Zaman Gelap iaitu pusat pemerintahan yang lemah, kegiatan ekonomi yang terhad,

kelembapan perkembangan ilmu pengetahuan dan kongkongan pihak gereja

Pusat pemerintahan yang lemah  kejatuhan Rom menyebabkan kuasa pusat yang mentadbir lemah
Kongkongan pihak gereja  muncul kumpulan tuan tanah ( Baron )
Kegiatan ekonomi terhad  petani mencari perlindungan dengan Baron
 sebagai pertukaran perlindungan, petani terpaksa membayar cukai
 Tuan tanah ( Baron ) mendapat perlindungan daripada raja
 sebagai balasan perlindungan , Baron terpaksa membayar dalam bentuk

khidmat atau cukai
 melahirkan sistem feudal di Eropah

 gereja Katolik merupakan institusi yang amat berkuasa
 Gereja juga memiliki harta tanah yang banyak
 Gereja terlalu menumpukan pada keagamaan dan hal akhirat sahaja
 Gereja sering dianggap mengongkong kehidupan masyarakat Eropah

 kegiatan perdagangan kurang meluas
 perdagangan di perairan pantai Utara dan Barat sering diserang oleh orang

Gasar seperti Viking dan Magyar
 Islam pula menguasai kawasan Mediteranean
 orang Eropah terpaksa menumpukan pada kegiatan pertanian
 perniagaan menggunakan sistem barter
 penggunaan wang dalam pasaran amat terhad

3. Apakah faktor-faktor yang menyumbang kepada lahirnya zaman Renaissance?

▪ gereja berperanan sebagai ejen penyatuan dan institusi yang universal
▪ telah berlaku perubahan dalam ekonomi
▪ berlaku pertambahan penduduk
▪ berlaku pertambahan aktiviti pertanian
▪ wujud kegiatan perdagangan
▪ wujud bandar-bandar baru seperti Venice, Milan dan Florence
▪ muncul golongan kelas pertengahan iaitu artisan, pedagang dan ahli pembankan
▪ status sosial tidak berasaskan pemilikan tanah tetapi berasaskan kekayaan
▪ rakyat terlibat dalam proses politik
▪ wujud institusi parlimen
▪ terjalin hubungan antara rakyat dengan pemerintah

4. Apakah maksud Renaissance?

▪ berasal daripada perkataan Itali iaitu “reniscement”
▪ bermaksud “kelahiran semula”
▪ merujuk kepada penghargaan semula ilmu yang telah dihasilkan oleh tamadun Yunani dan Rom
▪ kegemilangan tamadun Rom dan Yunani dikembangkan semula

5. Huraikan faktor-faktor yang menyebabkan berkembang Zaman Renaissance

▪ lahir aliran pemikiran Humanisme
▪ menonjolkan keupayaan manusia berfikir untuk menyelesaikan masalah
▪ didorong oleh semangat inkuiri atau ingin tahu yang kuat
▪ kemunculan bandar-bandar baru seperti Venice, Genoa, Florence, Rom, Milan yang menjadi pusat perdagangan

antarabangsa

▪ berlaku pertembungan budaya, bahasa dan agama di Itali kerana menjadi pusat perdagangan antarabangsa
▪ lahir golongan pedagang kaya yang membiayai para pelukis, ahli muzik, saintis dan penulis
▪ terdapat persaingan untuk mendapatkan cendiakawan ke bandar-bandar tertentu
▪ golongan cendiakawan yang sering berkunjung ke bandar-bandar menjadi ejen penyebar idea Renaissance ke seluruh Itali
▪ Paus di Rom menaja dan membiayai keperluan seniman dan cendiakawan
▪ lahir golongan yang mahu dikenali sebagai hasil individu atau individualisme
▪ lahir galakkan untuk menguasai semua kemahiran intelektual dan fizikal

47 | N o t a T i n g 4

6. Jelaskan kesan Zaman Renaissance kepada masyarakat Eropah

Kesan Politik  lahir golongan monarki baru
 wujud kerajaan pusat dan kesatuan kebangsaan
 kuasa golongan monarki bertambah dengan pembayaran cukai secara langsung
 kuasa gereja dan bangsawan semakin kurang
 Contoh monarki ialah Portugal, England, Perancis dan Belanda

Kesan Ekonomi  kegiatan ekonomi sara diri pupus
 kegiatan perdagangan tempatan dan antarabangsa berkembang dan meluas
 muncul kegiatan penjelajahan dan pernerokaan keluar
 berkembang ilmu matematik,geografi, kartografi ( teknik melukis peta) dan

astronomi
 berkembang ilmu sains seperti biologi, fizik, kimia dan perubatan

Kesan Sosial  berlaku perubahan dalam pemikiran dan gaya hidup
 manusia lebih bersedia menzahirkan emosi
 emosi dizahirkan dalam muzik,lukisan dan ukiran yang dihasilkan
 berjaya memupuk dan melahirkan budaya keyakinan diri
 berlaku perubahan dalam pendidikan
 pendidikan lebih menekankan pemikiran logik,sainstifik, falsafah dan metafizik
 pendidikan juga melahirkan tanggungjawab sosial dalam masyarakat
 berjya melahirkan “manusia Renaissance” yang menggunakan sepenuh

keupayaan minda dalam pelbagai bidang ilmu untuk memajukan masyarakat

7. Apakah maksud Reformation?

▪ berasal daripada perkataan Reform bermaksud “ melaksanakan perubahan atau pembaharuan terhadap sesuatu yang lebih

baik atau untuk membentuk sesuatu yang baru” dan berkaitan dengan agama Kristian

8. Apakah punca-punca yang menyebabkan berlaku gerakan Reformation?

 berlaku kepincangan rasuah dan penyelewengan oleh pihak gereja
 pihak gereja cenderung mengamalkan gaya hidup pemerintah dan bangsawan
 kehidupan golongan gereja tidak mencerminkan kehidupan beragama
Kritikan  berlaku penyelewengan penjualan sijil Indulgences atau surat pengampunan dosa
terhadap gereja Katolik
ke seluruh Eropah
 orang ramai mempersoalkan kedudukan dan amalan gereja Katolik

Tercipta mesin cetak  Mesin cetak telah dicipta oleh Johann Gutenberg
 mesin dapat menghasilkan cetakan Bible dalam masa yang singkat dan murah

Kesungguhan penentang Martin Luther
 lahir Martin Luthers yang menentang amalan indulgences
 Luthers percaya manusia perlu percaya pada kekuatan rohani
 Luthers mempersoalkan kewibawaan gereja Katolik dan paderi
 Luthers mewujudkan mazhab Protestan yang bermaksud “membantah”
 ajarannya tersebar meluas ke Sweden, Denmark, Norway dan England

Huldreich Zwingli
 ajaran Prorestan oleh Zwingli dikembangkan ke Switzeland
 diteruskan oleh John Calvin

9. Apakah kesan-kesan gerakan Reformation terhadap masyarakat Eropah?
 negara Eropah berpecah dan berperang mengikut mazhab masing-masing

 perbalahan agama menyebabkan kemusnahan
 masyarakat Eropah tidak lagi dikuasai satu mazhab
 timbul sikap toleransi antara pelbagai mazhab Kristian untuk mempergiat dan menyebarkan fahaman mereka
 kuasa gereja telah dicabar secara tebuka
 kuasa gereja terhadap kerajaan atau monarki semakin kurang
 monarki ingin membebaskan diri daripada Paus di Rom

48 | N o t a T i n g 4

10. Jelaskan sebab-sebab yang mendorong kegiatan penerokaan dan penjelajahan orang Eropah ke Timur.
 Orang Eropah inginkan barangan seperti emas, sutera dan rempah ratus dari Timur
 terdapat galakkan daripada pemerintah sepert Raja Sepanyol dan Raja Portugal
 Perjanjian Tordesillas telah membahagikan kawasan dunia kepada dua kuasa iaitu Portugal dan Sepanyol

 perdagangan rempah ratus dan sutera mendatangkan keuntungan yang besar
 Gereja menggalakkan penyebaran agama Kristian ke seberang laut
 negara-negara yang pernah dikuasai Islam ingin menyebarkan agama Kristian. Contohnya Sepanyol

▪ Monarki baru seperti England, Perancis dan Belanda turut menggalakkan penjelajahan dan penerokaan ke sebarang laut
▪ semangat “kebangsaan bangsa” mendorong orang Eropah menjelajah dunia luar

11. Jelaskan kesan-kesan penjelajahan Eropah terhadap masyarakat setempat.

 banyak penguasa tempatan terpaksa membuat perjanjian dengan wakil orang

Eropah
 perjanjian ini telah mengiktiraf kuasa Eropah
 wujud syarikat berpiagam yang menjadi wakil kuasa Eropah
Kesan Politik

 contohnya SyarikatHindia Timur Belanda (VOC), Syarikat Hindia Barat Belanda

(WIC ), Syarikat Hindia Timur Inggeris ( EIC)

Kesan Ekonomi  daerah luar telah menjadi pembekal kepada keperluan masyarakat Eropah
 pusat emporium dunia seperti Goa dan Melaka telah dikuasai Portugal
 barangan yang dibawa telah memperkaya ekonomi dan gaya hidup masyarakat

Eropah
 jalan perdagangan di Lautan Hindi, Asia Tenggara, Laut China Selatan,China dan

Jepun yang dikuasai pedadang Islam telah dikuasai Portugal

Kesan Sosial  masyarakat tempatan terpengaruh dengan gaya hidup Eropah
 agama Kristian diterima oleh penduduk tempatan
 tamadun banyak terhapus. contohnya tamadun Inca di Peru dan Tamadun Aztec

di Mexico
 penghijrahan orang Sepanyol ke Amerika Latin mewujudkan masyarakat baru
 Melaka dan Brazil dikuasai Portugal. Filpina dikuasai Sepanyol
 penduduk tempatan telah digunakan tenaga dalam industri perlombongan dan

perladangan orang Eropah

12. Nyatakan sebab-sebab berlakunya Revolusi Pertanian

▪ berlaku perubahan dalam sistem penggunaan tanah
▪ berlaku perubahan dalam sistem pemilikan tanah
▪ terdapat penggunaan kaedah sainstifik seperti penanaman lebih efesien, penggunaan peralatan baru dan penggunaan baja
▪ terdapat kaedah pemasaran produk pertanian secara lebih meluas dan berkesan

13. Halkan sistem pemilikan tanah di England sebelum berlaku Revolusi Pertanian

▪ terdapat dua sistem pemilikan tanah iaitu sistem pemilikan tanah persendirian dan sistem pemilikan tanah awam
▪ tanah persedirian dimiliki oleh orang kaya
▪ tanah awam dimiliki oleh orang persendirian
▪ rakyat biasa dibenarkan menggunakan tanah awam
▪ tanah awam mungkin digunakan untuk bercucuk tanam, memelihara ternakan, memburu binatang atau memancing ikan
▪ tanah awam dipagar oleh tuan tanah untuk kegiatan pertanian seperti gandum kerana permintaan yang tinggi dalam

kegiatan pertanian

▪ Parlimen telah menguatkuasakan hak tanah awam untuk dipagar
▪ Akta Pemagaran Tanah yang diluluskan membolehkan lebih 500,000 ekar tanah dipagar

14. Nyatakan EMPAT implikasi atau kesan akibat Akta Pemagaran Tanah 1792

▪ tersedia kawasan yang lebih luas untuk penanaman secara besar-besaran atau ladang
▪ rakyat biasa yang bergantung pada tanah awam kehilangan punca rezeki
▪ petani kecil telah menjadi buruh ladang
▪ petani kecil akan berhijrah kebandar dan menjadi buruh kilang

49 | N o t a T i n g 4

15. Apakah ciptaan atau kaedah baru yang membolehkan Revolusi Pertanian berlaku di Britain?

Tanaman Bergilir  diperkenalkan kaedah penanaman bergilir
 tanah digunakan sepanjang musim dengan jenis tanaman yang berbeza

Tanaman baru  tanaman baru diperkenalkan seperti turnip dan ubi kentang
Alat
 diperkenalkan alatan pertanian baru untuk menggali dan menugal contohnya alat
Jethro Tull

 lubang boleh digali serentak dan penugalan dan penanaman benih dijalankan
dengan lebih pantas

Pembajaan  penggunaan baja asli secara meluas menyebabkan pertanian semakin subur
Komersial  berlaku lebihan hasil pertanian
 lebihan pertanian telah mula didagangkan

16. Apakah faktor-faktor yang menyumbang kepada pertumbuhan dan perkembangan Revolusi Perindustrian
di Britain?

▪ Peladang kaya mempunyai modal banyak hasil Revolusi Pertanian
▪ Para peladang telah melabur modal dalam bidang industri
▪ Para peladang sanggup mengambil risiko melabur dalam bidang yang belum menjamin pulangan atau keuntungan
▪ Revolusi Pertanian menyediakan makanan untuk menampung permintaan dan keperluan para pekerja kilang
▪ Britain tidak perlu bergantung kepada import
▪ Dana ini dapat dilaburkan bagi membantu pertumbuhan dan perkambangan industri dalam negara
▪ terdapat rekaan sains dan teknologi
▪ lahir semangat dan kegiatan untuk menjadi usahawan

17. Apakah maksud Revolusi Perindustrian?

▪ berlaku perubahan dalam teknik pengeluaran akibat berlaku kaedah dan ciptaan baru
▪ berlaku pengeluaran yang besar yang mengakibatkan lebihan produk
▪ berlaku aktiviti mengkormesial barang yang dihasilkan

18. Jelaskan mengenai pengkhususan pengeluaran yang diamalkan di Britain

 pengkhususan pengeluaran dibuat kerana pemodal ingin harga mesin mahal
 pemodal juga ingin mengawal kos
 pemodal akan menumpukan pada satu bidang pengeluaran sahaja. Contohnya
Sebab pengkhususan

bidang tekstil

Faedah pengkhususan  majikan dan pekerja akan mahir dalam bidang yang dipilih
 majikan dan pekerja dapat menimba pengalaman membaiki prestasi masing-

masing dalam bidang tersebut
 kuantiti dan kualiti barang dapat dipertingkatkan
 akibatnya pasaran akan lebih meluas di dalam dan di luar negara

19. Apakah kelebihan menggunakan teknologi mesin seperti teknologi mesin berkuasa wap dalam Revolusi
Perindustrian?

▪ dapat mengatasi masalah keletihan
▪ pengeluaran dapat dilakukan dalam kuantiti yang banyak
▪ kos pengeluaran juga akan menjadi murah,sekaligus harga barangan akan murah dan memudahkan barangan tersebut

dipasarkan ke peringkat antarabangsa

▪ pengusaha akan mendapat untung yang amat lumayan
▪ dengan keuntungan tersebut, pengusaha dapat meningkatkan aktiviti pengeluaran dan perdagangan mereka
▪ dapat mengalakkan lagi kajian teknologi dan sains
▪ dapat menghasilkan ciptaan baru, Contohnya mesin berkuasa wap menggunakan arang batu mendorong ciptaan peralatan

yang canggih untuk melombong arang batu

▪ berkembang sistem pengangkutan seperti kapal laut dan kereta api

20. Senaraikan mesin-mesin yang dicipta semasa zaman Revolusi Perindustrian
i. Spinning Jenny atau mesin pemintal benang yang dicipta oleh John Hargreaves
Water Frame (mesin pemintal benang) yang menggunakan kuasa wap dan dicipta oleh Richard Arkwright
ii. Mesin berkuasa wap New Comen untuk mengatasi masalah rembesan dan tangkungan air dalam lombong
James Watt yang menghasilkan enjin berkuasa wap untuk eksport
iii. Menghasilkan bot dan kapal laut berkuasa wap
mencipta Lokomotif rekaan George Stephenson yang bergelar Rocket

50 | N o t a T i n g 4