Buletin MAS Bil 2 (2019)

BULETIN MAS /BIL 2 (2019)

Program Kenali Muzium:
PROGRAM LEPASAN PEPERIKSAAN
(MEMBINA MODEL MUZIUM ALAM SEMULA JADI)

DI ARENA JOHN SKRINE,
SMK (P) PUDU, KUALA LUMPUR

Menarik di dalam:

Pameran Kenali Muzium: Pameran Kenali Muzium: Kursus@Muzium:
Program Karnival STEM Program Karnival STEM Kursus Asas Taksidermi
SK Presint 11(2) @ SMK Presint 16(1) @ Mamalia Kecil
Putrajaya Putrajaya

KANDUNGAN
BULETIN MAS / BIL. 2(2019)

m/s Pameran ‘Kenali Muzium’ di SMK Seksyen 19,Shah Alam (13 MAC 2019)

4-5

m/s Pameran ‘Kenali Muzium’ di SK Putrajaya Presint 9 (2 ) (16-17 APRIL 2019)

6-7

m/s Pameran ‘Kenali Muzium’ di SK Putrajaya Presint 11 (2) (24-27 JUN 2019)

8-9

m/s Kursus Asas Mamalia Kecil Bersama IMR (24-27 JUN 2019)

10-11

m/s Karnival STEM di SMK Putrajaya Presint 16 (1) (17-18 JULAI 2019)

12-13

m/s Bermalam di Muzium / Night at Muzium (30-31 OGOS 2019)

14-15

m/s Pameran ‘Kenali Muzium’ di SK Putrajaya Presint 11(3) (1-2 OKTOBER 2019)

16-17

m/s Bicara@Muzium : Galeri Borneensis & Pengurusan Koleksi Institut Biologi
Tropika dan Pemuliharaan UMS : Pengalaman dan Cabaran (9 OKTOBER 2019)
18-19

m/s Pameran ‘Kenali Muzium’ di SMK (P) Pudu, Kuala Lumpur (14 NOVEMBER 2019)

20-21

m/s Taksidermi Helang Hindik

22-24

m/s Kerja Taksidermi dan Artikulasi (Laporan UKST MAS)

25-29

m/s Memoir Muzium Selangor (1899-1945)

30-32

m/s Forum ASEAN Museums Towards Achieving Science, Thailand.

33

m/s Berita Bergambar

34-40

m/s Belasungkawa Tn. Haji Abdullah bin Abu Hassan (1941-2019)

41-44

Dari Meja Pengarah EDITORIAL M.A.S

BULETIN MAS /BIL 2 (2019)

Program Kenali Muzium:
PROGRAM LEPASAN PEPERIKSAAN
(MEMBINA MODEL MUZIUM ALAM SEMULA JADI)

DI ARENA JOHN SKRINE,
SMK (P) PUDU, KUALA LUMPUR

Menarik di dalam: Assalamualaikum dan salam sejahtera.
Diam tak diam sudah dua tahun lebih Muzium Alam Semula
Pameran Kenali Muzium: Pameran Kenali Muzium: Kursus@Muzium: Jadi beroperasi di Muzium Diraja setelah menutup galeri
Program Karnival STEM Program Karnival STEM Kursus Asas Taksidermi pamerannya di Putrajaya sejak tahun 2017. Syukur yang
SK Presint 11(2) @ SMK Presint 16(1) @ Mamalia Kecil tidak terhingga kepada Ilahi kerana masih berkesempatan
Putrajaya Putrajaya untuk meneruskan kerja-kerja permuziuman di belakang tabir
walaupun masih tidak memiliki sebuah muzium yang sempurna.
EDITORIAL Pelbagai suka-duka telah dilalui dalam usaha meneruskan
agenda yang direncanakan sepanjang tahun 2019 terutamanya
Penasihat dalam kerja-kerja konservasi koleksi, pengawetan spesimen,
Dr. Farizawati binti Sabri aktiviti outreach, kursus dan khidmat nasihat.
Ketua Editor Pada tahun ini sebanyak 548 spesimen telah disemak kondusinya
Mohd Khairill bin Jemangin manakala untuk kerja rawatan dan baikpulih sebanyak 33 spesimen
Penulis telah berjaya diawetkan sebagai penambahan kepada jumlah
Nor Zela binti Sulaiman @ Suliaman koleksi sediada. Selain itu, sebanyak 6 kali sesi outreach telah
Safia binti Ismail berjaya dijalankan di sekolah sekitar Putrajaya dan Kuala Lumpur
Mohd Ridhuan bin Akhiruddin termasuklah untuk anak-anak dan komuniti di Chow Kit. Sebanyak
Norshidah binti Mohd Mastura 2 program Bicara@Muzium dan 2 kursus turut dilaksanakan iaitu
Mohammed Ali bin A.M. Haja Mohaideen Kursus Asas Pengawetan Mamalia Kecil untuk kakitangan Institut
Zulia Maheda binti Mustafa Penyelidikan Perubatan (IMR) dan juga Kursus Awetan Spesimen
Mohd Hasnor bin Tajul Amar Tumbuhan dan Serangga Dengan Resin.
Mohd Nizam bin Othman Muzium Alam Semula Jadi turut terlibat dalam Bengkel Task Force
Grafik / Susunan bagi pembangunan Muzium Sejarah Alam Semula Jadi bersama
Norshidah binti Mohd Mastura Kementerian Air, Tanah dan Sumber Asli (KATS) selain turut
Cetakan / Edaran bersama-sama dalam penyediaan dokumen spesifikasi keperluan
Muzium Alam Semula Jadi bisnes bagi pembangunan MUSECORE 2.0 dengan kerjasama
Jabatan Muzium Malaysia MAMPU.
d/a Muzium Diraja, Jalan Istana Sekalung penghargaan saya kepada semua kakitangan yang
50460 Kuala Lumpur sentiasa komited dalam melaksanakan setiap tugasan yang
dirancang dan sentiasa bekerjasama dalam satu pasukan dengan
Setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih semua baik sekali selain turut melibatkan diri dalam aktiviti-aktiviti jabatan
pegawai serta kakitangan Muzium Alam Semula Jadi yang seperti Hari Muzium Antarabangsa, ANMA 2019, aktiviti WARIS
terlibat samada secara langsung atau tidak langsung dan sebagainya.
dalam penghasilan Buletin MAS ini. Semoga tahun 2020 akan menjadi tahun yang lebih baik
khususnya dalam usaha untuk mencapai apa jua perancangan
yang telah diaturkan terutamanya persediaan untuk penganjuran
Pameran Taxidermy of Muzium Negara : An Untold Story.
Sekian, Terima kasih.

“MUZIUM KITA TAMADUN KITA”

DR. FARIZAWATI BINTI SABRI
PENGARAH
MUZIUM ALAM SEMULA JADI

PROGRAM MAS

PAMERAN

KENALI MUZIUM@SMK SEKSYEN 19, SHAH ALAM

Artikel Zulia Maheda binti Mustaffa Foto Mohamad Isa Bin Basri

Tahun ini menjadi tahun kedua berturut-turut
Muzium Alam Semula Jadi mendapat jemputan
daripada SMK Seksyen 19 Shah Alam untuk menyertai
Hari Karival Kurikulum 2019 yang telah diadakan pada 13
Mac 2019. Bertemakan “Kreativiti dan Inovasi, Pemangkin
Generasi Berilmu, program ini bermatlamat untuk melahirkan
murid yang kreatif, berketrampilan, berkeyakinan tinggi,
berpengetahuan luas dan mempunyai sifat kepimpinan
selaras dengan 6 Aspirasi murid dalam Pelan Pembangunan
Pendidikan Malaysia (PPPM).

4

PROGRAM MAS

Selain Muzium Alam Semula Jadi, agensi lain
seperti UiTM, SIRIM, Jabatan Meteorologi, Jabatan
Kimia Malaysia, Agensi Nuklear, Pusat Remote
Sensing Negara, Pameran Bas Aedes, Book Truck
PTS Publications dan Pejabat Pendidikan Daerah
Petaling Perdana turut menjayakan program yang
dikunjungi hampir 2,200 pelajar dari SMK Seksyen
19 dan wakil pelajar sekolah berhampiran.
Hampir kesemua agensi terlibat mengadakan
pameran dan aktiviti bersama guru dan pelajar bagi
memupuk minat dan menambah pengetahuan
dalam bidang yang mungkin masih asing dalam
kalangan pelajar di samping merasai keseronokan
ilmu sains yang dapat merangsang percambahan
idea ke arah melahirkan generasi muda yang celik
sains dan inovatif.
Pada karnival kali ini Muzium Alam Semula Jadi
telah mempamerkan beberapa spesimen fauna dan
flora yang bersesuaian dengan tema pembelajaran
dan aplikasi sains dalam alam sekitar. Pelajar telah
berpeluang melihat dengan lebih dekat dan
mengenali pelbagai bentuk serangga, variasi jenis
daun, struktur anatomi asas pokok dan pelbagai
spesimen tumbuhan perubatan.
Mereka turut didedahkan tentang beberapa
ciri-ciri anatomi pada serangga yang dijadikan para
saintis barat untuk meneroka bidang saintifik
seperti aero-angkasa dan sebagainya. Selain itu,
para pelajar berpeluang untuk menggunakan
mikroskop bagi melihat dengan lebih jelas struktur
sebenar tumbuhan mikro iaitu lumut jati. Secara
pandangan mata kasar semua lumut kelihatan sama,
tetapi dengan menggunakan mikroskop kita dapat
melakukan pengecaman pelbagai spesies lumut
jati. Ahli briologi umumnya menganggarkan terdapat
lebih 15,000 spesies lumut jati di dunia dan lebih
2,250 spesies yang telah direkodkan di Malaysia.
Sebagai melengkapkan lagi pemahaman
mereka, para pelajar turut diberikan soalan-soalan
kuiz berdasarkan kepada informasi dan bahan
yang dipamerkan. Pelajar yang berjaya menjawab
dengan betul telah diberikan cenderamata
muzium dan hadiah alat tulis.

5

PROGRAM MAS

PAMERAN

KENALI MUZIUM

@SK PUTRAJAYA PRESINT 9(2)

Artikel Norshidah Binti Mohd Mastura Foto Mohd Nizam Bin Othman

Sejajar dengan misi Muzium Alam Semula Jadi iaitu Fakta Menarik bersama Puan Norshidah serta mini
menginterpretasikan alam semula jadi melalui pameran. Antara koleksi spesimen zoologi yang
penyelidikan, pameran dan pendidikan serta terpilih untuk dipamerkan adalah serangga, reptilia,
menyebarkan ilmu pengetahuan warisan alam skeleton katak dan ular. Penerangan dan penyampaian
semulajadi negara dan pencetus inspirasi dan aspirasi maklumat mengenai koleksi yang dipamerkan
demi memupuk semangat mencintai kekayaan merupakan salah satu tarikan utama yang bukan
warisan alam semulajadi satu program Kenali Muzium sahaja membuatkan pelajar-pelajar teruja bahkan
telah diadakan pada 16 April dan 17 April 2019. guru-guru yang hadir turut sama teruja dengan koleksi
Program Kenali Muzium merupakan program Jangkau yang dipamerkan.
Luar atau outreach yang sesuai sebagai satu landasan
untuk muzium mendekatkan diri dengan komuniti dan
masyarakat sekeliling terutama sekali pelajar-pelajar
sekolah. Muzium Alam Semula Jadi telah dijemput
untuk mengadakan mini pameran di Sekolah
Kebangsaan Putrajaya Presint 9(2). Beberapa orang
kakitangan terlibat sama menjayakan program ini
antaranya dua orang Penolong Kurator iaitu Encik
Mohammed Ali bin A.M Haja Mohaideen dan Puan
Norshidah binti Mohd Mastura, dua orang Pembantu
Muzium, Encik Mohd Hasnor bin Tajul Amar, Encik
Mohd Nizam bin Othman dan Encik Mohamad Isa bin
Basri.

Pelbagai aktiviti menarik yang telah diadakan Pelajar-pelajar sedang membaca informasi di sudut Fakta
sepanjang program ini berlangsung antaranya kuiz Menarik

6

Program sebegini bukan sahaja dapat mengukuhkan PROGRAM MAS
jaringan muzium dengan sekolah dan pelbagai
agensi yang terlibat, malahan turut memberi
promosi tentang peranan yang boleh dimainkan
oleh Muzium Alam Semula Jadi khusus dalam
penyebaran maklumat flora dan fauna negara.

Segala perkongsian ilmu ini diharap akan dapat En. Mohd Nizam, Pembantu Muzium turut sama membantu
memberikan sedikit sebanyak semangat kepada dalam Pameran Kenali Muzium ini
generasi muda ini untuk mencintai khazanah alam
semula jadi di negara kita yang kini semakin terancam
dan diambang kepupusan .
“If I were a tree, I would have no reason to love a
human.”
(Maggie Stiefvater, The Raven Boys)

Pemenang kuiz Pameran Kenali Muzium bergambar kenangan
bersama Puan Norshidah, Penolong Kurator Muzium Alam
Semula Jadi (MAS)

Murid-murid mendengar penerangan ringkas daripada Murid-murid tidak ketinggalan untuk menyertai kuiz Pameran
En. Mohammed Ali, Penolong Kurator MAS Kenali Muzium yang dikendalikan oleh Puan Norshidah

En. Mohd Hasnor dan En. Mohamad Isa memberikan penerangan tentang Fakta Menarik kepada murid-murid sekolah yang
hadir ke pameran ini

7

PROGRAM MAS PAMERAN

KENALI MUZIUM

@SK PUTRAJAYA PRESINT 11(2)

Artikel / Foto Mohd Nizam Bin Othman

Sempena Karnival STEM Kementerian Pendidikan
Malaysia (KPM) peringkat Wilayah Persekutuan
Putrajaya, Muzium Alam Semula Jadi telah mendapat
undangan khas untuk menjayakan karnival ini dengan
mengadakan mini pameran berkenaan beberapa
spesimen haiwan terpilih yang berkaitan dengan
subjek dalam sukatan matapelajaran pendidikan
sains di peringkat sekolah. Program sebegini telah
secara tidak langsung menunjukkan betapa muzium
ini mempunyai peranan yang positif untuk membantu
pihak sekolah dalam usaha menjadikan golongan
generasi Y ini lebih memahami dan meminati subjek
sains biologi khususnya.
Karnival selama dua hari ini bermula pada 24 dan
25 April 2019, bertempat di Sekolah Kebangsaan
Presint 11(2) Putrajaya ini telah memberi peluang
kepada para pelajar untuk melihat dan mengenali
spesimen-spesimen haiwan awetan yang dipamerkan
disamping maklumat berkaitan sains zoologi
daripada perkongsian ilmu oleh kakitangan Muzium
Alam Semula Jadi. Selain itu aktiviti ‘hands on’ dan
kuiz turut diadakan bagi menguji pengetahuan para
pelajar serta memeriahkan suasana karnival.
Antara koleksi spesimen zoologi yang dipamerkan
adalah serangga, reptilia, skeleton mamalia kecil
seperti katak dan ular.
Seramai lima orang kakitangan MAS yang telah
terlibat bagi menjayakan outreach tersebut iaitu
En. Mohd Ridhuan bin Akhiruddin, En. Mohammed
Ali A.M Haja Mohaideen, En. Mohd Hasnor bin
Tajul Amar, En. Mohd Nizam bin Othman dan
En. Mohamad Isa bin Basri. Program Karnival
Kurikulum Sekolah ini dilihat mencapai objektifnya
kerana mendapat sambutan yang menggalakkan di
sepanjang pameran tersebut berlangsung.

8

PROGRAM MAS

Sesi penerangan dan perkonsian ilmu oleh kakitangan MAS Para pelajar menunjukkan minat dan terlibat secara aktif dalam setiap
aktiviti yang dianjurkan

9

KURSUS MAS KURSUS ASAS TAKSIDERMI

MMUAZIUMM BAIOLPEIRAUBKATEANC(IMILR)

Artikel Mohd Ridhuan bin Akhiruddin Foto Mohd Nizam bin Othman

Pada hari pertama, peserta kursus telah diberikan
taklimat mengenai teknik asas pengawetan. Taklimat
ini adalah untuk memberi gambaran pada peserta
kursus agar mereka lebih mudah memahami
bagaimana proses awetan sebenar dilakukan. Pada
sebelah petangnya peserta kursus telah dibawa ke
kawasan dusun Muzium Di-Raja dan FRIM untuk
memasang perangkap bagi tujuan mendapatkan
spesimen.

Muzium Bioperubatan merupakan sebuah muzium Pada hari kedua, hasil pemasangan perangkap
di bawah pentadbiran Institut Penyelidikan Perubatan mendapati sebanyak 6 ekor tupai telah berjaya
(IMR) yang memaparkan tentang sejarah perubatan, diperolehi. Perangkap yang masih kosong dibiarkan
tokoh-tokoh penyelidik serta pelbagai spesimen untuk mendapatkan tangkapan yang baru. Tupai
awetan kering dan basah. Muzium yang telah tersebut kemudiannya dimatikan oleh fasilitator
beroperasi lebih 36 tahun ini terdiri daripada tiga sebelum sesi demonstrasi kaedah pengulitan,
bangunan lama dalam institut berkenaan dan telah samakan kulit (tanning) dan membentuk jasad tiruan
diwarta sebagai bangunan warisan. Pada masa ini ditunjukkan kepada para peserta untuk mereka
terdapat tiga orang kakitangan Jabatan Muzium praktikkan pula dengan spesimen masing-masing.
Malaysia telah dipinjamkan ke muzium tersebut bagi Pada akhir sesi kursus ini sebanyak 10 ekor tupai dan
membantu menyelenggara aktiviti permuziuman di 2 ekor tikus berjaya dihasilkan oleh para peserta.
situ terutamanya dalam hal penyediaan pameran Satu sesi penilaian juga telah dibuat berdasarkan
dan spesimen. kepada kemampuan peserta untuk mengawet
spesimen dan didapati hasil kerja peserta kursus
adalah memuaskan namun masih boleh diperbaiki
dan dipertingkatkan lagi.

Pada 24 hingga 28 Jun 2019 Muzium Bioperubatan En. Mohd Ridhuan, Penolong Kurator MAS menyampaikan taklimat
telah menganjurkan Kursus Asas Taksidermi Mamalia khusus mengenai proses pengawetan mamalia
Kecil bertempat di makmal Muzium Alam Semula
Jadi. Pemilihan lokasi kursus ini adalah kerana ruang
yang disediakan amat bersesuaian untuk kerja-kerja
pengawetan spesimen mamalia kecil dan besar.
Muzium Bioperubatan telah menghantar seramai
15 orang peserta bagi mengikuti kursus ini yang
dikendalikan sepenuhnya oleh kakitangan Muzium
Alam Semula Jadi sebagai penceramah dan
fasilitator.

10

KURSUS MAS

Hasil pemasangan perangkap oleh kakitangan IMR di dusun Muzium En Ali sedang menunjukan cara lapahan pada bahagian ventral
Diraja spesimen

Peserta kursus sedang tekun melakukan kerja awetan masing-masing Sesi perbincangan dan penilaian akhir spesimen hasil kerja
peserta-peserta

Peserta kursus bergambar bersama fasilitator dan hasil awetan

11

PROGRAM MAS KARNIVAL SAINS, TEKNOLOGI,
KEJURUTERAAN DAN MATEMATIK

(STEM)

PERINGKAT WP PUTRAJAYA 2019

Artikel Norshidah binti Mohd Mastura Foto Mohd Nizam bin Othman

Pada 17 Julai hingga 18 Julai 2019, bertempat di Sekolah Rata-rata pelajar amat teruja dengan aktiviti yang
Menengah Kebangsaan Putrajaya Presint 16(1) , Karnival disediakan oleh pihak Muzium Alam Semula Jadi.
STEM Peringkat Wilayah Persekutuan Putrajaya telah
dianjurkan oleh Pejabat Pendidikan Daerah Wilayah
Persekutuan Putrajaya. Muzium Alam Semula Jadi turut
sama menjayakan karnival ini dengan mengadakan mini
pameran di makmal 2, SMK Presint 16 (1). Beberapa
orang kakitangan MAS yang terlibat memberikan
komitmen di dalam program ini, iaitu En. Mohd Ridhuan
bin Akhiruddin selaku ketua, Puan Safia binti Ismail, Puan
Norshidah binti Mohd Mastura dan Encik Mohamad Isa
bin Basri serta tidak ketinggalan Encik Mohd Nizam bin
Othman selaku jurukamera sepanjang program ini
berlangsung.

Selain pameran mini turut diadakan kuiz-kuiz fakta menarik
berdasarkan poster informasi dan koleksi spesimen yang
dipamerkan antaranya itik belibis, memerang, kucing
batu, rangka ular dan serangga.

12

PROGRAM MAS

Sebahagian daripada koleksi spesimen Muzium Alam Semula Jadi yang dipamerkan di karnival ini

Ruang Pameran Kenali Muzium di dalam makmal SMKPP 16 (1) Pelajar-pelajar melihat koleksi spesimen yang dipamerkan
Putrajaya

Penerangan ringkas oleh En. Mohd Ridhuan, Penolong Kurator, MAS Bergambar kenangan bersama pemenang-pemenang kuiz

13

PROGRAM MAS PROGRAM

BERMALAM DI MUZIUM
Artikel / Foto Mohd Hasnor Bin Tajul Amar

LOKASI : MUZIM LUKUT N. SEMBILAN
AKTIVITI : EMBEDDING RESIN

Setiap kali menjelang sambutan ambang kemerdekaan,
Jabatan Muzium Malaysia serta muzium-muzium di bawah
pentadbirannya akan mengadakan program bermalam
di muzium bagi tujuan menyemarakkan sambutan bulan
kemerdekaan. Program ini telah menjadi acara tahunan
semenjak mula dianjurkan pada tahun 2005. Program
Bermalam Perdana Muzium Negara pada tahun 2016
telah berjaya direkodkan dalam Malaysia Books of Record
kerana mendapat penyertaan peserta paling ramai pada
kali ini iaitu seramai 1573 orang.

Seperti kelazimannya pada tahun 2019, program tradisi Aktiviti sebelah malam, peserta diminta untuk buat lapisan
ini diteruskan lagi dan kakitangan Muzium Alam Semula pertama untuk kedua-dua acuan
Jadi telah terlibat dalam penganjuran acara ini di Muzium
Lukut, Port Dickson. Seramai 60 orang peserta telah
mengambil bahagian dalam program pada kali ini. Para
peserta yang terdiri daripada pelajar-pelajar sekolah
menengah dari kawasan sekitar Negeri Sembilan dan
Johor telah terpilih untuk turut serta dalam program kali
ini yang telah berlangsung selama 2 hari iaitu pada
30 dan 31 Ogos 2019.

Para peserta diberikan taklimat tentang pengenalan resin Muzium Lukut dan Muzium Alam Semula Jadi telah
dan fungsinya berkolaborasi untuk mengadakan aktiviti membuat key-
chain embedding resin sebagai pengisian program. Wakil
daripada Muzium Alam Semula Jadi iaitu En. Mohd
Ridhuan bin Akhiruddin dan En. Mohd Hasnor bin Tajul
Amar telah memulakan sesi sebelah malam dengan sesi
taklimat aktiviti membuat embedding resin terlebih dahulu
kepada para peserta. Mereka didedahkan tentang
pengenalan resin dan jenisnya sehinggalah kepada teknik
dan kaedah penghasilan produk resin.
Selepas selesai sesi taklimat, para peserta dibahagikan
kepada beberapa kumpulan dan setiap kumpulan telah
diberikan dua arahan tugasan. Tugasan pertama, peserta
dikehendaki melakukan proses awetan resin dengan
menggunakan spesimen botani yang telah dikeringkan.
Manakala tugasan kedua pula, peserta perlu menghasilkan
key-chain dengan logo Bermalam Di Muzium. Pada
peringkat awal proses, para peserta perlu menghasilkan
lapisan pertama adunan resin untuk kedua-dua produk
mereka di dalam acuan yang telah disediakan.

14

Peserta didedahkan tentang teknik untuk menggaul dan PROGRAM MAS
mengendalikan sendiri bahan resin tersebut. Selain itu,
aspek keselamatan para peserta tidak diabaikan kerana
setiap peserta dibekalkan bersama topeng muka serta
sarung tangan semasa aktiviti dijalankan.
Setelah lapisan pertama adunan resin mengeras pada
esok harinya para peserta perlu melekatkan pelekat di
atas acuan pertama sebelum diletakkan spesimen
tumbuhan yang telah dikeringkan di atas lapisan resin
mengikut kreativiti masing-masing. Selepas itu, sekali lagi
proses bancuhan resin mengikut nisbah sukatan yang
disyorkan diulangi dan setelah sebati resin dituangkan
ke dalam kedua-dua acuan. Para peserta perlu mengawasi
kedua-dua acuan bagi mengelakkan sebarang gelembong
udara yang terbentuk semasa campuran resin dituang
ke dalam acuan sebelum dibiarkan mengeras selama 12
hingga 24 jam.
Tujuan utama aktiviti ini dilakukan ialah untuk memberikan
pendedahan dan pengalaman kepada para peserta
tentang kepelbagaian jenis awetan yang dipraktikkan
dalam penyediaan spesimen awetan di muzium. Kaedah
awetan dengan resin ini adalah salah satu teknik seni
yang memerlukan kemahiran, penelitian dan kesabaran
dalam kerja-kerja pengendalian bahan-bahan yang
digunakan bagi mendapatkan hasilan produk yang
berkualiti. Selain itu, teknik ini merupakan kaedah awetan
kekal untuk memelihara sampel serangga mahupun
tumbuhan untuk tujuan pendidikan dan pameran.

Peserta diajar teknik yang betul untuk mengendalikan resin Hasil key-chain resin oleh para peserta Bermalam di Muzium Lukut

15

PROGRAM MAS

PAMERAN

KENALI MUZIUM

@SK PUTRAJAYA PRESINT 11(3)

Artikel / Foto Zulia Maheda binti Mustaffa

Pada 1 dan 2 Oktober 2019, Muzium Alam Semula Pelajar-pelajar teruja dengan koleksi spesimen yang dipamerkan
Jadi telah berkampung di makmal sekolah ini
dengan membawa sebilangan kecil antara koleksi
spesimen yang ada iaitu skeleton, serangga,
mamalia, reptilia dan amfibia. Keterujaan para
pelajar pada koleksi yang dipamerkan terutamanya
pelajar pra sekolah jelas kelihatan kerana
kebanyakan mereka tidak berganjak keluar dari
makmal meskipun tempoh waktu yang diberikan
telah tamat.
Setiap kelas diberikan tempoh setengah jam untuk
mendengar penerangan berkaitan koleksi pameran
daripada kakitangan muzium yang bertugas. Bagi
menarik minat pelajar, soalan kuiz berserta hadiah
diberikan kepada pelajar yang dapat menjawab
soalan dengan cepat dan tepat. Menurut Guru
Penyelaras Program iaitu Cikgu Rozana binti A
Samad, kesemua 1300 pelajar sekolah ini telah
mengunjungi pameran yang diadakan ini dan
beliau sangat berharap pihak Muzium Alam Semula
Jadi dapat mengadakan lagi program seumpama
ini pada tahun hadapan.

Pelajar-pelajar mendengar taklimat ringkas oleh Puan Norzela, Penerangan ringkas kepada pelajar-pelajar yang hadir ke pameran
Kurator MAS Kenali Muzium

16

PROGRAM MAS

Perkongsian ilmu oleh kakitangan MAS yang terlibat dalam pameran Kenali Muzium di SK Putrajaya Presint 11(3)

17

PROGRAM MAS

BICARA @ MUZIUM

GALERI BORNEENSIS & PENGURUSAN
KOLEKSI INSTITUT BIOLOGI TROPIKA

DAN PEMULIHARAAN UMS:
PENGALAMAN DAN CABARAN

Artikel / Foto Safia binti Ismail

Muzium Alam Semula Jadi sangat berbesar hati kerana Pendaftaran peserta
telah mengundang salah seorang kurator yang
berpengalaman luas dalam bidang pengurusan koleksi
biologi tropika ke program Bicara@Muzium Siri ke 2 bagi
tahun 2019. Program yang telah berlangsung pada 9
Oktober 2019 (Rabu) di Bilik Persidangan, Jabatan Muzium
Malaysia Kuala Lumpur menampilkan Puan Aisyah @
Petherine Jimbau, Kurator Kanan dari Institut Biologi
Tropika & Pemuliharaan (IBTP), Universiti Malaysia Sabah.
Beliau merupakan pemegang Ijazah Sarjana Sains
Konservasi Biologi di Universiti Malaysia Sabah pada
tahun 2005.
Institut Biologi Tropika dan Pemuliharaan (IBTP) ialah
merupakan sebuah pusat penyelidikan dalam bidang
pemuliharaan biodiversiti terestrial dan ekosistem air
tawar khusus di Borneo. Seiring dengan itu, Sektor
Pengurusan Koleksi Rujukan ataupun lebih dikenali sebagai
BORNEENSIS telah dibentuk seawal tahun 1995 dan
beroperasi dengan mempunyai empat buah bilik koleksi
iaitu Bilik Koleksi Serangga, Bilik Koleksi Kering, Bilik
Koleksi Basah dan Herbarium yang menyimpan lebih
100,000 spesimen tumbuhan dan haiwan. Objektifnya
ialah untuk mendidik dan meningkatkan kesedaran di
kalangan rakyat Malaysia mengenai warisan alam semula
jadi. Oleh itu, sebuah galeri BORNEENSIS telah dibina
dan dirasmikan pada 13 Mac 2016 dengan mempamerkan
kepelbagaian flora dan fauna yang terdapat di Sabah.
Spesimen yang dipamerkan kebanyakkannya kini sukar
untuk dijumpai, unik dan endemik seperti gibbon,

18

PROGRAM MAS

Sesi bicara dikelolakan oleh moderator iaitu Puan Nor Zela Suleiman

binturong, tikus bulan, tenggiling, musang tenggalung Sesi Soal Jawab
dan sebagainya. Sepanjang sesi bicara ini, penceramah
telah berkongsi pengalaman beliau terutamanya dalam
hal melibatkan pengurusan koleksi spesimen selain turut
berkongsi juga pengalaman mendirikan satu-satunya
skeleton lengkap gajah pygmy di rantau ini yang menjadi
ikon utama pameran di galeri BORNEENSIS yang
mendapat tunjuk ajar dan bantuan kepakaran dari Jepun.

Seramai 58 orang jemputan yang hadir dari pelbagai Puan Nur Zati Akma binti Mustafa (FRIM)
agensi kerajaan mahupun swasta seperti Lembaga Muzium
Negeri Sembilan, Majlis Perbandaran Petaling Jaya, Institut
Penyelidikan Perubatan, Institut Penyelidikan Hutan
Malaysia, Perbadanan Adat Melayu dan Warisan Negeri
Selangor, Zakti Strategic Design Sdn Bhd serta kakitangan
Jabatan Muzium Malaysia. Ucapan terima kasih kepada
pihak yang berkaitan secara langsung atau secara tak
langsung terutama kepada Unit Pembangunan Modal
Insan, Unit Teknologi Maklumat serta Unit Pembangunan
dan Pengurusan Harta Jabatan Muzium Malaysia di atas
komitmen yang diberikan dalam menjayakan program
ini.

Encik Mohd Khairill bin Jemangin (MAS)

Sesi bergambar bersama para jemputan

19

PROGRAM MAS PAMERAN KENALI MUZIUM:

PROGRAM LEPASAN PEPERIKSAAN

(MEMBINA MODEL MUZIUM ALAM SEMULA JADI)
DI ARENA JOHN SKRINE, SMK (P) PUDU,
KUALA LUMPUR

Artikel Safia Binti Ismail Foto Mohd Nizam bin Othman

Warga kerja Jabatan Muzium Malaysia sentiasa Bertemakan Muzium Alam Semula Jadi, para pelajar
berusaha untuk memupuk semangat cintakan muzium diberikan tugasan untuk membina model bangunan
dan mengukuhkan pengetahuan di kalangan pelajar Muzium Alam Semula Jadi dengan menggunakan
berkaitan permuziuman. Oleh itu, satu program luar barang-barang kitar semula. Berdasarkan paparan
jangka (outreach) yang dikelolakan oleh Muzium Alam maklumat dan penerangan yang diberikan oleh pihak
Semula Jadi bersama para pelajar Sekolah Menengah muzium, para pelajar dikehendaki menggunakan idea
Kebangsaan Perempuan Pudu, SMK (P) Pudu telah dan kreativiti membina bangunan tersebut selama
diadakan pada 14 November 2019. Program ini diketuai 1jam 30 minit. Pemilihan model terbaik merujuk kepada
oleh Encik Mohd Nizam bin Othman bersama empat (4) kriteria iaitu tema, kreativiti, kekemasan dan
kakitangan MAS. Turut sama menjayakan program ini kerjasama dalam kumpulan. Pertandingan ini dikhaskan
adalah Encik Mohd Khairill bin Jemangin, Timbalan untuk pelajar tingkatan 1 dan 2 sahaja. Sambutan yang
Pengarah MAS dan Puan Rosmaria binti Mat Daud diterima bagi program ini sangat menggalakkan dan
selaku guru kaunseling merangkap penyelaras bagi melibatkan 230 orang pelajar kesemuanya. Acara
program ini. Penerangan tentang Muzium Alam Semula penyerahan hadiah telah disampaikan oleh Encik Mohd
Jadi diberikan kepada para pelajar supaya mereka Khairill bin Jemangin, Timbalan Pengarah MAS kepada
mendapat gambaran yang jelas tentang kepentingan para pemenang. Pihak MAS juga menerima cenderahati
dan keistimewaan muzium ini kepada masyarakat di kenangan daripada pihak SMK (P) Pudu yang
Malaysia. Muzium ini memiliki 75,331 koleksi pelbagai disampaikan oleh Puan Ramizah binti Mohamed,
spesis khazanah alam yang terdapat di Malaysia pemangku Guru Penolong Kanan sesi petang.
merangkumi flora dan fauna, batu-batuan, mineral
serta fosil dan sebahagian kecilnya turut dipamerkan
untuk tatapan para pelajar.

20

PROGRAM MAS

Taklimat ringkas kepada pelajar-pelajar oleh Encik Mohd Nizam, Pembantu Muzium, MAS

Bergambar kenangan bersama guru dan pelajar-pelajar SMK (P) Pudu, Wakil dari Muzium Alam Semula Jadi, En. Mohd Khairill bin Jemangin,

Kuala Lumpur Timbalan Pengarah, menerima cenderahati daripada pihak sekolah

21

TAKSIDERMI MAS

TAKSIDERMI

HELANG HINDIK
Artikel / Foto Mohd Ridhuan bin Akhiruddin

Helang Hindik (Changeable Hawk-eagle) atau nama saintifiknya
Nisaetus cirrhatus adalah merupakan spesis helang pemangsa yang
terbesar dalam keluarga Accipitridae. Taburan helang jenis ini agak
meluas bermula dari kaki Banjaran Himalaya Nepal, Burma, Semenanjung
Malaysia, Garisan Wallace, Filipina sehinggalah ke Kepulauan Sunda.
Karektornya yang agresif dan ketangkasannya sewaktu menangkap
mangsa adalah faktor yang menjadikan helang ini antara pemangsa yang
sangat digeruni.
Pada bulan Ogos hingga September 2019 lalu, Malaysia telah sekali lagi
dilanda jerebu dan Indeks Pencemaran Udara (IPU) telah meningkat secara
mendadak kesan daripada kebakaran hutan di Kalimantan, Indonesia.
Kesan daripada jerebu ini juga dipercayai telah menyebabkan Helang
Hindik ini jatuh tiba-tiba semasa sedang terbang di perkarangan parkir
Muzium Negara sehingga menyebabkan kematian. Melihatkan kepada
keadaan fizikal helang yang masih dalam keadaan baik, Unit Khidmat Sains
Teknikal telah diarahkan untuk mengambil helang tersebut untuk diawet
memandangkan spesis helang ini masih belum ada dalam simpanan
koleksi Muzium Alam Semula Jadi.

22

Proses pengawetan helang ini telah mengambil masa TAKSIDERMI MAS
hampir sebulan untuk disiapkan. Proses ini melibatkan
beberapa peringkat kerja antaranya melapah, samakan
kulit, pembentukan jasad tiruan, pemasangan dawai,
jahit dan kemasan akhir. Sebelum proses melapah
dilakukan beberapa perincian data fisiologi helang itu
direkodkan terutamanya ukuran saiz mata, sayap,
panjang badan, ekor, tarsus, paruh, dan ukur lilit badan.

Seterusnya proses melapah dimulakan pada bahagian
ventral dengan menggunakan pisau bedah. Setiap
sendi-sendi penghubung tulang pada badan seperti
tulang femur dan humerus perlu dipisah bagi
memudahkan proses melapah. Kemudian sisa-sisa
daging dan lemak yang masih terdapat pada kulit perlu
dibuang dengan menggunakan mesin bird flesher.
Pada bahagian kepala atau dalam tengkorak perlu
dibersihkan sebaik mungkin bagi mengelakkan
kehadiran serangga perosak dikemudian harinya. Kulit
helang kemudiannya dicuci dengan air sabun untuk
menanggalkan kekotoran yang terdapat pada
bulu-bulunya sebelum dibilas dengan air bersih.

Seterusnya kulit burung dimasukkan ke dalam bekas Proses membuang lemak dengan menggunakan mesin bird flesher
yang mengandungi paint thinner selama dua minit
untuk menaikkan warna bulu disamping dapat menjaga Proses membentuk jasad tiruan memerlukan kemahiran
ketahanan kulit. Bulu helang dikeringkan dengan alat dan ketelitian dengan menggunakan ukur lilit pada
pengering pada jarak sekurang-kurangnya 10 inci dari jasad asal sebagai panduan. Jasad asal diletakkan di
kulit kerana dedahan haba alat pengering yang terlalu atas kertas dan dilukis mengikut bentuk jasad pada
dekat dan lama akan menyebabkan bahagian dalam dua posisi iaitu bahagian atas dan sisi tepi badan.
kulit menjadi terlalu kering serta sukar untuk proses Setelah itu potongan kertas berbentuk jasad ditampal
penyarungan pada jasad tiruan. Setelah itu, keseluruhan pada ethane foam block untuk proses membentuk
bahagian dalam kulit helang perlu disapu boraks jasad tiruan. Setiap ukuran yang telah diambil tadi
sebagai bahan preservatif. perlu diukur ke atas ethane foam semula bagi
mengelakkan kesilapan semasa membentuk jasad
tiruan.

Setiap ukuran spesimen diambil sebagai rujukan dan rekod Sebelum pemasangan kulit dilakukan, proses (fitting)
Kerjasama amat penting untuk mendapatkan hasil yang terbaik suai padan kulit pada badan tiruan perlu dibuat untuk
mendapatkan kesepadanan. Kemudian sebanyak tiga
saiz dawai yang berbeza ditusuk pada bahagian kaki,
sayap dan leher. Dawai tersebut bertujuan untuk
memudahkan proses membentuk semula posisi helang
yang dikehendaki. Bahagian tulang femur dan humerus
perlu dililitkan dengan kapas seolah-olah binaan semula
otot manakala bahan polyethylene cylinder digunakan
untuk membentuk bahagian leher. Setelah selesai
barulah dawai pada anggota kaki, sayap dan leher
ditusuk pada jasad tiruan yang telah ditanda (marking)
sebelum proses menjahit dilakukan.

23

TAKSIDERMI MAS Pada bahagian dalam tengkorak yang telah kosong
perlu disapu sedikit boraks sebelum diisi dengan paper
mache. Kemudian soket mata perlu dikemaskan dengan
sempurna dari lebihan paper mache sebelum mata
tiruan dipasang. Kedudukan mata mestilah selari
dengan kedudukan posisi kepala supaya kedudukannya
tepat seperti yang asal.
Sebelum memasuki peringkat akhir, proses menetapkan
semula posisi sayap, kaki dan leher dilakukan mengikut
posisi yang diigini. Proses ini memerlukan sedikit
rujukan, pengamatan dan pemerhatian terhadap
spesimen yang masih hidup. Sebelum kulit helang
mengering, kemasan akhir dengan merapikan semula
bulu-bulu helang perlu dilakukan segera sebelum
dililitkan benang pada keseluruhan badannya. Proses
terakhir adalah pewarnaan semula bahagian yang
pudar seperti kelopak mata dan kaki sebelum spesimen
Helang Hindik ini siap sedia untuk dipamerkan.

Gambar proses kerja-kerja taksidermi Helang Hindik

Proses membentuk semula otot-otot pada tulang humerus

Proses pengeringan selepas melalui proses cucian

Kemasan akhir dengan melilit benang pada keseluruhan bagi mendapatkan
hasil yang baik

Proses untuk menghasilkan jasad tiruan burung Spesimen yang telah siap diawet

24

LAPORAN UKST

(UTaNkITsiKdHerIDmMi,AATrtSikAuINlaSsiD, ARNesTinEKDNaInKAKLur2s0u1s9)

Artikel Mohd Ridhuan bin Akhiruddin Foto Mohd Nizam bin Othman

Sejak berpindah ke Muzium Di Raja pada tahun 2017, Muzium Alam Semula Jadi
tetap melaksanakan kerja-kerja belakang tabir terutamanya yang melibatkan pengurusan
spesimen seperti kerja pengawetan (taksidermi) dan konservasi koleksi spesimen.
Pada tahun 2019 Unit Khidmat Sains Teknikal (UKST) telah mensasarkan sebanyak
lima belas spesimen awetan yang perlu disiapkan dan telah berjaya dicapai malah
melebihi daripada sasaran asal. Pada akhir tahun sebanyak sebanyak tiga puluh tiga
spesimen berjaya dihasilkan meliputi spesimen daripada keluarga mamalia, amfibia,
reptilia, ikan dan burung. Selain kerja-kerja taksidermi UKST turut melaksanakan dua
lagi jenis proses pengawetan iaitu artikulasi tulang dan embedding resin. Kerja-kerja
pengawetan spesimen telah bermula pada bulan Mac sehingga September 2019
melibatkan seramai empat orang kakitangan.

Sebanyak lima belas spesimen awetan telah
disiapkan iaitu ayam, burung, ikan, cicak, iguana,
katak dan kodok. Setiap proses pengawetan
mempunyai kaedah yang berbeza terutamanya
jenis bahan kimia yang digunakan dalam proses
penyamakan kulit (tanning), sebagai contahnya kulit
ayam dan burung hanya perlu disapukan boraks,
manakala kulit reptilian dan amfibia seperti cicak,
katak dan kodok perlu direndam pula dengan
alkohol 75%. Spesimen besar seperti iguana perlu
disamak kulitnya dengan alum tanning. Selain itu
proses membentuk jasad tiruan juga memainkan
peranan penting bagi mendapatkan komposisi serta
struktur jasad yang tepat dan betul. Dua komponen
ini merupakan asas utama dalam proses mengawet
untuk menjadikan hasil spesimen awetan kelihatan
seperti benar-benar hidup.

Kemasan akhir proses awetan iguana bagi memastikan spesimen
dapat dihasilkan dengan baik

25

LAPORAN UKST

Proses melapah ikan kerapu Hasil awetan pelbagai jenis spesimen katak dan cicak yang dihasilkan
En. Mohd Ridhuan dan En.Mohammed Ali

Kerja-kerja pengawetan di makmal En. Mohammed Ali sedang melakukan kemasan akhir awetan katak

En. Mohd Hasnor sedang melapah spesimen burung En. Mohd Ridhuan sedang mensuai padan jasad tiruan dengan kulit ikan
kerapu bintik

26

Proses artikulasi tulang pula merupakan antara proses Teknik embedding resin merupakan bidang baru LAPORAN UKST
kerja yang sukar dilakukan kerana memerlukan yang diterokai oleh Unit Khidmat Sains Teknikal.
kesabaran dan kemahiran individu untuk mengenal Walaupun bidang ini telah lama berkembang di
pasti tulang, bahan dan perlalatan yang sesuai luar sana, namun ianya sangat membantu untuk
mengikut jenis spesimen. Sebelum kerja-kerja pengawetan spesimen dalam bentuk resin. Teknik ini
artikulasi dilakukan setiap tulang-tulang tersebut mula dipelajari oleh kakitangan Muzium Alam Semula
perlu melalui proses kurasi supaya tulang-tulang ini Jadi yang telah mengikuti kursus awetan spesimen
berada dalam keadaan baik dan terawat. Setiap dalam resin di Universiti Malaysia Terengganu. Ilmu
proses artikulasi tulang mengambil masa sekurang- yang diperolehi daripada kursus tersebut telah
kurangnya dua minggu untuk disiapkan. Antara hasil diaplikasikan terhadap beberapa spesimen dan kini
kerja artikulasi tulang kali ini adalah enam set rangka telah menjadi salah satu teknik pengawetan yang
spesimen burung, ayam dan tupai. boleh dipraktikkan. Sebanyak 12 spesimen yang
terdiri daripada serangga, tumbuhan dan katak telah
dihasilkan. Proses percubaan penghasilan resin ini
telah dilakukan berulang kali untuk mendapatkan
hasil yang baik. Jelasnya teknik ini agak rumit untuk
dihasilkan kerana ianya memerlukan bancuhan dan
sukatan yang tepat selain penyediaan spesimen
yang betul sebelum diawetkan dengan resin akan
menentukan kualiti awetan resin yang terhasil.

En. Mohd Hasnor sedang memberikan penerangan ringkas kepada
salah seorang peserta Kursus Asas Resin

Antara proses untuk menghasilkan artikulasi tulang bagi spesimen Hasil awetan resin peserta kursus
tupai dan burung oleh UKST MAS

27

LAPORAN UKST Pada 15-17 Oktober 2019, UKST berpeluang pula Pada tahun ini juga seramai 3 orang tiga kakitangan
untuk berkongsi ilmu berkaitan teknik embedding UKST telah dijemput sebagai tenaga pengajar
resin dengan 19 orang peserta daripada JMM, dalam kursus Pengawetan Mamalia Kecil dengan
muzium negeri dan IMR menerusi penganjuran Institut Penyelidikan Perubatan (IMR). Kursus ini
kursus awetan resin dengan kerjasama Unit Modal telah dijalankan pada 24 hingga 28 Jun 2019
Insan JMM. Setiap peserta telah didedahkan tentang dan bertempat di makmal Muzium Alam Semula
jenis-jenis spesimen serangga dan tumbuhan, teknik Jadi melibatkan seramai 15 orang peserta. Para
penyediaan spesimen dan teknik awetan resin. peserta telah diajar teknik-teknik memerangkap
Kursus ini telah mendapat sambutan dan penilaian spesimen di lapangan, asas kerja pengawetan
yang baik daripada para peserta kursus. seperti penyamakkan kulit (tanning), proses melapah
(skinning), membentuk jasad tiruan, menjahit,
pemasangan mata tiruan dan kemasan akhir
spesimen.

Secara keseluruhannya UKST pada tahun 2019
telah berjaya melaksanakan semua sasaran yang
ditetapkan malah melebihi daripada apa yang
disasarkan. Kejayaan ini hanya tercapai hasil
kerjasama dan semangat kerja berpasukan yang
tinggi menjadikan segala perancangan kerja-kerja
tersebut berjalan dengan lancar. Selain itu juga
kemudahan makmal yang baik dan hampir lengkap
telah banyak membantu memudahkan setiap proses
kerja yang hendak dilakukan sepanjang tahun.
Adalah diharapkan agar momentum dan semangat
kerja setiap ahli UKST dapat diteruskan pada tahun
akan datang.

Kursus yang telah dijalankan oleh UKST MAS sepanjang tahun 2019

28

BIL SPESIMEN TARIKH SIAP KAEDAH PENGAWET KUANTITI LAPORAN UKST
DIAWET AWETAN
1. Ayam Hutan Jantan Ridhuan 1
16/04/2019 Artikulasi Tulang Ridhuan 1
2. Burung Punai 19/04/2019 (Skeleton)
19/04/2019 Ali 1
3. Burung Pekaka 20/04/2019 Artikulasi Tulang Hasnor
16/07/2019 (Skeleton) Ridhuan 1
4. Burung Helmeted 5/09/2019 Ridhuan 1
Guineafowl 28/03/2019 Artikulasi Tulang Ridhuan 1
20/04/2019 (Skeleton) Hasnor
5. Tupai 4/06/2019 Ridhuan 1
11/07/2019 Artikulasi Tulang Ridhuan
6. Tupai 11/07/2019 (Skeleton) 1
23/07/2019 Ali
7. Ayam Hutan Jantan 25/07/2019 Artikulasi Tulang Ali 1
29/07/2019 (Skeleton) Ali
8. Burung Black Bitten 6/8/2019 Ali 1
19/08/2019 Artikulasi Tulang Ridhuan
9. Iguana 20/08/2019 (Skeleton) Ali 1
23/08/2019 Taksidermi Hasnor
10. Tupai 23/08/2019 Ali 1
23/09/2019 Taksidermi Ridhuan
11. Tupai 30/09/2019 Ridhuan 1
Taksidermi Hasnor & Nizam 1
12 American Bullfrog April - Ali & Hasnor
13. Katak Tanduk September Taksidermi 1
1
14. Kodok Perut Berapi Taksidermi
15. Ikan Kerapu Bintik 1
16. Banded Bullfrog Taksidermi 1
Taksidermi
17. Katak Tanduk 1
Taksidermi 1
18. Cicak Tokek 1
19. Cicak Tokek Taksidermi
Taksidermi 1
20. Burung Helang Hindik
21. Ikan Koi Jepun Taksidermi 1
12
22. Embedding resin: Taksidermi
Taksidermi
3 - serangga
1 - katak Taksidermi
8 - botani Taksidermi

Resin

JUMLAH 33

29

SEJARAH Memoir

MUZIU1M89S9-E19L4A5 NGOR

Artikel Mohammed Ali bin A.M Hj. Mohaideen

Sejarah kewujudan aktiviti muzium di Tanah Melayu dan ianya telah siap dibina pada tahun 1906 di Jalan
bermula setelah kedatangan British. Tujuan pembinaan Damansara. Rekabentuk bangunan Muzium Selangor
muzium oleh pihak British di Tanah Melayu semasa diilhamkan oleh A.B Hubback, Pembantu Arkitek
zaman pemerintahan adalah untuk mengumpul, berbangsa Inggeris dari Jabatan Kerja Raya Persekutuan
menyelidik serta menyimpan khazanah negara secara yang menelan belanja kira-kira $ 50,000 dolar (Straits
sistematik. Tujuan Ini membantu mereka memahami Dollars) . Beliau menerapkan dari seni bina gaya
sejarah, adat resam, pantang larang, budaya masyarakat Flemish, Victorian yang mempunyai tradisi “landskap
setempat serta penyelidikan saintifik ke atas alam Eropah”. Pelan berbentuk ‘V’, dengan dua galeri
semula jadi tempatan dan sumber alam yang boleh panjang 100 kaki x 28 kaki dan 45 kaki x 40 kaki dewan
diekstrak untuk tujuan meningkatkan kekayaan empayar utama untuk menempatkan pejabat pentadbiran dan
repositori koleksi termasuk bengkel dan bilik gelap
fotografi. Penubuhan Muzium Selangor menyaksikan
pada tahun 1898 - 1900 A.L Butler dilantik sebagai
Kurator Muzium Selangor, diikuti Dr. D. Dunker 1901,
kemudian H.C.E Zacharias sebagai kurator seterusnya
Herbert C. Robinson dilantik sebagai kurator pada
tahun 1903. Menurut Report On The Selangor Museum,
1903 oleh Herbert C. Robinson, menyatakan;
“Mr. H. C. E. Zacharias continued to act as Curator
until 12th November, when I arrived in the State, and
the report for this year must therefore be somewhat
formal.”

British pada ketika itu. Pihak British berpendapat usaha Pihak british berpendapat penggabungan pentadbiran
tersebut dapat memudahkan pengurusan dan Muzium Perak dan Muzium Selangor ke Jabatan
pentadbiran mereka di Tanah Melayu. Idea penubuhan Muzium Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (F.M.S) akan
Muzium pertama pada tahun 1883 dicetuskan oleh mengembangkan lagi peranan institusi permuziuman
Residen British Perak, Sir Hugh Low yang melantik di Tanah Melayu. Ternyata perancangan penggabungan
Leonard Wray Jr., seorang penguasa Taman Maxwell telah membawa kepada peningkatan pengkhususan
Hill (kini Bukit Larut ) sebagai Kurator pertama Muzium bidang; Muzium Perak tertumpu pada koleksi etnologi
Perak untuk mengumpulkan segala bahan berkaitan manakala Muzium Selangor menumpukan pengumpulan
sejarah, sosio-ekonomi, etnologi, geologi, botani dan koleksi dalam bidang zoologi dan botani. Hasil
zoologi. Pada masa yang sama sekitar 1887 di Kuala
Lumpur terdapat usaha penubuhan sebuah muzium
oleh sekumpulan residen British yang berminat dalam
sejarah semula jadi dan etnologi. Pada awal tahun
1887 koleksi-koleksi yang dikumpulkan terletak di
rumah John F Klyne seorang surveyor, pada tahun
berikutnya Muzium Selangor ditubuhkan di Kuala
Lumpur melalui geran daripada Kerajaan Selangor dan
ditempatkan di bangunan Kerajaan di Weld’s Hill (Bukit
Nanas). Pada awal tahun 1900-an, pihak British
mencadangkan sebuah bangunan baru untuk muzium

30

penggabungan kedua-dua muzium menyaksikan Pinji, Kinta pada tahun 1899. Ia dipercayai binatang SEJARAH
Leonard Wray dilantik sebagai Pengarah Muzium, ‘keramat’ yang sukar untuk dibunuh dan pernah
Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (F.M.S) pada tahun membunuh tiga orang di tiga kejadian berasingan.

1904. Pengkhususan bidang menyebabkan koleksi Setelah dibunuh kepala badak tersebut telah dibawa
flora dan fauna semakin bertambah maka pada tahun ke Muzium Selangor dan dipamerkan. Selain dari itu
1914, bangunan muzium dibesarkan dengan galeri utama juga mempamerkan koleksi harimau, tapir,
penambahan dewan tengah dan sayap timur. Muzium kambing gurun, rusa dan lain- lain koleksi mamalia.
Selangor menjadi gedung koleksi flora dan fauna Sementara itu, galeri pertama yang terletak di bahagian
Malaya dengan penekanan khusus pada bidang bangunan lama, mengandungi galeri burung dan
kegemarannya entomologi (serangga). Beberapa galeri reptilia. Koleksi burung Muzium Selangor merupakan
pameran telah diaturkan untuk tatapan umum, yang terbaik dan hampir lengkap merangkumi burung
antaranya dewan utama yang menghimpunkan koleksi darat dan burung air. Dipercayai hampir 600 spesis
mamalia. Antara koleksi yang menjadi tarikan utama burung dipamerkan dalam galeri tersebut. Manakala
adalah seekor gajah betina yang ditembak oleh segmen reptilia turut mempamerkan ular sawa
Dr. W.H. Lucy, di perkarangan kediamannya yang berukuran 22 kaki 4 inci, ular tedung selar 14 kaki dan
terletak tidak jauh dari lokasi Muzium Selangor. Gajah buaya jenjulung yang jarang dijumpai bersama-sama
tersebut telah diawet oleh E. Seimund, Penolong koleksi reptilia yang lain. Trofi kepala digantung dan
Kurator merangkap ahli Taksidermi, yang menggunakan dipamerkan di sepanjang dinding seperti trofi tanduk
rangka gajah tersebut sebagai kerangka dalaman.
Taksidermi gajah tersebut dipercayai yang pertama
dan terbesar pernah dihasilkan di Asia pada ketika itu.
Menurut dalam buku “Illustrated Guide to the
Federated Malay States” revised by C Boden Kloss,
Assitant Director of Museums pada ketika itu
menyatakan;

The entrance hall contains an exhibit of rusa, trofi kerbau dan beberapa trofi seladang yang
mammal,prominent among which is a cow elephant diperolehi oleh mendiang Kapten Syers. Pada 14
presented by Dr. W. H. Lucy, who shot it in his Julai 1897 Kapten syers dibunuh oleh seekor seladang
compound on the edge of the Public Gardens a mile ketika beliau memburu di hutan Pahang bersama
away from the Museum. It has been mounted by Mr. rakannya Robert S. Meikle. Kepala seladang tersebut
E. Seimund, Assistant Curator and Taxidermist, who kemudiannya telah diawet dihadiahkan oleh James
used the skeleton as a framework. It is believed that Meikle anak R.S Meikle kepada FMS Police pada tahun
this is the first instance in which so large a piece of 1936 dan trofi kepala tersebut masih lagi dipamerkan
taxidermic work has been successfully undertaken in di Muzium PDRM, Kuala Lumpur. Ramai yang tidak
Asia. tahu bahawa Kapten Syers juga merupakan antara
Satu lagi koleksi yang terkenal ialah badak sumatera
tua dikenali sebagai “Badak Pinji” yang berjaya
ditembak mati oleh Sir George W. Maxwell di lembah

31

SEJARAH individu yang menjadi perintis kepada awal penubuhan bom. Malangnya sebutir bom telah tersasar ke bahagian
Muzium Selangor bersama-sama John F Klyne. timur muzium menyaksikan kemusnahan yang teruk
Sementara itu di galeri marin turut memaparkan koleksi pada sayap timur serta koleksi-koleksi spesimen dan
ikan, batu karang, rangka ikan lumba-lumba, rangka artifak. Akibat dari pengeboman keseluruhan bahagian
paus, penyu belimbing dan lain lain koleksi marin. mamalia dan kebanyakan burung dan reptilia telah
Walaupun Muzium Selangor berasaskan bidang sains musnah sepenuhnya, kecuali koleksi entomologi yang
semula jadi terdapat juga galeri etnografi yang disimpan di pejabat di hujung barat bangunan. Kerja-
memaparkan koleksi etnografi seperti lembing, keris kerja menyelamat dan memindahkan bahan-bahan
panjang, perhiasan diri dan lain-lain koleksi yang terselamat giat dijalankan oleh pihak Jepun. Encik
kebanyakannya dari Negeri Sembilan. Bachik Bin Mohd Tahir , penjaga muzium mengetuai
Muzium Selangor sering menjadi perintis kepada usaha tersebut sambil dibantu oleh lebih dari 50 orang
beberapa Ekpedisi Saintifik telah dijalankan oleh kakitangan kerajaan dari sekitar Kuala Lumpur. Kesemua
Kurator-kurator di Tanah Melayu, Siam hingga Sumatera. koleksi dan bahan-bahan terselamat dipindahkan dan
Antaranya An Expedition to Mount Menuang Gasing, ditempatkan di Sekolah Convent Bukit Nenas, Kuala
Selangor oleh H.N. Ridley, An Expedition to some Lumpur.
Hills in Nakon Sri Tamarat,Peninsular Siam oleh H.M Selepas tentera Jepun Menyerah kalah, Leftenan
Pendlebury dan An Expedition to Korinchi Peak, Kolonel G. Archey telah ditugaskan oleh pihak British
Sumatera (1914) oleh H.M Pendlebury. untuk menguruskan muzium di Malaya. Kesemua
Muzium Selangor turut menyumbang kepakaran koleksi dan bahan Muzium Selangor dipindahkan sekali
penyelidikan dalam bidang penerbitan “Journal of the lagi ke Muzium Perak kerana sesi persekolahan telah
Federated Malay States Museums” sejak tahun 1905 bermula pada waktu itu. Pada bulan Mei, 1949, Dr W.
hingga 1941, dalam bidang zoologi, botani, geologi Linehan, selaku Pengarah Muzium pada ketika telah
dan etnologi dari semenanjung Malaysia dan negara memindahkan pejabat urusan dari Kuala Lumpur ke
jiran. Muzium Perak, Taiping.
Namun segalanya mula berubah apabila Jepun Dari 1945 hingga 1952, tiada muzium di sekitar Kuala
menyerang dan menakluk Malaya pada tahun 1942, Lumpur sehinggalah pada tahun 1952, Jeneral Sir
pihak British telah memindahkan koleksi serangga dan Gerald Templer telah mengarahkan pembinaan sebuah
buku-buku saintifik yang lebih bernilai di Muzium muzium sementara yang kecil di tapak asal Muzium
Selangor ke Jabatan Pertanian, dengan menjangkakan Selangor yang telah musnah. Bangunan sementara itu,
serangan udara ke atas muzium itu. Koleksi-koleksi berukuran 60 kaki dan lebar 30 kaki setinggi satu
lain, terpaksa ditinggalkan di muzium kerana tidak ada tingkat. Muzium kecil ini menempatkan dan
tempat alternatif untuk menyimpannya. Bagaimanapun, mempamerkan koleksi dan khazanah negara.
pada bulan Mei 1942, Dr.Tanakadate telah membawa Menariknya muzium sementara ini, tidak dinamakan
H.E Desch pegawai perhutanan memeriksa muzium sempena Negeri Selangor mahupun mewakili Kuala
dan koleksi serangga dan buku-buku yang telah dibawa Lumpur. Sir Gerald Templer menamakannya Muzium
ke Jabatan Pertanian dibawa kembali ke muzium. Pada Negara (sementara).
ketika itu Muzium Selangor telah pun diambil alih oleh Setelah hampir 8 tahun beroperasi pada tahun 1961,
tentera Jepun. Muzium Selangor ditutup kepada orang Muzium Negara sementara telah dirobohkan untuk
awam sehingga pelantikan para pegawai Jepun untuk memberi laluan pembinaan Muzium Negara baru.
menguruskan Muzium tersebut. Beberapa pegawai Cadangan pembinaan bangunan kekal yang baru
Jepun telah dilantik antaranya Dr Hino sebagai adalah hasil inisiatif Yang Teramat Mulia Tunku Abdul
pengarah, A.Mitikura sebagai timbalan pengarah, dan Rahman, Al Haj, bekas Perdana Menteri pertama
Dr. Takahashi sebagai pakar Entomologi, serta dua Malaysia. Muzium Negara kini tersergam indah di Jalan
orang jurutaip, dua orang artis dan dua orang pembantu Damansara ini telah direka bentuk oleh arkitek Ho Kok
penyelidik. Sebahagian pekerja asal muzium telah Hoe yang memaparkan ciri-ciri ketimuran, kemelayuan
dipanggil berkhidmat antaranya Encik Bachik Bin Mohd budaya dan identiti setempat. Muzium Negara dibuka
Tahir iaitu bekas kerani selaku penjaga muzium. Tidak secara rasmi pada 31 Ogos 1963 oleh Yang di-Pertuan
banyak aktiviti pengumpulan koleksi yang dilakukan Agong ke-3 oleh Tuanku Syed Putra Ibni Al-Marhum
oleh pengurusan Jepun dalam tempoh ini. Hanya Syed Hassan Jamalullail. Tan Sri Mubin Sheppard telah
terdapat beberapa penerbitan dan koleksi rama-rama, dilantik sebagai pengarah Muzium Negara yang
terutama Keluarga papilionidae, telah dihantar ke pertama. Kini tapak berusia 120 tahun di Jalan
Jepun sebagai koleksi peribadi Maharaja Jepun. Pada Damansara telah menyaksikan dan mengharungi
10 Mac 1945, iaitu cuti umum sempena sambutan pelbagai cabaran,suka duka sejarah tiga muzium
Hari tentera Laut Jepun, tentera Perikatan British telah berbeza yang menjadi tempat tersimpan sejarah dan
mengambil kesempatan menyerang dan menggugurkan khazanah negara ini untuk tatapan umum.

32

Innovative Forum on FORUM

ASEAN MUSEUMS TOWARDS
ACHIEVING SCIENCE

Pusat Pameran & Konvensyen IMPACT, Muang Thong,
Thailand

Artikel / Foto Mohd Khairill bin Jemangin

Pada 17 hingga 20 Ogos 2019, penulis telah berpeluang
untuk menghadiri Forum on ASEAN Museums Towards
Achieving Science bertempat di Pusat Pameran Dan
Konvensyen IMPACT, Muang Thong, Thailand. Forum
telah disertai oleh 23 orang peserta dari negara Brunei,
Singapura, Indonesia, Thailand, Vietnam, Laos, Filipina,
Cambodia dan Myanmar.

Penulis bersama-sama Pengarah National Science Museum Thailand, Forum bersama wakil-wakil muzium ASEAN ini diadakan
ahli-ahli panel dan peserta-peserta forum bersempena dengan Pameran Sains dan Teknologi
Negara 2019 di Thailand. Forum ini diselaraskan
bersama Muzium Sains Negara Thailand (NSM)
Bersama-sama dengan Akademi Sains dan Teknologi
Thailand (TAST) dan telah diurusetiakan oleh Akademi
Saintis Muda Thailand (TYSA). Tujuan utama forum ini
adalah untuk menggalakkan penyepaduan sains dan
teknologi serta agenda SDG (Sustainable Development
Goals) di kalangan muzium-muzium tempatan dan
muzium negara-negara ASEAN serta merancang untuk
mempromosikan kepentingan sains dalam masyarakat.

Pintu utama ke ruang pameran oleh Natural History Museum of Walaupun jadual forum agak padat namun penulis
Thailand (NHMT) tidak melepaskan peluang untuk melebarkan lagi
jaringan kenalan profesional terutamanya dalam bidang
permuziuman antara kalangan peserta yang hadir.
Kesempatan ini juga digunakan untuk melawat pameran
anjuran Muzium Sejarah Alam Semula Jadi Thailand
(NHMT) dan sempat bertemu dengan Ketua Taksidermi
NHMT dan berbincang secara tidak rasmi tentang
peluang kerjasama yang boleh dijalinkan terutama
dalam pembangunan modal insan kakitangan Muzium
Alam Semula Jadi khususnya taksidermi.

Penulis bergambar kenangan dengan Encik Wanchai Sukkasem, Sesi demonstrasi kaedah mengawet burung oleh Ketua Taksidermi,
Ketua Taksidermi, Natural History Museum Thailand Natural History Museum Thailand

33

BERITA BERGAMBAR LAWATAN KERJA KE MUZIUM PERAK

29.01.2019

Bergambar kenangan bersama staf Muzium Perak di ruang Pameran 135 Tahun Muzium Perak

Kakitangan Unit Khidmat Sains dan Teknikal (UKST) MAS memeriksa kondisi koleksi yang dipamerkan

Staf wanita MAS mengadakan perbincangan bersama Puan Noraini, Kakitangan MAS bergambar bersama Pengarah Muzium Perak,
Penolong Kurator Muzium Perak di perpustakaan Puan Nor Hanisah binti Ahmad

34

BENGKEL KAJIAN KEPERLUAN PENGGUNA BERITA BERGAMBAR
PEMBANGUNAN MUSECORE 2.0 SIRI I

6.3.2019 HINGGA 8.3.2019 (Memorial Tun Hussien Onn, Jalan Dato Onn,
Kuala Lumpur.

Kakitangan MAS yang menghadiri Bengkel Kajian Keperluan Pengguna Pembangunan Musecore 2.0 Siri 1
di Memorial Tun Hussien Onn, anjuran Bahagian Teknologi Maklumat , JMM dan MAMPU

BENGKEL 2: PENGESAHAN DOKUMEN SPESIFIKASI
KEPERLUAN BISNES BAGI PEMBANGUNAN
MUSECORE 2.0

14.10.2019 HINGGA 16.10.2019 (Hotel Klana Resort, Seremban.

Para peserta bergambar bersama urusetia

35

BERITA BERGAMBAR PROGRAM BICARA@MUZIUM

9.4.2019

Penceramah Dr. Izwandy bin Idris bersama moderator Encik Mohd Khairill bin Jemangin, Timbalan Pengarah Muzium Alam Semula Jadi

Koleksi spesimen marin Muzium Alam Semula Jadi terdiri daripada Peserta program tidak melepaskan peluang untuk melihat koleksi
awetan basah dan awetan kering turut dipamerkan kepada peserta marin yang dipamerkan
program Bicara@Muzium

Para jemputan yang hadir terdiri daripada pelbagai agensi kerajaan, Perkongsian ilmu tentang repositori khazanah marin negara oleh
swasta serta orang perseorangan Dr. Izwandy bin Idris, penceramah yang dijemput bagi program
Bicara@Muzium pada kali ini

36

OPEN HOUSE RAYA AIDILFITRI MOTAC BERITA BERGAMBAR

14.6.2019

Petugas daripada Jabatan Muzium Malaysia yang bertugas di Rumah Terbuka Raya anjuran MOTAC

OPEN HOUSE RAYA AIDILFITRI JMM

1.7.2019

Sambutan Hari Raya Aidilfitri Jabatan Muzium Malaysia

37

BERITA BERGAMBAR HARI MUZIUM ANTARABANGSA 2019 @SABAH

15.07.2019 HINGGA 20.7.2019

Peserta program tidak melepaskan peluang untuk melihat koleksi
marin yang dipamerkan.

Penglibatan kakitangan Muzium Alam Semula Jadi di dalam Hari Muzium Antarabangsa Peringkat Kebangsaan 2019
di Sabah

38

PERASMIAN PAMERAN RAJA KITA (MUZIUM DIRAJA) BERITA BERGAMBAR

5.8.2019

PERSIDANGAN ANMA KE-7, HOTEL PREMIERA,
KUALA LUMPUR

29.10.2019

39

BERITA BERGAMBAR KENALI MUZIUM BERSAMA KOMUNITI CHOW KIT

28.9.2019

Penglibatan kakitangan Muzium Alam Semula Jadi di program Kenali Muzium Bersama Komuniti Chow Kit, Kuala Lumpur

KURSUS ASAS RESIN

15.10.2019 HINGGA 17.10.2019

Kursus Asas Resin yang diadakan di Dewan Badminton, Muzium Diraja, Kuala Lumpur

40

Belasungkawa BELASUNGKAWA

TN.HAJI ABDULLAH ABU HASSAN

1941 – 2019

Artikel Mohammed Ali bin A.M Hj. Mohaideen

Tanggal 14 Julai 2019 ketika sebahagian
warga Jabatan Muzium Malaysia sedang
sibuk mempersiapkan diri untuk
penganjuran sambutan Hari Muzium
Antarabangsa di Sabah, kami dikejutkan
dengan berita kematian bekas kakitangan
dan mentor bidang taksidermi Jabatan
Muzium Malaysia iaitu Tuan Haji Abdullah
yang lebih mesra dengan panggilan Haji
Dollah dan ada juga kenalan rapatnya
yang menggelarnya Dollah Gajah.

Mengimbau kembali semasa pertemuan pertama
penulis dengan insan hebat ini ialah pada sekitar tahun
2003. Pada ketika itu Muzium Alam Semula Jadi
sedang dalam persiapan untuk menganjurkan pameran
berskala besar iaitu Pameran Kucing dan Burung
Eksotik. Penulis terlibat dalam kerja carian bahan dan
maklumat untuk pameran berkenaan yang telah
membawa penulis menjejakkan kaki ke Zoo Melaka
buat pertama kalinya atas urusan rasmi. Bersama-sama
Kurator ketika itu ialah Puan Farizawati bt Sabri dan
Encik Mohd Khairill bin Jemangin yang telah ditugaskan
untuk menguruskan kerja-kerja pemilihan spesimen
yang bakal dipamerkan untuk pameran tersebut.

Allahyarham sedang menyiapkan replika ikan di makmal Ilmu Kejadian Setelah selesai urusan, ketika hendak beredar balik
kami telah ditegur oleh seseorang yang kelihatan
berusia tetapi mempunyai susuk badan yang agak
tegap, “dari mana, Muzium KL ke?”. Sebaik sahaja
kami menjawab, “ya kami dari muzium”… lantas
individu tersebut bertanya lagi, “division mana?”.
Kami jawab lagi Muzium Alam Semula Jadi. Lalu
individu tersebut jawab “ohh….dari Division Natural
History ye”. Bermula dengan perbualan singkat itu
mulalah hati saya berbisik yang pakcik ini mesti
seseorang yang ada kaitan dengan Muzium Negara
ataupun dengan Bahagian Ilmu Kejadian. Lantas
pakcik itu terus memperkenalkan dirinya sebagai
Dollah dan beliau mengajak kami masuk ke galeri

41

BELASUNGKAWA pameran Zoo Melaka yang terletak tidak jauh dari perkhidmatan Encik Arne Dyhrberg pada tahun 1965,
pintu utama Zoo Melaka. Sambil menuju ke galeri kerja-kerja pengawetan telah digantikan oleh Encik
pameran kami sempat bertanyakan dengan Haji Wee Ho Cheng. Semasa di bawah bimbingan Encik
Dollah bagaimana beliau tahu mengenai Unit Ilmu Wee Ho Cheng (Pegawai Taksidermi), Encik Jeffrey
Kejadian Muzium Negara. Beliau hanya tersenyum Heah Soon Hock (Penolong Kurator), Syed Jamaludin
sambil menunjukkan beberapa hasil kerjanya di galeri (Pembantu Taksidermi) beliau telah meningkatkan
pameran tersebut. Semua hasil kerja beliau mirip kemahiran dalam bidang tersebut. Pada awal
seperti yang sering saya lihat tiap kali membuat penglibatan beliau hanya tertumpu pada kerja-kerja
pemeriksaan di Galeri C Balai Ilmu Kejadian, Muzium pengawetan burung. Namun melihat pada
Negara. Saya bertanya lagi, “Tuan Haji pun buat kerja- kesungguhan dan kemahiran dalam kerja-kerja
kerja taksidermi ke?”. Terukir senyuman lagi, lalu Tuan pengawetan, beliau turut diberi tugasan dalam
Haji Dollah menyatakan yang semua hasil kerjanya pengawetan spesimen yang lebih besar. Beliau juga
adalah hasil pembelajaran beliau ketika berkhidmat telah mengambil inisiatif sendiri dengan memohon
di bahagian Ilmu Kejadian, Muzium Negara. Ternyata belajar di School Of Taxidermy Nebraska secara
telahan saya sebelum itu ternyata benar dan terasa koresponden (secara pos). Kesungguhan dan penat
amat teruja sebenarnya ketika itu kerana berpeluang lelah beliau terbalas apabila pihak School of Taxidermy
berkenalan secara tidak sengaja dengan seorang Nebraska mengiktiraf hasil kerja membolehkan beliau
bekas kakitangan Bahagian Ilmu Kejadian yang sangat menggengam segulung Diploma In Taxidermy,
berpengalaman. Pertemuan itu akhirnya menjadi titik Nebraska, USA.
permulaan untuk kami mengenali seorang insan yang
hebat bernama Tuan Haji Abdullah Abu Hassan.

Allahyarham Tuan Haji Abdullah telah dilahirkan pada Allahyarham semasa menjalani latihan taksidermi di sebuah muzium di
28 Disember 1941 di Melaka sebelum memulakan luar negara
pendidikan awalnya di Methodist Boys School, Kuala
Lumpur. Ayahnya Allahyarham Encik Abu Hassan pula Pada tahun 1967 berdasarkan potensi dan
merupakan pemandu peribadi kepada Allahyarham kesungguhan beliau telah dinaikkan pangkat
Tan Sri Haji Mubin Sheppard yang merupakan sebagai Pembantu Muzium. Datuk Shahrum Bin
Pengarah Muzium Negara pada ketika itu. Setelah Yub, Pengarah Muzium Negara ketika itu sedang
tamat tingkatan lima, dalam tahun 1963 beliau telah dalam perancangan menghantar kakitangan Muzium
ditawarkan untuk bekerja di Muzium Negara sebagai Negara berkursus di luar negara untuk menimba
pekerja am merangkap penjaga muzium. Walaupun ilmu dan meningkatkan kepakaran dalam bidang
tugasnya sebagai penjaga muzium hanya di kaunter permuziuman. Pada tahun 1969 hingga 1970 Tuan
sahaja, selain membantu menjual buku-buku terbitan Haji Abdullah adalah salah seorang kakitangan yang
muzium, beliau sangat tertarik dengan kerja-kerja telah dihantar ke England untuk menimba ilmu dalam
yang dilakukan oleh kakitangan di Bahagian Ilmu bidang pengawetan binatang. Beliau pada awalnya
Kejadian. Beliau melihat kerja-kerja bahagian Ilmu ke Royal Albert Memorial Museum di bahagian
Kejadian sangat unik dan menarik. Beliau memohon Natural History Workshop, untuk belajar teknik
kebenaran daripada Allahyarham Tan Sri Haji Mubin scale model for insects. Tugasan ini agak berbeza
Sheppard untuk mempelajari bidang pengawetan.
Permohonannya diluluskan oleh Tan Sri Haji Mubin
Sheppard memberi kebenaran tetapi dengan
syaratnya hanya boleh dibuat selepas waktu bekerja
sahaja. Oleh yang demikian, setiap petang selepas
waktu kerja, beliau akan ke Bahagian Ilmu Kejadian
untuk membantu dalam kerja-kerja buruh. Bermula
dari situlah beliau berpeluang menerokai bahagian
Ilmu kejadian pada ketika itu sedang giat menjalankan
kerja-kerja pengawetan di bawah bimbingan Encik
Arne S.Dyhrberg, ketua taksidermi warga Denmark
yang dibawa khas dari Muzium Sejarah Semula Jadi
Bogor, Indonesia. Tambahan pula Bahagian Ilmu
Kejadian dalam proses mempersiapkan galeri
pamerannya yang bakal dibuka di Muzium Negara.
Setelah melihat kesungguhan dan minat yang
ditunjukkan oleh beliau, akhirnya beliau diserap ke
bahagian Ilmu kejadian untuk kerja-kerja pengawetan.

42

BELASUNGKAWA

Allahyarham sentiasa fokus dalam melaksanakan segala kerja yang Allahyarham turut melibatkan diri dengan kerja lapangan unit
diamanahkan kepadanya Ilmu Kejadian

dan baru kerana beliau terbiasa dengan kerja-kerja Setelah tamat latihan beliau telah kembali ke Malaysia
pengawetan. Malah tugasan ini memerlukan beliau, dan berkhidmat di Bahagian Ilmu Kejadian.
membuat spesimen kecil seperti carpet moth ke saiz Pengalaman dan kepakaran yang diperolehi ketika di
yang lebih besar menggunakan Bee Wax. Namun luar negara turut digunakan untuk mengembangkan
demikian dibawah tunjuk ajar pegawai di sana beliau kepakaran melalui menghasilkan awetan berkualiti
berjaya menghasilkan dua spesimen serangga. Pada dan tenaga pengajar kepada kakitangan muzium dan
masa yang sama beliau turut diajar dan didedahkan agensi-agensi lain. Beliau turut terlibat dalam pelbagai
dalam kerja-kerja pengendalian dan pengurusan ekpedisi saintifik dalam usaha mengumpul koleksi
koleksi selama 6 bulan. Kemudiannya beliau terus ke fauna di seluruh Malaysia. Pada tahun 1980an beliau
Royal Scotish Museum untuk belajar teknik casting telah dinaikkan pangkat sebagai Pembantu Muzium
ikan dan terlibat dalam kerja-kerja membuat replika Kanan dan ditempatkan di Bahagian Pengurusan
megatherium animal berukuran 30 kaki. Hampir Harta. Tahun berikutnya beliau telah dianugerahkan
tiga bulan meluangkan masa mempelajari selok Anugerah Perkhidmatan Cemerlang. Walaupun
belok teknik casting melibatkan pelbagai saiz dan ditempatkan di bahagian pengurusan harta beliau
spesimen. tetap dan masih lagi mengikuti ekpedisi dan kerja-
Beliau kembali ke London bagi meneruskan kursus kerja pengawetan spesimen. Setelah hampir 28 tahun
di Natural History North West selama 4 bulan untuk menabur bakti di Muzium Negara akhirnya beliau
meningkatkan ilmu pengetahuan dalam pengawetan. bersara pada 31 Disember 1991. Pada tahun 1992
Pelbagai pengalaman dan ilmu pengetahuan beliau menerima Pingat Pangkuan Negara (PPN)
yang bermanfaat diperolehi sepanjang beliau daripada Yang Di Pertuan Agong di Istana Negara.
berada luar negara. Beliau pulang Malaysia setelah Setelah bersara beliau meneruskan minat dan kerjaya
hampir setahun di perantauan untuk menimba ilmu sebagai penggiat taksidermi melalui penubuhan
pengetahuan dalam bidang permuziuman khususnya Zima Enterprise, sebuah syarikat miliknya yang
bidang taksidermi, diorama, moulding dan casting menawarkan perkhidmatan konsultasi dan kerja
serta model serangga skala besar. taksidermi, diorama, moulding casting, konservasi
spesimen dan kursus taksidermi kepada individu dan

43

BELASUNGKAWA agensi yang berminat. Jabatan Muzium Malaysia menghembuskan nafas terakhir pada 14 Julai 2019
turut menghantar kakitangan Muzium Alam Semula di kediamannya Taman Sri Rampai, Kuala Lumpur.
Jadi untuk mempelajari teknik dan meningkatkan Pemergiannya turut di rasai oleh segenap warga
kemahiran dalam berkaitan pengawetan spesimen. muzium dan penggiat taksidermi di Malaysia.
Selain daripada penulis, antara kakitangan Muzium Hilangnya sebutir permata yang tiada galang ganti
Alam Semula Jadi yang mengikuti latihan jangka yang turut mendedikasikan seluruh hidupnya untuk
panjang bersama beliau adalah Encik Mohd Ridhuan bidang taksidermi.
Akhiruddin, yang hampir 16 tahun mengikuti latihan “Allah lebih menyayangimu. InsyaAllah kami akan
dan bimbingan dari beliau. Beliau turut menjadi menyambung perjuangan ini. Damai dan istirehatlah
pakar rujuk dan memberi khidmat nasihat kepada di sana. “Semoga rohnya ditempatkan bersama para
IPT, agensi-agensi kerajaan yang berkaitan seperti syuhada dan solihin,”. Al fatihah.
Perhilitan, Perikanan, Muzium Negeri dan pelbagai
agensi pihak swasta.

Beliau seorang yang tegas dalam melaksanakan
tugas dan berprinsip namun mempunyai pekerti yang
unggul dalam kehidupan seharian. Perwatakannya
cukup disenangi, rajin, mudah mesra, tidak lokek
berkongsi ilmu pengetahuan turut menjadi faktor
kepada kepakaran dan kejayaan oleh insan hebat
ini. Minat beliau yang mendalam terhadap bidang
taksidermi ini tidak dapat disangkal dan beliau
membuktikan usia bukan penghalang untuk terus
menabur bakti. Namun segalanya berubah pada
usia 78 tahun apabila beliau disahkan menghidap
penyakit kanser usus. Setelah hampir 5 bulan
bertarung melawan penyakitnya akhirnya beliau

Penulis bersama dengan Allahyarham semasa kerja lapangan Walaupun sibuk dengan rutin kerjanya, Allahyarham kerap juga
di Melaka pada tahun 2004 melapangkan masa untuk memberikan tunjuk ajar dan bimbingan
secara percuma kepada kakitangan MAS hingga ke akhir usia sihatnya

44

Hakcipta dan terbitan :

MUZIUM ALAM SEMULA JADI
d/a MUZIUM DIRAJA

JALAN ISTANA, 50460 KUALA LUMPUR