ส่วนประกอบของระบบสุริยะ

สำหรับนักเรียนชัน้ ประถมศกึ ษำปี ที่ 4

ครู นิตยำ ทลู ตำ
ตำแหน่งครู วทิ ยฐำนะครูชำนำญกำรพเิ ศษ

ดวงอาทิตย์

มีอุณหภมู ปิ ระมาณ ๕,๕๐๐ องศาเซลเซยี ส
แตบ่ รเิ วณใจกลางรอ้ นมากกว่า สามารถสร้างพลงั งานได้
ดว้ ยตวั เอง พลังงานจากดวงอาทติ ยใ์ หค้ วามรอ้ น แสงสวา่ ง

และความอบอนุ่ แก่โลกของเรา

ดาวเคราะห์

เรามองเห็นดาวเคราะห์ได้ในท้องฟ้าเหมือนจดุ ของแสงทเ่ี คลอ่ื นทใี่ นหมู่
ดาวฤกษ์ จึงทาใหด้ ูคลา้ ยกบั ว่าดาวเคราะห์ขึ้นและตกเช่นเดียวกบั ดวงจันทร์

ที่เป็นบริวารของโลก ดาวเคราะห์จะสะท้อนแสงจากดวงอาทิตย์



ดาวพุธ

โคจรรอบดวงอาทิตย์ ๑ รอบ ใช้เวลาเพยี ง ๘๘ วนั และหมุนรอบตวั เองใช้
เวลา ๕๙ วนั ไม่มีดาวบริวาร ดาวพธุ เป็นดาวทไี่ ด้รบั ความร้อนจากดวง
อาทติ ย์มากท่สี ุด ไม่มีชน้ั บรรยากาศห่อหุ้มพ้นื ผิว จงึ รอ้ นและแหง้ แลง้
อณุ หภูมขิ องด้านสว่างและด้านมืดแตกต่างกันมาก จงึ ทาให้เราเรียกดาวพธุ
วา่ “เตาไฟแชแ่ ข็ง”เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๗ ยานมารีเนอร์๑๐ได้ส่งภาพมายงั โลก
เมื่อนาภาพมาตอ่ กันกไ็ ดภ้ าพของพืน้ ผิวดาวพุธซึง่ ขรุขระเตม็ ไปด้วยก้อนหนิ
และหลุมอกุ กาบาตท่ีเป็นแอ่งคล้ายชามหรืออ่างคลา้ ยกับพ้นื ผิวของดวงจนั ทร์



ดาวศกุ ร์
มขี นาดเล็กกว่าโลกเลก็ นอ้ ย จึงไดช้ ่อื วา่ เปน็ ฝาแฝดของโลก
โคจรรอบดวงอาทิตย์ใช้เวลา ๒๕๕ วนั และหมุนรอบตวั เองใช้เวลา ๒๔๓ วนั
โดยมีทศิ ทางการหมุนรอบตัวเองจากทศิ ตะวันออกไปทศิ ตะวนั ตก ซ่งึ ตรงขา้ มกับ
ดาวเคราะห์ดวงอื่น ๆ ไมม่ ีดาวบริวาร มีอุณหภูมิสงู ทสี่ ดุ เพราะบรรยากาศปก
คลมุ ไปดว้ ยแกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ทห่ี นาทบึ จึงเก็บความรอ้ นเอาไว้ พืน้ ผวิ มี
ลักษณะเป็นภูเขา หุบเขา และหลมุ บ่อ



ดาวศกุ ร์สวา่ งรองจากดวงอาทติ ยแ์ ละดวงจนั ทร์ ถ้าเหน็ ทางทิศตะวันตกในเวลา
ค่า เรียกว่า ดาวประจาเมอื ง ถา้ เหน็ ทางทิศตะวันออกในเวลาก่อนรุ่งอรุณ

เรยี กวา่ ดาวประกายพรกึ โดยเวลาท่เี ห็น คือ ก่อนดวงอาทติ ยข์ นึ้ หรอื หลังดวง

อาทิตย์ลับขอบฟ้าไปแลว้ ไม่เกนิ ๓ ช่ัวโมง

เม่อื ปี พ.ศ. ๒๕๑๗ ยานมารีเนอร์ ๑๐ เปน็ ยานอวกาศลา่ แรกทถ่ี า่ ยภาพเมฆของดาว
ศุกรไ์ ด้ ในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ ยานเวนารา ๙ เปน็ ยานอวกาศล่าแรกทีถ่ า่ ยภาพและทา่ แผนท่ี
พืน้ ผวิ ของดาวศกุ รไ์ ด้ และยานอวกาศทไี่ ดท้ ่าการส่ารวจดาวศกุ ร์อย่างละเอยี ดมาก คือ
ยานอวกาศแมกเจนแลน ส่ารวจเม่ือวนั ที่ ๒๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๓๔



โลก
โคจรรอบดวงอาทิตย์ ๑ รอบ ใช้เวลา ๓๖๕ วนั ๖ ชว่ั โมง ๙

นาที โลกหมนุ จากทิศตะวันตกไปทศิ ตะวันออก หรือหมนุ ทวนเข็มนาฬิกา แกน
ของโลกเอียงเป็นมมุ ประมาณ ๒๓ องศากับแนวตั้งฉากของระนาบวงโคจร จึงทา่
ให้เกิดฤดูกาลต่าง ๆ ขน้ึ บนโลก

โลกเปน็ ดาวเคราะห์ทม่ี ีลักษณะพเิ ศษ เพราะบนโลกมอี ากาศและน่้าซึง่
จ่าเปน็ สา่ หรับการด่ารงชีวิตของสงิ่ มชี ีวติ และเป็นดาวเคราะหด์ วงเดยี วที่พ้นื ผิว
ส่วนใหญ่ปกคลมุ ไปด้วยน่า้

โลกมีดวงจนั ทร์เปน็ บริวาร ๑ ดวง จะหมนุ รอบโลกและหมนุ รอบตวั เอง
๑ รอบ ใช้เวลา ๒๗ วัน ๗ ช่วั โมง ๔๓ นาที เนอ่ื งจากดวงจนั ทร์หมนุ รอบเร็วคน
บนโลกจงึ เห็นดวงจันทรเ์ พียงดา้ นเดียวตลอดเวลา

บนดวงจันทรไ์ มม่ สี งิ่ มีชีวติ อาศยั อยู่ อุณหภมู ใิ นเวลากลางวันสูงถึง ๑๒๗ องศา
เซลเซยี ส เวลากลางคืนมีอณุ หภูมิ –๑๕๐ องศาเซลเซียส พนื้ ผิวของดวงจนั ทร์

เตม็ ไปด้วยหลุมอุกกาบาตและปลอ่ งภเู ขาไฟที่ดบั แล้ว

ดาวอังคาร
มขี นาดเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลางประมาณ ๑/๒ ของโลก โคจรรอบดวงอาทิตย์ ๑ รอบ
ใชเ้ วลา ๖๘๗ วนั และหมุนรอบตวั เองใช้เวลา ๒๔ ช่วั โมง ๓๗ นาที มีแกนเอยี ง
เช่นเดยี วกบั โลก จงึ ท่าให้บนดาวองั คารมีฤดูกาลคลา้ ยกบั บนโลก มดี าวบรวิ าร ๒

ดวง ชื่อ โฟบอสและไดมอส ท้งั ๒ ดวงไมม่ ีบรรยากาศหอ่ หุ้ม

ดาวอังคารถอื เปน็ เทพเจ้าแห่งสงคราม และมักถูกเรยี กว่า ดาว
แดง เพราะมพี ื้นผิวสีแดง บรรยากาศมีอยเู่ บาบางมาก พื้นผวิ ขรุขระเตม็ ไปด้วย
หิน มีหลุมบ่อ มีปล่องภูเขาไฟ ฝนุ่ ละออง พายทุ รายท่รี ุนแรง และร่องรอยที่คาด

วา่ เปน็ การไหลของของเหลวมากอ่ น
เม่อื วันที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ ยานมารีเนอร์ ๔ ได้โคจร
ผ่านใกล้ดาวองั คารและได้ถา่ ยภาพกลบั มายังโลก ภาพดังกล่าวแสดงใหเ้ หน็
พน้ื ผวิ ของดาวอังคารมีหลมุ และบ่ออยมู่ ากมาย ต่อมายานไวกิง้ ๑ และ ๒ ลง
สา่ รวจเพอ่ื คน้ หาส่งิ มีชวี ติ บนดาวอังคาร แต่กไ็ ม่พบส่งิ มีชวี ิตใด ๆ

ในเดอื นกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ ยานมาร์สพาธไฟนเ์ ดอรไ์ ด้ลง
จอดบนพืน้ ผวิ ของดาวอังคาร ยานน้ไี ด้บรรทกุ รถขนาดเล็กช่ือโซเจอรเ์ นอรไ์ ป

ดว้ ย ทา่ ให้สามารถสา่ รวจหินและดนิ บนดาวองั คารไดเ้ ป็นบรเิ วณกว้าง

ลา่ สดุ ยานมารส์ โกลบอล เซอรเ์ วเยอรไ์ ดส้ ง่ ภาพหบุ เหวท่ีเป็นรอ่ งลกึ หรอื ท่ีเรยี กวา่
แคนยอน ซง่ึ คดเคีย้ วไปมาของพืน้ ผวิ ของดาวองั คารมายงั โลก

ดาวพฤหสั บดีเป็นดาวเคราะหแ์ ก๊สท่ีใหญ่ท่ีสดุ ในระบบสรุ ยิ ะ เป็นดาวท่ี

มเี นือ้ สารมากท่ีสดุ และมากกวา่ ดาวเคราะหท์ กุ ดวงท่เี หลอื รวมกนั ใชเ้ วลา
หมนุ รอบตวั เอง ๑ รอบเรว็ ท่ีสดุ ประมาณ ๙ ช่วั โมง ๕๕ นาที แต่โคจรรอบดวง

อาทิตย์ ๑ รอบ ใชเ้ วลานานถงึ ๑๒ ปี พืน้ ผิวปกคลมุ ดว้ ยแก๊สมองเหน็ เป็น
แถบสีของเมฆหนา มีพืน้ ท่ที ่เี ป็นพายซุ ง่ึ จะมีจดุ แดงขนาดใหญ่ แตใ่ จกลางมขี
นาเลก็ และเป็นหินแขง็ มีวงแหวนบาง ๆ ๑ วง มีดาวขนาดเลก็ เป็นบรวิ าร
อยา่ งนอ้ ย ๔๐ ดวง และดาวขนาดใหญ่เป็นบรวิ าร ๔ ดวง เรยี งกนั อยใู่ นแนว
เสน้ ศนู ยส์ ตู รของดาวพฤหสั บดี มีช่ือว่า ไอโอ ยโู รปา แกนิมีด และคลั ลิสโต

เม่อื ปี
พ.ศ. ๒๕๑๖ ยานอวกาศไพโอเนียร์ ๑๐ ขนึ้ ไปเฉียดดาวพฤหสั บดี และไดส้ ง่ ภาพถ่าย
ของดาวพฤหสั บดีกลบั มาจานวนมาก ในปี พ.ศ. ๒๕๒๒ ยานอวกาศวอยเอเจอร์ ๑
และ ๒ คน้ พบวงแหวนบาง ๆ ๓ ชน้ั บนดาวพฤหสั บดี และยานอวกาศกาลเิ ลโอได้
ถ่ายภาพบรรยากาศของดาวพฤหสั บดีและผ่านเขา้ ใกลด้ าวรวิ ารขนาดใหญ่ของดาว

พฤหสั บดีทงั้ ๔ ดวง



ดาวเสาร์
มลี กั ษณะคลา้ ยดาวพฤหสั บดี คือ มีพนื้ ผิวสีเหลอื ง
ซง่ึ เป็นแก๊สท่เี บามาก มีความหนาแนน่ นอ้ ยกวา่ ดาวเคราะหด์ วง
อ่ืน ๆ โคจรรอบดวงอาทติ ย์ ๑ รอบ ใชเ้ วลา ๒๙.๕ ปี หมนุ รอบ
ตวั เอง ๑ รอบ ใชเ้ วลา ๑๐ ช่วั โมง ๓๙ นาที มีดาวบรวิ ารมากกว่า
๓๐ ดวง ดวงท่มี ีขนาดใหญ่ท่สี ดุ มีช่ือวา่ ไตตนั

ดาวเสารม์ ขี นาดเท่าดาวพธุ และเป็นดาวบริวารดวงเดียวท่มี ี
บรรยากาศหอ่ หมุ้ เมฆหมอกท่ปี กคลมุ ดาวเสารน์ นั้ เย็นจดั มีอณุ หภมู ิ –๑๘๕

องศาเซลเซียส ดาวเสารม์ วี งแหวน ๖ วง และวงเล็ก ๆ ประมาณ ๑ แสนวงท่ี
เป็นกอ้ นหินและชิน้ นา้ แขง็ ลอ้ มรอบ

ในปี พ.ศ. ๒๕๒๒ ยานอวกาศไพโอเนียร์ ๑๑ ผา่ นเขา้ ใกล้

ดาวเสารแ์ ละไดส้ ง่ ภาพดาวเสารม์ ายงั โลกเป็นครงั้ แรก ตอ่ มายานวอยเอเจอร์
ไดส้ ง่ ภาพท่ใี หร้ ายละเอยี ดมากขึน้
ดาวยูเรนัสหรอื ดาวมฤตยู

ดาวยเู รนสั เป็นดาวเคราะหแ์ ก๊สท่ีมีขนาดใหญ่เป็นลาดบั ท่ี ๓
โคจรรอบดวงอาทิตย์ ๑ รอบ ใชเ้ วลา ๘๔ ปี และหมนุ รอบตวั เองใชเ้ วลา ๑๗

ช่วั โมง

มีการคน้ พบว่า ดาวยเู รนสั มวี งแหวนลอ้ มรอบคลา้ ยดาว
พฤหสั บดแี ละดาวเสาร์ วงแหวนประกอบดว้ ยชิน้ นา้ แข็งมืดท่เี คล่อื นไหว

บรรยากาศของดาวยเู รนสั ส่วนใหญ่เป็นแก๊สไฮโดรเจน ท่เี หลอื เป็นฮีเลยี มและ
แก๊สอ่นื ๆ บรรยากาศชนั้ บนมฮี ีเลยี มจานวนมากจึงทาใหด้ าวยเู รนสั มสี ฟี า้ อม

เขียว แกนกลางเป็นหนิ แข็งขนาดเลก็ มอี ณุ หภมู ิท่พี ืน้ ผิว –๒๑๐ องศา
เซลเซยี ส ดาวบรวิ ารมี ๒๑ ดวง

ดาวเนปจูน ดาวสมุทร หรอื ดาวเกตุ
ดาวเนปจนู เป็นดาวเคราะหแ์ ก๊สดวงท่ี ๔ โคจรรอบดวง
อาทติ ย์ ๑ รอบ จงึ ใชเ้ วลาถงึ ๑๖๕ ปี และหมนุ รอบตวั เอง ๑ รอบ ใชเ้ วลา ๑๕
ช่วั โมง มีดาวบรวิ าร ๘ ดวง ดวงท่ใี หญ่ท่ีสดุ ช่ือ ทริตนั และเนรีด โดยดาวทรติ นั
หมนุ รอบดาวเนปจนู ในทิศทางตรงกนั ขา้ มกบั ทิศทางการหมนุ ของดาวเนปจูน

ในปี พ.ศ. ๒๕๓๒ ยานอวกาศวอยเอเจอร์ ๒ ผ่านไปเฉียด

ดาวเนปจนู และตรวจพบวงแหวนบางส่วนของดาวเนปจนู เป็นวงแหวนท่มี ดื
มากจนสงั เกตไมเ่ หน็ จากโลก ซง่ึ มคี วามสมบรู ณ์ ๔ วง และท่ไี มส่ มบรู ณอ์ กี

หลายวง
ดาวเคราะหใ์ นระบบสรุ ิยะสามารถแบง่ ประเภทโดยใชเ้ กณฑ์

ในการแบ่งท่ตี า่ งกนั ไดด้ งั นี้
๑. ใชร้ ะยะทางจากโลกถงึ ดวงอาทิตยเ์ ป็นเกณฑ์
● ดาวเคราะหว์ งใน คือดาวเคราะหท์ ่ีอย่หู ่าง

จากดวงอาทติ ยน์ อ้ ยกว่าโลก ไดแ้ ก่ ดาวพธุ และ ดาวศกุ ร์

● ดาวเคราะหว์ งนอก คอื ดาวเคราะหท์ ่อี ยู่
หา่ งจากดวงอาทติ ยม์ ากกว่าโลก ไดแ้ ก่ ดาวองั คาร ดาวพฤหสั ดาวเสาร์ ดาว

ยเู รนสั และ ดาวเนปจนู
๒. ใชล้ กั ษณะพืน้ ท่ผี ิวเป็นเกณฑ์

● ดาวเคราะหห์ นิ ไดแ้ ก่ ดาวพธุ ดาวศกุ ร์
โลก และดาวองั คาร

● ดาวเคราะหแ์ ก๊ส ไดแ้ ก่ ดาวพฤหสั บดี

ดาวเสาร์ ดาวยเู รนสั และดาวเนปจนู

ดาวเคราะหน์ อ้ ย
เป็นเศษหินหรอื ส่วนผสมของหินกับโลหะชน้ิ ใหญ่ ๆ มจี า่ นวน
มากในระบบสุรยิ ะ เป็นบรวิ ารของดวงอาทิตย์ มแี ถบการโคจรอย่รู ะหวา่ งดาว
องั คารและดาวพฤหัสบดซี ึ่งเรียกว่า แถบดาวเคราะห์นอ้ ย

มีรูปรา่ งแปลกประหลาด ขรขุ ระ
และมีขนาดตา่ ง ๆ กัน สว่ นใหญม่ ีเส้นผา่ นศูนย์กลางขนาด ๘๐ กิโลเมตร เชน่ ดาวเคราะหน์ อ้ ย

แกสปรามขี นาดยาวกว่า ๒๐ กโิ ลเมตร มีรปู ร่างไม่สม่าเสมอและเต็มไปด้วยหลุมอุกกาบาต



ดาวเคราะหน์ อ้ ยดวงแรกและใหญท่ ีส่ ดุ มชี ่ือวา่ ดาวเคราะห์น้อยซี
เรส มเี ส้นผ่านศนู ย์กลาง ๗๖๘ กโิ ลเมตร ในอดีตนกั วิทยาศาสตร์เชอื่ วา่ มีดาว

เคราะห์ดวงหน่งึ โคจรเขา้ ชนโลก จนทา่ ให้ไดโนเสาร์สูญพันธุ์

ดาวหาง

เป็นกอ้ นน้่าแข็งสกปรกที่ไม่มแี สงสว่างในตัวเอง มีวงโคจรรอบ
ดวงอาทิตยเ์ ปน็ วงรีมาก รปู รา่ งและความสว่างจะแตกต่างกนั ไปตามระยะทางท่ี

อยู่ห่างจากดวงอาทติ ย์ ขณะอยไู่ กลจากดวงอาทติ ย์จะไมม่ ีหางและแสงสว่าง
เมอ่ื เขา้ ใกล้ดวงอาทติ ย์จะขยายขนาดใหญ่ขึ้นและสว่างมากขนึ้ ประกอบด้วย

สว่ นสา่ คญั ๓ ส่วน คือ
๑. ส่วนแกนกลาง ประกอบด้วยอนภุ าคนา่้ แข็ง ไอน้า่ และแก๊ส

ท่ีเยน็ จดั เป็นสว่ นที่สวา่ งท่สี ุด
๒. สว่ นหวั เป็นกลมุ่ ไอน่้า ฝนุ่ และแกส๊ ทร่ี ะเหยออกมาจาก

แกนกลางแลว้ ห้มุ แกนกลางอยโู่ ดยรอบ
๓. ส่วนหาง แบง่ เปน็ ๒ ชนดิ คือ หางแก๊ส เป็นทางตรงสนี า้่
เงนิ ถูกผลกั ออกโดยสนามแมเ่ หล็กในลมสรุ ิยะ ท่าใหม้ ีทิศตรงกันข้ามกบั ดวง

อาทิตย์ หางฝุ่น ประกอบด้วยฝุ่นหรืออนภุ าคอน่ื ๆ สะท้อนแสงใหเ้ ห็นเปน็ สี
เหลอื งขาวเปน็ หางโค้งออกจากทางโคจรของดาวหาง
ดาวหางแบง่ ออกเป็น ๒ กลมุ่ ได้แก่ ดาวหางทม่ี วี งโคจรแน่นอน
และดาวหางทีม่ วี งโคจรไม่แน่นอน
ดาวหางฮัลเลย์มวี งโคจรท่ีแนน่ อน การโคจรของดาวหางฮัลเลย์

ส่วนใหญจ่ ะอยู่ในท่หี นาวเยน็ หา่ งไกลจากดวงอาทิตย์และโลก ซึ่งจะมาปรากฏ
ให้เห็นทุก๗๖ ปี คร้งั สดุ ทา้ ยมาปรากฏเมอ่ื พ.ศ. ๒๕๒๙
ดาวหางชเู มกเกอร์-เลวี ๙ เป็นดาวหางทีถ่ ูกดงึ ดูดให้เคล่ือนที่

รอบดาวพฤหสั บดแี ทนที่จะโคจรรอบดวงอาทติ ย์ และจากอทิ ธิพลของแรงโน้ม

ถ่วงของดาวพฤหัสบดีทา่ ให้ดาวหางแตกเป็น ๒๑ ชิ้น แล้วเคลอ่ื นท่เี ข้าชนดาว
พฤหสั บดเี มอื่ พ.ศ. ๒๕๓๗

ดาวหางเฮลบอพพ์ได้ชือ่ ว่าเป็นดาวหางท่มี ีขนาดใหญ่ท่สี ุดและ
สว่างทส่ี ุด เขา้ มาใกล้โลกทสี่ ดุ ระหวา่ งปลายเดือนมนี าคมถึงตน้ เดอื นพฤษภาคม

พ.ศ. ๒๕๓๘

อกุ กาบาต
เป็นกอ้ นหินหรอื วตั ถนุ อกโลกท่ีโคจรอยทู่ ั่วไปในระบบสรุ ิยะ
โดยมักอยูเ่ ปน็ แถบ โคจรรอบดวงอาทติ ย์ เรยี กว่า แกนอุกกาบาต เม่อื เขา้ มาอยู่
ในบรรยากาศของโลกด้วยความเร็วประมาณ ๑๒–๗๒ กโิ ลเมตร/วนิ าที ท่ีความ
สูงประมาณ ๑๒๐ กิโลเมตร มันจะเสยี ดสีกบั อากาศ ท่าใหก้ อ้ นอกุ กาบาตรอ้ น
มากจนลุกสวา่ ง และเม่อื ลงมาถึงความสงู ๖๐ กิโลเมตร อุกกาบาตส่วนใหญจ่ ะ
ไหม้จนหมดท่าให้เกดิ แสงเรอื งเป็นทางสว่างในท้องฟา้ ชาวบา้ นเรยี กว่า ดาวตก
หรอื ผีพุ่งไต้ แตถ่ ้าอกุ กาบาตมีขนาดใหญม่ ากเหลอื จากการเสียดสกี บั บรรยากาศ
กจ็ ะตกลงมาบนโลกเกิดเปน็ ลกู อกุ กาบาตและหลุมอกุ กาบาตขึ้น





ใหน้ ักเรียนอ่ำนแล้วครูจะส่ง
แบบฝึ กหดั ไปใหท้ ำน่ะคะ่