บทที่3 การวิเคราะห์ความต้องการของผู้ใช้ (1)

Information
Systems Analysis
and Design

Chapter 3

การวเิ คราะหค์ วามตอ้ งการของผู้ใช้

อาจารย์ นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ดโ์ิ สภณ

Email : [email protected]

Chapter 3

ลาดบั หัวขอ้

แผนภาพกระแสข้อมูล (Data Flow Diagram)
วัตถุประสงคข์ องการสร้างแผนภาพกระแสข้อมลู (DFD)
สัญลักษณ์ทใ่ี ช้ในแผนภาพกระแสขอ้ มูล (DFD)
กฎเกณฑ์การเขียนแผนภาพกระแสข้อมลู (DFD)
ขัน้ ตอนการเขยี นแผนภาพกระแสข้อมลู (DFD)
วธิ กี ารสร้างแบบจาลองขนั้ ตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD
แผนภาพ DFD ของระบบร้านขายหนังสอื ออนไลน์

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพกระแสข้อมลู (Data Flow Diagram)

แผนภาพกระแสข้อมูล (Data Flow Diagram)

 เปน็ แผนภาพกระแสข้อมลู (DFD)ท่มี ีการวิเคราะห์แบบในเชงิ โครงสรา้ ง
 เปน็ เครอ่ื งมือในการพฒั นาระบบงาน
 แสดงความสมั พันธ์ระหวา่ งโปรเซสกบั ขอ้ มูลทเี่ กี่ยวข้อง
 โดยข้อมูลในแผนภาพทาให้ทราบวา่

ขอ้ มลู

มาจากไหน ไปทีไ่ หน เกบ็ ที่ใด เกดิ
เหตุการณ์ใด
ระหว่างทาง

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพกระแสข้อมลู (Data Flow Diagram) (ตอ่ )

 ในการวเิ คราะหร์ ะบบเชงิ โครงสรา้ งมักจะใช้แผนภาพ DFD เปน็ เครอื่ งมอื แสดงทิศทางการ
ส่งผ่านขอ้ มลู ในระบบ

 โดยแผนภาพ DFD เป็นแผนภาพทีน่ ิยมใช้กันอยา่ งแพร่หลายเพือ่ ช่วยใหน้ กั วเิ คราะห์สามารถ
นาไปใชร้ ะบบทเี่ พมิ่ เติมความตอ้ งการเข้าไปใหม่

 สามารถนาไปใชเ้ พื่อการส่อื สารใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจตรงกนั ระหวา่ งนกั วเิ คราะห์ระบบกับ
โปรแกรมเมอร์ หรือนกั วิเคราะห์ระบบกบั ผู้ใชร้ ะบบ

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพกระแสขอ้ มลู (Data Flow Diagram) (ตอ่ )

ขั้นตอนของการวิเคราะห์เพอ่ื สรา้ งแผนภาพกระแสข้อมลู น้ี เริม่ จาก

 ศกึ ษารูปแบบการทางานในลกั ษณะ Physical ของระบบงานเดิม
 ดาเนินการวเิ คราะห์เพื่อไดแ้ บบจาลอง Logical ของระบบงานเดิม
 เพ่ิมเตมิ การทางานใหม่ หรือปรบั ปรุงสิ่งทตี่ อ้ งการในแบบจาลอง Logical
 พฒั นาระบบงานใหม่ในรปู แบบของ Physical

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพกระแสข้อมูล (Data Flow Diagram) (ต่อ)

ความแตกต่างระหว่าง Physical กับ Logical

 Logical เป็นการอธิบายการดาเนนิ งานในระบบว่ามกี ารทางานและความต้องการใดบา้ งโดย
ไมค่ านึงถงึ เทคโนโลยี หรือโปรแกรมภาษาใดๆ ท่ีนามาตดิ ตัง้ ใช้งาน

 Physical เป็นการอธบิ ายว่ามีการดาเนนิ งานอย่างไร และยงั มกี ารแสดงถงึ ประสิทธภิ าพของ
เทคโนโลยีทีเ่ ลือกมาติดตัง้ ใชง้ านเพอ่ื สนองความตอ้ งการ และแสดงขอ้ จากัดของเทคโนโลยี
น้ันๆ ด้วย

รปู แสดงขัน้ ตอนการวเิ คราะหเ์ พ่ือไปส่กู ารออกแบบ

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วัตถุประสงค์ของการสรา้ งแผนภาพกระแสข้อมลู

วัตถุประสงคข์ องการสร้างแผนภาพกระแสข้อมูลนเี้ พื่อ

 เป็นแผนภาพท่ีสรปุ รวมขอ้ มูลทัง้ หมดทไี่ ด้จากการวิเคราะหใ์ นลักษณะของรูปแบบทีเ่ ป็น
โครงสรา้ ง

 เป็นข้อตกลงรว่ มกันระหว่างนกั วเิ คราะห์ระบบและผู้ใช้งาน
 เปน็ แผนภาพทใ่ี ช้ในการพัฒนาต่อในข้ันตอนของการออกแบบระบบ
 เปน็ แผนภาพทใ่ี ชใ้ นการอา้ งอิง หรอื เพื่อใชใ้ นการพัฒนาต่อในอนาคต
 ทราบทมี่ าท่ไี ปของขอ้ มลู ท่ไี หลไปในกระบวนการต่างๆ (Data and Process)

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ตวั อย่างภาพกระแสขอ้ มลู

มุมมองของแผนภาพกระแสข้อมูลนี้ ผูใ้ ชง้ านกลมุ่ ตา่ งๆมองในรายละเอยี ดในลกั ษณะตา่ งๆคือ

• ลกู ค้าหรือผใู้ ชง้ านมอง DFD เพ่อื เหน็ ภาพรวมของระบบ
• โปรแกรมเมอรม์ อง DFD เพอื่ เป็นการแสดงรายละเอียด และเปน็ โมเดลท่ีใช้ประกอบในการเขยี น

โปรแกรม

• นักวเิ คราะห์ระบบมอง DFD เพ่อื เห็นภาพรวมของระบบ และแสดงรายละเอยี ดของระบบ

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

สญั ลักษณท์ ่ใี ช้ในแผนภาพกระแสขอ้ มลู

แผนภาพ DFD เป็นแบบจาลองกระบวนการท่ีใชส้ ญั ลักษณใ์ นการนาเสนอ ซ่งึ สญั ลักษณท์ ่ี
สามารถนามาใชเ้ ขียนแผนภาพ DFD จะมีท้งั ของ Gane & Sarson และ Yourdone/Demacro

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

กฎเกณฑก์ ารเขยี นแผนภาพกระแสขอ้ มูล

การนาสัญลักษณ์ข้างต้นมาใช้งาน

2 แสดงเลขอา้ งอิงของกระบวนการที่ 2 คือ ลงทะเบียน

ลงทะเบยี น

นกั ศึกษา แสดงเอน็ ทิต้ีภายนอก คือ นกั เรียน

D1 ขอ้ มูลการลงทะเบยี น แสดงเลขอา้ งอิง D1 คือ ท่ีจดั เกบ็ ขอ้ มูลการลงทะเบียน

ชื่อกระบวนการ และเลขอา้ งอิงกระบวนการ ตอ้ งไมซ่ ้ากนั
หน่วยเกบ็ ขอ้ มูล ซ้าได้
ซ้าได้ แต่จะใชส้ ญั ลกั ษณ์พิเศษเพิม่ เติม
เอน็ ทิต้ีภายนอก

สญั ลกั ษณต์ ่างๆของแผนภาพกระแสข้อมลู ตา่ งก็มคี วามหมายในตวั เอง ดงั นั้นการออกแบบ

แผนภาพกระแสขอ้ มลู จึงต้องมกี ฎเกณฑต์ า่ งๆ เพอ่ื แสดงถงึ ความถูกตอ้ งในการเขียนแผนภาพ โดย

สัญลักษณ์ของแผนภาพไม่สามารถเชื่อมตอ่ กันได้ทุกสัญลักษณ์ แตต่ อ้ งตดิ ตอ่ เชอื่ มดว้ ยโปรเซส โดย

ตวั อยา่ งดงั น้ี

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

กฎเกณฑก์ ารเขยี นแผนภาพกระแสข้อมลู (ต่อ)

แผนภาพ DFD ทถ่ี ูกต้อง

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

กฎเกณฑก์ ารเขยี นแผนภาพกระแสขอ้ มูล (ต่อ)

แผนภาพ DFD ทไ่ี มถ่ กู ตอ้ ง

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ข้ันตอนการเขียนแผนภาพกระแสขอ้ มลู

ในการเขยี นแผนภาพกระแสข้อมูล(DFD) นอกจากผเู้ ขยี นต้องเรียนรู้สญั ลกั ษณต์ า่ งๆ ท่ีใช้งาน
รวมท้ังหลักการใชง้ านของสญั ลกั ษณ์ต่างๆแลว้ การเขียนแผนภาพกระแสข้อมลู ยงั มสี ว่ นประกอบอ่ืนๆที่
เก่ยี วข้องอกี ซึ่งประกอบไปดว้ ยข้ันตอนทส่ี าคญั ตา่ งๆดงั นี้

 วิเคราะหใ์ ห้ไดว้ า่ ระบบประกอบไปดว้ ย Boundaries หรือบุคคล หนว่ ยงานใดบ้างทีเ่ กี่ยวขอ้ ง
ระบบ

 ดาเนินการออกแบบระบบในระดับหลกั การ หรือ Context Diagram
 วเิ คราะห์ขอ้ มลู ในระบบวา่ ควรมีข้อมลู ใดบา้ ง
 วเิ คราะหก์ ระบวนการ หรือโปรเซสในระบบว่า ควรมโี ปรเซสหลักใด และประกอบไปด้วย

โปรเซสย่อยอะไรบ้าง โดยอาจทาเปน็ Process Hierarchy Chart ท่ีแสดงถงึ โปรเซสหลกั
และโปรเซสย่อยในระดบั ต่างๆ
 ดาเนินการเขยี นแผนภาพกระแสข้อมลู ในระดับตา่ งๆ
 ทาการตรวจสอบ Balancing และปรับแกจ้ นไดแ้ ผนภาพกระแสข้อมลู ทสี่ มบรู ณ์ และถกู ตอ้ ง

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ข้นั ตอนการเขียนแผนภาพกระแสขอ้ มลู (ตอ่ )

 Boundaries หรอื External Entity

 สามารถเป็นไดท้ ัง้ บุคคล, องคก์ ร, หน่วยงาน
 ซงึ่ ในการพจิ ารณาเพอ่ื ระบลุ งไปใน DFD จะพจิ ารณาถึงสว่ นทร่ี ะบบไมส่ ามารถควบคุมได้ แต่

มีส่วนเก่ยี วข้องกับระบบ
 เชน่ ระบบลงทะเบยี นจะประกอบไปดว้ ย Boundaries ดงั น้ี คอื นกั ศกึ ษา แผนกทะเบียนและ

วดั ผล อาจารย์ คณบดี
 อยา่ งไรก็ตาม Boundaries นี้ก็อาจใชค้ าแทนอน่ื ๆก็ได้ เช่น Source, Destination,

Terminator, Entities เป็นต้น

Boundaries สามารถทาซ้าไดด้ ว้ ยการใชเ้ คร่ืองหมาย \ ตรงมุมซา้ ย

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ขน้ั ตอนการเขียนแผนภาพกระแสขอ้ มูล (ต่อ)

กฎของ External Entity

 ข้อมลู จาก External Entity จะวิง่ ไปสู่อกี External Entity หนง่ึ โดยตรงไมไ่ ด้ จะตอ้ งผา่ น
Process ก่อนเพื่อประมวลข้อมูลน้นั จึงได้ข้อมลู ออกไปสู่อีก External Entity

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ขน้ั ตอนการเขยี นแผนภาพกระแสข้อมูล (ตอ่ )

 Data store
 คือแหลง่ เก็บขอ้ มลู เชน่ ข้อมลู นักศกึ ษา, ข้อมลู บุคลากร
 โดยภายในสัญลกั ษณ์สามารถทจ่ี ะมเี ลขประจาขอ้ มูลระบุได้ เชน่ D1, D2 เปน็ ต้น

• ลกู ศรจาก Data Store หมายถึง Input
• ลูกศร Process ไปยัง Data Store หมายถงึ Output
• ลูกศรสองทาง หมายถึง Input/output

เช่น

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ Output มีความหมายรวมถึงการอปั เดต
ข้อมูล หรือการสร้างข้อมูลใหม่ ส่วนใหญ่
แผนภาพกระแสข้อมูลในระดบั ที่ 1 Data
store มกั จะเป็ น input/output

อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ขน้ั ตอนการเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล (ตอ่ )

กฎของ Data Store

 ขอ้ มูลจาก Data Store หนง่ึ จะวิ่งไปสู่อกี Data Store หนึ่งโดยตรงไมไ่ ด้ จะต้องผา่ นการ
ประมวลผลจาก Process กอ่ น

 ขอ้ มูลจาก External Entity จะวิง่ เข้าสู่ External Entity โดยตรงไมไ่ ด้

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ขน้ั ตอนการเขยี นแผนภาพกระแสข้อมลู (ต่อ)

 Process

 คือ กระบวนการท่ตี ้องทาในระบบ
 งานที่ดาเนินการ/ตอบสนองข้อมูลท่รี ับเขา้ หรอื ดาเนินการ/ตอบสนองต่อเงื่อนไข/ สภาวะใดๆ

ที่เกดิ ข้ึน ไม่ว่าขน้ั ตอนการดาเนินงานน้ันจะกระทาโดยบคุ คล หน่วยงาน หนุ่ ยนต์ เครอ่ื งจกั ร
หรอื เครอื่ งคอมพิวเตอรก์ ต็ าม
 โดยจะเป็นกริยา เชน่ ลงทะเบียน เพิกถอนวิชา เพ่ิมวชิ า พมิ พ์รายงาน เป็นตน้
 จานวนโปรเซสควรมีอยรู่ ะหวา่ ง 2-7 โปรเซส หรือควรอย่ใู นระหว่าง 7 บวกลบดว้ ย 2

การลาดบั หมายเลขโปรเซสไม่ไดห้ มายถึงการทางานตอ้ งทางานตามลาดบั ของโปรเซส และโปรเซสไมส่ ามารถทาการซ้า

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ขัน้ ตอนการเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล (ต่อ)

กฎของ Process

 ตอ้ งไมม่ ีข้อมลู รับเข้าเพยี งอยา่ งเดียว โดยไมม่ กี ารสง่ ข้อมูลออกจากข้ันตอนการทางาน
(Process) เรียกข้อผิดพลาดชนิดนีว้ ่า “Black Hole” เนอ่ื งจากข้อมลู ทรี่ บั เข้ามาแลว้ สญู
หายไป

 ต้องไมม่ ีข้อมลู ออกเพยี งอยา่ งเดยี ว โดยไม่มีขอ้ มลู เข้าสู่ Process เลย
 ขอ้ มูลรับเขา้ จะตอ้ งเพยี งพอในการสรา้ งข้อมลู สง่ ออก กรณที ่ีมีข้อมูลที่รบั เขา้ ไม่เพียงพอในการ

สร้างขอ้ มูลสง่ ออกเรยี กวา่ “Gray Hole” โดยอาจเกิดจากการรวบรวมข้อเท็จจรงิ และข้อมลู
ไม่สมบรู ณ์ หรอื การใช้ชอื่ ข้อมูลรบั เขา้ และข้อมูลสง่ ออกผดิ
 การตง้ั ช่อื Process ตอ้ งใชค้ ากรยิ า (Verb) เช่น Prepare Management Report,
Calculate Data สาหรบั ภาษาไทยใชเ้ ปน็ คากริยาเช่นเดียวกนั เช่น บนั ทึกข้อมูลใบสงั่ ซอ้ื
ตรวจสอบข้อมลู ลูกค้า คานวณเงินเดือน เป็นตน้

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ข้นั ตอนการเขียนแผนภาพกระแสข้อมลู (ต่อ)

 Data Flow

 เปน็ การส่อื สารระหว่างข้นั ตอนการทางาน (Process) ต่างๆ และสภาพแวดล้อมภายนอกหรอื
ภายในระบบ

 โดยแสดงถงึ ข้อมลู ทีน่ าเข้าไปในแตล่ ะ Process และขอ้ มลู ทสี่ ่งออกจาก Process
 ใชใ้ นการแสดงถงึ การบนั ทกึ ขอ้ มูล การลบขอ้ มลู การแก้ไขข้อมูลตา่ งๆ ในไฟล์หรอื ใน

ฐานข้อมูล

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

ข้ันตอนการเขียนแผนภาพกระแสข้อมลู (ตอ่ )

กฎของ Data Flow

 ช่ือของ Data Flow ควรเป็นชอื่ ของข้อมูลทส่ี ง่ โดยไมต่ อ้ งอธบิ ายว่าส่งอยา่ งไร ทางานอยา่ งไร
 Data Flow ตอ้ งมีจุดเร่ิมตน้ หรือสนิ้ สดุ ที่ Process เพราะ Data Flow คอื ขอ้ มลู นาเข้า

(Inputs) และข้อมูลส่งออก (Outputs) ของ Process
 Data Flow จะเดินทางระหวา่ ง External Entity กับ External Entity ไมไ่ ด้
 Data Flow จะเดนิ ทางจาก External Entity ไป Data Store ไม่ได้
 Data Flow จะเดินทางจาก Data Store ไป External Entity ไมไ่ ด้
 Data Flow จะเดินทางระหวา่ ง Data Store กบั Data Store ไมไ่ ด้

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วิธกี ารสรา้ งแบบจาลองข้ันตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD

เมื่อรูจ้ กั กับแนวคดิ สัญลักษณ์ และกฎเกณฑต์ า่ งๆ กส็ ามารถนามาสรา้ ง DFD ได้
ตามลาดับดังน้ี

 สรา้ งแผนภาพบรบิ ท (Context Diagram)
 แบ่งยอ่ ยแผนภาพ (Decomposition of DFD)
 ตรวจสอบสมดลุ ของ DFD (Balancing DFD)

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วธิ ีการสร้างแบบจาลองข้นั ตอนการทางานของระบบด้วย DFD (ต่อ)

สรา้ งแผนภาพบริบท (Context Diagram)

 คอื การออกแบบในระดับหลกั การ เป็นแผนภาพหรอื ไดอะแกรมท่ีแสดงเพยี งหนึ่ง
กระบวนการ

 เป็นแผนภาพกระแสข้อมลู ระดบั บนสดุ ที่แสดงภาพรวมการทางานของระบบที่มคี วามสัมพันธ์
กับสภาพแวดล้อมภายนอกระบบ ทงั้ ยงั แสดงให้เหน็ ขอบเขต และเส้นแบง่ เขตของระบบท่ี
ศึกษาและพัฒนา

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วิธกี ารสร้างแบบจาลองขัน้ ตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD (ต่อ)

การสร้างแบบจาลองขนั้ ตอนการทางานของระบบ นักวเิ คราะห์ระบบควรจะทาการสรา้ ง
Context Diagram ก่อน เนอื่ งจาก Context Diagram เปน็ ตวั กาหนดขอบเขต และเสน้ แบง่ เขตของ
ระบบทศ่ี กึ ษาและพฒั นา แนวทางในการกาหนดขอบเขตมีดังน้ี

 เปรียบระบบเสมือนภาชนะบรรจุ เพื่อแบง่ แยกสง่ิ ทอี่ ยู่ภายในภาชนะออกจากส่งิ ทอี่ ยูภ่ ายนอก
ภาชนะ โดยไมต่ อ้ งสนใจสงิ่ ทอ่ี ยู่ภายในภาชนะมีอะไรบ้าง

 ศึกษาระบบโดยอาจจะการสอบถามผ้ใู ช้งานถึงเหตกุ ารณ์ (Event) หรอื การดาเนินงาน
ประจาวนั ทเ่ี กดิ ข้ึนของระบบวา่ มีการติดตอ่ จดั การ หรือดาเนินงานอยา่ งไรบ้าง และระบบมี
การตอบสนองต่อเหตกุ ารณ์นั้นๆ อย่างไร อะไรคือขอ้ มูลทร่ี ับเข้ามา (Input) และสง่ มาจาก
ใคร (External Entity)

 สอบถามผู้ใชร้ ะบบว่าระบบจะตอ้ งส่งข้อมูลอะไร (Output) ออกไปสู่ External Entity บา้ ง
ตอ้ งการรูปแบบรายงาน การสอบถามขอ้ มลู (Query) แบบใด สงิ่ เหลา่ นีท้ าให้นักวเิ คราะห์
ระบบสามารถพิจารณาการวาด Data Flow ได้

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วธิ กี ารสร้างแบบจาลองขั้นตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD (ตอ่ )

 จาแนกแหล่งข้อมลู ภายนอกระบบ (External data store) ทร่ี ะบบตอ้ งการจากไฟล์หรือ
ฐานข้อมลู จากระบบอื่น ซ่ึงอาจเปน็ การอ่าน แก้ไข เปลยี่ นแปลง ข้อมลู เหลา่ น้นั

 ทาการวาด Context Diagram จากสง่ิ ที่รวบรวมได้จากข้อ 1-4
 หลงั จากท่ีไดศ้ กึ ษาการทางาน ข้อมลู รบั เขา้ ข้อมลู สง่ ออก นกั วิเคราะห์ระบบอาจมเี ส้นทาง

การไหลของขอ้ มลู (Data Flow) มากมาย ซง่ึ ไมอ่ าจแสดงได้ทัง้ หมดใน Context Diagram นี้

ดังน้ัน Data Flow ท่ีแสดงควรเป็นข้อมูลหลักและมีความสาคัญต่อระบบ ส่วน
รายละเอยี ดของการเคล่อื นไหวของข้อมลู นนั้ สามารถนาไปอธิบายใน DFD ระดับต่อไปได้

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วิธกี ารสร้างแบบจาลองขนั้ ตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD (ต่อ)

 ใน Context Diagram ประกอบดว้ ย Process ทีแ่ ทน Process ของระบบทง้ั หมดเพียงหนงึ่
Process เท่าน้นั ทอี่ ยู่ภายในขอบเขตของระบบ

 ให้แสดงหมายเลขศนู ย์ (“o”) ตรงส่วนบนของสัญลกั ษณ์ Process
 ใน Context Diagram ยงั แสดงรายละเอียดของ External Entity และ External Data

Store รอบๆ ข้นั ตอนการดาเนินงาน (ภายนอกขอบเขตของระบบ)
 มี Data Flows แสดงการติดต่อระหวา่ งระบบกับสง่ิ ทอี่ ยภู่ ายนอก และสง่ิ สาคัญคือภายใน

Context Diagram จะตอ้ งไม่มี Data Store ปรากฎอยู่

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วธิ กี ารสรา้ งแบบจาลองข้นั ตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD (ต่อ)

ตวั อย่าง Context Diagram ของระบบทะเบยี นนกั ศกึ ษา

0

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบร้านขายหนงั สอื ออนไลน์

ตัวอย่าง แผนภาพ DFD ระบบรา้ นขายหนงั สอื ออนไลน์

 External Entity
• ลกู คา้
• ผู้จดั การ
• แผนกจดั ส่งสินค้า
• ธนาคาร

 Data store
• Book (ข้อมลู หนังสือ)
• Order (ขอ้ มูลการสง่ั ซือ้ )
• Customer (ขอ้ มลู ลูกคา้ )

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนงั สอื ออนไลน์ (ต่อ)

 Process
1. จัดการขอ้ มลู หนงั สือ
2. สง่ั ซ้ือหนังสอื
2.1 คน้ หาหนงั สือ
2.2 เลอื กซอ้ื หนงั สอื
2.3 ยืนยนั รายการ
2.4 สงั่ ซอื้
2.5 ปฏิเสธการสงั่ ซอื้
3.ตรวจสอบการสั่งซ้ือ

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนงั สอื ออนไลน์ (ตอ่ )

จากกระบวนการดังกลา่ ว สามารถเขยี นเป็นแผนภูมิได้ดงั รูป และจากแผนภมู ิน้ีเองจะนาไปสกู่ าร
พฒั นาแผนภาพ DFD ตามลาดบั ขน้ั ตอ่ ไป

ระบบรา้ นขายหนังสือ
ผา่ นอินเทอร์เนต็

1 2 3

จัดการขอ้ มูลหนังสือ สง่ั ซ้อื หนงั สือ ตรวจสอบการสั่งซ้ือ

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

คน้ หาหนังสอื เลอื กซอ้ื หนังสือ ยืนยนั รายการ สง่ั ซ้อื ปฏิเสธการสงั่ ซ้อื

Process Hierarchy Chart ของระบบร้านขายหนังสอื ออนไลน์

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบร้านขายหนงั สอื ออนไลน์ (ตอ่ )

 แผนภาพ Context Diagram

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนังสอื ออนไลน์ (ต่อ)

 แผนภาพ DFD ระดับท่ี 1

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนงั สือออนไลน์ (ต่อ)

 แผนภาพ DFD ระดับท่ี 1 จะแสดงถึงกระบวนการหลกั ๆของระบบ ซงึ่ บางกระบวนการอาจ
จบลงท่ีแผนภาพระดับน้ี แต่บางกระบวนการจาเป็นตอ้ งแตกกระบวนการย่อยลงไปอีก

 ซ่งึ จากรปู น้ัน กระบวนการท่ี 1 การจดั ข้อมลู หนังสอื และกระบวนการท่ี 3 คือ ตรวจสอบการ
ส่ังซ้ือ จะเป็นกระบวนการท่ีจบลงในระดับน้ี

 ในขณะทก่ี ระบวนการที่ 2 คือ สงั่ ซ้อื หนังสือ ยังสามารถแตกย่อยออกเป็นกระบวนการย่อยๆ
ได้อกี ท่ีเรยี กว่าแผนภาพ DFD ระดับท่ี 2

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนงั สือออนไลน์ (ตอ่ )

 แผนภาพ DFD ระดับที่ 2
เม่ือบางกระบวนการในแผนภาพ DFD ระดบั ที่ 1 ยงั สามารถแตกกระบวนการย่อยลงไปได้อกี
ดังนัน้ จึงเกิดแผนภาพ DFD ระดบั ที่ 2 ตามมา โดยจะพบวา่ โปรเซส 2 บนแผนภาพ DFD ไดม้ ีการแตก
ย่อยออกเป็นกระบวนการยอ่ ยบนแผนภาพ DFD ระดบั ที่ 2 ดังน้ี
2.1 คน้ หาหนงั สอื
2.2 เลอื กซ้อื หนงั สอื
2.3 ยืนยนั รายการ
2.4 ส่งั ซ้อื
2.5 ปฏิเสธการสง่ั ซอื้

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

แผนภาพ DFD ของระบบรา้ นขายหนงั สือออนไลน์ (ตอ่ )

 แผนภาพ DFD ระดบั ที่ 2

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วธิ กี ารสร้างแบบจาลองข้นั ตอนการทางานของระบบดว้ ย DFD (ตอ่ )

แบ่งยอ่ ยแผนภาพ (Decomposition of DFD)

 ถา้ ระบบใดมีการทางานทีซ่ ับซ้อนมาก นักวิเคราะหร์ ะบบจะไม่สามารถอธบิ ายการทางาน
ท้งั หมดไดภ้ ายในขนั้ ตอนเดียวใน Context Diagram

 ในการวเิ คราะห์ระบบจึงสามารถจาแนกระบบใหญห่ น่งึ ระบบออกเปน็ ระบบย่อยๆ ได้หลาย
ระบบ โดยแบ่งให้เป็นระบบยอ่ ยท่ีมขี นาดเล็กลงเรอ่ื ยๆ จนสามารถอธิบายการทางานได้
ท้งั หมด เรียกวธิ ีนว้ี า่ “ การแบง่ ย่อย (Decomposition) หรอื Functional
Decomposition”

 การแบง่ ยอ่ ย Process นน้ั สามารถแบ่งย่อยลงไปไดเ้ รือ่ ยๆ จนกระท่ังถงึ ระดับทไ่ี ม่สามารถ
แบง่ ย่อยไดอ้ ีกเรยี กแผนภาพทไ่ี ม่สามารถแบ่งย่อย Process ได้อีกแล้วว่า Primitive DFD

 ระดบั ของแผนภาพท่แี บ่งย่อยมาจาก Level-0 เรียกวา่ Level-1 ซึ่งแผนภาพทีแ่ บง่ ยอ่ ยใน
ระดบั ถดั มาจาก Level-0 diagram จะตอ้ งมี Process อยา่ งน้อย 2 Process ข้ึนไป

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

วธิ ีการสร้างแบบจาลองขัน้ ตอนการทางานของระบบด้วย DFD (ตอ่ )

ตรวจสอบสมดลุ ของ DFD (Balancing DFD)

 เมือ่ มีการแบง่ ย่อยแผนภาพจากระดบั บนลงไประดบั ล่าง เช่น จาก Level-0 แบง่ ยอ่ ยไปใน
Level-1 ของ Process 1 นักวิเคราะหร์ ะบบ จะตอ้ งการตรวจสอบความสมดลุ ของแผนภาพ
(Balancing DFD) ด้วย

 ความสมดุลของ DFD (Balancing DFD) คือ ความสมดุลของแผนภาพกระแสขอ้ มูลทต่ี อ้ งมี
Input Data Flow ทเ่ี ขา้ สู่ระบบและ Output Data Flow ทอี่ อกจากระบบใน DFD ระดับ
ล่างครบทุกเสน้ ท่ปี รากฏอยใู่ น DFD ระดับบน โดยทใ่ี นระดับล่างอาจจะมีมากกว่าได้

 มเี ง่อื นไขว่า Input Data Flow และ Output Data Flow นน้ั จะต้องเกิดจาก Process
ภายในระดับลา่ งเทา่ น้นั และจะนาไป ตรวจสอบความสมดุลของแผนภาพอีกระดับ หากมีการ
แบ่งย่อยแผนภาพในระดับล่างลงไปอีก

การวิเคราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Chapter 3

สรุปการเขียนแผนภาพ DFD

 แผนภาพระดับบนสดุ เรยี กวา่ แผนภาพ Context Diagram หรือ DFD ระดบั 0
 แผนภาพ Context Diagram จะมเี พียงหนงึ่ กระบวนการ และมีข้อมลู ส่งผ่านระบบกับ

External Entity ที่เกี่ยวข้องเทา่ นั้น
 แผนภาพ DFD ระดับรองจากแผนภาพ Context Diagram คือ DFD ระดับ 1
 กระบวนการในแผนภาพ DFD สามารถแตกเปน็ กระบวนการย่อยๆได้อีก และกระบวนการ

ยอ่ ยเหลา่ นี้ กย็ งั สามารถแตกยอ่ ยไดอ้ ีก จนเป็นกระบวนการท่ีไม่สามารถแตกยอ่ ยไดอ้ ีก
 กระบวนการยอ่ ยระดับสดุ ท้าย คือ ขน้ั ตอนการปฏิบัตงิ านที่ไม่สามารถแตกกระบวนการไดอ้ ีก
 ทุกๆกระบวนการจะตอ้ งมขี อ้ มลู สง่ ผา่ น และมขี อ้ มูลส่งออกจากกระบวนการเสมอ
 จานวนกระบวนการในแผนภาพ DFD ไมค่ วรมีมากจนเกินไป ทั้งน้ีจานวนทเ่ี หมาะสมคอื 2 ถงึ

7 กระบวนการ หรือสงู สุดคือ 7 บวกลบด้วย 2

การวเิ คราะห์และออกแบบระบบสารสนเทศ อ.นนั ทรัตน์ เกียรติศกั ด์ิโสภณ

Information
Systems Analysis
and Design

Chapter 3