m.4 สื่อ powerpoint 6แผนที่ภูมิประเทศและแผนที่ธรณีว

1. องค์ประกอบของแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ
และแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

2. ขอ้ มลู ในแผนทภี่ มู ปิ ระเทศ

3. ข้อมูลในแผนทธ่ี รณวี ทิ ยา

4. การใชป้ ระโยชนจ์ ากขอ้ มลู ของแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ
และแผนทธ่ี รณวี ทิ ยา

1. องค์ประกอบของแผนทภ่ี มู ิประเทศและแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

แผนที่ (map) เปน็ สงิ่ ที่แสดงข้อมลู
ของสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่บนพื้นผิวโลก ทั้งที่
เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและมนุษย์สร้างขึ้น
และนามาจาลองย่อส่วนลงบนแผ่นกระดาษ
หรือวัตถุแบนราบ โดยใช้เส้น รูปภาพหรือ
สัญลักษณ์ที่เป็นสากลแทนความหมายของ
สิ่งเหลา่ นั้นเพ่ือให้เกิดความเข้าใจท่ีตรงกัน

1. องค์ประกอบของแผนทภี่ มู ปิ ระเทศและแผนทธ่ี รณวี ทิ ยา

ระวาง (sheet)

ระบบพกิ ดั มาตราสว่ น (scale)
(coordinate system)

สญั ลักษณ์(symbol)
และคาอธบิ าย(legend)

1. องค์ประกอบของแผนทภี่ มู ิประเทศและแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

ระวาง (sheet)

ระวาง (sheet)

ระวาง (sheet) เป็นแผ่นแผนที่ที่แสดงบริเวณที่แบ่งจากพื้นที่ขนาด
ใหญ่ทั้งหมด โดยแต่ละระวางจะมีหมายเลขระวาง (map sheet number)
กากับและกาหนดชื่อระวางตามชื่อสถานที่ที่อยู่ภายในระวาง เช่น ชื่อจังหวัด ชื่อ
อาเภอ ตวั อยา่ ง แผนทภ่ี ูมปิ ระเทศ ปากแมน่ ้าจนั ทบุรี ชือ่ ระวาง 54343

1. องคป์ ระกอบของแผนทภ่ี มู ิประเทศและแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

มาตราสว่ น (scale)

มาตราส่วน (scale) แสดงข้อมูลอัตราส่วนของระยะทางบนแผนที่กับ
ระยะทางจริง เช่น แผนที่ธรณีวิทยา มาตราส่วน 1 : 50,000 หมายความว่า
ระยะทาง 1 เซนติเมตรของแผนที่มีระยะทางเท่ากับ 50,000 เซนติเมตร ของ
ภมู ปิ ระเทศจริง

1. องค์ประกอบของแผนทภี่ มู ปิ ระเทศและแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

ระบบพกิ ดั
(coordinate system)

ระบบพกิ ัด

ระบบพิกัด (coordinate system) แสดงตาแหน่งบนผิวโลก มีการระบพุ ิกัด 2
ระบบคือ ระบบพิกดั ภมู ิศาสตร์ (geographic coordinate system) เป็นระบบที่ระบุ
พิกัดด้วยละติจูดและลองจิจูด เช่น (14° 15’ 20’’N, 100° 45’ 50’’ E) และระบบพิกัด
ยูทีเอ็ม (Universal Transverse Mercator coordinate system : UTM) เป็น
ระบบที่มีตัวเลขกากับเส้นกริด (grid line) เช่นเดียวกับระบบพิกัดภูมิศาสตร์โดยแสดง
ระยะทางในหนว่ ยเมตร เช่น 700000 m. N 1650000 m. E

1. องคป์ ระกอบของแผนทภี่ มู ิประเทศและแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

สัญลักษณ(์ symbol)
คาอธบิ าย(legend)

แผนที่จะใช้สัญลักษณ์ต่าง ๆ แทนข้อมูลที่ระบุใน
แผนที่ โดยสัญลักษณ์ที่ใช้อาจมีได้หลายรูปแบบ เช่น จุด สี
เส้น รูปภาพ แต่อาจจะแสดงข้อมูลที่แตกต่างกันตามประเภท
ของแผนที่ จะต้องมคี าอธิบายสัญลักษณ์ประกอบ เช่น แผนที่
ภูมิประเทศมีสัญลักษณ์และคาอธิบายเกี่ยวกับลีกษณะภูมิ
ประเทศ แผนที่ธรณีวิทยามีสัญลักษณ์และคาอธิบายเกี่ยวกับ
ข้อมลู หนิ รวมท้ังขอ้ มูลภูมปิ ระเทศบางส่วน

1. องค์ประกอบของแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศและแผนทธ่ี รณวี ทิ ยา

การระบทุ ศิ (direction)

การระบุทิศ (direction) อ้างอิงกับทิศเหนือ นิยมใช้สัญลักษณ์
คล้ายลูกศร และตัวอักษร N กรณีไม่มีสัญลักษณ์แสดงทิศ นิยมกาหนดให้
ด้านบนของแผนท่ีเป็นทศิ เหนือ

2. ขอ้ มูลในแผนทภี่ มู ิประเทศ

แผนที่ภูมิประเทศ (topographic map) คือแผนที่แสดงลกั ษณะทางกายภาพ
บนผิวโลกซึ่งมีทั้งภูมิประเทศที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ และสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นโดย
แสดงลักษณะดงั กล่าวด้วยสัญลกั ษณต์ ่าง ๆ

2. ข้อมลู ในแผนทภ่ี มู ิประเทศ

เสน้ ช้นั ความสงู
(contour line)

เส้นชั้นความสูง (contour line)
เป็นสัญลักษณ์ที่ใช้แสดงความสูงต่าของ
ภูมิประเทศโดยเส้นชั้นความสูงแต่ละเส้น
ไม่ตัดกัน และเส้นชั้นความสูงเส้นเดียวกัน
จะลากผ่านภูมิประเทศที่มีระดับความสูง
เท่ากัน เส้นชั้นความสูงที่มีลักษณ ะ
แตกต่างกันแสดงถึงลักษณะภูมิประเทศที่
ไม่เหมอื นกัน

2. ขอ้ มูลในแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ

ตัวอยา่ งเสน้ ช้นั ความสงู
(contour line)

A D
B C

G

F
E

2. ข้อมูลในแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ

ตัวอยา่ งเสน้ ช้ันความสงู
(contour line)

เ ส ้ น ชั ้ น ค ว า ม สู ง ที ่ มี D
C
รปู ร่างคล้ายตัว V หรือ A

ตัว U และมีส่วนฐานชี้

ไ ป ท า ง ด ้ า น ที ่ สู ง ก ว ่ า B

แสดงว่าพื้นที่นั้นเป็น G

หบุ เขา หรอื ทางน้า F
E

2. ขอ้ มลู ในแผนทภี่ มู ปิ ระเทศ

ตวั อยา่ งเสน้ ช้ันความสงู
(contour line)

เ ส ้ น ชั ้ น ค ว า ม สู ง ที ่ มี A D
รปู ร่างคล้ายตัว V หรือ C
ตั ว U แ ต ่ มี ฐ า น ช้ี
ทางด้านที่ต่ากว่า แสดง
ว่าพน้ื ทน่ี น้ั เป็นสันเขา

B

G

F
E

2. ขอ้ มูลในแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ

ตวั อยา่ งเสน้ ชั้นความสงู
(contour line)

เส้นชั้นความสูงที่บรรจบ D
กันเป็นวงและอยู่ด้านใน C
สุด แสดงว่าพื้นที่นั้น
เปน็ ยอดเขา หรือแอ่ง

A

B

G

F
E

2. ขอ้ มูลในแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ

ตัวอยา่ งเสน้ ช้นั ความสงู
(contour line)

A D ระยะห่างระหว่างเส้นชั้น
B C ความสูงแต่ละเส้นขึ้นกับ
ความลาดชันของพื้นที่โดย
เ ส ้ น ชั ้ น ค ว า ม สู ง ที ่ อ ยู ่ ชิ ด
ติดกันมากแสดงว่ามีความ
ชันมาก เช่น หน้าผา ถ้า
เส้นชั้นความสูงอยู่ห่างกัน
G มากแสดงว่ามีความลาดชัน
F นอ้ ย เชน่ ทร่ี าบ

E

3. ข้อมูลในแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

แผนทธี่ รณวี ทิ ยา (Geologic map) เปน็
แผนที่แสดงข้อมูลหิน โครงสร้างธรณี และ
ข้อมูลบางส่วนจากแผนที่ภูมิประเทศ โดยแสดง
ดว้ ยสัญลักษณ์ตา่ ง ๆ

ตวั อย่าง แผนท่ธี รณีวทิ ยา

3. ข้อมูลในแผนทธ่ี รณวี ทิ ยา

รปู ขยายสัญลักษณแ์ ละคาอธิบายขอ้ มลู จากแผนธรณีวทิ ยาประเทศไทย
ตวั อยา่ งแผนท่ธี รณวี ิทยาประเทศไทย ปี 2542

3. ข้อมลู ในแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

สญั ลกั ษณแ์ สดงอายหุ นิ

สัญลักษณ์แสดงอายุหนิ มีลักษณะคล้ายอักษรภาษาอังกฤษตัวพิมพ์ใหญ่ใช้แทนอายุใน
ชว่ งเวลาทางธรณวี ทิ ยาตามมาตราธรณกี าล ทง้ั มหายุค (era) และยคุ (period) ซ่ึงนิยมใช้สรี ว่ มดว้ ย

มหายคุ ซีโนโซอกิ (Cenozoic : Cz)

ยคุ พาลีโอจนี ยุคนีโอจนี ยคุ ควอเทอรน์ ารี
(Paleogene : PE) (Neogene : N) (Quaternary : Q)

ยุคไทรแอสซิก มหายคุ มีโซโซอกิ (Mesozoic : Mz) ยคุ ครีเทเซยี ส
(Cretaceous : K)
(Triassic : TR ) ยุคจแู รสซกิ
(Jurassic : J) ยุคคาร์บอนิเฟอรัส ยคุ เพอรเ์ มยี น
ยุคแคมเบรียน ยคุ ออโดวิเซียน (Carboniferous : C) (Permian : P)
(Cambrian : ) (Ordovician :O) มหายคุ พาลีโอโซอกิ (Paleozoic : Pz)

ยคุ ไซลเู รียน ยุคดโี วเนียน
(Silurian :S) (Devonian : D)

มหายุคแคมเบรยี น (Precambrian : p )

สัญลกั ษณ์แสดงอายหุ นิ ตามมาตราธรณีกาล

3. ข้อมูลในแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

สัญลกั ษณแ์ สดงอายหุ นิ

การแปลความหมาย สญั ลักษณแ์ สดงอายุหิน

Qa Q หมายถงึ ตะกอนทีส่ ะสมตัวในยุคควอเทอรน์ ารี
และ a หมายถึง ตะกอนธารนา้ พา

Trgr Tr หมายถึง หินทีเ่ กิดในยุคไทรแอสซิก
และ gr หมายถึง หนิ แกรนติ

3. ขอ้ มูลในแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

สัญลกั ษณแ์ สดงโครงสรา้ งทางธรณี

ธรณี สัญลักษณ์ที่ใช้บอกโครงสร้างธรณี ส่วนใหญ่แสัญลักษณ์แสดง
โครงสรา้ งทางสดงดว้ ยเส้นลักษณะต่าง ๆ

รอยเลอ่ื น
รอยเล่ือนยอ้ น

รอยคดโค้งรปู ประทุน

รอยคดโค้งรปู ประทนุ หงาย

สัญลกั ษณ์แสดงโครงสรา้ งทางธรณี

4. การใชป้ ระโยชนจ์ ากขอ้ มลู ของแผนทภี่ มู ปิ ระเทศ
และแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

การใช้ประโยชน์จากข้อมูลของแผนที่ภูมิประเทศ จากข้อมูลแผนที่ภูมิประเทศทาให้ทราบ
ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ ช่วยในการวางแผนการจัดการพนื้ ที่เพื่อพฒั นางานในด้านตา่ ง ๆ ให้สอดคล้อง
และเหมาะสมกบั พืน้ ท่ี

การวางแผนเพ่อื ลดหรือเฝ้าระวังผลจากภัยธรรมชาติ

การจดั แหลง่ ทรพั ยากรอืน่ ๆ เช่น ทรพั ยากรปา่ ไม้

การวางผงั เมอื ง

การสรา้ งเข่ือน

4. การใชป้ ระโยชนจ์ ากขอ้ มลู ของแผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ
และแผนทธี่ รณวี ทิ ยา

การใช้ประโยชน์จากข้อมูลของแผนที่ธรณีวิทยา ช่วยให้ทราบข้อมูลทางธรณีวิทยาของแต่
ละพื้นที่ได้โดยเฉพาะอย่างยิ่งแหล่งทรัพยากรธรณี ซึ่งเป็นทรัพยากรสาคัญที่นาไปประยุกต์ใช้ให้
เกิดประโยชน์ในหลายๆ ดา้ น

เปน็ ขอ้ มลู พน้ื ฐานในการสารวจแหล่งทรัพยากรธรณี

วางแผนการใชป้ ระโยชน์ของพ้ืนที่

วางแผนรับมอื ผลจากธรณีพิบัตภิ ัย

วางแผนการก่อสร้างถนน ทางรถไฟ เขือ่ น