สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี

พระราชประวตั ิสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง

ห้องสมดุ เพชรรัตน กศน.อาเภอพุนพิน

สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง

พระราชประวัติ

สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง ทรงมีพระนามเดมิ วา่ หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กติ ิยากร
ซง่ึ พระนาม "สิริกติ ิ์" ได้รบั พระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยูห่ ัว มคี วามหมายว่า "ผ้เู ป็นศรีแห่งกิติยากร" พระราช
สมภพเมอื่ วันท่ี 12 สิงหาคม พ.ศ. 2475

วันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2499 อันเป็นปที พี่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดชมีพระราชประสงค์จะผนวชเป็น
พระภิกษุ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ แต่งต้งั สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ เี ป็นผู้สาเรจ็ ราชการแทนพระองค์ในระหว่างท่ผี นวช
และทรงพระราชดาริว่า สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิต์ิ พระบรมราชินไี ดท้ รงดารงตาแหนง่ ผ้สู าเร็จราชการแทนพระองค์ในระหวา่ งที่ผนวช
และได้ปฏิบตั พิ ระราชภารกิจแทนพระองค์ด้วยพระปรีชาสามารถ สนองพระราชประสงค์เป็นทีเ่ รยี บร้อย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ
ให้เฉลิมพระนามาภิไธย สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินวี า่ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ

วนั ท่ี 5 พฤษภาคม พ.ศ.2562 พระบาทสมเด็จพระวชริ เกล้าเจา้ อยหู่ วั ทรงมบี รมราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมเฉลิม
พระนามาภิไธยวา่ “สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง” ดงั ปรากฏเนื้อความในประกาศเฉลิม
พระนามาภิไธยวา่ “...โดยทท่ี รงพระราชดาริดว้ ยพระราชหฤทยั ประกอบดว้ ยพระกตัญญกู ตเวทิตา ระลกึ ถึงพระเดชพระคุณสมเดจ็ พระ
บรมราชชนนี อันไดม้ มี าเป็นล้นพ้นยงิ่ กว่าผู้อ่ืน และทรงพระราชดารวิ ่า พระบรมราชชนนเี ปน็ ผู้ทรงพระคุณอันประเสรฐิ ไดท้ รงบาเพ็ญ
พระราชกรณยี กิจอนั ได้บังเกดิ ประโยชน์แกช่ าตบิ า้ นเมืองและพสกนิกรเป็นอเนกปริยาย มพี ระราชหฤทัยเปี่ยมด้วยพระเมตตา
กรุณาธิคณุ เสด็จออกสอดสอ่ งดูแลทุกข์สขุ ของราษฎรท่ัวทุกแห่งหนแมใ้ นพนื้ ทหี่ ่างไกลทรุ กันดาร ดว้ ยพระวริ ยิ อุตสาหะอยา่ งยิ่งยวด
โดยทรงดาเนินพระราชจรยิ วัตรดว้ ยพระราชปณธิ านแหง่ ธรรมราชินี ในศุภสมัยอันเป็นมหามงคลพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษกนี้ สมควรจะ
เฉลิมพระเกยี รติยศสนองพระคุณตามโบราณราชประเพณี อนั จะอานวยสิรสิ วัสดิพ์ พิ ัฒนมงคลแดพ่ ระองค์ และสยามรัฐสมี าอาณาจักร
จึงมพี ระบรมราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหเ้ ฉลิมพระนามาภไิ ธย สมเด็จพระบรมราชชนนี ตามท่จี ารกึ ในพระสุพรรณบัฏวา่
สมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง...”

หอ้ งสมุดเพชรรตั น กศน.อาเภอพนุ พนิ

สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง

พระอิสรยิ ยศ

ธงประจาพระอิสรยิ ยศ ตราประจาพระองค์ ธงประจาพระองค์

หม่อมราชวงศส์ ริ ิกติ ์ิ กติ ิยากร (12 สงิ หาคม พ.ศ. 2475 – 28 เมษายน พ.ศ. 2493)

สมเดจ็ พระราชินสี ริ กิ ิติ์ (28 เมษายน พ.ศ. 2493 – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493)

สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ี (5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 – 5 ธนั วาคม พ.ศ. 2499)

สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ (5 ธนั วาคม พ.ศ. 2499 – 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559)
สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช

(13 ตลุ าคม พ.ศ. 2559 – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562)
สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง (5 พฤษภาคม

พ.ศ. 2562 – ปจั จบุ นั )

หอ้ งสมดุ เพชรรตั น กศน.อาเภอพนุ พนิ

สมเด็จพระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง

สมเดจ็ พระบรมราชนิ ีนาถ

เมอ่ื พ.ศ. 2499 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชมพี ระราชประสงค์จะผนวช
เป็นพระภิกษุ ระหว่างวันที่ 22 ตุลาคม ถึง 5 พฤศจิกายน เป็นระยะเวลา 15 วัน จึงต้องมีการ
แต่งตั้งผู้สาเรจ็ ราชการแทนพระองค์ ดงั นัน้ พระองค์ทรงพระราชดาริว่าสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระ
บรมราชินี เป็นผู้ทรงพระปรีชาสามารถในอันที่จะรับพระราชภารกิจในคราวน้ีได้ จึงทรงพระกรุณา
โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีเป็นผู้สาเร็จราชการแทนพระองค์ใน
ระหว่างที่ผนวช
ต่อมา ในวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา 5 ธนั วาคมปเี ดยี วกนั นี้ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอ
ดุลยเดชมีพระบรมราชโองการประกาศวา่ ตามราชประเพณี เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินี
ได้ทรงดารงตาแหนง่ ผสู้ าเรจ็ ราชการแทนพระองค์ เคยมีประกาศให้ออกพระนามว่า สมเด็จพระนาง
เจ้าฯ พระบรมราชนิ ีนาถ และทรงพระราชดารวิ ่า สมเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ิติ์ พระบรมราชนิ ีไดท้ รงดารง
ตาแหน่งผูส้ าเร็จราชการแทนพระองค์ในระหว่างที่ผนวช และได้ปฏิบัติพระราชภารกิจแทนพระองค์
ด้วยพระปรีชาสามารถ สนองพระราชประสงคเ์ ปน็ ที่เรียบรอ้ ย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิม
พระอภิไธย สมเด็จพร ะนางเจ้า สิริกิต์ิ พร ะบรมราชินี ว่า "สมเ ด็จพระนา งเจ้าสิริกิ ต์ิ
พระบรมราชินีนาถ นับวา่ ทรงเป็นสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถพระองค์ที่ 2 ในประเทศ
ไทย โดยพระองค์แรก คือสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ (ภายหลังได้รับการ
สถาปนาเป็น สมเดจ็ พระศรีพัชรินทราบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง

หอ้ งสมุดเพชรรตั น กศน.อาเภอพุนพนิ

สมเด็จพระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง

พระราชกรณยี กิจ

ด้านการส่งเสริมศลิ ปาชีพ

ในขณะท่พี ระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่หู วั รชั กาลที่9 ทรงรเิ ริม่ ก่อต้ังโครงการหลวงต่างๆ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ
พระบรมราชินินาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง จึงทรงริเริ่มโครงการให้ราษฎรโดยเฉพาะชาวนาในท้องถ่ินชนบททา
อาชพี เสริมโดยใชเ้ วลาวา่ งจากการทานาทาไรม่ าทางานศิลปาชีพ จนราษฎรเหล่าน้ันมีความรู้ความสามารถในงานผลิต
งานศิลปหัตถกรรม จนเป็นท่ียอมรบั ในประเทศไทยและระดบั สากล

ด้านการสาธารณสขุ

ในดา้ นการสาธารณสุข นอกจากทรงช่วยเหลือผู้ท่ีได้รับความเดือดร้อนโดยจัด “หน่วยแพทย์พระราชทาน” ตาม
เสด็จไปรักษาพยาบาลราษฎรในถิ่นทุรกันดารแล้ว ยังทรงช่วยเหลือกลุ่มผู้ประสบภัยธรรมชาติ ทรงช่วยเหลือ
ทหาร ตารวจ และราษฎรอาสาสมคั รตามชายแดน ทรงรเิ ร่มิ จดั ต้งั มลู นธิ ิสายใจไทย ในพระบรมราชูปถมั ภ์ ในกรณที ท่ี รง
พบราษฎรเจ็บป่วยก็จะทรงรับไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ ทรงอุปถัมภ์องค์กรการกุศล สมาคม มูลนิธิ
ตา่ งๆ เป็นจานวนมาก

ด้านการอนรุ ักษท์ รพั ยากรธรรมชาติ

ด้านการส่งเสรมิ อนุรกั ษ์ธรรมชาติ พระทรงมพี ระราชดาริให้จดั ต้ัง “โครงการปา่ รักนา้ ” ทงั้ น้เี พ่อื ให้ราษฎรมีสว่ นร่วม
ในการรว่ มกนั ปลกู ปา่ หลงั จากน้นั ยังมีโครงการตามพระราชดารทิ ่ีปรากฏขน้ึ เพอ่ื ส่งเสรมิ การอนุรกั ษ์
ธรรมชาติ อาทิ โครงการสวนสตั ว์ป่าเปิดภเู ขียวตามพระราชดาริ โครงการอนุรกั ษแ์ ละขยายพนั ธ์เุ ต่าทะเล โครงการ
เพาะเล้ยี งและขยายพนั ธ์ุสตั ว์ป่า โครงการปลูกปา่ เสรมิ ธรรมชาติ โครงการพระราชดาริสวนหาดทรายใหญ่ เป็นตน้

หอ้ งสมดุ เพชรรัตน กศน.อาเภอพนุ พิน

สมเดจ็ พระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

พระราชกรณียกิจ

ด้านการทหาร
ดา้ นการทหารทรงดารงตาแหนง่ พันเอกผบู้ งั คับบญั ชาการพเิ สษ กรมทหารราบที่ 21 รักษพระองค์ ทรงใหค้ วาม

นพระทัยตอ่ การดาเนินงานของกรมทหารราบที่ 21 รกั ษาพระองคตื ลอดมา โดยผบู้ งั คบั บญั ชาการกรมทหารราบที่
21 จะเขา้ มารายงานถงึ ผลการปฏบิ ัตงิ านพรอ้ มกบั รบั พระราชเสาวนยี ์ตลอดจนคาแนะนาไปดาเนินการปฏิบัตอิ ยู่
เปน็ ประจา
ด้านการเกษตร

ด้านการเกษตร จะทรงเน้นในเรื่องของการค้นคว้าทดลองและวจิ ัยพนั ธุใ์ หมๆ่ ทงั้ พชื เศรษฐกิจ พชื สมนุ ไพร
รวมทั้งการศกึ ษาเกยี่ วกับแมลงศัตรพู ืช และพันธ์ุสัตวต์ ่างๆทเ่ี หมาะสมกบั สภาพท้องถน่ิ นน้ั ๆ ซง่ึ แต่ละโครงการจะ
เน้นให้สามารถนาไปปฏบิ ตั ไิ ดจ้ รงิ มีราคาถูก ใชเ้ ทคโนโลยีงา่ ย ไมส่ ลบั ซบั ซอ้ น เกษตรกรสามารถดาเนินการเองได้
ดา้ นการชลประทาน

การพัฒนาแหล่งน้าเพอื่ การเพาะปลกู หรือการชลประทาน นับว่าเป็นงานทม่ี ีความสาคญั และมีประโยชน์อย่างยิ่ง
สาหรบั ประชาชนสว่ นใหญ่ของประเทศ เพราะเกษตรกรจะสามารถทาการเพาะปลกู ได้อย่างสมบูรณ์ตลอดปี

ห้องสมุดเพชรรตั น กศน.อาเภอพุนพนิ