หน่วยที่ 7 เงินลงทุนระยะยาว
หน่วยที่ 7 เงินลงทุนระยะยาว ความหมายของเงินลงทุน เงินลงทุน (Investments) หมายถึง สินทรัพย์ที่กิจการมีไว้เพื่อเพิ่มความมั่งคั่งให้กับกิจการ ไม่ว่าจะอยู่ ในรูปของส่วนแบ่งที่จะได้ (เซน ดอกเบี้ย คำสิทธิ เงินปันผล) ในรูปของราคาที่เพิ่มขึ้น หรือ ในรูปของประโยชน์ อย่างอื่นที่กิจการได้รับ (เช่น ประโยชน์ที่ได้รับจากความสัมพันธ์ทางการค้า) ความหมายของเงินลงทุนระยะยาว เงินลงทุนระยะยาว (Long-term investments) มาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 105 (ปรับปรุง 2559) ให้ ความหมายเงินลงทุนระยะยาว หมายถึง เงินลงทุนที่กิจการตั้งใจถือไว้เกิน 1 ปี เงินลงทุนระยะยาวรวมถึงตราสาร ทุนที่จัดประเภทเป็นหลักทรัพย์เผื่อขาย เงินลงทุนทั่วไป ตราสารหนี้ที่จัดประเภทเป็น หลักทรัพย์เผื่อขายและตรา สารหนี้ที่จะถือจนครบกำหนด ประเภทของเงินลงทุนระยะยาว มาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 105 (ปรับปรุง 2559) แบ่งเงินลงทุนระยะยาวออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้ 1. หลักทรัพย์เผื่อขาย ได้แก่ เงินลงทุนในตราสารหนี้ และตราสารทุนที่อยู่ในความต้องการของ 2. เงินลงทุนทั่วไป ได้แก่ เงินลงทุนในตราสารทุนที่ไม่อยู่ในความต้องการของตลาด 3. ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกำหนด หลักทรัพย์เผื่อขาย (Available for sale securities) หมายถึงเงินลงทุนในตราสารหนี้ ทุกชนิดหรือ ตราสารทุนในความต้องการของตลาด ซึ่งไม่ถือเป็นหลักทรัพย์เพื่อค้า และขณะเดียวกันไม่ถือ สารหนี้ที่จะถือจน ครบกำหนดหรือเงินลงทุนในบริษัทย่อย หรือบริษัทร่วม การร่วมค้า เผื่อขายสามารถแยกประเภทเป็นเงินลงทุน ชั่วคราวหรือเงินลงทุนระยะยาว หากกิจการจะขายภายใน 1 ปี เป็นเงินลงทุนชั่วคราว หากกิจการตั้งใจถือไว้ มากกว่า 1 ปีแล้วขาย เป็นเงินลงทุนระยะยาว เงินลงทุนทั่วไป (General Investment) หมายถึง เงินลงทุนในตราสารทุนที่ไม่อยู่ในความ ต้องการ ของตลาดทำให้กิจการไม่สามารถจัดประเภทเป็นหลักทรัพย์เพื่อค้าหรือหลักทรัพย์เผื่อขาย เงิน ลงทุนทั่วไป สามารถแยกประเภทเป็นเงินลงทุนชั่วคราวหรือระยะยาว ตราสารหนี้ที่จะถือจนครบกำหนด (Hold-to-maturity debt securities) หมายถึง เงินลงทุนในหลักทรัพย์ ประเภทตราสารหนี้ที่กิจการมีความตั้งใจแน่วแน่และมีความสามารถที่จะถือไว้จนครบกำหนด ไถ่ถอน คำศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับเงินลงทุนในตราสารทุน ตราสารทุน หมายถึง สัญญาที่แสดงว่าผู้ถือตราสารมีความเป็นเจ้าของในส่วนได้ส่วนเสียคงเหลือ ของ กิจการที่ไปลงทุน ตราสารทุนแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. ทุนหุ้นสามัญ (common stock) เป็นหุ้นทุนของบริษัท ซึ่งตามกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กำหนดให้มีผู้ถือหุ้นสามัญมีสภาพเป็นเจ้าของบริษัท มีสิทธิในการออกเสียง และรับเลือกเป็นผู้บริหาร
ได้รับส่วนแบ่งกำไรในรูปของเงินปันผล ซึ่งจะไม่กำหนดไว้แน่นอน ขึ้นอยู่กับผลการดำเนินงานของบริษัท และนโยบายของผู้บริหาร 2. หุ้นบุริมสิทธิ (Preferred stock) เป็นหุ้นชนิดหนึ่งของบริษัท แต่จะมีหรือไม่มีหุ้นชนิดนี้ได้ ซึ่งจะมี สิทธิพิเศษบางอย่าง เช่น สิทธิในการแปลงสภาพเป็นหุ้นชนิดอื่น สิทธิในการสะสมสิทธิ์ในการรับเงินปันผลก่อนหุ้น สามัญ เป็นต้น ส่วนได้เสียคงเหลือ หมายถึง ส่วนได้เสียในสินทรัพย์ที่เหลืออยู่ของกิจการหลังจากหักหนี้สิน ทั้งสิ้นออกแล้ว หลักทรัพย์ในความต้องการของตลาด (Marketable security) หมายถึง หลักทรัพย์หรือเงิน ลงทุนอื่นที่มีการซื้อขายในตลาดที่มีสภาพคล่องจึงทำให้สามารถวัดมูลค่ายุติธรรมของหลักทรัพย์หรือเงิน ลงทุนนั้นได้ในทันที ตลาดซื้อขายคล่อง หมายถึง ตลาดที่มีคุณสมบัติทุกข้อดังต่อไปนี้ 1. รายการที่ซื้อขายในตลาดต้องมีลักษณะเหมือนกัน 2. ต้องมีผู้เต็มใจซื้อและขายตลอดเวลาทำการ 3. ต้องเปิดเผยราคาต่อสาธารณชน มูลค่ายุติธรรม หมายถึง ราคาที่จะได้รับจากการขายสินทรัพย์ หรือจะจ่ายเพื่อโอนหนี้สินในรายการ ต้นทุนของเงินลงทุน ต้นทุนของเงินลงทุน ราคาทุนของเงินลงทุนจะต้องรวมรายจ่ายโดยตรงทั้งสิ้นที่กิจการจ่ายเพื่อให้ ได้เงิน ลงทุนนั้นมา ได้แก่ 1. ราคาจ่ายซื้อเงินลงทุน 2. ค่านายหน้า 3. ค่าธรรมเนียมและค่าภาษี 4. ต้นทุนการจัดทำรายการ ตัวอย่างเช่น กิจการซื้อหุ้นสามัญมาในราคาหุ้นละ 102 บาท เสียคำนายหน้าหุ้นละ 2 บาท ราคา ทุนของ เงินลงทุนเท่ากับหุ้นละ 104 บาท ดอกเบี้ย คำาสิทธิ และเงินปันผลที่เกิดจากเงินลงทุนถือเป็นรายได้ เนื่องจากกระแสเข้าดังกล่าวเป็น ผลตอบแทนจากเงินลงทุน จึงไม่นำมารวมเป็นต้นทุนของเงินลงทุน การบันทึกบัญชีเงินลงทุนระยะยาวในตราสารทุน เงินลงทุนในตราสารทุน แยกปฏิบัติได้ 2 กรณี ดังนี้ 1. เงินลงทุนในตราสารทุนในความต้องการของตลาดเป็น หลักทรัพย์เผื่อขาย 2. เงินลงทุนในตราสารทุนไม่อยู่ในความต้องการของตลาดเป็น เงินลงทุนทั่วไป
การได้มาซึ่งเงินลงทุนในตราสารทุนมี 3 ลักษณะ คือ 1. ซื้อเป็นเงินสด 2. ออกหุ้นทุนหรือหลักทรัพย์อื่น 3. การแลกเปลี่ยนกับสินทรัพย์อื่น วิธีปฏิบัติทางบัญชีเกี่ยวกับเงินลงทุนในตราสารทุน มีดังนี้ 1. ซื้อเป็นเงินสด ณ วันที่กิจการได้มาซึ่งเงินลงทุน ต้นทุนของเงินลงทุน ประกอบด้วย ราคาจ่ายซื้อเงินลงทุน ค่านายหน้า ค่าธรรมเนียมและค่าภาษีอากร การบันทึกบัญชีเป็นตังนี้ หลักทรัพย์เผื่อขาย Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท ... จำกัด XX Cr. เงินสด XX บันทึกซื้อเงินลงทุนหลักทรัพย์เผื่อขายในหุ้นทุน เงินลงทุนทั่วไป Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท ... จำกัด XX Cr. เงินสด XX บันทึกซื้อเงินลงทุนทั่วไปในหุ้นทุน ตัวอย่างที่ 1 เมื่อวันที่ 10 สิงหาคม 2562 บริษัท ผกากรอง จำกัด ลงทุนซื้อหุ้นสามัญ บริษัท ลำไย จำกัด (มหาชน) จำนวน 2,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 50 บาท ในราคาหุ้นละ 48 บาทเสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 2,000 บาท ตั้งใจถือไว้เผื่อขาย การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 ส.ค. 10 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท ลำไย จำกัด 98,000.- Cr. เงินสด 98,000.- บันทึกซื้อเงินลงทุนหุ้นสามัญ ถือไว้เผื่อขาย ตัวอย่างที่ 2 เมื่อวันที่ 5 กันยายน 2562 บริษัท ผกากรอง จำกัด ลงทุนซื้อหุ้นสามัญ บริษัท ลองกอง จำกัด จำนวน 1,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ในราคาหุ้นละ 98 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 1,200 บาท เป็นเงิน ลงทุนทั่วไป การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 ก.ย. 5 Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท ลองกอง จำกัด 99,200.- Cr. เงินสด 99,200.- บันทึกซื้อเงินลงทุนหุ้นสามัญ เป็นเงินลงทุนทั่วไป
2. ออกหุ้นทุนหรือหลักทรัพย์อื่น กรณีกิจการซื้อเงินลงทุนในหุ้นทุน แต่ชำระด้วยหุ้นทุนของกิจการเองหรือหลักทรัพย์กิจการถือหุ้น ต้นทุนเงินลงทุน ที่ได้มาใหม่จะต้องบันทึกด้วยราคาตลาดของหลักทรัพย์ที่จ่ายชำระ ตัวอย่างที่ 3 เมื่อวันที่ 2 มีนาคม 2562 บริษัท ผกากรอง จำกัด ลงทุนซื้อหุ้นสามัญ บริษัท ขนุน จำกัด จำนวน 5,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 30 บาท ในราคาหุ้นละ 31 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 1,500 บาท ตั้งใจถือไว้เผื่อขาย ต่อมาในวันที่ 20 พฤศจิกายน 2562ได้ซื้อหุ้นสามัญบริษัท ลิ้นจี่ จำกัด 1,500 หุ้น หุ้นละ 100 บาท ราคาตลาดหุ้น ละ 120 บาท เป็นเงินลงทุนทั่วไป โดยนำหุ้นสามัญบริษัท ขนุน จำกัด ไปชำระ ราคาตลาดของหุ้นสามัญ บริษัท ขนุน จำกัดวันนี้ราคาหุ้นละ 32 การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 มี.ค. 2 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท ขนุน จำกัด (5,000x31+1,500) 156,500.- Cr. เงินสด 156,500.- บันทึกซื้อเงินลงทุนหุ้นสามัญ ถือไว้เผื่อขาย พ.ย. 20 Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท ลิ้นจี่ จำกัด (5,000 x 32) 160,000.- Cr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท ขนุน จำกัด 156,500.- กำไรจากการแลกเปลี่ยนหลักทรัพย์ 3,500.- บันทึกนำหลักทรัพย์เผื่อขาย ไปแลกเงินลงทุนหุ้นสามัญ เป็นเงินลงทุนทั่วไป 3. แลกเปลี่ยนกับสินทรัพย์อื่น กรณีที่กิจการซื้อเงินลงทุนในหุ้นทุน โดยนำสินทรัพย์ที่กิจการมีอยู่ไปชำระ ต้นทุนเงินลงทุนที่ได้มาใหม่ จะต้องบันทึกด้วยมูลค่ายุติธรรมของสินทรัพย์ที่จ่ายชำระ หรือนำไปแลก ตัววอย่างที่ 4 วันที่ 12 มิถุนายน 2562 บริษัท มณฑา จำกัด ซื้อหุ้นบุริมสิทธิ 7% บริษัท สาลี่ จำกัด จำนวน 5,000 หุ้น หุ้นละ 100 บาท ราคาตลาดหุ้นละ 105 บาท เป็นเงินลงทุน ทั่วไป โดยนำรถยนต์ไปแลก รถยนต์ ดังกล่าวมีราคาทุน 800,000 บาท ราคาตามบัญชี 552,000 บาท ราคายุติธรรม 490,000 บาท การบันทึกบัญชี เป็นดังนี้ 2562 มิ.ย.. 12 Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นบุริมสิทธิ 79 บริษัท สาสี่ จำกัด 490,000.- ค่าเสื่อมราคาสะสม - รถยนต์ 248,000.- ขาดทุนจากการแลกเปลี่ยนสินทรัพย์ 62,000.- Cr. รถยนต์ 800,000 บันทึกนำรถยนต์ไปแลกกับหุ้นบุริมสิทธิ 7% บริษัท สาลี่ จำกัด
การซื้อเงินลงทุนหุ้นทุนหลังวันประกาศจ่ายเงินปันผล หากกิจการซื้อเงินลงทุนหลังวันที่บริษัทประกาศ จ่ายเงินปันผล แต่ก่อนปิดทะเบียนรายชื่อผู้ถือหุ้น จะต้องซื้อเงินปันผลติดมาด้วย โดยไม่ถือเป็นต้นทุนของเงิน ลงทุน เพราะเมื่อบริษัทจ่ายเงินปันผลกิจการจะได้รับเงินดังกล่าวคืน ตัวอย่างที่ 5 เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2562 บริษัท พุดซ้อน จำกัด ซื้อหุ้นสามัญ บริษัท กีวีจำกัด จำนวน 3,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 100 บาท ในราคา 102 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 2,000 บาท ตั้งใจถือไว้เผื่อขาย บริษัท กีวี จำกัด ได้ประกาศจ่ายเงินปันผล หุ้นละ 10 บาท วันที่ 30 เมษายน 2562 โดยจะปิดทะเบียนผู้ถือหุ้นวันที่ 20 พฤษภาคม 2562 และจะจ่ายเงินปันผลในวันที่ 31 พฤษภาคม 2562 การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 พ.ค. 5 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท กีวี จำกัด 308,000.- รายได้เงินปันผล 30,000.- Cr. เงินสด 338,000.- บันทึกซื้อเงินลงทุนหุ้นสามัญ และเงินปันผล บริษัท กีวี จำกัด 31 Dr. เงินสด 30,000.- Cr. รายได้เงินปันผล 30,003.- บันทึกรับเงินปันผลจากบริษัท กีวี จำกัด การซื้อหุ้นทุนเป็นหน่วยรวม ในกรณีที่กิจการซื้อเงินลงทุนหุ้นทุนเป็นหน่วย ซึ่งประกอบด้วยหุ้นทุนต่าง ชนิดกัน เช่น 1 หน่วยประกอบด้วย หุ้นสามัญ 1 หุ้น หุ้นบุริมสิทธิ 8% 1 หุ้น หรือ 1 หน่วยประกอบด้วย หุ้น บุริมสิทธิ 8% 1 หุ้น หุ้นบุริมสิทธิ 10% 2 หุ้น ในการบันทึกบัญชีกิจการจะต้องแยกบันทึกบัญชี เป็นหุ้นแต่ละชนิด หลักการในการพิจารณาแยกหุ้นมี 3 กรณี คือ 1. ทราบราคาตลาดของหุ้นทั้ง 2 ชนิด ให้ใช้ราคาตลาดของหุ้นทั้ง 2 ชนิด เป็นเกณฑ์ในการ คำนวณแยก ราคาทุนของเงินลงทุน 2. ทราบราคาตลาดของหุ้นเพียงชนิดเดียว การคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนให้ใช้ราคาตลาดของหุ้นที่ ทราบราคาบันทึกเป็นราคาทุน ส่วนที่เหลือถือเป็นราคาทุนของหุ้นอีกชนิด 3. ไม่ทราบราคาตลาดของหุ้นทั้ง 2 ชนิด ให้บันทึกบัญชีเงินลงทุนไปก่อนโดยยังไม่ต้องแยกชนิดของหุ้น เมื่อทราบราคาตลาดของหุ้นชนิดใดชนิดหนึ่ง หรือทั้ง 2 ชนิด จึงบันทึกแยกต่อไป 1. กรณีทราบราคาตลาดของหุ้นทั้ง 2 ชนิด ตัวอย่างที่ 6 เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2562 กิจการซื้อหน่วยลงทุนหุ้นทุน บริษัท น้ำส้ม จำกัด จำนวน 3,000 หน่วย ราคาหน่วยละ 179 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 3,000 บาท ตั้งใจถือไว้เผื่อขาย หุ้นทุน 1 หน่วยประกอบด้วย หุ้น สามัญ 1 หุ้น ราคาตลาดหุ้นละ 105 บาท และหุ้นบุริมสิทธิ 7% 1 หุ้น ราคาตลาดหุ้นละ 120 บาท ให้ทำ 1. แสดงการคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนในหุ้นทั้ง 2 ชนิด 2. บันทึกการซื้อหน่วยลงทุนในสมุดรายวันทั่วไป
1. แสดงการคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนในหุ้นทั้ง 2 ชนิด ราคาทุนรวม 3,000 หน่วย x 179 บาท + 3,000 บาท = 540,000.- ราคาตลาด - หุ้นสามัญ 3,000 หุ้น x 105 บาท = 315,000.- - หุ้นบุริมสิทธิ 3,000 หุ้น x 120 บาท = 360,000.- ราคาตลาดรวม 675,000.- การใช้ราคาตลาดคำนวณหาราคาทุนของหุ้น ราคาทุนของหุ้นสามัญ = 540,000 x 315,000 675,000 = 252,000.- ราคาทุนของหุ้นบุริมสิทธิ = 540,000x 360,000 675,000 = 288,000.- 2. บันทึกการซื้อหน่วยลงทุนในสมุดรายวันทั่วไป 2562 เม.ย. 18 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท น้ำส้ม จำกัด 252,000.- หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นบุริมสิทธิ 79 บริษัท น้ำส้ม จำกัด 288,000.- Cr. เงินสด 540,000.- บันทึกซื้อหน่วยลงทุนหุ้นทุน บริษัท น้ำส้ม จำกัด 2. กรณีทราบราคาตลาดของหุ้นเพียงชนิดเดียว ตัวอย่างที่ 7 จากตัวอย่างที่ 6 หากกิจการไม่ทราบราคาตลาดของหุ้นบุริมสิทธิ ให้ทำ 1. แสดงการคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนในหุ้นทั้ง 2 ชนิด 2. บันทึกการซื้อหน่วยลงทุนในสมุดรายวันทั่วไป 1. แสดงการคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนในหุ้นทั้ง 2 ชนิด ราคาทุนรวม 3,000 หน่วย x 179 บาท + 3,000 บาท = 540,000.- หัก ราคาตลาดของหุ้นสามัญ 3,000 x 105 บาท = 315,000.- คงเหลือเป็นราคาทุนของหุ้นบุริมสิทธิ = 225,000.- 2. บันทึกการซื้อหน่วยลงทุนในสมุดรายวันทั่วไป 2562 เม.ย. 18 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท น้ำส้ม จำกัด 315,000 หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นบุรีมสิทธิ 796 บริษัท น้ำส้ม จำกัด 225,000 Cr. เงินสด 540,000 บันทึกซื้อหน่วยลงทุนหุ้นทุน บริษัท น้ำส้ม จำกัด
3. กรณีไม่ทราบราคาตลาดของหุ้นทั้ง 2 ชนิด ตัวอย่างที่ 8 จากตัวอย่างที่ 6 หากในวันที่ 18 เมษายน 2562 กิจการไม่ทราบราคาตลาดทั้งของหุ้นสามัญ และหุ้น บุริมสิทธิ ต่อมาในวันที่ 2 มิถุนายน 2562 ทราบราคาตลาดของหุ้นสามัญหุ้นละ 104 บาท และหุ้นบุริมสิทธิ หุ้นละ 112 บาท การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 เม.ย. 18 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญและหุ้นบุริมสิทธิ 7% บริษัท น้ำส้ม จำกัด 540,000.- Cr. เงินสด 540,000.- บันทึกซื้อหน่วยลงทุนหุ้นทุน บริษัท น้ำส้ม จำกัด มิ.ย. 2 Dr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บริษัท น้ำส้ม จำกัด 260.000.- หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นบุริมสิทธิ 79 บริษัท น้ำส้ม จำกัด 280,000.- Cr. หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญและหุ้นบุริมสิทธิ 7% บริษัท น้ำส้ม จำกัด 540,000.- บันทึกแยกราคาทุนของลงทุนหุ้นทุน บริษัท น้ำส้ม จำกัด การคำนวณหาราคาทุนของเงินลงทุนในหุ้นทั้ง 2 ชนิด ราคาทุนรวม 3,000 หน่วย x 179 บาท + 3,000 บาท = 540,000.- ราคาตลาด -หุ้นสามัญ 3,000 หุ้น x 104 บาท = 312,000.- - หุ้นบุริมสิทธิ 3,000 หุ้น x 112 บาท = 336,000.- ราคาตลาดรวม = 648,000.- การใช้ราคาตลาดคำนวณหาราคาทุนของหุ้น ราคาทุนของหุ้นสามัญ = 540,000x312.000 648,000 = 260,000.- ราคาทุนของหุ้นบุริมสิ = 540,000x 336,000 648,000.- = 280,000.- การจำหน่ายเงินลงทุน ในการจำหน่ายเงินลงทุน กิจการต้องบันทึกบัญชีเงินสดที่ได้รับหลังจากหักคำใช้จ่ายในการขายจะไม่ บันทึกค่าใช้จ่ายในการขายเงินลงทุน เช่นเดียวกับการซื้อ หากเงินสดที่ได้รับสุทธิสูงกว่าราคาทุนผลต่างจะบันทึกไว้ ในบัญชีกำไรที่เกิดขึ้นจากการจำหน่ายเงินลงทุน ทางด้านเครดิต แต่หากเงินสดที่ได้รับสุทธิต่ำกว่าราคาทุน ผลต่าง จะบันทึกไว้ในบัญชีขาดทุนที่เกิดขึ้นจากการจำหน่ายเงินลงทุน ทางด้านเดบิดบัญชีกำไรที่เกิดขึ้นจากการจำหน่าย
เงินลงทุน แสดงภายใต้หัวข้อรายได้อื่น ในงบกำไรขาดทุน สำหรับบัญชีขาดทุนที่เกิดขึ้นจากการจำหน่ายเงินลงทุน แสดงภายใต้หัวข้อค่าใช้จ่ายอื่น ในงบกำไรขาดทุน ตัวอย่างที่ 9 วันที่ 10 เมษายน 2562 กิจการซื้อหุ้นสามัญ บริษัท รวงทอง จำกัด จำนวน 2,000 หุ้น มูลค่าหุ้นละ 50 บาท ในราคาหุ้นละ 51 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อหุ้นละ 1 บาท เป็นเงินลงทุนทั่วไป ต่อมาในวันที่ 18 มิถุนายน 2563 กิจการขายหุ้นสามัญของบริษัทรวงทอง จำกัด ทั้งหมดในราคาหุ้นละ 55 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการ ขาย 2,500 บาท การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 เม.ย. 10 Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท รวงทอง จำกัด 104,000.- Cr. เงินสด 104,000.- บันทึกซื้อเงินลงทุนหุ้นสามัญเป็นเงินลงทุนทั่วไป 2563 มิ.ย. 18 Dr. เงินสด 107,500.- Cr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท รวงทอง จำกัด 107,500.- กำไรที่เกิดขึ้นจากการจำหน่ายเงินลงทุน 3,500.- บันทึกจำหน่ายเงินลงทุนทั่วไป หุ้นสามัญ เงินปันผล หลังจากที่กิจการซื้อเงินลงทุนเป็นตราสารทุน ไม่ว่าจะเป็นหลักทรัพย์ในความต้องการของตลาดหรือเงิน ลงทุนทั่วไป ผลตอบแทนที่กิจการได้รับคือเงินปันผล ถือเป็นรายได้ในงบกำไรชาดทุน เงินปันผล (Dividends) หมายถึง ส่วนแบ่งในผลกำไรที่บริษัทจะต้องจ่ายให้แก่ผู้ถือหุ้นสามัญ เมื่อบริษัท มีกำไรสะสมเพียงพอ ซึ่งในการจ่ายเงินปันผล มีขั้นตอนดังนี้ วันประกาศจ่ายเงินปันผล เป็นวันที่บริษัทได้แจ้งรายละเอียดการจ่ายเงินปันผลให้แก่ผู้ถือหุ้น ได้ทราบ วันปิดสมุดทะเบียนหุ้น เป็นวันที่บริษัทจะบันทึกรายชื่อผู้ถือหุ้นที่มีสิทธิรับเงินปันผล โดยทั่วไป จะกระทำหลังวันประกาศจ่ายเงินปันผลประมาณ 1 เดือน วันจ่ายเงินปันผล เป็นวันที่บริษัทจ่ายเงินหรือสินทรัพย์อื่นให้แก่ผู้ถือหุ้นที่มีสิทธิรับเงินปันผล การจ่ายปันผล มี 2 ลักษณะ ดังนี้ 1. จ่ายเป็นเงินสด 2. จ่ายเป็นหุ้น การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการรับปันผล ทั้ง 2 วิธีมีดังนี้
1. การรับปันผลเป็นเงินสด ตัวอย่างที่ 10 กิจการซื้อเงินลงทุนในหุ้นทุนกับ บริษัท บลูเบอร์รี่ จำกัด เป็นหุ้นสามัญจำนวน 1,500 หุ้น มูลค่าหุ้น ละ 100 บาท และหุ้นบุริมสิทธิ 6%6 จำนวน 2,000 หุ้น มูลหุ้นละ 100บาท เป็นเงินลงทุนทั่วไป ในวันที่ 25 มีนาคม 2562 บริษัท บลูเบอร์รี่ จำกัดประกาศจ่ายเงินปันผล หุ้นสามัญหุ้นละ 7 บาท ต่อมาวันที่ 30 เมยายน 2562 จ่ายเงินปันผล การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 มี.ค. 25 Dr. เงินปันผลค้างรับ 22,500.- Cr. รายได้เงินปันผล 22,500.- บันทึกรับรู้รายได้เงินปันผล ณ วันประกาศจ่าย เงินปันผลหุ้นสามัญ 1,500 หุ้น x 7 บาท = 10,500.- เงินปันผลหุ้นบุริมสิทธิ 2,000 หุ้น x 100 บาท x 6% = 12,000.- รวม = 22,500.- เม.ย. 30 Dr. เงินสด 22,500.- Cr. เงินปันผลค้างรับ 22,500.- บันทึกรับเงินปันผล 2. การรับปันผลเป็นหุ้น การรับหุ้นปันผล หมายถึง การที่กิจการที่ลงทุนในหุ้นสามัญได้รับหุ้นสามัญหรือหุ้นบุริมสิทธิตามสัดส่วน การถือหุ้นสามัญที่มีอยู่ ทางด้านผู้ลงทุนจะมีผลตี่ คือ จะได้หลักทรัพย์เพิ่มโดยไม่ต้องจ่ายเงินแต่อย่างใด เนื่องจากบริษัทผู้ออกหุ้น นั้นไม่ได้จ่ายเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นให้เป็นเพียงการโอนส่วนของกำไรสะสมไปเป็นทุนเรือนหุ้นเท่านั้น ตัวอย่างที่ 11 จากตัวอย่างที่ 10 หากบริษัท บลูเบอร์รี่ จำกัด ประกาศจ่ายปันผลเป็นหุ้นสามัญออกใหม่ ให้หุ้นกับ ผู้ลงทุนในหุ้นสามัญ จำนวน 150 หุ้น และเงินลงทุนในหุ้นบุริมสิทธิ จำนวน 160 หุ้น ราคาตลาดวันหุ้นละ 99 บาท การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้ 2562 มี.ค. 25 Dr. หุ้นสามัญปันผลค้างรับ 30,690.- Cr. รายได้เงินปันผล 30,690.- บันทึกรับรู้รายได้เงินปันผล ณ วันประกาศจ่าย เงินปันผลหุ้นสามัญ 150 หุ้น x 99 บาท = 14,850.- เงินปันผลหุ้นบุริมสิทธิ 160 หุ้น x 99 บาท = 15,840.- รวม = 30,690.-
เม.ย. 30 Dr. เงินลงทุนทั่วไป - หุ้นสามัญ บริษัท บลูเบอร์รี่ จำกัด 30,690.- Cr. หุ้นสามัญปันผลค้างรับ 30,690.- บันทึกรับหุ้นสามัญปันผล การวัดมูลค่าเงินลงทุนระยะยาวตราสารทุน มาตรฐานการบัญชี ฉบับที่ 105 (ปรับปรุง 2559) เรื่องการลงทุนในตราสารหนี้และตราสารทุนได้ กำหนดให้กิจการต้องแสดงเงินลงทุนระยะยาว ประเภทตราสารทุน ในงบการเงิน ตังนี้ หลักทรัพย์เผื่อขาย แสดงด้วยมูลค่ายุติธรรม และรับรู้มูลค่าที่เปลี่ยนแปลงไปเป็นรายการแยกต่างหากใน องค์ประกอบอื่นของส่วนของเจ้าของจนกระทั่งกิจการจำหน่ายเงินลงทุนนั้นจึงบันทึกมูลค่าที่ เปลี่ยนแปลงดังกล่าว ในกำไรหรือขาดทุน เงินลงทุนทั่วไป หมายถึง เงินลงทุนในตราสารทุนที่ไม่อยู่ในความต้องการของตลาด ต้องแสดงใน งบแสดง ฐานะการเงิน ด้วยราคาทุน ตัวอย่างที่ 12 วันที่ 12 มีนาคม 2562 บริษัท ชมพูทอง จำกัด ซื้อหุ้นสามัญบริษัท รวงทอง จำกัด จำนวน 1,000 หุ้น ในราคาหุ้นละ 102 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการซื้อ 1,200 บาท ตั้งใจ ถือไว้เผื่อขาย ณ วันสิ้นงวดบัญชี มูลค่า ยุติธรรมของหุ้นสามัญบริษัท รวงทองหุ้นละ 101 บาท การวัดมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขายหุ้นทุน เป็นดังนี้ ราคาต้นทุนเงินลงทุน (1,000 x 102) + 1,200 = 103,200.- มูลค่ายุติธรรม 1,000 × 101 = 101,000.- จะต้องปรับลดราคาทุนให้เป็นราคายุติธรรม = 2,200.- การปรับปรุงบัญชี ณ วันสิ้นงวด เป็นดังนี้ 2562 ธ.ค. 31 Dr. กำไร (ขาดทุน) ที่ยังไม่เกิดขึ้นจากหลักทรัพย์เผื่อขาย 2,200.- Cr. ค่าเผื่อการปรับมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขาย 2,200.- ปรับปรุงมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขายหุ้นกู้ให้เป็นมูลค่ายุติธรรม บัญชีกำไร (ขาดทุน) ที่ยังไม่เกิดขึ้นจากหลักทรัพย์เผื่อขายอยู่ในงบแสดงฐานะการเงิน ภายใต้หัวข้อ องค์ประกอบอื่นของส่วนของผู้ถือหุ้น บัญชีค่าเผื่อการปรับมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขาย อยู่ในงบแสดงฐานะการเงิน แสดงเป็นรายการหัก หลักทรัพย์เผื่อขาย
การแสดงรายการ และเปิดเผยเงินลงทุนระยะยาวในตราสาร์ทุนในงบการเงิน การแสดงรายการในงบการเงินจะต้องเป็นไปตามประกาศกรมพัฒนาธุรกิจการค้า เรื่อง กำหนด รายการย่อที่ต้องมีในงบการเงิน พ.ศ. 2554 จากตัวอย่างที่ 12 การแสดงรายการเงินลงทุนในตราสารทุนในงบการเงินเป็นดังนี้ บริษัท ชมพูทอง จำกัด งบแสดงฐานะการเงิน ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2562 และ 2561 หน่วย : บาท หมายเหตุ 2562 2561 สินทรัพย์ สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน เงินลงทุนเผื่อขาย 2 101,000.- XX หนี้สินและส่วนของผู้ถือหุ้น ส่วนของผู้ถือหุ้น องค์ประกอบอื่นของส่วนของผู้ถือหุ้น 3 ( 2,200.-) XX บริษัท ชมพูทอง จำกัด หมายเหตุประกอบงบการเงิน ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2562 และ 2561 1. สรุปนโยบายการบัญชีที่สำคัญ 1.1 เงินลงทุนระยะยาว หลักทรัพย์เผื่อขาย แสดงด้วยมูลค่ายุติธรรม และรับรู้มูลค่าที่เปลี่ยนแปลงใน องค์ประกอบอื่นของส่วนของเจ้าของ เมื่อจำหน่ายจึงบันทึกมูลค่าที่เปลี่ยนแปลงดังกล่าวในกำไรหรือขาดทุน 2. เงินลงทุนเผื่อขาย จำนวน 101,000 บาท ประกอบด้วย หลักทรัพย์เผื่อขาย - หุ้นสามัญ บ.รวงทอง จำกัด 103,200.- หัก ค่าเผื่อการปรับมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขาย 2,200.- 101,000.- 3. องค์ประกอบอื่นของส่วนของผู้ถือหุ้น จำนวน 2,200 บาท ประกอบด้วย กำไร (ขาดทุน) ที่ยังไม่เกิดขึ้นจากหลักทรัพย์เผื่อขาย (2,200.-) ตัวอย่างที่ 13 จากตัวอย่างที่ 12 หากต่อมาในวันที่ 18 มิถุนายน 2563 กิจการขายหุ้นสามัญ ของบริษัท รวงทอง จำกัด ทั้งหมดในราคาหุ้นละ 106 บาท เสียค่าใช้จ่ายในการขาย 2,000 บาท การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
2563 มิ.ย. 18 Dr. เงินสด 104,000.- ค่าเผื่อการปรับมูลค่าหลักทรัพย์เผื่อขาย 2,200.- Cr. หลักทรัพย์เผื่อชาย - หุ้นสามัญ บริษัท รวงทอง จำกัด 103,200.- กำไร (ขาดทุน) ที่ยังไม่เกิดขึ้นจากหลักทรัพย์เผื่อขาย 2,200.- กำไรที่เกิดขึ้นจากการจำหน่ายเงินลงทุน 800.- บันทึกการจำหน่ายเงินลงทุนหลักทรัพย์เผื่อขาย สำหรับเงินลงทุนทั่วไป ณ วันสิ้นงวดบัญชี มาตรฐานการบัญชีกำหนดให้ใช้ราคาทุนแสดงในงบแสดงฐานะ การเงิน ภายใต้หัวข้อเงินลงทุนระยะยาวอื่น จึงไม่ต้องปรับปรุงบัญชีใด ๆ