Novda Ta l a ba l a r m a’ nav i y -m a’ r i f i y ga ze t a s i 1-i y u n, Payshanba f 1-son Tanidim. Qo‘limga bilet kelib tushdi. Kelgunimcha yana bir-ikki odam bilan telefonda “dardlashishga” ham ulgurdim. Toshkent mehmonxonasini oldi talabalar bilan to‘lgan. Atrofga qarasam hamma menga juda tanish. Juda xursand bo‘ldim. Anavi bola bilan o‘tgan yil birga ishlagandik. Falon ishlarni yaxshi qilardi. Iya anavi qiz-ku, yaxshi yozadi. Qalami juda o‘tkir... Forumlar saroyiga kirdik. Har tarafi menga tanish. O‘zimni shu odamlarning bir bo‘lagidek his qildim. Ayniqsa ancha avval ko‘rmagan odamlarni ko‘rib qalbimni bir burchagida yillar davomida his qilinmagan tuyg’ularim qayta tirilgandek bo‘ldi. Galstukli amakilar kirib kelishi bilan tadbirni boshlab yuborishdi.Hammasi menga yaqin insonlar. Sahnadagi boshlovchidan boshlab, o‘tirgan ishtirokchilargacha. Baland ovoz. Taqdirlash marosimi boshlandi. Chiroqlar o‘chdi. Hammayoqni baland musiqa tovushlari o‘rab oldi. Adabiyot kunlari MISRALARDA QOLGAN QALAMIM! Bir oy oldin yaqinlarimdan boshqa hech kim qilmaydigan telefonim hozir dispetcherni telefoniga o‘xshab o‘chmaydigan bo‘lib qolgan. Birni oldim deguncha, ikkinchisi qaytib telefon qiladi. Hozir kichkina boshimga yana bir loyihani boshlab qo‘yganman. Men qilayotgan loyiha kim uchundir yangi eshiklarni ochadi. O‘zim uchunchi? Bugun hammasini yig‘ishtirib qo‘yishim kerak. Yillar davomida faqat televizorda ko‘radigan “Oltin qalam”ni , bu yil borib ko‘rishim kerak. O‘z ko‘zlarim bilan! Bu men uchun yangi bir eshik! Xalqaro tanlovning nizomida ham o‘zgarishlar katta, bu yildan siz “Oltin qalam”ga hujjat topshirmagan bo‘lsangiz ham sizni topib kelib bo‘lsa ham taqdirlashadi. Ajoyib-a! Quloqlarni og‘ritadigan darajada baland. Baland, tovushlar... Birin-ketin rag‘batlantiruvchi nominatsiyalar g‘oliblari ismi o‘qib eshittirila boshladi. Hammani ismini yozib olib, tezkorlik bilan kanalimga joylayman, degandim. Nomlar yoki tez o‘qildi, yoki baland musiqadan quloqlarim ismlarni yaxshi eshitmay qoldimi, birortasini ham yozib olishga ulgurmadim. Shunday qilib o‘zimdan xafa bo‘la boshladim. Mayli, nominatsiya g‘oliblarini yozib olishga ulgurarman, balki. Radio, Televideniye, Gazetachilar orasida kechgan jangda ham men mag‘lubiyatga uchragandim. Oxiri tan berdim. Ular orasida taniganlarim ham bor deb, o‘zimni ovutdim. Hozirgina menga tanish bo‘lgan zal, taqdirlash boshlanishi bilan begonaga aylanganga o‘xshardi. Eng muhim qism. “Oltin qalam”dagi katta yutuqni kim qo‘lga kiritadi? Balki bu gal tanigan odamlarim olar-a? Hayajon bilan konvertni ochilishini kutdim. Milliy universiteti. To‘g‘risi kutmagandim. Lekin qolganlar buni bilgandek, yuzlarida hayajon hisi ham yo‘q, go‘yo. Butun zalni yarmi baqirib yubordi. Hammasi Milliy universitetini talabalari. Har yerdan to‘g‘ri tanlov bo‘ldi degan fikrlar yog‘ila boshladi. Milliy universiteti ming-minglab yaxshi jurnalistlarni, qisqa qilib aytsa jurnalistika otalarini tarbiyalagan minbar bo‘lgan, o’z paytida. Lekin, hozir shundaymi? Ko‘pchilik bu universitet talabalari bilan gaplashganman.Ularda deyarli jurnalistika qolmagan. Har kuni matematika yana qandaydir fanlar o‘tishadi. Bu mukofot ularga yana bir imkon eshigini ochishi uchun berilgan bo‘lsa kerak, deb o‘yladim. G‘olibni neytral tanlab olishgan, media kadrlarni tayyorlash bo‘yicha yaxshi universitetlar qatorida Jahon tillari va O‘zJOKU oldinda. G‘oliblar ro‘yxatida O‘zJOKU’lik professorlar ham bo‘y ko‘rsatib turishdi. Tashkilotchilar orasida MMMA ham borligini hisobga olsak, bu ham normal holat. Aytishadiku, meniki emasmi, demak seniki ham emas! Zalda baland musiqa boshlandi. Quloqni qomatga keltiradigan. Hamma yoqda qarsaklar, Juda baland. Baland... O’z muxbirimiz. Onam allasi Onam bolalar bog’chasida tarbiyachi bo’lgan. Ertalab ketar, kun qorayganda bolalarni ota-onasiga topshirib uyga qaytar edi. Men yoshligimda juda injiq uxlashni yoqtirmaydigan, bog’chaga tashlab ketishsa yig’lab hech kimga bo’ysunmaydigan bola edim. Yana o’zimga o’xshash singlim va Ukam ham bor. Onam uchovimizga har oqshom alla aytib berardi. Qo’llari bilan yelkamga urib alla aytardilar. Ko’zlari yumilib, yelkamga urmay qo’ysalar, “Oyi, oyijon nega jimsiz?, alla ayting. Men hali uxlamadim-ku”- deb, uyg’ota boshlardim. Onam esa uyqu aralash yana alla aytishda davom etardi. Esimda, qish kunlari. Onam ertalablari bizni uyg’otib, o’zi bilan birga bog’chaga olib ketar edi. Qalin qor yog’gan, onam bilan birga mahallalar oralab piyoda ketardik. Qorlar chiroq yog’dusida shunaqangi yaltirardiki, xuddi osmondan zar tushganday. Men onamga qo’shiq aytib berardim, onam esa miriqib eshitar va uyqusiragan holda yana ishga ketar edi. Biz kattardik, oradan 15 yil o’tdi. Katta hayot sari odimlab qadam bosyapmiz. Hayotning past-u balandliklarini,oq-qorasini tanib borayapmiz. Ba’zan, hamma narsadan charchagan vaqti bo’lar ekan insonni. Shu vaqtda ham onasining yoniga yugurib kelib barcha dardlarini aytib yana yosh bola bo’lib qolgisi keladi. Hozirda 20 yoshman, talabaman. Onamdan, oilamdan uzoqda yashayapman. Sog’inch, onam ning allasini sog’inchi meni ba’zan qiynaydi. Shaharning shovqinli ko’chalaridan ham bezor bo’lar ekansan. Katta hayotga qadam bosish qo’rquvi bor menda, ona! Endi ko’nikdim, desam begona shaharning odamlariga o’rgana olmayapman. Yugurib borsam-da, yana o’sha jajji qizaloqqa aylanib qolsam. Uy tomlaridan sakrab, sho’xliklar qilsam, kechalari sizning allangiz bilan orom topsam. Qaniydi… Onalar hech qachon mehr berishdan charchashmaydi, alla aytishdan to’ydim deyishmaydi. Ular gulning isidan yaralgan. Mehrlari issiq Va taftlidir. Muxlisa ABDULLAEVA. Alla ovozini eshitgan zahotim eski yoz kunlari, bolaligim yodimga tushadi. Onamning allasi…. Onam qishin yozin ishlar, ishdan charchab kelgan vaqtlarida ham tunlarini bedor o’tkazar edi. Biz asli olti farzand bo’lmog’imiz kerak edi. Taqdirning taqazosi ila onam uch farzandini yoshligida yo’qotdi. Lekin, hech bir zamon alla aytishdan to’xtamadi. Bizlar uchun hali hamon aytishda davom etadi.
2 Novda 1-iyun 2023 yil Populizmga turli xil ta’riflar berishga urinishlar bor. Uvlarni jamlagan holda populizmning quyidagi asosiy jihatlarini bayon etish maqsadga muvofiqdir: – aholining tahlil qilish salohiyati kamligidan o‘z maqsadlarida foydalanish; – aholining mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning real holatidan bexabarligini bilgan holda shaxsiy manfaatlarini ro‘yobga chiqarishga intilish; – g‘oya va fikrlarni umumiy tarzda bayon etish, aniq va konkretlikdan o‘zini olib qochish, noreal va amalga oshish imkoni yo‘q, lekin shu bilan birga aholiga yoqadigan takliflarni ilgari surish; – xalqning hissiyotlari bilan o‘ynashish orqali o‘zining siyosat olamida mashhurligini ta’minlash. Xorijiy tajriba va amaliyotga nazar tashlasak, siyosiy populizm salbiy oqibatlarga olib kelishi ta’kidlanadi. Xususan, rossiyalik mashhur iqtisodchi olim va Yevropa populizm tadqiqotlari tarmog‘ining koordinatori S. Guriyev fikriga ko‘ra: ’”Populistlar mamlakatdagi iqtisodiy muammolardan, shu jumladan, ishsizlik, aholining real daromadlari pastligi va jamiyatning ijtimoiy tabaqalanishi holatlaridan foydalangan holda jamoatchilik qulog‘iga yoqadigan fikrlarni aytadi. Va’dalar beradi va amaldagi boshqaruv tizimini tizimli ravishda tanqid qiladilar”. AQSHning Stenford universiteti olimlari olib borgan tadqiqotlariga ko‘ra, populizm – demokratiyani xavf ostiga qo‘yadigan siyosiy muammo hisoblanadi. Ushbu universitet tadqiqotchisi A. Gjimala-Busse ta’kidlashicha, populistlar rasmiy institutlar va funksiyalarni obro‘sizlantirsa, demokratiyaning asoslari buzilishiga olib keladi. Populizmning bunyodkorlari esa, bizga begona bo‘lmagan, xalq vakillaridan chiqqan va mansab rutbasiga o‘tirishi bilan o‘z elektorati(Katta yuridik lug‘atda − saylovchi) − parlament, prezident, yoki munitsipal... har qanday partiyaga ovoz beradigan saylovchilar doirasi)ni unutib qo‘ygan populistlardir. Siyosatga qiziquvchi va jamiyatga bee’tibor bo‘lmagan shaxslar deputat kim ekanligini yaxshi bilishadi. Xo‘sh, ular kimlar va ularning vazifalari nimalardan iborat? Davlat hokimiyati tizimida parlamentning rolini oshirish, uning mamlakat ichki va tashqi siyosatiga oid muhim vazifalarni hal etishi uchun birinchi navbatda deputatlarning professional korpusi samarali faoliyat yuritishi zarur. O‘zbekistonning konstitutsiyaviy qonunchiligi va boshqa qonun hujjatlari hamda chet el tajribasi shuni ko‘rsatadiki, deputatlarning aholi oldidagi birinchi darajadagi vazifalari quyidagilardan iborat: – “qonunchilik tashabbuskorligi” huquqidan foydalangan holda, qonun ijodkorligi bo‘yicha faoliyatini kuchaytirish; – parlament nazorati talablaridan og‘ishmagan holda ijro hokimiyati faoliAMALI BOR-U AMALI YO‘Q BO‘LGAN QONUN IJODKORLARI Bozorning qopqasi yo‘q, Ovulning eshagi (O‘zbek xalq maqoli) yati ustidan samarali nazoratni amalga oshirish; – o‘z saylovchilari bilan tizimli ravishda ishlash, ularning kundalik hayotidagi muammolarning yechimini topish, ularning oldida hisobot berish; – fraksiya va qo‘mita a’zolari sifatida mamlakatning ichki va tashqi siyosatiga oid bo‘lgan masalalar muhokamasidagi ishtirokini kuchaytirish. Keltirilgan ma’lumotlardan ayonki, deputatlarning vazifalari bugungi kundagi salbiy holatlarga qarshi kurashish, avvalo bu kabi holatlar yuzaga kelishining oldini olishdir. Ammo bu vazifa ularning kichik yelkalariga og‘irlik qilayotgandek, go‘yo. Boshlanishida reja va maqsadlar ketma ketligi odamni hayratga soladi. Va’dalar shu qadar ishonchli beriladiki, ishonmaslik ning iloji yo’q. Bundan tashqari, “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlarining deputatlik odobi” qoidalarida deputat ommaviy axborot vositalari da, matbuot konferensiyalarida, boshqa jamoat tadbirlaridagi chiqishlarida, omma oldidagi bayonotlarida davlat organlari va boshqa organlarning, tashkilotlarning, mansabdor shaxslar hamda fuqarolarning faoliyatiga munosabat bildirganda o‘z nutqida, shuningdek, internet tarmog‘ida ochilgan shaxsiy sahifalarida fuqarolar bilan muloqot qilishda ularning sha’ni va qadr-qimmatiga putur yetkazadigan qo‘pol, haqoratomuz ibora va so‘zlarni qo‘llashga, asossiz ayblovlarga yo‘l qo‘yishga haqli emas’’,-deb qat’iy belgilangan. Oliy Majlis Qonunchilik palatasining 2020-yil 23-martdagi 185-IV-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining Odob komissiyasini tuzish to‘g‘risida”gi qarori. Deputat o‘z faoliyatida jamiyatda umumiy qabul qilingan axloq-odob prinsiplariga qat’iy rioya etishi, fuqarolarning, mansabdor shaxslarning huquqlari, sha’ni, qadr-qimmatini yoki ishchanlik obro‘sini hurmat qilishi, shuningdek, deputat nomiga dog‘ tushiradigan va O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi (bundan buyon matnda Qonunchilik palatasi deb yuritiladi) nufuziga, umuman davlat manfaatlariga putur yetkazadigan xatti-harakatlardan o‘zini tiyishi, o‘z vazifalarini vijdonan va halol bajarishi, malakasini yuqori darajada tutib turishi, o‘zining nazariy bilimlari Har san’atning o’z mohir ustalari bor. Shu san’atlardan biri “populizm” bo‘lib, so‘nggi yillarda bizda juda ommalashib ulgurdi. va amaliy ko‘nikmalarini takomillashtirib borishi kerak. “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlarining deputatlik odobi” qoidalarida deputat o‘rganilayotgan masalaning tub ildiziga yetib borishi lozimligi belgilangan. Shu asnoda, deputat o‘z takliflarini mamlakatning iqtisodiy ahvolini hisobga olgan va har tomonlama tahlil qilgan holda ilgari surishi mantiqan to‘g‘ri bo‘lardi. Vazifalar aniq belgilab qo‘yilgan, natija esa “toshbaqadek” imillashda davom etyapti. Oliy Majlis deputatlarining qonunchilik tashabbusi yillar bo‘yicha tahlil qilinganda, afsuski, ularning ushbu yo‘nalishdagi faoliyati boshqa hokimiyat organlariga nisbatan qoniqarsizligini ko‘rish mumkin. Vaholanki, Qonunchilik palatasining 150 deputati “qonunchilik tashabbusi” huquqiga ega. Jumladan, 2020-yilda Qonunchilik palatasiga kiritilgan jami 121 ta qonun loyihalarining 92 tasi – O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasi, 12 tasi – deputatlar, 10 tasi Oliy sud, 6 tasi – Bosh prokuratura va 1 tasi – Konstitutsiyaviy sudning tashabbusi asosida ilgari surilgan. O‘z navbatida, 2021-yilning 6 oyi davomida Qonunchilik palatasiga kirgan jami 78 ta qonun loyihalarining 59 tasi – O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasi, 8 tasi – Bosh prokuratura, 6 tasi – deputatlar va 5 tasi – Oliy sud tashabbusi asosida kiritilgan. Shunga ko‘ra, 2020-yil va 2021-yilning 6 oyi davomida Qonunchilik palatasiga kirgan jami 199 ta qonun loyihasining atiga 18 tasi (9 %) deputatlar tashabbusiga to‘g‘ri kelmoqda. Eng ajablanarlisi shuki, 150 ta deputatga 18 ta qonun loyihasi taqsimlanganda har bir deputatga hattoki bitta tashabbus ham to‘g‘ri kelmaydi. Ushbu holat deputatlarimiz o‘z professional faoliyatini juda sust darajada olib borishidan dalolat bermoqda. Oyoqdagi etiging tor bo‘lsa, dunyo kengligidan ne foyda, deganlaridek, arzimas ko‘zbo‘yamachilikni katta e’tibor hisoblayotgan va ma’noli bir foyda ko‘rmayotgan bo‘lsa-da, zarar ko‘rmagani uchun xursand bo‘layotgan oddiy xalq populizmning asosiy qurbonlaridir. Yomon tomoni shundaki, qurbon o‘zining taqdiriy tanazzulidan bexabar, sas-sadosiz tomoshabin bo‘lib o‘tiraveradi. Xalqni ogohlantirish va ularga bu tushunchalarni soddalashtirilgan ko‘rinishda yetkazish kimning zimmasida? Og‘riqli savol. Javob ham yengil bo‘lmaydi. Vazifasini unutib qo‘ygan har qanday shaxslarga eslatish bizning vazifamiz ekan, biz bu ishni qayta-qayta bajarishga tayyormiz. Unutmangki, va’dalar bajarish uchun beriladi. Bajarishni eplolmas ekansiz, ikki oyog‘ingizni bir etikka tiqmang. Populistlikni qo‘yib, realistlarga aylaning. Yuqoridagi fikr-mulohazalar sizni nimadandir ogoh etgan bo‘lsa, biz vazifamizni ado etdik deb o‘ylayman. Zero, tahlil bor joyda tanqid yashaydi. Tanqid esa kelajakning shirin mevasidir. Farangiz XO‘JAQULOVA.
Novda 3 1-iyun 2023 yil Yakshanba. Ko‘zimni ochib qarasam, soat 6 dan endi o‘tishni boshlagan. Oyimning o‘rni bo‘sh. Ertalab ishga ketishlarini bilsam ham, yana qo‘ng‘iroq qilib qayerga ketganlarini so‘rash odat bo‘lib qolgan. “Oyi” deganimni bilaman, qizim birinchi qavatdan boshqa hamma qavatlarda chiroq o‘chganini aytib qoldi. Avval ham shunday bo‘lganini, “domkom” rus elektrik bilan bu masalani hal qilganini aytdi. Shunda umrimda ko‘rmagan “domkom”imizni o‘zimcha qahramonga aylantira boshlagandim... Shu payt telefondan kelayotgan ovoz meni hushimga qaytardi. Xullas, oyim domkomga uchrashib, masalani hal qilishimiz kerakligini aytdilar. Qo‘shnilarga nima qilishlari kerakligini hijjalab tushintirib berishim kerak. Bir talaba qizning bittasi universitetda, bittasi bankda, yana birovi kazo-kazo joylarda ishlaydigan odamlarga chiroq o‘chganda kimga murojaat qilishi kerakligini aytmasa ham, ishni bitirishligiga ishonchim komil edi. Chunki bu holat birinchi marta bo‘lmayapti. Xullas, hammasini kattalarga qo‘yib berishni ma’qul deb topdim. O‘zim esa rejalarim asosida ishni davom ettirmoqchi edim. Lekin chuchvarani xom sanagan ekanman. O‘zimning ustimda ishlashim uchun “YouTube” kanallarida darslar ko‘raman. Bu yakshanba odati. An’anamga biroz o‘zgartirish kiritdim. Joyimga o’rnashib “2022 yil odami kim? YIL ODAMI Talaba bo‘lganimdan beri yakshanba yakshanbaligini yo‘qotgan. Hammasi reja asosida ketishi kerak, to‘g‘rirog‘i, shart. Shanba kuni butun boshli yakshanbada qilinishi kerak bo‘lgan ishlar turnaqator bo‘lib, oppoq qog‘ozimdan joy oladi. Lekin bu yakshanba “Yil odami” kim degan savolga javob topish bilan o‘tdi. Elektrni noqonuniy o‘zlashtirish, “JEK” va mahallada kechirgan sarguzashtlarim haqida gapirib bersam. Firdavs Abduxoliqovmi yoki O‘zJOKUning sevimli rektori Sherzod Qudratxo‘jami yoki...” Xullas, shu kabi savollar bilan yolg‘iz qolayotgan paytimda, bu hayollarni pastimizda turadigan qo‘shnimning chiroq yo‘q paytida maza qilib kulib o‘tirishi buzdi. Devorlarimiz shu darajada “qalin”. Bu holat meni g‘ashimga tegayotgandi. Kap-katta odam, chiroq yo‘q, soat 12 ga yaqinlashyapti. Uyida kulib o‘tirishdan ko‘ra, masalani hal qilsa bo‘lmaydimi? Va nihoyat tashqarida shovqin eshitib xursand bo‘ldim. Harakatni boshlashibdi, deb o‘yladim. Eshikni ochib qarasam, ro‘paramizdagi qo‘shnimiz onamning ishga ketganini bilgandan keyin uyda chiroq yo‘g‘ida ham ishga ketadimi?, deb hazillashganini eshitar ekanman, masala oyim kelmagunicha hal bo‘lmasligiga borgan sari ishonchim komil bo‘lib borardi. Soat 13:05. Yil odami kim? Akam kirib kelib meni “hech nima qilmaganlik”da aybladi. Shundan keyin akam “JEK” raisiga telefon qilib, o‘zicha masalani yechishga harakat qildi. Gaplashib elektrik raqamini oldi. Elektrik raqami o‘chiq. Qaytib “JEK” xodimiga qo‘ng‘iroq qildik, faqat ikkinchi liniyaga tushardik. Keyin akam ishga ketdilar. Man esa “bekorchilik”dan “JEK” raisiga qo‘ng‘iroq qilardim. Chamasi 50 martadan ortiq telefon qildim. Bilmadim, rais kim bilan kuni bo‘yi gaplashdi. Halqning dardidan ham muhimroq ishlar bilan banddir-da. Mana, yil odami kim. Soat 14:00. Hamma bir-biridan umidvor. Mana hozir chiroq keladi deganimizga ham 10 soatdan oshyapti. “JEK” raisi davlat ishlaridan bo‘shadilar shekilli, qo‘ng‘iroq qilib qoldi. Bergan elektrik raqami ishlamayotganini aytgandim, mahalla yonida navbatchi elektrik borligini aytdi va go‘shakni qo‘yib qo‘ydi. Ro‘paramizdagi qo‘shniga chiqib hammasin aytib berishim bilan 3 soatdan beri elektrik kelishidan umidvor ekanligini bildirishdi. Bilasizmi, muammo profilaktika sababli chiroq o‘chganida emas, balki liniyadagi nosozlikda. Nosozlik kelib chiqqunicha qarab turganlar yil odamidir balki… Soat 15 dan o‘tyapti. O‘zim harakat qilishni boshladim. Mahalladagi elektrikni topib, uyiga bordim. U odam muammo katta liniyada ekanligini, bu holat avval ham bo‘lganini. Agar tuzatsa, “JEK” raisidan gap eshitishini, buning uchun o‘zlarida maxsus elektrik borligini aytdi. Shuyam monopoliyami endi? Mahallaga bordim. Shundoq mahallaning biqinida navbatchi elektrik va santexnik degan yozuvni ko‘rib, darvozani taqillatdim. Sado chiqmadi. Mahallaga kirdim va birinchi marta mahalla raisini ko‘rdim. Ulardan elektrik qayerga ketganini so‘radim. Dam olgani ketganini, bugun katta ehtimol bilan chiroq bo‘lmasligini aytib qoldi. Xususiy elektrik chaqirib, masalani hal qilishimiz kerak dedi. Katta shitning kaliti faqat “JEK” raisi va maxsus elektriklarda bo‘lsa, chaqirganimiz bilan kalit bo‘lmasa, nima foyda. Shularni oq soqoldan so‘raganimni bilaman, biz ularning ishiga aralashmaymiz degan javobni oldim. Balki yil odami shu insondir… Soat 16. Havo sovuq. Uyga qaytarkanman, tashqaridan uyimiz derazasiga qaradim. Hamma oynadan qarab turibdi. Hammaga chiroq kerak lekin deyarli hech kim harakat qilishni xohlamaydi. Bu bugungi jamiyatimizga o‘xshaydi, hamma rivojlanishni istaydi, lekin xech kim harakat qilmaydi. Keyin “domkom”ning uyiga tushishga qaror qildik. Ertalab tushganimizda, uyida yo‘q edi. Ro‘paradagi qo‘shni bilan “domkom”ning uyiga to‘shdik. Hammasidan qizig‘i, “domkom” bu ish uni qiziqtirmasligini, “JEK” raisi qo‘ng‘iroq qilib elektrik uyiga ketganini va bugun kelmasligini aytgan emish. “JEK” raisi bizga mahallada elektrik bor deb yolg‘on gapirgani meni hammasidan ko‘p hayron qoldirdi. Yo‘q deb aytib kalitni berganda, o‘zimiz masalani hal qilardik. Yolg‘on gapirishdan nima foyda? Mana, yil odami kim! Soat 18 ga qarab ketayapti. Oyim bilan gaplashdik, vaziyatni tushuntirdim. 2-qavatgacha chiroq borligini aytganimda, oyim xayron qoldi. Ertalab faqat birinchi qavatda chiroq bor edi. Borib 2-qavatdagilar bilan gaplashinglar, ularda elektrik raqami bor deb qoldilar. Gaplashdik. Raqamni berishmadi. Shundoq tashqarida o‘sha elektrikni ko‘rib qoldik. Omadimiz keldi. Soat faqat oldinga qarab yuryapti. Elektrik bilan gaplashdik. Miyig‘ida kulishidan hammasini bilishi aniq edi. Bundan oldin 2-qavatdagilarni tuzatib ketgan ekan. Nimaga hammanikini emas? Sababi, 2-qavatdagilarni boshqa liniyaga o‘tkazib qo‘yishibdi. Agar qolgan xonadonlarni ham shu liniyaga o‘tkazsa, liniya ko‘tarolmay portlab ketishi ham mumkin. Xullas, elektrik amaki 50 mingdan chiqarsak, bizni ham liniyaga qo‘shib qo‘yishini aytdi. Hamma rozi. Yonimizda yangi uylar qurilyapti. Ularga elektr toki qayerdan kelyapti? Elektrik amaki “JEK” qachon portlab ketsa, shunda kelib muammoni o‘rganishi mumkinligini aytdi. Yana bir gap, butun bir ko‘p qavatli uyda shu ahvol. Hamma bir-birining liniyasiga ulangan emish. O‘sha kuni chiroq keldi. Rais esa haliyam davlat ishlari bilan band. Eshitishimga qaraganda, ertasi kuni rais bilan gaplashishibdi. Rais esa “JEK”ni pulini to‘lamasanglar, muammolaringni o‘zlaring hal qillaring deganmish. Mana yil odami kim.
4 Novda 1-iyun 2023 yil Tadqiqotchilar fikriga ko'ra , telefonlar inson sog'ligiga kuchli zarar yetkazadi.Telefondan chiqayotgan nur inson miya hujayralariga jiddiy ta'sir, qilib xavfli kasalliklarni keltirib chiqaradi.Jumladan , 2000-yilda Sog'liqni saqlash tashkiloti uyali telefonlar zarariga oid Yevropa parlamentiga taqdim etgan hisobotida, insonlarning saraton kasaliga chalinishida uyali telefonlar hissasi katta ekanligini ta'kidlagan. Jarayon qanday sodir bo'ladi? Siz-u biz soatlab termuladigan telefonimiz birinchi navbatda ko'z kasalliklarini keltirib chiqarsa, quloqqa tutib gaplashilganda esa, miyaga ta'sir o'tkazishni boshlaydi.Nemis olimlari fikriga ko'ra, kamerali telefonlar, kamerasiz telefonlardan anchagina zararli.Chunki har ikki turdagi telefonlar ham sms va gudok uchun doimiy simsiz antennalar bilan aloqada ekanligini hisobga olsak, kamerali telefonlar elektromagnit to'lqinlarni ko'proq tarqatadi.Bu uning funksiyalari ko'pligi bilan bog'liq. "Shuncha kishi telefon ishlatadi-ku , hali hech kimni saraton bo'libdi, deb eshitmaganman",- desangiz yanglishasiz.Bu kasallik insonda 15-20 yil o'tgachgina namoyon bo'lar ekan. Mutaxassislar fikricha ,bu uchun bir kunda 15 daqiqa telefon ishlatishning o'zi yetarli.Demak , mana shu 15 daqiqa oshgan sari , (ya'ni telefondan foydalanishimiz 2-3 soatgacha cho'zilib ketsa) saraton kasalligiga chalinish vaqti 15-20 yildan ancha oldin ham sodir bo'lishi mumkin. Statistikaga ko'ra, hozirgi vaqtda dunyoda har 20 kishidan biri mobil aloqa nurlanishi qurboniga aylanmoqda.. Hamma muammoning yechimi bo'lgani kabi bu xavfning ham oldini olish hamin qadar mumkin. Bunda tafsiyalar: 1. Telefoningizni iloji boricha o'zingizdan uzoqroq masofaga qo'ying.(Kiyim cho'ntaklarida olib yurish mumkin emas); 2. Keraksiz vaqtda o'chirib qo'ying; 3.O'zingizga kerakli ma'lumot va yangiliklarni iloji boricha kitob va gazetalardan topib o'qishga harakat qiling.Ayni mana shu variant uchun ikkita muhim sabab ko'rsatishimiz mumkin: 1.Har xil kerakli ,keraksiz ma'lumotlar bilan miyangizni to'ldirmaysiz; 2.Kitob va gazetalar telefonlar kabi hayot uchun xavfli emas.Nari borsa, notog'ri o'qisangizgina, ko'rish qobiliyati pasayishi mumkin. Biroq bu telefonning ko'zga yetkazadigan zararidan bir necha yuz Yaqinda o’zimga hikoyalari ma’qul keladigan blogerni bir chiqishiga qulog’im tutilgandi. U jamiyatdagi oddiy bir oila hayoti orqali ifodalab berilgan.Xullas, o’g’ilga onasi,-ayoling nima olib bering desa, o’zi so’ragan hamma narsani ha, olib beraman degin, qurbing yetmasa ham hech qachon yo’q demagin, deb nasihat qiladi. U ancha yillargacha ayoliga shu tahlit muomalada bo’lib keldi va bir kuni ayoli, -siz doim va’da berasiz, hech qachon uni ustidan chiqmaysiz, qo’lingizdan kelmasa va’da bermang edi, deb qoldi.shunda onasining nasihatini haligacha qo’llayotgani va nima sababdan bunday deganini so’ramagani alam qilib ketti. Endi buning ma’nosini so’ray desa ona allaqachon tuproq ostida. Qissadan xissaga ojizman-u, lekin vaziyat bizning partiyalar deputatlari, siyosatimizga juda yaqindek. Balki, ular ham bu hikoyani eshitib qolishgandir, balki ona yer tagidan tirilib qaytishini kutishyotganmikan?!… Birinchi kurslik paytlarim bo’lsa kerak. Toshkentning toshlari sariyog’dek tomog’imizdan sirg’alib o’tayotgan payt. Alisher Navoiyning tavalludiga xuddi shu nomli til va adabiyoti universitetiga tadbirga taklif qilishgandi, insho sabab, birinchilikni olganimiz sabab.Shunda boshlovchi bunday katta tadDEPUTATLARNI TANIYSIZMI? Barchamizga tanish bu so’rov ovoz tonlarimizga ishlov berib, – “haa, yo’o’q, yoki- ha anavi…” deyishimizni talab qiladi, afsuski. Albatta, o’z va’dasida turmaydigan bir to’p, faqatgina deputat degan “shaxsiy sifat”gagina ega bo’lgan insonlar uchun xalqning chertgan tanburi ham xayf. Davrda, atrofda rivojlanuv yuz berayotgan bir vaziyatda ba’zi insonlar ongi ham bundan mustasno qolyaptimi, deb o’ylab qolasan ba’zan.Avvaliga,” Qizim senga gapiraman, kelinim sen eshit” muqobilida yo’l tutilgan bo’lsa, hozir rosmanasiga hamma narsa yuzlarga borib otilmoqda. U narsa, tosh va ta’nadan boshqa narsa emas. birga(respublika miqyosida o’tqazilgandi-da) bir nechta deputat homiylik qilganligi haqida gapirayozdi.Bu nomni avvaldan qulog’im xushlamaganigami,-eyy, bular nimani do’ndiribdi, hammasi bir xil, tayini yo’q… yana nimalardir deb yomonlab kettim, qalin pichirlab yonimdagi qizlarga(xuddi o’zim biror nimani do’ndirib qo’ygandek) hammadan eshitgan gaplarimni yig’ib.Keyin ismlari mikrofon qarshisida tantanali yangradi. Bilsam, yonimda menga quloq tutib o’tirgan kastyum-shim kiygan, kelishgan amakilar ekan, o’sha jonbozlar.Menga qarab qo’yishganini bilaman, ozgina qizarinqiradim.Chunki bu gaplarimga bironta ham isbot-dalilim yo’q, boshqalardan eshitganlarim asosida, birozgina bo’rttirish bilan ifodalagandim-da.Nihoyat, homiylarning saxovatini ko’radigan payt kelgandi.Ya’ni taqdirlov.Shuncha Universitetlarning ichida birinchi o’ringa kattaroq sovg’a bersa kerak, menimcha juda ko’p kitob beradi, deb hayolimizda bu kitoblarni bo’lishib ham olgandik, qizlar bilan.Buni qarangki, chiroyli ramkali tashakkurnoma va ikki dona yupqa muqovali, deyarli o’qilmaydigan ,qayerda yo’q kitob bilan kifoyalanib qo’ya qolishibdi, tushmagurlar. Saxovat masalasida-ku, ilg’or ekanliklariga mana, isbotim bor.Endi qizarinqiramay, balki bu voqeani anchagacha mubolag’akor aytib yursam kerak. “Asli O’zbekistonlik Orzugul ismli 27 yoshli ayol Yaponiyada, qariyb 1 mln aholi yashaydigan setagaya okrugiga deputat etib saylandi!” Ma’lumki, Yaponiya rivojlanuvda ham, boshqaruvda ham, amalda ham ancha yuqori o’rinlarda turuvchi mamlakat.Shunday kuchlilar orasida kuchli bo’lib o’zbek ayoli deputatlikka saylangani quvonarli. Shunday voqealar sabab erta uchun biroz bo’lsada umid uyg’onadi. Aqlli, bilimli millat bilan, xalq bilan butun dunyo hisoblashadi. Shunday ekan avvalo ta’lim, tarbiyaga jiddiy ahamiyat qaratsak, hammasi a’lo bo’ladi. Aslida, ular ham xalq vakillari va barchasi o’zimiz pishirgan osh.Shunday ekan ildizimizga o’zimiz qadagan turli keraksiz illatlardan bunyod bo’lgan nishonlarni olib tashlaylik. Barchasini boshdan boshlash uchun hali ham kechmas.Orzugul kabi yosh nihollar hali bizda juda ko’p va biz ularga o’zbek nomiga xos tarbiya bersakkina kifoya. Feruza SADULLAYEVA. KITOBLARGA DOIMO MUHTOJMIZ , YOXUD MATBUOTIMIZ O’LMASLIGI KERAK! Bugun zamon , qarashlar o’zgacha tus oldi. Kitob o’qiydigan, gazetalarimizning chiqishini intiqib kutadigan na yoshlar , na yoshi kattalar deyarli qolmadi. Sabab qilib esa, internet tarmog’ining rivoji va saytlarning tezkorligini aytish mumkin.Gazetada bir haftadan keyin chiqadigan ma’lumot telegramingiz xabarlari ga allaqachon kelgan bo’ladi.Lekin, e’tiborga olishimiz kerak bo’lgan yana bir jihat bor: biz mobil telefonimizga muttasil bog’lanib qolyapmiz... barobarga kam. Zamon qutqusiga uchib , kitob va gazetalarimizni bir chetga surganimiz eng katta xatoyimiz. Aksincha, ehtiyojimizni telefondan emas , matbuotdan qidirsak, unga talabni kuchaytirsak har tomonlama foydadan holi bo'lmas edi.Eng muhimi, qimmatbaho boyligimiz bo'lgan sog'ligimizni asragan bo'lar edik. El ichra yana ziyolilar ortardi, ma'naviy xazinamiz boyir edi .Unutmang, telefon umuman bo'lmagan zamonlarda ham o'zbekning farzandi yerning sharsimonligini aniqlagan. Misrliklarga nilometrni yaratib berib, farovon hayotiga sababchi bo'lgan. Xulosa o'zingizdan! Jasur TURSUNOV.
Novda 5 1-iyun 2023 yil Қорақалпоғистон Республикасининг табиати, флора ва фаунаси ўзгача. У ерда униб-ўсаётган ҳар бир ўсимликнинг ўз тарихи, ўзининг яшаш Har kuni katta miqdorda keraksiz materiallar (ashyolar) chiqindiga aylanadi. Bunday aralashmalar tarkibida qimmatli boʼlgan komponentlar, yaʼni metall, qogʼoz, shisha va plastiklar bor. Chiqindilar poligonlarda koʼmilganda, bu eski fraktsiyalar shundayligicha yoʼqolib ketadi. Bundan tashqari, ushbu aralashmalarda anchagina xavfli komponentlar ham mavjud: maishiy issiq oʼlchagich va lyuminestsent chiroqlardagi simob, batareykalardagi kislotalar va boshqalar. Chiqindilar toʼplanish hajmining muntazam ravishda oʼsishi va ularni utilizatsiya qilish vositalarining yetishmasligi respublikamizning koʼpgina shaharlarida muammolarga sabab boʼlmoqda. Insonning yashash qulayligi oʼsishini taʼminlash zamonaviy hayotga yangi texnologiyalarni joriy etishga doir vazifalarni qoʼyish bilan birga keladi. Misol uchun, bir marta ishlatiladigan plastik qadoqlash materiallarining arzonligi atrof-muhit muhofazasi uchun aksincha qimmatga tushadi. Natijada tuproqqa tushgandan keyin uning kimyoviy va fizik xususiyatlari oʼzgarishiga olib keladi va tuproq tarkibida tirik makro va mikro organizmlar sonini kamaytiradi va unumdorlikni buzilishi kabi holatlarni keltirib chiqaradi. Shuningdek, ilk bora insoniyat tomonidan yangilik sifatida biologik va biokimyoviy parchalanmaydigan birikmalarni ixtiro qilindi. Ularga turli xil qadoqlash materiallari, suyuqliklarni saqlash uchun idishlar, kauchuk, lavsan, ОРОЛ ДЕНГИЗИДА БИР КУН Орол бўйи минтақасида чўлланишнинг олдини олиш бўйича амалга оширилаётган ишлар ҳамда Қуйи Амударё давлат биосфера резерватининг бугунги кундаги фаолиятига бағишланган Медиа тур самарали ўтди. услуби ва эртанги ҳаётга айтадиган ўз сўзи бор. Бир неча асрлар мобайнида ҳорижий сайёҳларни ўзининг бой экологик тизимлари билан ҳайратлантириб келаётган Мўйноқда ҳаёт учун кураш ҳали ҳамон давом этмоқда. Сибир ва Тундрадан жанубга ва жанубий-шарққа, иссиқ мамлакатларга ва орқага учадиган трансконтентал мигрант қушларнинг ғарбий-Осиё миграцион йўли ҳисобланадиган Судоченинг умумий майдони 50 минг гектардан ошадиган кўллар тизими ҳам Мўйноқ туманига тегишлидир. Ҳозирда ушбу кўлда 240 га яқин турдаги минглаб кўчманчи ва доимий яшовчи қушлар мавжуд бўлиб, улар орасида табиатда кам учрайдиган Фламинго қушлар тўдасини ҳам учратиш мумкин. “Судоче” кўллар тизимида Ўзбекистон Қизил китобига кирган 40 турдаги қушларнинг 30 тури, Табиатни муҳофаза қилиш Халқаро ташкилотининг “Йўқ бўлиб кетиш хавфи остидаги турларнинг Қизил рўйхати”га киритилган 24 турдаги қушнинг 18 тури яшайди. 1960 йилларда Орол денгизи сатҳининг пасайиши ва дарё суви оқимининг тўхтатилиши оқибатида “Судоче” қуриб кета бошлаган бўлсада, 1968 йилга келиб ушбу саёз кўл алоҳида сув омборларга айланиб қолди. Бироқ айни пайтда, “Судоче” кўли коллектор-дренаж сувлари ҳисобига қайта тикланган, собиқ йириқ кўл ўрнида 4 та сув омбори бор: “Акушпа”, “Катта Судоче”, “Қаратерон” ва “Бегдулла-Айдин” бўлиб, ушбу кўллар тизими қушларнинг уя қўйиш, учиб ўтувчи қушларнинг дам олиш, учишга тайёрланаётган қушлар учун эса озиқланиш ўрни сифатида хизмат қилиб келмоқда. Энди 69 ёшни қаршилаган “Судоче” кўлидаги қайиқчи Ота Жалгасбой Алижоновни суҳбатга тортиб, унинг касб фаолиятига оид маълумотларга қизиқиб кўрганимизда. Умри шундоққина саҳро ўртасидаги ястаниб ётган мазкур кўлда эшкак эшиш, ҳамда ушбу масканга ташриф буйирувчи сайёҳларга кўлнинг жонли табиатини кўрсатишда фаол бўлиб келаётганлиги ва у ерда ҳаёт кечираётган жониворларни қайиқчи Отачалик ҳеч ким кўп бора кўрмаганлигию, қамишзорлар, кўлдаги илонлар билан кечган дўстона суҳбатларини эслаб йиғлаб юборганлиги қалбимизга меҳр туғёнини муҳрлаб қўйди. Табиатга меҳр бериб, бор умрини у учун зое қилиш бўлса шунчалик бўлар. Биз ижодий гуруҳ Жалгасбой Отанинг шижоатидан янада илҳомланиб, Она табиатни фақат ва фақат севиш кераклигини ўрганиб келдик. Табиат ресурслари вазирлиги ташаббуси билан ташкил этилган Экологик Медиа-тур ана-шундай ғайриоддий маълумотларга бойлиги билан ҳам қизиқарли бўлди. QATTIQ MAISHIY CHIQINDILARNI SARALASH — DAVR TALABI Kishilik jamiyati va tabiat bir butundir. Shu bois ularni ayri holda tasavvur eta olmaymiz desak, mubolagʼa boʼlmaydi. Аmmo soʼnggi yillarda tabiiy resurslardan foydalanish hajmi va surʼatining oʼsib borishi tufayli insoniyatning tabiatga koʼrsatayotgan taʼsiri tobora kuchaymoqda. Bu oʼz navbatida qator muammolarning keltirib chiqarmoqda. Xususan, butun dunyoda boʼlgani kabi Oʼzbekistonda ham qattiq maishiy chiqindilar bilan bogʼliq ishlarni amalga oshirish dolzarb masala hisoblanadi. Savdo tarmoqlari (supermarketlar, gipermarketlar va boshqalar) sonining aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot oʼsishi bilan bir vaqtda qadoqlangan mahsulotlar uchun xarid qobiliyatining ortishi pirovardida hosil boʼladigan qattiq maishiy chiqindilarning koʼpayishiga olib kelmoqda. Urbanizatsiya ham chiqindilar hosil boʼlishiga taʼsir koʼrsatib, shahar hududlari aholisi qishloq aholisiga nisbatan koʼproq chiqindi chiqarmoqda. Qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlash, utilizatsiya qilish hududlarda yechilmagan muammo boʼlib qolmoqda. sintetik polimerlar, yuvish vositalari, boʼyoqlar kiradi. Uzoq muddat davom etadigan jarayonda bunday kimyoviy va biokimyoviy mahsulotlarning barchasi atrof-muhit va odamlar hayoti uchun zararli moddalar chiqarib parchalanadi. Hozirgi vaqtda barcha turdagi chiqindilarni qayta ishlash faqat bir nechta mamlakatlarda anʼanaviy amaliyotga aylanib bormoqda, ammo undan foydalanish zarurati muhim boʼlib, iqtisodiy-ijtimoiy, ekologik va shu bilan birga energetik ahamiyatga ega. Chiqindi poligonlarida chiqindilarning yer ostidagi kimyoviy parchalanish natijasida atrof-muhitga karbonad angidrid va metan gazini chiqaradi, bu esa atmosferadagi issiqlikni ushlab, sayyoramizga tahdid soladigan issiqxona effektini yaratadi. Tasavvur qiling, konserva banka 8-10 yil davomida tuproqda parchalanishi mumkin. Plastik butilkalar esa quyosh nuri tushganda 150 yilda, agar tuproq ostida boʼlsa 400 yilda chiriydi, polietilen paketlarning chirishi uchun kamida 400 yil kerak boʼladi. “Coca-Cola”, “Fanta” kabi ichimliklarning alyuminiy qutilari 500 yilda yoʼq boʼladi. Shisha idishlar ming yillab yotaverdi. Hozirgi vaqtda muammoning eng dolzarb va oqilona usuli — chiqindilardan ongli ravishda xomashyo sifatida keng foydalanish. Biz qayta ishlanadigan qogʼoz karton, polimerlar, metall, eskirgan maishiy texnikalar, kiyim-kechaklar, simobli lampochkalar, termometrlar, batareyalarni saralab, qayta ishlashga beribgina sayyoramizni koʼproq ifloslanishdan saqlaymiz. Qattiq maishiy chiqindilarning tarkibiy qismi 60-80 % qayta ishlashga yaroqli materiallar hisoblanishini ham unutmaylik. Sardor QUDRATOV.
6 Novda 1-iyun 2023 yil Bir kuni ham avtobusda ketayotganedim. Yo'ldan bir yoshi katta ayol kishi chiqdi. Hamma o’rindiqlar bandligi sabab tik oyoqda qoldi.Boshqa bir tik turgan amaki o'rindiqda telefonidan nimalarnidir maroq bilan ko'rib ketayotgan yosh qizga joy berishini so'rab, ayolga ishora qildi. Qiz esa "tik oyoqda ketolmayman mazam bo'lmaydi"-, degan gapni aytib xotirjamligini zarracha buzmasdan yana telefoniga ko'z tikdi. Bu holatni ko’rib juda asabim Darvozaqir - Boyovut tumanining kichik qishloqlaridan biri. Nomi kishini ajablantiradi. Nega bunday atalishi, kelib chiqish, qishloqning paydo bo‘lish tarixi haqida bilishga qiziqdik. Buni bizga nuroniy otaxon Abdullaev Abdurasul bobo so‘zlab berdilar. Ularning aytishicha, avvallari, qishloqda ikki qir bo‘lib orasida bir karvon sig‘adigan yo‘l bo‘lgan. U orqali Oqqo‘rg‘on, Toshkent tomon borilgan. Odamlar bu karvon sig‘adigan yo‘lni darvoza sifatida ko‘rishgan, shundan Darvozaqir nomi kelib chiqgan ekan. Bu qishloqqa birinchilardan bo‘lib, 1953 yilda Abdurasul boboning otalari Abdulla, aka-ukalari bilan kelishgan. U yerda yer to‘la qilishib o‘tirishgan. – Qishloq o‘sha vaqtda qip-qizil biyday cho‘l edi, - deydi bobo. – Ana shu cho‘lda mehnat qilib yashagan insonlar qishlog‘i bu. 1963 yil 3 martda Yangiyerni o‘zlashtirishni boshlagan vaqtda DarvozaOmmaviy axborot vositalari nima? Inson o‘ziga ma'lumot ola biladigan har narsa. X.Do‘stmuhammedovning bir fikri bor: "Dunyo axborot ichida yashaydi, dunyo axborot ummonida mavjud. Dunyo axborotdan tashqarida mavjud bo‘la olmaydi, zero, axborotning borligi-dunyoning borligi, axborotning yo‘qligi-dunyoning ham hayotning ham yo‘qligi demakdir". Yurtimizda sodir bo‘layotgan keng ko‘lamli islohotlarning maqsad va vazifalari nimalardan iborat edi? "Islohot islohot uchun emas, avvalo, inson uchun" degan shiorni o‘rtaga qo‘yar ekanmiz, dunyoning eng rivojlangan davlatlariga e'tibor bersak, OAV rivojlanganini ko‘rishimiz mumkin. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, keyingi 15-20 yil ichida butun dunyoda bo‘lgani singari O‘zbekistonda ham ommaviy kommunikatsiya vositalari jadal rivojlanib, internet tarmog‘ida faoliyat olib borayotgan milliy ommaviy axborot vositalari soni keskin ko‘paydi. An'anaviy bosma nashrlar, hatto teleradio kanallar faoliyati asosan mamlakat hududida tarqalgan, ular tarqatgan ma'lumotlar, xabarlar, YO’L-YO’LAKAY buzildi . Yosh , kuch quvvati ketmagan odam, yoshi oltmishdan oshgan insonning holati bilan o’zining holatini solishtirib ko’rdimikan? Bu holat aslida yoshi kattalarga nisbatan hurmatsizlik belgisi. Kattalarga hurmatsizlik holatlari faqatgina avtobuslarda emas, boshqa yerlarda ham juda ko‘p kuzatilib turadi, aslida. Kattalarni hurmat qilish har bir insonga oliy qadriyat darajasida bo'lmog'i lozim. Shahlo TOLLIBOYEVA qir 4- Boyovut tarkibida bo‘lgan. Sharof Rashidov davrida odamlar ko‘chirtirilib kelingan va 1970-yili katta qishloq bo‘ldi. Yerga paxta ekishgan, suv beradigan vaqti bellariga xoda, taxta bog‘lashib sug‘orishgan ekan.Bunga hayron bo‘layotgan edim, bobo buning sababini tushuntirdilar: – Yer o‘sha vaqtda suvni o‘z ustida olib qololmagan,bo‘sh bo‘lgan birinchi yillari ana shunday o‘tgandi-, deb qishloqni qishloq qilish uchun ketgan mashaqqatlari haqida so‘zladilar. Qishloq ahlining bir-biriga munosabati mehr-oqibati meni hayron qoldirdi. Bu hislatlarni ba’zi mahalla va qishloq ahli shu qishloqdan o‘rgansa bo‘lar ekan degan fikrga keldim. Xonzoda HUSANOVA, O‘zbekiston Davlat Jahon tillari universiteti Xalqaro jurnalistika fakulteti talabasi Maktabni, kollejni tugatdim. Universitetda uchinchi kurs bo‘ldim. Shu yoshga kirganimda bir topshiriq bahonasi bilan mahalliy deputatga ishim tushib qoldi. Miyamga birinchi kelgan so'roq shunday odam bizni mahallada bormikan, degan savol bo'ldi. Mahalliy deputat har bir mahallada saylanadi. 2-3 yil avval saylovda ovoz berganim esimda. Ana bo'lmasam, dedim o'zimga. O'zing saylab qo’ygan insonni tanimaysan, bilmaysan. Keyin mahallamizdagi tanishlarimdan telefon orqali mahalliy deputatimiz kim ekanini surishtirdim va ularning ham o'zimdagidek miyasida so'roq aylandi, shunaqa odam bormi mahallada, degan. Kimdan so'rasam ekan, degan davomiy o'ydan keyin hayolimga mahalla raisi keldi va darhol unga qo'ng'roq qildim. Ammo telefonga javob bermadi. Telegramdan xabar yozdim, javob bo'lmadi. Bu hol bir necha marta davom etdi. Menimcha rais buva ham mahalliy deputatni menga o’xshab tanimasalar kerak, degan gumonQishloqlarimiz tarixidan DARVOZAQIR Deyarli har kuni universitetga yetib olish uchun avtobusga oʻtiraman. Ba’zida juda tiqilinch boʻladi , har yoshdagi har xil odamlarga ko’zim tushadi. Avtobusda hammaga oʻtirib ketishi uchun oʻrindiqlar yetarli boʻlmay qoladi, koʻpincha. Oʻrindiqlardan asosan yoshi kattalarni hurmat qilib joy berish faqatgina bizda emas butun dunyoda chiroyli odatga aylangan. Lekin ba’zida shu odatning buzilish holatlariga guvoh boʻlib qolaman. Yoshi kattalar yoʻl yoʻlakay avtobusga chiqqanda oʻrindiqda oʻtirgan yoshlar joy bermagach, boshqa bir yoshi ulugʻ kishi ming hijolatda joy bo’shatishiga koʻzim tushadi. Yoshlar esa yo telefonidan koʻz uzmay oʻtirishadi, yoki beparvolarcha ko’rmaganga olishadi. Xatto baʼzilari koʻrib tursa ham bezbetlarcha indamay oʻtirishadi. Bunaqangi “go’zal”odat sohibi deya hamma yoshlarni ham ayta olmayman. Baʼzan va doimiy uchraydigan holat. Kattalarga hurmat va e’zoz degan yuksak odatlarimiz qayerlarda qolib ketdi? TUSHUNIB YETDIM Mahalla idorasiga ma’lumotnoma kerak bo'lganda borib qolardim. Mahalla raisini ham o’sha yerda ko'rardim . Asli ma’lumotnoma berishdan boshqa ish qilmaydigan mahalla raisiga kotiba ham tayinlangan. To’g’rirog’i, uni ham kotiba yozadi, rais buvamiz esa faqat pechat qo'yib beradilar . Mahalla raisining vazifasi faqat bundan iborat emasligini ulg'ayibroq ko’rmasam ham, anglaganman. Ammo bizning raislar mahallani kezib, muammolarni hal qilsa, ma’lumotnomani kim beradi ? lar aylandi miyamda. Bir ikkita achchiq aralash so'zlar bilan yozilgan so'rovimdan keyin umrimda birinchi marta eshitgan ism familiyani va uning telefon raqamini yozdi. Deputatni topdim. Endi ishim bitadigan bo'ldi, degan xursandchilik hayoli bilan rais buvaga rahmatni yoniga bir nechta chiroyli iltifot so'zlarini ham qo'shib yozib qo'ydim. Qo'lga tushding deputat, deb olgan raqamimga qo'ng'iroq qildim, afsuski javob bo'lmadi . Balki ishlar bilan band bo'lsalar kerak keyinroq yana qayta qilib ko'raman, degan xomxayolim bilan uch kun davomida vaqtim bo'ldi deguncha qo'ng'iroq qildim, javob bermaganidan keyin axiyri hafsalam pir bo'lib qo'ng’iroq qilishdan ham charchadim. Bu deputat deganini topish ham, u bilan bog'lanish ham juda mashaqqatli ish ekan . Deputat degani faqat saylov oldi qop-qop amalga oshmaydigan va’dalar bilan keladi va keyingi saylovgacha yo'q bo'lib ketadigan odam ekanligini tushunib yetdim. OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI TARAQQIYOT CHO‘QQISIDA fakt va raqamlar deyarli respublikamiz sarhadlaridan tashqariga chiqmagan bo‘lsa, so‘z yuritilayotgan yangi media makonning bosh xususiyati milliy axborotning hech bir to‘siqsiz dunyoga tarqab ketishi bilan xarakterlana boshladi. 1991-yilda O‘zbekistondagi ommaviy axborot vositalarining umumiy soni 395 tani tashkil etgan bo‘lsa, 2018-yilning 1-iyuliga kelib, bu ko‘rsatkich jami hisobda 1636 taga yetdi. Albatta, bu ko‘rsatkich o‘sib boraveradi. Axborot tezkor tarqatish borasida bosma nashrlarga qaraganda radio va televidiniya imkoniyatlari katta sanalar edi. Endilikda esa bu borada aynan internet kanallari peshqadamlik qilmoqda. Internet-OAVning, jumladan, internet-gazetalarining qisqa fursatlarda taraqqiy topishida mazkur omil jiddiy ahamiyatga egadir. O‘zbekistonda har yili 27-iyun ommaviy axborot vositalari kuni keng nishonlanadi. Aynan mana shu tadbirning o‘zi ham OAV ga beriladigan imkoniyatlarning bir ko‘rinishi desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Ozoda ABDURAHMONOVA Axror BOLTAYEV.
Novda 7 1-iyun 2023 yil Insoniyat - bu sirli va tushunib bo’lmas bir xilqatki, yig’lab kelib, barchani quvontiradi. Bu yorug’ olamni tark etganida esa barchani zorlatib, sas-sadosiz ketadi. Hayotining yaxshi-yomon kunini yashab yaratganning huzuriga tabassum bilan yo’l oladi. “Mo’min kishining eng muhim vazifasi o’zini yaratgan va hidoyatga boshlagan Alloh taologa imon keltirishdir. Imondan keyingi eng muhim vazifasi esa, odamlarga foyda keltirish, ularga yaxshilik qilishdir. Insonning Alloh rizoligini topish yo’lidagi barcha solih amallari ibodat bo’ladi” (Zohid nur) Diniy nuqtai nazardan yaxshilik ilohiy inoyat, yomonlik esa shaytoniy va hayvoniy xislatlarning ifodasi tarzida talqin qilinadi. Yaxshilik ham, yomonlik ham insonning hayot so’qmoqlarida qanchalar to’g’ri, adashmasdan qilgan safarining maxsulidir. Qur’onda yaxshilik qilish insoniyat uchun burch ekani, Alloh o’z bandalariga o’z ne’matlari bilan exson qilganidek, inson ham bunga munosib ravishda yashashi, o’zi singari insonlarga yaxshi- Chunki tabiat bizning uyimiz hech kim o'z uyi haqidagi gaplarga befarq bo'lmasa kerak menimcha. Shu boisdan ular so'zlarimni jon qulog'i bilan eshitishdi. Ularga berilib bizga Ekojurnalistika fanidan o'tilayotgan darslar ekalogik muammolar haqida gapirayozib metroga qanday kelib qolganimizni bilmay qoldik. Quruq ketmaylik muzqaymoq oldikda yana ortga qaytdik. Sayrga chiqqanimiz yodimizga tushib bu safar shoshib-pishib so'zlamay atrofga ham qaradik zavq oldik der edim-u.... Tunda chiroqlar nuri bilan yanada go'zal bo'lib turgan shahrimizga yo'l bo'ylari, ariqlar ichiga tashlab ketilayotgan maishiy chiqindilar bizni chiroyli manzaradan, ozoda joylardan, toza ifloslanmagan nafas olib yurishimizni "ko'ra olmadi" shekilli qayyoqqa qaramay ta'bimizni xira qilib yo'limizdan chiqaverdi. O'ylab qoldim! Odamlar shu chiqindilarni maxsus qutiga tashlasa bo'lmas ekanmi?! O'ylanib tursam Dugonamning kuyikib gapirgani hayolimni buzdi. – "Katta katta ekalogik muammolar haqida gapirasiz qo'limdagi chiqindini tashlayman deb anchadan buyon maxsus qutini izlayapman lekin topolmayapman". Haqiqatdan ham idishlarni yarim yo'lga yetguncha "qidiruvga" berdik. Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 2-oktabrdagi 787- son Sanitariya jihatidan infiratuzilmasi obektlarini joylashtirish va ulardan foydalanish hamda maishiy Yaxshilik – qalb gavhari “Alloh iymon keltirib,yaxshi ishlarni qilganlarga mag’firat va ulug’ mukofotlarni va’da qiladi” (Moida surasi 9-oyat) lik qilishi lozimligi ta’kidlanadi. Bundan tashqari Qur’onda: “Agar chiroyli amallar qilsangizlar – o’zlaringizga yaxshilik qilgan bo’lursizlar. Agar yomon, gunoh amallar qilsangizlar ham o’zlaringiz uchundir” – deyiladi. (17-sura, 7-oyat). Hozirgi kunda insonlarning yaxshilik qilishi o’z manfaatlari yo’lida to’g’ri yoki noto’g’ri amallar bilan belgilanib qolgan. Yaxshilik nisbiy tushuncha bo’lib, yaxshi muomalada bo’lish, hayotda adashgan insonni to’g’ri yo’l sari boshlash, uni qo’llab – quvvatlash ham bunga misol bo’ladi. Hech bir inson yomon bo’lib tug’ilmaydi. Yaxshilik so’qmoqlarida adashib qolishi mumkin. Mutafakkirlar yomonlikni inson hayotidan chiqarib tashlash uchun uni vujudga keltiruvchi ijtimoiy sharoitni yo’q qilish kerakligini aytishadi. Shu o’rinda adabiyot darg’asi Abayning “Inson yomon bo’lsa, barcha ayb uning zamondoshlarida” –, kabi so’zlari yodimga tushdi. Bu o’tkinchi hayotdan faqat yaxshilik, yaxshi nom qoladi. Siz va bizning umrimizni o’lchash uchun oltindan tarozu, olmosdan tosh, oz bo’lgan daqiqalarni boylik, mansab va shu kabi aslida qimmatli ko’ringan qiymatsiz narsalar uchun havoga sovurayotganimizni anglashimiz kerak. Yaxshilikni yoshidan, jinsidan qat’i nazar barcha inson qilishi mumkin. Uysiz qolgan hayvonning qornini to’yg’azib, quriyotgan daraxtga suv quyish, qariyaga yo’lni kesib o’tishda yordamlashish kabi holatlarning barchasi kichik ko’ringan biroq katta yaxshiliklarga yetaklovchi dastlabki qadamdir. Qilgan kichik yaxshiligingiz albatta kimningdir hayotidagi katta rolni o’ynashi, hatto hayotini tubdan o’zgartirib yuborishi mumkin. Yaxshilik qilish qiyin emas, uni hayot davomida ruhingizda saqlab qolish mushkul. Yaxshilikni bog’ga qiyoslash mumkin. Bog’ni qanday daraxtlar bilan, qay holatda parvarish qilish o’zimizning qo’limizda, begonalar nazaridan asrab, bog’ni nobud etuvchi pechaklardan tozalashimiz darkor. Bog’ingizni hamisha mehr suvi bilan sug’oring, shunda bog’ingiz ravza-yu rizvonga aylanadi. Atrofdagi insonlar ham sizga havas bilan o’z bog’larini yaratadi va siz kabi unda eng anvoyi, muattar gullarni parvarish qiladi. O’z qalbingizda yaxshilik qilsangiz, uning ko’zgularini o’zgalarda ko’rasiz. Yaxshi amal qo’limizdan kelmasa, so’zlarimiz bilan, so’zlarda ham ifodalay olmasak, ko’zlarimiz bilan, ko’zlarimiz ham bunga ojizlik qilsa, xayol-u qalbimiz bilan yaxshilik haqida o’ylaylik! Farangiz XO’JAQULOVA. YOZ! ISSIQ KUNLAR... chiqindilar bilan bog'liq ishlarini amalga oshirish qoidalari 3-bob 5-bandiga muvofiq: – ko'p qavatli uylar atrofidagi hududlarda markaziy maydonlarda,yo'laklarda hamda magistral ko'chalarning piyodalar zo'nasi piyodalar serqatnov hududda har 50 metrdan oshmagan masofada chiqindi qutilarning o'rnatilishi belgilab qo'yilgan. Vaholanki, men nazarda tutayotgan Chilonzor tumani 16-dahada Chilonzor metrosiga ketaverishda hech qanday maxsus qutilarga ko'zingiz tushmaydi. Ba'zida odamlarni chiqindi tashlashdagi savodsizligi tabiatga befarqligi haqida ko'p gap qotamiz. Lekin yuqoridagi xolatlarda hamma ham qo'lidagi "musur"ni maxsus idishni topgunga qadar olib yurmaydi, toģri kelgan yerga uloqtiradi. Atrof-muhit uni asrash-avaylash haqida gapirar ekanmiz, avvalo, barchamiz uchun kichikdek tuyilgan maxsus qutichalarni o'rnatish, ulardan foydalana olishdek oddiygina ishlar bizni kutib turibdi. Ustozim Ekojurnalist Nargis Qosimova aytganidek, "Hammasini o'zimizdan boshlaylik". Men yon atrofimdagi insonlarga chiqindi tashlama, maxsus idishlar bor deb ayta olaman. Lekin mana shu idishlar "o'z" o'rnini topsagina. Sizchi? Siz ham do'stlaringizga Befarq bo'lma deb ayta olasizmi? Gulasal MAHKAMBOYEVA. Bunday ob-xavoda inson ruhi kechki sayr-u tomoshaboģlarni istab qoladi. Men va dugonalarimning hayolidan shunday narsa òtdiyu “Ko’nglimni ko’chasidan “deb tomoshabog’ga bo’lmasa ham kechki sayrga talabalar uchun qulay, yotoqxonadan uzoq bo’lmagan Chilonzor metrosi tomon yurdik. Eh qizlar! bir yig’ilsak bir birimizga gap bermay so’zlaymiz -a Sayrga chiqqan uchovlonda ham shu holat albatta. Ulardan men shovvozrog’i chiqdimmi balki so’zlayotgan mavzuyim Ekalogiya tabiat haqida bo'lganligi uchunmi ko'proq ular meni tinglashdi. . – Deputatlar tez-tez almashadi – Tanimayman, nima ish qiladi ular – Faoliyati ko`zga tashlangani yo`q – Faqat televizorda ko`ramiz, o`zini ko`rsatmaydi – Xalqni o`rtasiga kirib bormagan kabi fikrlarni aytishgan.Nima uchun bunday?Deputatlar faoliyatining asosiy vazifalaridan biri ishchi dasturda belgilangan tartibda o`z saylovchilarining muammolarini o`rganib, ularga qonunchilikda belgilangan tartibda yordam berishdan iborat. Ammo jamoatchilik fikridan xulosa qilsak aholi o`zi saylagan deputatlarni tanimaydi.Deputatlardan ko’pchilik taniydigani Rasul Kusherboev.Uning faoliyatini misol qilib boshqa deputatlar ham shunday faol bo’lsa yaxshi bo’lardi degan takliflar ham berilgan. Afsuski, faol vakilimiz Rasul Kusherboevdan ham ajraldik. O’z faoliyatini tugatganligini hammaga bildirgan Rasul Kusherboevni bunga nima majbur qildi? Shunday faol deputatlarga joy yoqmi? Kusherbayev bunga nima sabab bo‘lgani haqida ma’lumot keltirmagan. Faqatgina ,«Bunday ishlay olmas ekanman. Bunga majbur bo‘lganimdan afsusdaman. Ishonch bildirgan, qo‘llab-quvvatDeputat kim? U nima qiladi? Dunyodagi barcha respublikalar,davlat tizimida deputatlar qatlami mavjud. Deputat kim,deputat-davlat vakillik organining saylab qoʻyilgan aʼzosi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi to‘g‘risidagi qonunga ko‘ra, saylov kuni 25 yoshga to‘lgan hamda kamida 5 yil O‘zbekiston Respublikasi hududida muqim yashagan O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi Qonunchilik palatasining deputati bo‘lishi mumkin. 5 yil muddatga saylanadi. Deputatlar xalq òzi tanlagan xalq vakili,xalq muommolari bilan shuģullanuvchi siyosiy qatlam, xalqning parlamentdagi vakili. Lekin ular nima ish qiladi? lagan barchaga rahmat! Rozi bo‘linglar! Nasib qilsa qolganini vaqt ko‘rsatadi. Alloh madadkor bo‘lsin!», – deb aytib o’tgan. Avvalroq davlat budjeti loyihasining muhokamasida ishtirok etmaganini bildirgan. Loyihani o’qib chiqishga vaqt berilmagani va kengashda so’z berilmaganini ta’kidlab o’tgan. Bundan deputatlar ishlamaydimi,yoki ishlashga qo’yishmaydimi degan savol ham kelib chiqadi. Demak deputat ishlasa,harakat qilsa-yu, xalq uchun taklif bilan so’zga chiqqanda unga so’z berishmasa, eshitguvchilar bo’lmasa,hamma ayb ham deputatga yuklanmasligi kerak degan xulosaga kelamiz. Yana bir taniqli deputatimiz Doniyor G’aniyevning bergan intervyusida “Och qornim tinch quloģim” tarzida ish yuritish kerakligi,ortiqcha jon kuydirgan bilan foydasi bo’lmasligi. Faqat bir kishi harakati bilan nimagadir erishib bòlmasligini aytgan. Bundan tashqari deputatlar qonun bo’yicha ish tutishi,qonundan chetlasholmasligi, ularning ishi ko’p,lekin ko’pi qog’ozbozlikdan iboratligini keltirib o’tgan. .Xalq ichidagi,xalq uchun nimadir qilish dardidagi deputatlar ham borligi,lekin ortiqcha jonkuyarlik va fidoyilik kuzatiladigan bo’lsa, yuqoridagilar tazyiqi va ziddiyatlariga duch kelish mumkinligini ham ta’kidlagan. Bundan kelib chiqadiki deputatlar erkin ishlashi uchun sharoit yoq,ular ishlashiga muhitning ham ta’siri katta ekan. Ular deputatmi, yoki yuqoridagilar boshqarib turadigan tizim. Jon kuydirib,qarshi chiqib ishlaydigan deputatlarga esa joy yoq. O’z xohishi bilan ketishadi yoki yuqoridagilar lavozimidan ozod qilishadi. Yoki Doniyor G’aniyev aytganidek “Och qornim,tinch qulog’im” qabilida ish tutish kerak. Xalq esa umid bilan,saylagan nomzodlaridan sado chiqishini kutib qolaveradi. Ozodbek NOMOZOV.
Parlament Jurnalistikasi bu fan bizga uchinchi kursni ikkinchi semes tiridan buyon òtilib kelinmoqda. Mana shu fandan oraliq nazorat yozish uchun olgan bilimlarimizni ishga solib, òzimiz istiqomat qilayotgan hududda faoliyat olib borayotgan deputatlar bilan suhbat qilib, ularni ishlarini yoritib material topshirishimiz kerak. 8 Novda 1-iyun 2023 yil Novda Poytaxtga òqish uchun keluvchi talabalarning kòp qismi viloyatlardan. Òsha kòpchilik talabalar qatoridan men ham òrin olganman. Òylab qoldim bizning hududga kim deputat qilib saylangan? Deputatimiz kim ekan? Maktabga qandaydir "jiddiyroq" tadbirlar, qonunlar va òtib ketgan Xalqaro bayramlar oldidan kelib "va'z" òqib ketuvchi sektor rahbarlari,mehnat faxriylari va Qishloq vrachlik punktimizga endi amaliyot uchun kirgan hamshiralarni kelganini kòrganman-u, lekin deputatni eshitmagan ekanman. Qidiruv: "Izlagan imkon topar" Mana shu òylanish davomida òzimdan tayinli javob chiqmagach,mahallamizni Yoshlar yetakchisiga murojaat qildim. Murojaatim javobsiz qolmadi. Vanihoyat, Deputatimizni ism -familyasini va yashash manzilini bilishga muvaffaq bòldim. " Izlagan imkon topar "- deb, men ham deputatimiz istiqomat qiluvchi mahalla Yoshlar yetakchisini "lichkasini" topib oldim. Rahmat senga internet! Shaxsiy kabinetda bòlib òtgan: – Kimsiz? – Nimaga sòrayapsiz ?, Kabi sòroq-savoldan sòng hududimizdagi muammolarga "befarq" bòlmagan deputatimizni shuncha vaqtdan buyon sir saqlanib kelinayotgan "sekretniy" raqamlari tashlandi. Tasavvur qilolmaysiz! Xuddi Chet elga òqishga ketish uchun grand yutib olgan talabadek xursandman....! Undan- bunga, Òģil- qizga! Gòshak kòtarildi. Qònģiroq qilayotganimni sababini aytib,endi maqsadga òtmoqchi bòlsam, Telefondan – Yòq adashib tushdingiz!?- degan javob keldi. Men adashishim mumkin emasligini yaxshilab "uqtirganimdan" keyin suhbatdoshimdan – Dadam ishga ketganlar, men òģillariman, uyga kechroq keladilar, – degan javobni olganimdan sòng qizil tugmachani bosishga majbur bòldim. Ehhe, Deputatimiz shunchalik ishlarini "sevar" ekanlarki, hatto meni yumushdan chalģitadi, deb telefonini uyda qoldirib ketgan ekanlar... Andijonda shunday deputatimiz bor ekan-u, bilmay yurgan ekanmiz-da! Ertasi kuni bugun ishim hal bòlib qolar degan umidda yana òsha raqamni terdim. Ikki martalik javobsiz qònģiroqdan sòng uchinchi martasida gòshakdan – "Men ayollariman ,yòq yòq qizlariman. Dadam yòq edi" , - degan "batafsil" ma’lumot oldim. Bu safar qizil tugmachani bosishga oshiqmadim. Vaziyatimni tushintirishga harakat qildim. Oddiy talaba ekanligim, hech qanday "qòrqinchli" maqsadim yòqligi va hokazo. Telefondan – "Ha, ha tushunarli"- degan sòzlarni eshitib, kechroq yana boģlanishimni ogohlantirib, telefonni òchirdim. Vanihoyat: Tilab olgan echkimni burga tepib òldirmasin! Mana kech ham tushdi. Uch kundan beri telefonim klaviaturasiga tanish bòlib qolgan raqamni terdim. Bu safar uzoq kutmadim. Bu gal gòshakni rostdan ham ayollari oldi shekilli darrov : – Anavi," Talaba qiz ekan "-deb, turmush òrtoģiga telefonni uzatdi. " Tilab olgan echkimni burga tepib òldirmasin" deb maqsadimni tez-tez aytdim. Deputatimiz men "Odamxòr" emasligimga amin bòldilar shekilli bir qarasam til topishib ketibmiz. Rasmiy. Endi birinchi marotaba saylanganini aytib òtgan Kimsanboyev Muhammadyusuf aka 2019- yilda Andijon viloyati Buloqboshi tumani Nayman qishloģiga deputat etib tayinlangan ekan. Deputatlik bilan birgalikda Nurzamin MFY raisi sifatida faoliyat olib borar ekanlar. Suhbat davomida mana shu besh yil oraliģida "bajarilgan" ishlarini qisqacha gapirib òtdilar. Jumladan: – Mahallada ishsizlikni oldini olish maqsadida "Fayz- M" xususiy korxonasini ochilishdagi harakatlari; – Nayman qishloģi Qashqar mahallasida qanchadir dollorlik suv inshootini òrnatish; Yaqinda mahallalarning birida kòchalarga asfalt yotqizish ishlari "muvaffaqiyatli" tugallanganligi va h.k. Òn daqiqayu òn yetti soniya Suhbatdoshim tomonidan sanab òtilgan ishlarni qoģozdagi variantini ya’ni ish rejasi hamda dasturini internet orqali yuborishini sòrab suhbatga yakun yasadik. Deputatimiz Òn daqiqayu òn yetti soniyalik suhbat talaba qizga yetib ortadi deb òyladimi ?! Internet orqali va'da qilingan hujjat u yoqda tursin “SMS” orqali ham javob berilmadi. Yuqoridagi gaplar maqolam o’quvchisi uchun ertakdek tuyulishi mumkin. Nahotki, aholi o’zi saylagan deputatining ish rejasi bilan tanishishi mumkin bo’lmasa ? Lekin biz ana shunday “ Ertaklar mamlakatida” yashamoqdamiz! (semetaga donasi ikki yuz ming so’mdan kiritilgan somsalar!) Keyingi safar deputatlik saylovlarida o’z tanishimga ovoz beraman. Shunda taxminan bitta muammoni hal qilishga yetgan uch kunlik vaqt “mas’uliyatli” deputatimiz bilan bog’lanish uchun o’tib ketmagan bo’larmidi… Gulasal MAHKAMBOYEVA . ERTAKLAR MAMLAKATI Parlament jurnalistikasidan oraliq yozish kerak. Hammaga o‘z mahallasiga biriktirilgan deputatni topish, uning ish rejasi bilan tanishib bir tahliliy maqola yozish vazifasi yuklangandi. Hammani zimdan kuzatdim, kim deputatini topdi, kim kim bilan muloqot qildi. Viloyatdagilarga bu masalada biroz osonroq deb hisobladim va bunga amin bo‘ldim. Ulardagi deputatlarda hech bo‘lmasa insof degan narsa qolgan yoki bahonalari ham odamning aqli yetadigan darajada sodda. Bir dugonam viloyatidagi deputatni topib gaplashganiga, unda na ish reja na bir “plan” borligini aytib ikki o‘rtada imi-jimida kelishib olishni taklif berganida ham u darajada hayron qolmadim. Buni taxmin qilish mumkin edi. Ko‘proq o‘zimdan xavotirlana boshladim. Shahardagi deputatlarni aqli yaxshi ishlaydi, eng kamida qandaydir qonuniy hujjat bilan menga murojaat qilish tartibi tushuntira boshlasa kerak deb o‘ylay boshlagandim. Aytadi-ku yaxshi va yomon gapga ham farishtalar omin deydi deb. Nima deb o‘ylaganding, bu do‘konga kirib ikkita nonni olib chiqishdek oson bo‘ladi deb chuchvarani xom sanaganmiding. Sen mahallangni obod qiladi deb saylagan deputatingni ish rejasi bilan uni saylayotgan vaqtingda tanishishing kerak edi. Endi oddiy fuqaro sifatida tanlagan deputating bilan gaplashish uchun ariza to‘ldirib javob berishini kutishing kerak. U ham deputat bo‘lgungacha kutgandi, endi sening galing, qadirligim. Men ham harakatni boshlagandim. Deputatani qidirib mahallam tomon yo‘l oldim. Dorixonalar 24/7 ishlasa, bizni mahalla 24/3 ishlaydimi bilmadim, zulmatdan yorug‘liq qidirib topganim sukunat bo‘ldi. Endi “jigar”larni ishga solish kerak, vaqtida odamlarga ishdan chiqib kechgacha yordam bergandim, hozir qaytarishni ayni vaqti dedimda deputatimni ismi va ish rejasini aniqlashtirib berishlarini so‘radim. Birdaniga qo‘ng‘iroq bo‘ldi. Qalin va yo‘g‘on ovoz bilan gap boshandi: — Assalomu alaykum — Vaalaykum assalom, kechirasiz tanimadim. — Siz deputat ish rejasi haqida maʼlumot olmoqchi bo‘lib murojaat qilgan ekansiz? Nimasini yozmoqchisiz o‘zi? Dialog shu tarzida davom etdi. Unga vaziyatni tushuntira boshladim. O'zim saylagan deputatni ish rejasini so‘rayotganimni, ortiqcha u haqida maʼlumot bermasligimni bildirib, unga shunday dedim: "Kechirasiz, O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi 29-moddasiga ko‘ra, har kim axborot olish huquqiga ega ekanligini ayniqsa, o‘zim saylagan deputatning faoliyati rejasini olishim mumkinligini to‘g‘ri tushuntirdim deb o‘yladim. Shu bilan telefon o‘chdi. O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi 29-modda: "Har kim fikrlash, so‘z va eʼtiqod erkinligi huquqiga ega. Har kim o‘zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan boshqa cheklashlar bundan mustasnodir. Fikr yuritish va uni ifodalash erkinligi faqat davlat siri va boshqa sirlarga taalluqli bo‘lgan taqdirdagina qonun bilan cheklanishi mumkin." Birozdan keyin menga telegramdan fayl keldi. Xursand bo‘ldim, nahotki, nahotki hali ham masʼuliyatli deputatlar qolgan bo‘lsa, ular "Mustaqillik dekloratsiyasi"dan keyin "qizil kitobiga" kiritilgan deb hisoblardim. Umidlar bilan yo‘llangan faylni ochdim. Ne ko‘z bilan qarayki, unda "Deputat o‘zi kim?, Deputat so‘rovi" kabi hujjatlar turibdi. Ana konstitutsiyadagi hujjatga javob. Men undan ish rejasini yaʼni strategiyasini so‘radim xolos... U yuborgan hujjatdan tushunib yetdimki, men undan maʼlumot olish uchun avval, deputat so‘rovini yuborishim kerak ekan. Menimcha menga yuborgan faylni o‘zi o‘qimagan shekilli, chunki u yerda: “Deputat so‘rovi nima? Deputat so‘rovi – bu deputat tomonidan tegishli hududda joylashgan davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining mansabdor shaxslariga ularning vakolatlariga kiradigan masalalar yuzasidan asoslantirilgan tushuntirish berish yoki o‘z nuqtai nazarini bayon qilish talabi bilan yuborilgan so‘rovdir. Deputat so‘rovi bilan murojaat qilish – deputatning eng muhim huquqlaridan biri hisoblanadi, qolaversa, ijro hokimiyati organlari faoliyati ustidan nazorat olib borishning shakllaridan biridir.” Men mansabdor shaxs yoki deputat emasman. Deputat uchun kerak-ku, Deputat so‘rovi. Menga ish rejasini ko‘rsatganida, u ish rejasini amalga oshirish uchun kimlarga qaysi ijro hokimiyat organlariga deputat so‘rovi yuborganini so‘rardim. Qaniydi menga yuborgan hujjatni o‘zi ham bir o‘qiganda, menga ish rejasini tashlab berishdan qo‘rqmagan, mahalladagi muammolar esa asta-sekin bo‘lsa ham yechim topayotgan bo‘lardi, balki.. Eng muhimi deputatimning ismini bildim. Yuborilgan faylni tepa qismida Dilfuza deb yozilgandi. Yana bir urinsam familiyasini ham bilib olaman, albatta ungacha yangi deputat saylash vaqti kelmasa. Malika RAVSHANOVA. SARLAVHASIZ Bosh muharrir: Madinabonu ISMOILOVA O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, Xalqaro jurnalistika fakulteti talabalarining ma’naviy-ma’rifiy gazetasi Saxifalovchi: Dostonbek Xolmatov Mas’ul muharrir: Malika Ravshanova Navbatchi muharrir: Abdurahim UMAROV Ushbu gazeta Media dizayn asoslari fanidan kurs ishi uchun maxsus tayyorlandi. Ushbu gazeta materiallari mualliflik huquqiga ega. Bizning manzil: Toshkent shahri Uchtepa tumani, Kichik xalqa yo‘li 9-kvartal. O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti, Xalqaro jurnalistika fakulteti binosi.