БОЗАТАВ ХАВАЗИ

Bozataw rayonı hákimliginiń gazetası №8

BOZATAW HAWAZI
2022-JIL 13-DEKABR,
SHIYSHENBI

Қутлықлаў!

КОНСТИТУЦИЯ ТИЙКАРҒЫ
ҚАМУСЫМЫЗ!

Камалбай АЛЛАНИЯЗОВ,
Бозатаў районы ҳәкими.

Ѳзбекстан Республикасы ѳз ғәрезсизлигин Ѳзбекстан Республикасы да Конституциямыздың орны ѳз дығы барлық бирлеспе, шѳлкем-
алғаннан соңғы ең тийкарғы қолға киргизге мил- Конституциясы усы мәмлекетте алдына. лерде, емлеў орынлары менен
лийлигиниң бири бул, ҳәр-бир инсанның еркин жасап атырған халықлар ушын мектеплерде кең түрде белгиле-
жүриўи, емлениўи, оқыўы, шаңарақлы болыўы, ѳзиниң инсан мәплерин беккем- Ѳзиниң қабылланғанлығына 30 нип ѳтилмекте.
еркин демалыўы, ҳәр-бир инсанның ғәрезсизли- леўдеги, еркинлигин тәмийнлеў- жыл мүддет болса да, мәмлекети-
гин, мәмлекеттиң еркинликлерин қорғайтуғын, деги үлке қуралына айланды. мизде бир-қанша жаңаланыўлар, Солай екен, менде Ѳзбекстан
мәмлекеттиң ѳз алдына ғәрезсиз екенлигин, жетискенликлер, жерлерди ѳз Республикасы Конституциясының
ѳзиниң шегараларын беккемлейтуғын, ѳз ишки Ѳзбекстан Республикасының ийелери болған фермер хожа- қабыл етилгенлигиниң 30 жыл-
байлықларын қоғайтуғын, миллетлер-ара дос- Конституциясын дүнья халықла- лықларына бѳлип бериў, жеке лығы мүнәсибети менен гүллан
лықты беккемлейтуғын ҳәм басқа мәмлекетлер- ры тән алды. Конституцияның исбилерменликти раўажланды- халқымызды қызғын қутлықлай-
ден ғәрезсиз екенлигин тәмийинлеўши тийкарғы ҳәр-бир бәнти инсан мәпин рыў, ишки ҳәм сыртқы экономика- ман!
ураны. Булардың бәри, Ѳзбекстан Республикасы қоллап-қуўатлайтуғын үлкен ны ен жайдырыўда жаңадан-жаңа
Конституциясында қатты белгиленип ѳтилген. мәпдарлыққа ийе болды. Мәмле- жетискенликлериниң болғанлығы Ҳәр-бир шаңараққа аманлық,
кетимиздиң социаллық ҳәм эко- ҳеш кимге де сыр емес. беккем саламатлық, жумысла-
номикалық жақтан раўажланыўда рында жаңадан-жаңа табыслар
Бүгинги байрам районымыз- тилеймен!

Бозатаў районындағы ЖАСЛАР Әҳмийетли ушырасыў БАЙРАҚ БИЙИК
«Еркиндәрья» аўыл пуқа- БИЗИҢ КЕЛЕШЕГИМИЗ ТУЎЫМЫЗ
ралар жыйыны аймағанда
жайласқан 9-санлы мектеп- Бозатаў районының барлық орынларында, мийнет жәмәәти-
те аймақтың жәмлеспеген, леринде Ѳзбекстан Республикасының тийкарғы нышанла-
жумыссыз жаслары менен рынан бири болған Ѳзбекстан байрағының қабыл етилген
«Жаслар бизиң келешеги- күни кең түрде байрамлап ѳтилди.
миз» атамасында ушырасыў Р айондағы «Еркиндәрья»
аўыл пуқаралар жыйына баслығы Мирас Ѳтениязов, район-
Уболып ѳтти. аймағында жайласқан 8 дағы диниң мәселелер бойынша
шырасыў кешесине ҳәкимниң жәрдемшиси Аманбай
районлық руўхый-ағар- ҳәм 9 санлы мектеплерде Қаражанов ҳәм басқа да сиясый
тыўшылық шѳлкеми- усы аймақларда жасап шѳлкем басшылары қатнасты.
ниң районлық бѳлими атырған жаслар менен ушырасыў, Мәжилисте сѳзге шыққан
баслығы М. Ѳтеинязов, мектеп олар арасында жумыссыз жүрген М.Ѳтениязов, Б.Бекмуратов ҳәм
директоры Г.Алланиязова ҳәм жаслардың макшқалаларын ше- А.Қаражановлар улыўма бай-
басқа да шѳлкем басшылары, сиў ҳәм мәмлекетлик байрақтың, рақлардың келип шығыў тарийхы,
дийхан, фермер хожалықлары Ѳзбекстан Республикасы мәмле- бүгинги күнге келип дүньядағы
басшылары қатнасты. «Боза- дара-дийхан, фермер хожа- кети гимнниң қабыл етилген күн- байрақлардың саны ҳәм мәни-
таў ҳаўазы» газетасының ре- лықларына зәрүр орынларға лери мүнәсибети менен, «Муқад- си ҳаққында кең түрде шығып
дакторы Б.Бекмуратов, усы жумысқа орналастырыў бойын- дессең Ўатан байрағы», «Гимниң сѳйледи.
мектептиң үгит-нәсиятшысы ша мәселелер қаралды. Өзбекстан Республикасы Олий мақтанышым» ҳәм «Жаслар бизиң Мәжлисте мектеп оқыўшылары
Гүлшехра Наўрызымбетова ҳәм Мажлиси жанындағыт мәмлектлик келешегимиз» атамасында мәжи- байрамға арналған қосық, тақ-
районның диниң мәселелери Жәмлеспеген, жуасмыссыз емес, комиеруиялық емес шөлкемле- лис болып ѳтти. мақларын айтып берди.
бойынша ҳәким мәсләҳәтшиси жүрген жасларды жукмысқа ор- ри ҳәм пуқаралар жәмийетиниң басқа Мәжлиске районның руўхый-
А.Қаражановлар шығып сѳй- наластырыў бойынша тийисли да институтларының қоллап-қуўатлаў лық ҳәм ағартыўшылық бѳлими Бийсенбай БЕКМУРАТОВ.
леп, жәмлеспеген, жумыссыз ҳәўли қабыл етилди. жәмийетлик фонды грантын тийкарында
жасларды жумыс пенен тә-
мийинлеў бойынша райондағы Б.БЕКМУРАТОВ. таярланды.
тигиў цехы ҳәм исбилерсенлер,

Баспасѳз ИНСАН МИЙНЕТИ БАҲАЛАНЫЎЫ ЗӘРҮР

Ҳәр қандай жумыс болмасын, оның дәслепки ашлыўы, жаңа кәрханалар
менен ислесиўши барлық мәмлекетлик ҳәм басқа да жәмийетлик орынлар ме-
нен шәртнама дүзиў, жумыстың тийкарғы ѳзеги болған дәслепки қанигелерди
тәнлаў, соң, жумысларды жүргизип, жолға салып жибериў биринши басшыдан
шебер шѳлкемлестириўшиликти, күш-ғайратты, кѳп ҳәлекшилик пенен басшы-
Рлар менен жақсы мүнәсибетти талап етеди.
еспубликамызда Ѳз- тәмийинлеўде, сондай-ақ ылайықлы баҳаланып, Бо-
бекстан Республика- газетаны шѳлкемлестириўде затаў районы ҳәкимлигиниң
сы Президентиниң Ѳзбекстан Республикасы “миннетдаршылық хаты”
тиккелей басламасы Президенти тәрепинен менен сыйлықланды.
менен ашылған Бозатаў рай- усы районға бириктирил- Миннетдаршылық хатын
онында халықтың руўхый ген Фарғана ўәлаятының район ҳәкиминиң орынба-
байлығын жетисистириў, “Фарғона ҳавози” газетасы- сары Низаматдийин Қутлы-
районда жүз берип атырған ның Бас редакторы Муҳам- муратов салтанатлы түрде
жаңалықлар менен таны- меджон Абидовтың мийнет- тапсырды.
стырып барыў нийетинде, лери айрықша. Б.БЕКМУРАТОВ,
“Бозатаў ҳаўазы” газетасын Жыйналыс соңында М.А- СҮЎРЕТТЕ: Меннетдар-
шѳлкемлестирилди. Район бидовтың мийнетлери район шылық хатын тапсырыў
халқының абаданлығын белсендилери тәрепинен мәресиминен кѳринис.

2 BOZATAW HAWAZI 2022-JIL
13-DEKABR
Экономика

Мәмлекетимиз тәрепи-
нен жумыссыз жасларды
жумыс пенен тәмий-
инлеў, зәрүр болған
жағдайларда кәсип-ма-
манлық сырларына
оқытыў ҳәм жаслар ара-
сында жеке исбилермен-
ликти раўажландырыў
бағдарында әҳмийетли
жумыслар әмелге асы-
рылмақта.

САЛЫҚШЫ — ИСБИЛЕРМЕНЛЕРГЕ КѲМЕКШИ
С оны да атап ѳткен орынлы, Өзбе-
кистан Республикаси Президен- бойынша салық ставкалары 50 пайызға Қарақалпақстан Республикасы бюджети- жәрдем көрсетиўден ибарат.
тиниң 2022-жыл 31-августағы, кемейтириледи; не өткериледи. Бозатаў районы мәмлекетлик
«Қарақалпақстан Республи-
касында исбилерменлик, инновацион — Социаллық салық кемейтирилип, 1 Мектепке шекемги билимлендириў салық инспекциясының районымыз
технологиялар ҳам инфрадүзилмелер- пайыз муғдардағы салық ставкасында мекемелери ҳәм улыўма билимленди- жаслары арасында исбилерменлик-
ди раўажландырыў арқалы халықтың белгиленди; риў мектеплери жумысшылары, соннан ти қоллап-қуўатлаў секторы тәре-
турмыс жағдайын жақсылаў бойынша тәрбияшы ҳәм оқытыўшылардың ис ҳақы пинен ”Салықшы-исбилерменге
қосымша шараларды көриў ҳаққында»ғы — Жеке тәртиптеги исбилерменлер ҳәм оған есапланған социаллық салық көмекши” ураны астында бир қатар
пәрманының қабыл етилиўи менен тәрепинен төленип атырған социал- төлемлери Өзбекстан Республикасы жумыслар алып барылып атыр. Бу-
мәмлекетлик салық хызмети тараўында лық салық қала аймағында искерлик республика бюджетинен әмелге асырыў лардан атап айтатуғын болсақ:
үлкен жаңаланыўлар менен өзгерислер көрсетип атырғанлар ушын 12 есеге, тәртиби сақлап қалынады; Бунда, салық
жүз берди. район аймақларында искерлик көрсетип жеңилликлери қолланылыўы себепли — Дәслепки бухгалтериясын жүритиў-
атырғанлар ушын 6 есеге кемейтирилип, жүзеге келетуғын Қарақалпақстан Ре- де;
Усы пәрманға тийкарланып са- жылына базалық есаплаў муғдарының спубликасы бюджети дәраматларындағы
лық тараўы хызметкерлери салық бир есеси муғдарында белгиленди. жоғалтыўлар Өзбекстан Республикасы — Салық режимин таңлаўға көмекле-
төлеўшини қадағалаўшы тараў емес республика бюджетинен ажыратыла- сиў;
бәлки, оларға жақын жәрдемши, Бунда, ири салық төлеўшилер, турақ- туғын бюджетлерара тәртипке салыўшы
қол-қанат көмекшиси, исбилермен- лы шөлкем, бюджет шөлкемлери ҳәм трансфертлер есабынан толық қаплана- — Салық жеңилликлери ҳәм оларды
лердиң исенимли ўәкилине айлан- мәмлекетлик кәрханалар, устав қорында ды. қоллаў тәртибин түсиндириў;
бақта. Бул пәрмандағы тийкарғы мәмлекетлик үлеси 50 пайыз ҳәм оннан
айырым өзгерислер төмендегилер- жоқары болған юридик шахслар ушын Пәрманның 7 бәнтинде Қарақал- — ҚҚС нан артықша төлемин қайта-
ден ибарат: белгиленип атырған жеңилликлер қол- пақстан Республикасында халыктың рыў;
ланылмайды. турмыс шәраятын және де жақсылаў
— Пәрманның 2 а бәнтинде Қарақал- ҳәм республикадағы социал экономика- — Басқа салық төлемлеринен артықша
пақстан Республикасы барлық районла- Пәрманның 2 г бәнтинде Мойнақ рай- лық машқала-ларды шешиў хәмде аўыр төлемлерин қайтарыў;
рында жайласқан ҳәм аймақта искерлик онындағы исбилерменлик субъектлери шәрайытлы аймақларды қоллап қуўат-
жүритип атырған исбилерменлик субъ- ушын нызамшылықтағы салық жеңил- лаўға бағдарлаў мақсетинде 2022 жыл 3 — Салық қарызының мүддетин узайт-
ектлери ушын 2023 жыл 1 январьынан ликлери кеңейтирилген дизими қолла- шеректен баслап 2024 жыл жуўмағына тырыў;
2028 жыл 1 январына шекем болған нылып атырғанлығы мағлыўмат ушын шекем ҳәр шерек жуўмағы менен қо-
дәўирде; қабыл қылынған. сылған қун салығы бойынша дәраматлар — Кредит ажыратыў;
прогнозының асырып орынланған бөле- — Газ, электрсуў ҳәм канализация
— Пайда салығы, айланбадан алына- Пәрманның 6 бәнтинде Қарақал- ги, толық Қарақалпақстан Республика- бойыншамашқалалар;
туғын салық, юридик шахслардың мал пақстан Республикасы аймағында дизим- сында ықтыярында қалдырылады. — Ҳәкимият пенен байланыслы, басқа
мүлкине салынатуғын салық ҳәм юридик нен өткен барлық салық төлеўшилерден да машқалаларды шешўде ҳәр тәрепле-
шахслардан алынатуғыни жер салығы өндирилетуғын салықлар 2022 жыл Бул сектордың шөлкемлестириўден ме жәрдемлер көрсетилип келинбекте.
ушын Мәмлекетлик бюджет дәрамат-ла- мақсет салық төлеўшилерге жақыннан
рын қәлиплестириўдиң тастыйықланған А.БИСЕНОВ,
муғдарларынан кем болмаған муғдарда Бозатаў районлық Мәмлекетлик

салық инспекциясының
“Исбилерменликти қоллап
қуўатлаў” секторы бас инспекторы.

Қәўендерлик

НУРАНИЙЛЕР – ЕЛ АРДАҒЫНДА

Жанажан Өзбекстанымызды дүнья еллериниң ғәрезсиз мәмлекет сыпатында тән
алғанына быйыл саррас отыз бир жыл толды. Биз Нураныйлар кейинги 5-6 жыл
ишинде елимизде болып атырған жаңа өзгерислердиң, ўатанымыздың гүллеп раўаж-
ланыўы ушын кең көлемли реформалардың избе-из алып барылып, халқымыздың
ийгилигине хызмет етип атырғанының гүўасы болып атырмыз.

Президентимиздиң быйылғы жылды уллы шайырымыз Әжинияз бабамыздың «Қасқалдаққа бир ағары май питсе,
«Жаңа Өзбекистанда ел әзиз, инсан оқып, саўат ашқан 1729-жылы қу- Ғарқылдасып қонар көлин танымас.
әзиз, идеяларын өзинде жәмлеген рылған Шерғазы хан медресеси болды. Патшаның дәўлети қайтайын десе,
жыл», деп атаўы пүткил халқымыз Бул медресеге қәдем басқанымызда Көзине май питип елин танымас.»
ушын исленип атрған ғамқорлықтың «Мақтумқулы ҳәм Әжинияз Қосыбай деген қатарлары музей төринен
айқын көриниси. улы» музейи деген жазыўға көзимиз орыналып тур.
түскенде, туўған елимизге усы елимизде Елимиздиң биринши Президенти,
Бозатаў районы Мәҳәлле ҳәм нура- туўылып өсип усындай дәрежеге жеткен И.А.Кәримов Хийўа қаласындағы усы
ныйларды қоллап-қуўатлаў бөлими шайыр бабамызға болған сүйиспенши- музейге келгенинде Әжинияз бабамыз-
тәрепинен шөлкемлестирилген Өзбеки- лигимиз, мақтаныш сезимлеримиз биз- дың усы қосық қатарларын оқып көрип,
стандағы үлкен тарийхый орынлардың лерди руўхландырып жиберди. Музей жүдә жоқары баҳа берген еди. Бул,
бири есапланған Хийўа қаласындағы төринде Әжинияз бабамыздың мына еки Президентимиздиң пүткил қарақалпақ
«Ишан қала» мәмлекетлик тарийхый му- куплет қосығы: халқына берген баҳасы болып есапла-
зейине 25 адам қурамында нураныйлар нады. Зияратшыларымыз уллы шайыр,
зияратқа барыў бахытына миясар бол- «Өтирикти рас етип айтпаған, өз дәўириниң терең пикирли философ
дық. Хийўа қаласындағы усы зияратхана Бас кетседе туўры жолдан қайтпаған. алымы, 79 жыл өмири даўамында жел-
хызметкерлери мийманларды жыллы Нәмәҳремди ҳасла жолдас тутпаған, кеси жерге тиймеген Пахловон Махмуд
жүзлилик пенен күтип алды. Зияратхана Аты қарақлпақ еллерим барды.» махбарасы ҳәм басқа да, музей экспо-
1990-жыл 12-декабрь күни жәҳән мә- зициялары менен танысты. Ата-баб-
дений мийрасы “Юнеско” шөлкеминиң мыздың «мың еситкеннен бир көрген
дизимине кигизилген. Музей экспозици- абзал» дегениндей биз нураныйлар
яларында әййемнен тап, ҳәзирги күнге Әжинияз бабамыздың оқып, саўат ашып
дейин болған Хорезм тарийхы, әмелий қәдем басқан жерлерин зиярат етип, үл-
санаты, өнерментшилиги, мәденияты кен руўхланыўшылық сезимлери менен
ҳәм әдебияты сәўлеленген екен. Ишан елге қайттық. Нураныйларды усындай
қалада жәми, 14 орында медресе бо- дәрежеде ардақлап атырған Президен-
лып, онда ислам тәлиматы менен қоса тимизге миннетдаршылығымыз шексиз.
дүньялық илимлердиң барлық түрлери-
нен сабақ өтилгениниң гүўасы болдық. Теңелатдин НИЕТУЛЛАЕВ,
Усы жерде, бизлердиң дыққатымыз- Нураный устаз. Өзбекистан
ды өзинетартқан нәрсе, қарақалпақ
классик әдебиятының көрнекли ўәкили Республикасы Халық
билимлендириў ағласы.

2022-JIL BOZATAW HAWAZI 3
13-DEKABR

Жынаят жазасыз қалмайды

ТЕК, ѲЗ МӘПИН

ГѲЗЛЕГЕНЛЕР
Мәмлекетимизде исбилер-
менлерге жаратылған ҳәр
қандай мүмкиншиликлерден
пайдаланып, ѳз мәпин ха-
лық мәпинен үстин қоятуғын
айырым кимселер де та-
былып атыр. Олар ѳзлериниң
таңлаған қыйсық жынайый
жоллары менен ѳз мақсетле-
ри ушын шеннен тыс байлақ
арттырыў нийетинде кѳп
муғдардағы мәмлекетимиздиң
пулларын талан-тараж етиў
жолы менен жынаят кѳшеле-
рине кирип атырғанлығының
гүўасы боламыз.

Батыр ҚОШҚАРОВ, Ѳзбекстан Республика- жағдайлары анықланып, бул абаданластырыў басқармасына раларға қәлбеки мағлыўматлар
Ѳзбекстан Республикасы сы Бас прокуратура бойынша жынаят иси қозғатыл- қараслы, “Порлытаў” қәбирста- ҳәм жалған қосып жазаўларды
жанындағы экономи- ды ҳәм тѳрт жағдайда ҳәкимши- нында ѳткен дәўирде оңлаў ҳәм киргизилип, жәми 101,585,491
Бас прокуратура калық жынаятларға лик шаралары қолланылды. қурылыс ислерин әмелге асырыў сумлық бюджет қаржылары ѳз
Жанындағы экономика- қарсы гүресиў Департаментиниң ушын ажыратылған қаржылар- мәплери ушын ѳзлестирилип,
лық жынаятларға қарсы Қарақалпақстан Республика- Анықланған жынаят ҳәм дан 361,940,000 сумлық ѳз-арар талан-тараж болған жағдайлары
гүресиў департаменти сы, Бозатаў районлық бѳлими ҳәкимшилик ислери нәтийже- шәртнама дүзип, усы шәртна- анықланды.
тәрепинен мәмлекетлик бюджет синде 122,4 миллион сумлық зы- ма тийкарында жумыс алып
Қарақалпақстан қаржыларын талан-тараж ети- янлы шығын анықланды, соннан барылған ҳәм нәтийжесинде Бул жағдай бойынша, Бозатаў
Республикасы, лиўиниң алдын алыў бойынша, 122,4 миллион сум зыяны толық 260,354,509 сумлық қурылыс районындағы абаданластырыў
Бозатаў районлық 2022-жыл басынан баслап алып ѳндирилди ҳәм тийисли орын- ислери әмелге асырылған. басқармасы басшылары ҳәм
бѳлим баслығы барылған нәтийжели ислердиң ларға жиберилди. ижарашы “Бек Батыр” жуўапкер-
соңында бир-нешше жынаят Қурылыс ислеринен аўысқан шилиги шекленген жәмийетиниң
жағдайлары анықланып, бул Атап айтқанда: Бозатаў рай- 101,585,491 сумлық бюджет басшылары ислеген жынаятла-
бойынша тийисли тараўлардың онлық абаданластырыў басқар- қаржылар мазардағы қурылыс ры ушын Ѳзбекстан Республика-
жуўапкерли басшылары ѳзлери- масы ҳәм ижарашы “Бек Батыр” ислерине ѳзлестирилмеген сы ЖКниң тийисли статиялары
не ылайық жазаларын алды. жуўапкершилиги шекленген болса да, “жумсалды” деген менен жынаят ислери қозға-
жәмийетиниң басшылары ѳз бәне менен қәлбеки ҳүжжетлер тылып, айыпланыўшылар суд
Атап айтатуғын болсақ, мәпин мәмлекетимиз мәпинен рәсмийлестирилип, жумыс ба- тәрепинен тийисли жаза-шара-
усындай бақлаў илажларының бәлент қойып, бир топар адам- бандағы қаржы жумсаўда зәрүр лары тайынланды ҳәм жазаның
нәтийжесинде бир жынаят лар болып, ѳз-ара тил бирик- ҳүжжет есапланған есап-факту- орынланыўы тәмийинленди.
тирип, Бозатаў районындағы

ИЙИС ГАЗИ — ИНСАН ƟМИРИ
УШЫН ҚӘЎПЛИ!

Ийис газинен зәҳәрлениўдиң алдын алыў бойынша ғалаба хабар қураллары тәрепи-
нен кɵплеген үгит-нәсият жумыслары алып барылмақта. Бирақ тилекке қарсы айрым
пуқараларымыз тәрепинен әпўайы қәўипсизлик қағыйдаларына әмел қылмаслығы
ақыбетинде ийис газинен зәҳәрлениўлер, ɵртлердиң келип шығыў жағдайлары ушы-
расып, ең ашынарлысы олардың ақыбетинде инсанлардың набыт болыўы, майып
болып қалыў жағдайлары жүз бермекте.

Қ ыс мәўсими кирип тармақларынан газдиң шығып — дем алыўға кесент бериў- «ӨРТ ⱩӘЎИПСИЗЛИГИНИҢ
келиўи менен ҳаўа рай- турыўы, ысытыў қазанлары түтин ши нәрселер шешилиўи (кийим БИР АЙЛЫҒЫ»НА БЕЛСЕНДИ
ының кескин суўытыўы морыларының ҳәр қыйлы буй- туймелери, кийим жағаны ашыў, ⱩАТНАСАЙЫⱩ!!!
байланыслы пуқарала- ымлар менен жаўып қойылыўы, белбеў қайысын босатыў);
рымыз тәрепинен жыллылыққа қатты отынға масластырылған Өзбекстан республикасы Министрлер Кабинетиниң 2022-жылы
деген мүтәжлиги артады. Буның отын печлериниң қақпақлары өз — зыянланыўшыны уйқлап 10-ноябрь күнги 49-санлы баяны, Ⱪарақалпақстан Республикасы
ақыбетинде пуқараларымыз ўақтында жаўмағанлығынанда қалмаўын қадағалаў; Айрықша жағдайлар басқармасының 2022-жылы 10-ноябрь күнги
тәрепинен ҳәр қыйлы қол бала ийс гази пайда болады. 505-санлы буйрығы ҳәмде Бозатаў районы ҳәкиминиң 2022-жылы
жасалма ысытыў үскенелеринен, — зыянланыўшыны жургизбеў; 15-ноябрь күнги 99-санлы баянын орынлаў мақсетинде, усы
на саз ысытыў қазанларынан, — дем алмай атырған болса, жылдың 15-ноябрь күнинен 15-декабрь күнлери аралығында «Өрт
қол бала жасалма электр қу- оған таза ҳаўада яки ҳаўа айла- қәўипсизлиги айлығығы»н өткериў бойынша Гүз-қыс мәўсиминде
рылмаларынан пайдаланады. Ийис газинен зәҳәрлен- нысы жақсы бɵлмеде жасалма айрықша жағдайлардың алдын алыў бойынша соның менен пуқа-
На саз ысытыў қурылмаларынан генде тɵмендегилерге әмел дем бериў; ралардың ис газинен зәҳәрлениўдиң алдын алыў бойынша районы-
пайдаланыў нәтийжесинде ийс қылған ҳалда ҳәрекет қылыў — зыянланыўшының жағдайы мызда бир қанша жумыслар әмелге асырылып атырғанлығын келип
гази келип шығады. Ийис газиниң керек: жақсы болса ыссы чай яки кофе шыққан өрт жағдайлары, пайда болыўы мүмкин болған өртлердиң
инсан организимине кери тәсирин ишириў керек. ҳәм жүзеге келиўи мүмкин болған айрықша жағдайлардың алдын
көрсетип, буның ең аз муғдары- — зыянланыўшының тезлик пе- Тәбийий ҳәм ийис газинен алыў бойынша.
да инсанды зәҳәрлениўге алып нен газ тарқалған аймақтан таза зыянланыў жағдайлары жүз бер-
келеди. Ийис газиниң пайда ҳаўаға шығарыў; генде тезлик пенен зыянланған Султанбай БЕГЖАНОВ,
болыўының тийкарғы себеплери инсанға биринши жәрдем кɵрсе- Бозатаў районы Айрықша жағдайлар
жаныў майданында кислароттың — зыянланыўшының қол тилип 101,103,104,1050 телефон
жетерли муғдарда болмаўы, ɵз аяқлары кɵтерилген жағдайда номерлери арқалы хабардар бөлими баслығы, майор.
басымшалық пенен үйди газле- жатқарыў; қылыўды умытпан.
стириў, стандарт талапларына Хүрметли пуқаралар ийис
жуўап бермейтуғын газ ускене, газинен зәҳәрлениў, өрт қәўпиниң
гарелка ҳәм резинка шлангалар- ҳәмде айрықша жағдайлардың,
дан пайдаланыў. Морыларды ҳәм улыўмаластырып айтқанда ҳәр
самаллатыў системасын ɵзгертиў қандай кеўилсиз жағдайлардың
ямаса жолларын жаўып қой- алдын алыўда итибарлы болыўға
ыў, ҳәр қыйлы ысытыў печлери шақырып қаламыз.
яғный қатты отын, көмир, көмир
брикетлер ҳәмде тәбийғый газ- А.П.ЮСУПОВ,
лердиң шала жаныў ақыбетинде, Кегейли районы АЖБ
үй жағыдайында тәбийғый газ баслығы орынбасары Про-
филактика ҳәм қадағалаў
бɵлимшеси баслығы аға

лейтенант.

4 BOZATAW HAWAZI 2022-JIL
13-DEKABR
Денсаўлық

МӘЎСИМЛИ
ГРИПП КЕСЕЛЛИГИ
ПРОФИЛАКТИКАСЫ

Грипп – бул кеселленбей турып алдын алыў мүмкин болған кесел-
лик. Грипп кеселлигиниң профилактикасында нәтийжели, қолай ҳәм
қәўипсиз болған усыллардыӊ бири бул, кеселликке қарсы заманагѳй
вакциналар болып табылады.

Ѳз ўақтында ҳәм туўры дозалар- кеселлигине қарсы емленген вакцинасы ларға шаншылыўды усыныс етеди. Әсиресе, шѳлкемлескен топарларға
да қолланылған гриппке қарсы усы жылда да тәсир кѳрсетеди деген Жоқарыдағылардан тысқары, ҳалқ (балалар бақшалары, мектеплерге) қат-
вакциналар балаларды ҳәм пикир менен кеселликке қарсы қайта наўшы балалардың кеселликке шалы-
ересек адамларды кеселликтен емлениўден бас тартады. пенен тығыз қатнаста болыўшы айрым ныў итималлығы жоқары. Кеселленген
95% ке шекем қорғай алады. Вакцина кәсип ийелери медицина қәнийгелери, балалар ѳзлери менен вирусларды үйине
менен шаншылған инсан кеселликке Ал, ҳақыйқатында болса ҳәр аптека хызметшилери, тәрбияшы ҳәм- тасып, шаңарақтың басқа ағзаларының
ушыраған жағдайда ол кеселликтиң аўыр жылы вакцина менен қайта емле- де педагоглар, коммунал-ислеп шыға- кеселлениўине себепши болады.
асқыныўларынан қорғалған болады. Со- ниўимиздиң 2 себеби бар болып, рыў тараўы қәнийгелери, жәмийетлик
ның менен бир қатарда кеселлик жеңил олар тѳмендегилерден ибарат: транспорт басқарыўшылары, сондай-ак Шаңарақтағы нәрестелерди (әсиресе 6
ѳтеди. балалар шѳлкемлерине барыўшы ба- айға шекемги болған) грипп кеселлигине
— бириншиден, вакциналардың қурамы лалар, ҳәмиледарлар ҳәмде әскерий қарсы шаншыў имканияты болмағанлығы
Гриппке қарсы вакцина қандай вирустың штаммына қарап вакциналарды хызметке шақырылған шақырылыўшылар себепли нәресте менен шаңарақта тығыз
әҳмийетке ийе? ислеп шығарыўшылар тәрепинен ѳзгер- да биринши нәўбетте емлениўи тийис қатнаста болыўшы барлық шаңарақ ағ-
тилип турылады; есапланады. заларын сол қатарда нәрестениң анасын
Ҳәзирги күнде вакциналардың жаңа да кеселликке қарсы шаншыў мақсетке
әўладлары жаратылған болып, олар — екиншиден, шаншылғаннан соң — Не ушын балаларды гриппке муўапық болады.
әмелиятта қолланыўға ҳеш қандай қарсы кеселликке қарсы пайда болған имму- қарсы емлеў әҳмийетли?
кѳрсетпелерге ийе емес, ҳәм де инсан- нитеттиң сақланыўы мүддети бир неше — Кимлерге шаншылыў мүмкин
ларда күшли иммунитет пайда етеиў айдан, кѳби менен бир жылға шекем — Дунъя жүзи бойынша ҳәр жылы емес?
қабилийетине ийе есапланады. Бул даўам етеди. грипп кеселлиги менен кеселлениў
вакциналар арқалы балаларды 3 жастан жағдайлары балалар асрасында кѳп — Егер де, шаншылыўды қәлеўши
баслап емлеў мүмкин. Жаңадан жара- — Шыпакерлер биринши нәўбетте дизимге алынады. Кеселленген балалар инсанларда ѳткир вируслы инфекция
тылған ҳәм ҳәзирде қолланыўдағы вакци- кимлерге грипп кеселлигине қарсы шан- ересек инсанларға қарағанда әтирапқа кеселликлериниң белгилери (тушкириў,
налар ҳалқ аралық стандартларға жуўап шылыўды усыныс етеди? кѳбирек вирус ажыратады. Емлеўханаға жѳтел, температура) бар болса, кеселлик
бере алады. Шаншылған инсанларды жатқарылған наўқаслардың да 90% тен белгилери ѳтип кеткенше шаншылыў
95% ке шекем кеселликтен қорғайды. — Шыпакерлер тәрепинен биринши кѳпшилик бѳлегин балалар континген- мүмкин емес. Себеби, усы белгилер
нәўбетте ѳкпениң, жүрек қан-тамыр ти қурайды. Оларда кеселлик аўыррақ менен шаншылған жағдайда кеселликтиң
Кеселликтиң мәўсимлик кѳтерилиўи системасының созылмалы кеселликлери ѳткенлиги себепли стационар шәраятта күшейип кетиўине алып келиўи мүмкин.
алдынан гриппке қарсы беккем иммуни- бар болған наўқасларға соның менен белгиленген режимде емлениўди талап Соның менен бирге созылмалы кесел-
теттиң пайда болыўы ушын бир мәртелик бирге туўма ҳәмде арттырылған иммун етеди. Сондай-ақ, кеселлик балаларда ликлердиң ҳәўиж алыў дәўиринде де
шаншылыўдың ѳзи жеткиликли болады. жетиспеўшилиги бар болған наўқасларға, ересек инсанларға қарағанда кѳбирек ўақтынша шаншылыў мүмкин емес.
Әдетте, иммунитет вакцина менен шан- қантлы диабет, бүйрек, баўыр кесел- даўам етеди.
шылғаннан соң 2-3 ҳәптеде қәлиплеседи. ликлери бар болған наўқасларға ҳәмде Жоқарыда сѳз етилген еки жағдайда
артықша дене салмағы бар болған инсан- да вакциналар менен емлеў кеселликтен
— Вакциналар денсаўлыққа кери саўалғаннан соң 2-4 ҳәптеден кейин яки
тәсир кѳрсетиўи де мүмкин бе? созылмалы кеселликтиң тынышланыў
дәўири басланғаннан соң әмелге асыры-
— Кѳпшилик ата-аналар ҳәмде ересек лады.
адамлар вакциналар ден саўлыққа кери
тәсир кѳрсетеди яки, вакциналардан Соның менен бирге, таўық мәйегиниң
ҳеш қандай пайда жоқ, деген натуўры белогына аллергик реакциясы болған
пикирлери менен ѳзлерин яки перзент- ҳәм алдағы жылларда грипп кеселлиги-
лерин кеселликке қарсы шанштырыўдан не шаншылғанда анықланған аллергик
бас тартады. раекциялары бар инсанларда гриппке
қарсы вакцина менен шаншылыў усыныс
Бул пикирлер ойлап табылған болып, етилмейди.
негизинде вакциналар қәўипсиз ҳәм
де аўыр ақыбетлерге себеп болмайды. Умытпаң! Ҳәр жылғы грипп кеселли-
Болған жағдайда да, тек ғана вакци- гине қарсы емленген вакциналар сизди
на шаншылған орында қызарыў, дене кеселликтиң асқыныўларынан сақлайды,
ыссылығының бираз кѳтерилиўи гүзети- емлеўханаларда жатып емлениўиңиздиң
леди. Бул белгилер 2-3 күнниң ишинде алдын алады, кеселлик тарқалыўына
ѳтип кетеди. ҳәм ѳлимшилик жағдайларының дизимге
алыныўына жол қоймайды.
Егер де, вакцина менен шаншылған
инсан кимлердендур кеселликти жуқты- Д.БЕРДИМУРАТОВ,
рып алған жағдайда да, кеселлик жеңил Бозатаў районлық
формада, асқыныўларсыз ѳтеди. Санитария-эпидемиологиялық
тынышлық ҳәм жәмийет
— Не ушын ҳәр жылы гриппке саламатлығы бөлими
қарсы вакцина менен емлениў ке- Эпидемиология бѳлими
рек?
меӊгериўшиси.
— Айрым инсанлар ѳткен жылда грипп

ШӨЛКЕМЛЕСТИРИЎШИ: 2022-жыл 1-июнь күни Өзбекстан Республикасы Президенти Админстрациясы Бизиӊ мәнзил:150114, Қарақалпақстан
БОЗАТАЎ РАЙОНЫ ҲӘКИМЛИГИ жанындағы Мәлимлеме ҳәм ғалаба коммуникациялар агентлиги Қарақал- Республикасы, Бозатаў районы, Амир Тимур
пақстан Республикасы басқармасында 01-103 сан менен дизимнен өткен. көшеси, 11-жай.
Бас редактор
Бийсенбай Газета «Полиграф-Пресс» ЖШЖ баспаханасында редакцияныӊ оригинал макети Редакцияныӊ телефонлары: + 998 94 390-19-51,
тийкарында офсет усылында А-3 формат (4 бет) ында 1000 нусқада басылды. + 998 93 361-27-00
БЕКМУРАТОВ Буйыртпа: 783. Баспахана мәнзили: Ферғана ўәлаяты, Марғилон қаласы,
Түркистан көшеси, 236 - «Б» жай. Бетлеўши: Алишер Розиқов.
Басыўға тапсырыў ўақты: 19-00.
Тапсырылды: 18-30.

Газета ҳәр айдыӊ биринши ҳәм үшинши ҳәптесинде шығады. Газета бийпул тарқатылады. Нәўбетши редактор: Бийсенбай Бекмуратов.