BM B SITI KHAIRUNNISA LIYANA BINTI MANSOR

INSTITUT PENDIDIKAN GURU
KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
KAMPUS PERLIS, 01000 KANGAR PERLIS

BMMB1104
KESUSASTERAAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU

Nama : SITI KHAIRUNNISA LIYANA BINTI MANSOR
No. K/P : 031017020422
Angka Giliran : 2021232310053
Program : PPISMP
Ambilan : JUN 2021
Unit : BAHASA MELAYU B
Nama Pensyarah : CIK NOORAINI BINTI AB LATIF
Tarikh Hantar : 4 APRIL 2022

PENGAKUAN PELAJAR
Saya mengaku bahawa tugasan kerja kursus ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali
nukilan dan ringkasan yang setiap satunya saya jelaskan sumbernya.

Tandatangan Pelajar:_____ LIYANA _________Tarikh : ____4 APRIL 2022____

PEMERIKSA MODERATOR

Markah Markah

Tandatangan Tandatangan

Cop Cop

Tarikh Tarikh

PENGESAHAN PELAJAR
Saya mengesahkan bahawa maklum balas yang diberikan oleh pensyarah telah saya
rujuki dan fahami.

Tandatangan Pelajar:________ LIYANA _________Tarikh : ______4 APRIL 2022____

INSTITUT PENDIDIKAN GURU KAMPUS PERLIS
BORANG MAKLUM BALAS KERJA KURSUS

Nama: SITI KHAIRUNNISA Angka Giliran: 2021232310053
LIYANA BINTI MANSOR
Nama Kursus :
Kod : BMMB 1104 KESUSASTERAAN DAN KEBUDAYAAN
MELAYU

Pensyarah : NOORAINI BINTI AB LATIF

Tarikh Hantar : 04.04.2022 Tarikh Terima (Diisi oleh pensyarah):

Pengakuan Pelajar
Saya mengaku bahawa kerja kursus ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali
nukilan dan ringkasan yang setiap satunya saya jelaskan sumbernya.

Tandatangan Pelajar: ________ LIYANA _______ Tarikh: 04.04.2022

Perincian Maklum Balas Kerja Kursus

Pemeriksa Moderator (jika berkaitan)

Kekuatan: Kekuatan:

Aspek yang boleh diperbaiki: Aspek yang boleh diperbaiki:

Tandatangan: Tarikh: Tandatangan: Tarikh:

Pengesahan Pelajar

Saya mengesahkan bahawa maklum balas yang diberikan oleh pensyarah telah saya
rujuki dan fahami.
Catatan (jika ada):

Tandatangan Pelajar: LIYANA Tarikh:

ISI KANDUNGAN

BIL KANDUNGAN HALAMAN

i. Penghargaan ................................................................................................................ 1

ii. Soalan tugasan ............................................................................................................. 1

1.0 Pengenalan Puisi Tradisional ........................................................................................ 2

2.0 Pantun

2.1 Definisi Pantun................................................................................................ 3

2.2 Jenis Pantun .................................................................................................... 3

2.3 Ciri-ciri Pantun ................................................................................................ 3

2.4 Fungsi Pantun .................................................................................................. 4

3.0 Syair

3.1 Definisi Syair ..................................................................................................... 5

3.2 Jenis Syair ......................................................................................................... 5

3.3 Ciri-ciri Syair...................................................................................................... 5

3.4 Fungsi Syair....................................................................................................... 6

4.0 Gurindam

4.1 Definisi Gurindam ............................................................................................. 7

4.2 Jenis Gurindam ................................................................................................. 7

4.3 Ciri-ciri Gurindam.............................................................................................. 7

4.4 Fungsi Gurindam............................................................................................... 8

5.0 Seloka

5.1 Definisi Seloka................................................................................................... 9

5.2 Jenis Seloka....................................................................................................... 9

5.3 Ciri-ciri Seloka ................................................................................................... 9

5.4 Fungsi Seloka .................................................................................................... 10

6.0 Penutup......................................................................................................................... 11

7.0 Sumber rujukan ............................................................................................................. 12

i. PENGHARGAAN

Syukur ke hadrat ilahi kerana dengan limpah dan kurnia-Nya, saya berhasil menyiapkan
tugasan penghasilan produk ini dengan baik. Sepanjang menyiapkan tugasan ini, saya telah
berusaha dan mencuba sedaya upaya saya untuk berfikir dan mencari maklumat agar dapat
menyiapkannya mengikut kehendak soalan serta mengikut tempoh masa yang ditetapkan.
Saya berharap dengan menyiapkan tugasan ini, saya akan dapat memantapkan pemahaman
saya berkaitan topik definisi, jenis, bentuk, ciri dan fungsi Puisi Melayu Tradisional sebagai
wahana Pendidikan.

Saya ingin mengucapkan jutaan terima kasih kepada Cik Nooraini Binti Ab Latif selaku
pensyarah pembimbing bagi kursus Kesusasteraan Dan Kebudayaan Melayu (BMMB1104)
diatas bimbingan dan tunjuk ajar yang diberikan dalam menyiapkan kerja kursus ini. Tidak
dilupakan juga kepada ibu bapa saya yang tidak pernah berhenti memberikan dorongan dan
rakan-rakan yang turut sama membantu sehingga saya mampu menyiapkan tugasan ini.

ii. SOALAN TUGASAN

TUGASAN 1: PENGHASILAN PRODUK (INDIVIDU) (30 %)
Puisi Melayu Tradisional seperti pantun, syair, gurindam dan seloka merupakan ciptaan asli
orang-orang Melayu. Pada peringkat awalnya puisi-puisi ini disampaikan secara lisan. Namun
perubahan masa menyebabkan puisi-puisi ini semakin dipinggirkan.

1. Berdasarkan pernyataan di atas huraikan pemahaman anda tentang definisi, jenis, bentuk,
ciri dan fungsi Puisi Melayu Tradisional sebagai wahana pendidikan.
2. Anda dikehendaki menyediakan bahan infografik dengan menggunakan aplikasi anyflip.
3. Tugasan perlu dihantar dalam bentuk salinan lembut.

1

1.0
PENGENALAN

Puisi Melayu Tradisional
merupakan puisi lama yang lahir

dalam kalangan masyarakat
Melayu sejak zaman-berzaman.



Puisi Melayu Tradisional
merupakan tradisi lisan yang
mempunyai bentuk dan kalimat

yang tetap.



Puisi Melayu Tradisional tergolong
dalam karya kesusasteraan bentuk

bukan cerita atau non-naratif.



Puisi Melayu Tradisional telah pun
muncul sebelum bermulanya
sistem tulisan lagi.

2.0 PANTUN

Sejenis puisi Melayu lama yang paling popular dan
menjadi hak milik asli orang Melayu.

2.1 Pantun wujud sejak zaman masyarakat
DEFINISI Melayu tidak tahu membaca dan
PANTUN menulis lagi.
Pantun dicipta sebagai suatu bentuk
pengucapan untuk menyampaikan
fikiran dan perasaan terhadap
seseorang ataupun mengenai sesuatu
perkara.

2.2 JENIS PANTUN

Nasihat
Adat
Agama
Teka-teki
Jenaka
Peribahasa

2.3 CIRI-CIRI PANTUN

Pantun ialah karangan berangkap yang
menggunakan bahasa-bahasa indah.
Setiap rangkap pantun terbahagi kepada
dua bahagian iaitu bahagian pembayang
dan satu lagi bahagian maksud.

Setiap baris pantun mempunyai empat
hingga lima perkataan.
Jumlah suku kata setiap baris adalah
antara lapan hingga dua belas.
Mempunyai skima rima akhir yang sejajar.

Bagi pantun dua kerat, rimanya ialah a,a,
pantun empat kerat ialah a,b,a,b
manakala pantun enam kerat ialah
a,b,c,a,b,c dan begitulah seterusnya..

2.4 Fungsi
Pantun

Masyarakat Melayu terutamanya
golongan tua, kaya dengan pelbagai
nasihat kerana mereka mempunyai
banyak pengalaman hidup dan amat peka
terhadap perubahan sesuatu perkara.
Ketika mereka mengesan bahawa

1 terdapat sesuatu perkara yang janggal

atau ingin memberikan peringatan kepada
golongan muda, mereka akan
menggunakan pantun sebagai alat untuk
menyampaikan nasihat dan didikan.

Pantun agama dicipta oleh masyarakat

2 terdahulu bertujuan untuk mendidik
melalui peringatan dan pedoman kepada

semua lapisan masyarakat agar tidak

tergelincir ke jalan yang salah dan

membinasakan diri sendiri.

Pantun Melayu juga dijadikan sebagai

3 cara untuk meluahkan perasaan kasih
sayang dalam kalangan masyarakat

Melayu tanpa mengira batasan sama ada

rasa sayang teruna kepada dara, suami

kepada isteri atau anak kepada ibu dan

bapa.

Melalui pantun, masyarakat Melayu

4 dapat menyembunyikan perasaan

sebenar sama ada kesal, kecewa dan
dukacita terhadap sesuatu dengan
penyusunan kata-kata yang indah agar
dapat mengelakkan berlakunya
pertelingkahan yang mencetuskan
pergaduhan antara mereka.

3.0 SYAIR

Dianggap sebagai hak milik bersama oleh masyarakat Melayu
lama.

3.1 DEFINISI SYAIR

- Syair merupakan sejenis puisi Melayu lama yang berlagu
dan berangkap.

- Syair berasal daripada kata Arab, syi 'r yang bermaksud
puisi.

- Berasal dari Parsi dan dibawa masuk ke Nusantara
bersama-sama dengan kedatangan Islam.

3.2 JENIS SYAIR

Syair puji-pujian
Syair nasihat
Syair teka-teki
Syair sejarah
Syair roman
Syair keagamaan
Syair simbolik atau
perlambangan

3.3 CIRI-CIRI SYAIR

- Merupakan puisi yang terikat dan tidak mempunyai
pembayang.

- Mempunyai baris yang tetap iaitu empat baris setiap
rangkap.

- Setiap baris mempunyai bilangan perkataan yang tetap
iaitu sebanyak empat hingga lima perkataan sebaris.

- Bilangan suku kata dalam setiap baris juga tetap iaitu
antara lapan hingga dua belas suku kata.

- Rima akhir setiap rangkap tetap iaitu a,a,a,a.
- Terdapat suatu hentian (pause) dalam setiap satu baris

syair.

- Setiap rangkap syair memerlukan beberapa rangkap syair
yang berurutan untuk melengkapkan idea dalam syair
tersebut.

- Syair tidak mempunyai pemilik atau penulis yang khusus.
- Syair dapat dibahagikan kepada dua kategori iaitu naratif

dan non-naratif.

3.4 fungsi
syair

Dalam pendidikan, syair dijadikan
sebagai alat untuk mendidik
melalui penyampaian sesuatu
pengajaran dalam bentuk cerita
dan lagu terutama dalam hal-hal
yang menyentuh aspek
pengajaran agama islam dari
rukun iman, rukun sembahyang,
zakat, puasa dan sebagainya.
Syair digunakan dalam
pendidikan sejak dahulu lagi
sehinggalah sekarang. Pada masa
kini, syair berfungsi sebagai suatu
topik pengajaran oleh guru
kepada murid. Penggunaan
bahasa yang indah melalui cerita
dan lagu dalam syair dapat
menarik minat dan mendidik
murid untuk lebih menghayati
dan memahami mesej
disebaliknya.
Syair turut menjadi hiburan
kerana sifatnya yang demikian.
Oleh itu, syair sering dilagukan
dalam majlis-majlis tertentu
seperti dalam pesta, sambutan
maulud, kegiatan kesenian dan
keramaian, dipertandingkan
atau dalam upacara-upacara
adat.
Dalam kehidupan seharian, syair
memberi manfaat dalam
kegiatan kesenian dan
kebudayaan masyarakat dimana
syair dilagukan atau dinyanyikan
untuk mengiringi sesuatu tarian-
tarian seperti dalam tarian dabus
atau boria.

4.0 Gurindam

4.1 DEFINISI

GURINDAM

• GURINDAM MERUPAKAN PUISI MELAYU LAMA YANG TERDIRI DARIPADA
DUA BARIS SERANGKAP.
• GURINDAM TELAH DIBAWA OLEH ORANG HINDU ATAU PENGARUH
SASTERA HINDU DAN BERASAL DARIPADA BAHASA SANSKRIT MENERUSI
BAHASA TAMIL (INDIA) "YAITU KIRINDAM" YANG BERMAKSUD
PERUMPAMAAN.

4.2 JENIS

GURINDAM

• GURINDAM SERANGKAP DUA BARIS.
• GURINDAM SERANGKAP EMPAT BARIS.

• GURINDAM BEBAS.

4.3 CIRI-CIRI

GURINDAM

- BARIS PERTAMA DISEBUT SEBAGAI SYARAT (PROTATSIS) DAN
BARIS KEDUA ADALAH JAWAB (APODOTIS).
- MERUPAKAN PUISI BEBAS ATAU TIDAK TERIKAT.
MEMPUNYAI DUA ATAU BEBERAPA BARIS DALAM SETIAP
RANGKAP. SETIAP BARIS MENGANDUNGI ISI ATAU MAKSUD DAN
PERLU BERSAMBUNG DENGAN SETIAP BARIS DALAM RANGKAP
UNTUK MEMBAWA MAKNA YANG LENGKAP.

SPRAY FOR BETTER, MORE
- BRAERLISAPEXRTEADMAS(SLYEAREAPT)

MENYATAKAN SESUATU FIKIRAN
ATAU PERISTIWA DAN BARIS KEDUA
(JAWAB) PULA MENYATAKAN
KETERANGAN ATAU MENJELASKAN
APA YANG TELAH DINYATAKAN OLEH
BARIS ATAU AYAT PERTAMA.
- SETIAP BARIS SELALUNYA
MEMPUNYAI TIGA, EMPAT, ENAM
ATAU LEBIH PERKATAAN.
- JUMLAH PERKATAAN DAN SUKU
KATA DALAM SEBARIS ADALAH TIDAK
TETAP.
- RIMA GURINDAM ADALAH A,A ATAU
A,B ATAU SERIMA .

4.4 Fungsi Gurindam

- Jika diteliti, gurindam mendidik manusia
melalui pengajaran supaya manusia

terdidik untuk menjadi insan al-kamil iaitu
insan yang merendah diri, berbudi,

menjaga agama, menghormati ibu bapa
dan berbuat jasa kepada masyatakat.

- Gurindam juga mengetengahkan unsur-
unsur pendidikan yang lain iaitu iman dan
moral yang baik untuk manusia mengambil

iktibar daripadanya supaya dapat
menjadi manusia yang lebih baik.

-Gurindam turut berfungsi sebagai
dokumentasi gambaran masyarakat
Melayu lama yang kreativiti dan estetika

serta berdaya intelektual dalam
menangani hal kehidupan mereka.

- Gurindam dapat dijadikan media
komunikasi antara ahli masyarakat,
terutama dalam majlis-majlis yang formal.

5.0 SELOKA

5.1 DEFINISI SELOKA

- Perkataan seloka berasal
daripada bahasa Sanskrit,
iaitu shloka yang membawa
makna suatu bentuk puisi
yang terdiri daripada dua
baris atau kerat.

5.2 JENIS SELOKA

- Seloka sindiran
- Seloka mengejek
- Seloka menempelak

- Seloka nasihat
-Seloka pengajaran

- Seloka khayal
- Seloka gurau senda

5.3 CIRI-CIRI SELOKA

Seloka mempunyai dua baris
atau kerat serta enam belas suku
kata yang disusun dalam empat
unit.
Seloka mempunyai empat baris
atau lebih.
Rima akhir seloka adalah
bebasdan tidak terikat.

5.4 FUNGSI 1
SELOKA

Isi ialah pengajaran dan
nasihat yang bertujuan

untuk mendidik tetapi
disampaikan dalam nada

yang berbentuk nada
menyindir dan mengejek
atau dalam nada jenaka
untuk menjaga perasaan

orang yang disindir.

2 3

masyarakat terdahulu seloka turut dijadikan
juga menjadikan seloka sebagai teguran kepada
sebagai sempadan dalam golongan masyarakat
mendidik diri supaya
tidak terikut-ikut dengan yang lebih berkuasa
perbuatan negatif dalam supaya mereka tidak
menjalani kehidupan menggunakan kuasa
seharian.
untuk kepentingan
4 peribadi mereka.

Seloka dapat 5
menggambarkan
masyarakat yang seloka sering ditemukan
melahirkannya iaitu pada bahagian permulaan
masyarakat yang amat cerita dan bahagian penutup
mementingkan cerita supaya penceritaan
keharmonian dan
ketatasusilaan. sesuatu cerita itu lebih
berkesaan.

6.0
PENUTUP

Puisi Melayu Tradisional merupakan
warisan bangsa Melayu yang

mempunyai keunikan tersendiri dan
berharga.



Pemikiran di dalam Puisi Melayu
Tradisional disanjung dan dianggap
sebagai pemberi pedoman kepada

masyarakat silam.



Walaupun corak penulisan Puisi Melayu
Tradisional semakin berubah dalam
dunia yang semakin moden ini, Puisi

Melayu Tradisional wajar dipertahankan
dan difahami agar tidak hilang ditelan

zaman begitu sahaja.

7.0 SUMBER RUJUKAN

Siti Hajar Che Man. (2013). Kelestarian
Pantun: Rencah dan Leluhur Bangsa
Dulu, Kini dan Selamanya.
https://www.ukm.my/jatma/wp-

content/uploads/makalah/IMAN1_6.p
df.

Abd. Rahim Ismail dan Khairuddin
Mohamad. (2017). Kesusasteraan

Melayu. Sasbadi Sdn. Bhd.

Zahir Ahmad, Indirawati Zahid dan
Mohd Nasir Hashim. (2006). Syair
Naratif: Keindahan Bahasa dan Melodi.
http://eprints.um.edu.my/8715/1/All.p

df.

http://cikgu-
girang.blogspot.com/2012/05/puisi-

melayu-tradisional.html.

http://karyafarhana.blogspot.com/20
13/03/seloka.html.