Modul 3 Komponen Asas Elektrik

Tamatan dan Sesentuh Geganti

Geganti direka mempunyai tamatan dan sesentuh. Rajah 3.19 di bawah menunjukkan simbol geganti
yang mempunyai tamatan dan sesentuh.

1 NC 4
Tamatan
gegelung NO - Normally Open
C - Common
3 C 2 NC - Normally Closed
Tamatan
gegelung NO 5

Rajah 3.19 Simbol geganti
Jadual 3.29 Tamatan dan sesentuh geganti

Kaki Geganti Tamatan / Sesentuh

Kaki 1 dan 3 Tamatan

Kaki 2, 4, dan 5 Sesentuh

3.7.3 115

Menguji Tamatan Geganti Menggunakan Meter Pelbagai

Menguji tamatan geganti dengan menggunakan meter pelbagai.
• Penyediaan meter pelbagai:

Sambungkan kuar Sambungkan kuar Laraskan pemilih julat
merah pada terminal hitam pada terminal pada julat ×10Ω.
positif meter pelbagai. negatif meter pelbagai.

Pintaskan kuar merah Lakukan pengujian
dan kuar hitam untuk geganti seperti jadual
melakukan pelarasan di sebelah.
sifar rintangan (Ohm).

Rajah 3.20 Penyediaan meter pelbagai untuk menguji geganti

4
15

2
3

Rajah 3.21 Contoh pengujian geganti dengan menggunakan meter pelbagai

116 3.7.4

Jadual 3.30 Pengujian geganti menggunakan meter pelbagai.
Pengujian tamatan geganti 1 dan 3:

Kedudukan Kuar pada Tamatan Geganti Skala Meter

Tamatan Nilai Keadaan
Geganti Rintangan Baik
1 dan 3
R=
50 - 100Ω

4
15

2
3

1 NC 4 Tamatan Nilai Keadaan
Tamatan C2 Geganti Rintangan
gegelung NO 5 1 dan 3 Rosak
R= Terbuka
3
Tamatan
gegelung

Tamatan Nilai Keadaan
Geganti Rintangan Rosak
1 dan 3
R=0 (Terpintas)

117

Pengujian sesentuh geganti 2 dan 4: Skala Meter
Kedudukan Kuar pada Sesentuh Geganti

4 Tamatan Nilai Keadaan
12 Geganti Rintangan Baik
2 dan 4
3 R=0

5

1 NC 4
Tamatan C2
gegelung NO 5

3 Tamatan Nilai Keadaan
Tamatan Geganti Rintangan
gegelung 2 dan 4 Rosak
R= (Terbuka)

118

Pengujian sentuhan geganti 2 dan 5: Skala Meter
Kedudukan Kuar pada Sesentuh Geganti

4 Tamatan Nilai Keadaan
Geganti Rintangan Baik
12 5 2 dan 5
3 R=

1 NC 4 Tamatan Nilai Keadaan
Tamatan C2 Geganti Rintangan
gegelung NO 5 2 dan 5

3
Tamatan
gegelung

R=0 Rosak (Terpintas)

119

Pengujian: Skala Meter
• tamatan geganti 1 dan sesentuh geganti 2
• tamatan geganti 1 dan sesentuh geganti 4
• tamatan geganti 1 dan sesentuh geganti 5

Kedudukan Kuar pada
Tamatan Sesentuh dan Geganti

4 Tamatan dan Nilai Keadaan
Sesentuh Rintangan Baik
1 Geganti
2 1 dan 2 R=
3 1 dan 4
5 1 dan 5

1 NC 4 Tamatan dan Nilai Keadaan
Tamatan C2 Sesentuh Rintangan
gegelung NO 5 Geganti Rosak
1 dan 2 R=0 (Terpintas)
3 1 dan 4
Tamatan 1 dan 5
gegelung

120

Pengujian: Skala Meter
• tamatan geganti 3 dan sesentuh geganti 2
• tamatan geganti 3 dan sesentuh geganti 4
• tamatan geganti 3 dan sesentuh geganti 5

Kedudukan Kuar pada Tamatan
dan Sesentuh Geganti

4 5 Tamatan dan Nilai Keadaan
Sesentuh Rintangan Baik
1 Geganti
2 3 dan 2 R=
3 3 dan 4
3 dan 5

1 NC 4 Tamatan dan Nilai Keadaan
Tamatan C2 Sesentuh Rintangan
gegelung NO 5 Geganti Rosak
3 dan 2 R=0 (Terpintas)
3 3 dan 4
Tamatan 3 dan 5
gegelung

121

Kerosakan Geganti

Geganti mempunyai dua jenis kerosakan iaitu kerosakan terpintas dan terbuka. Kerosakan-kerosakan
ini boleh diuji dengan menggunakan meter pelbagai. Jadual 3.31 di bawah menunjukkan kerosakan
yang terdapat pada geganti.

Jadual 3.31 Kesimpulan kerosakan pada geganti

Kerosakan geganti: Rosak (Terpintas)

1 NC 4
Tamatan C2
gegelung NO 5

3
Tamatan
gegelung

Tamatan Sesentuh Geganti Bacaan Jenis Kerosakan
Sesentuh Geganti Pengujian
2
1 4 0Ω Rosak (Terpintas)
5
1

1

Kerosakan geganti: Rosak (Terbuka)

1 NC 4
Tamatan C2
gegelung NO 5

3
Tamatan
gegelung

Tamatan Tamatan Bacaan Jenis kerosakan
Sesentuh Geganti Sesentuh Geganti pengujian Rosak (Terbuka)

1 3

2 4

122 3.7.5

Latihan

1. Nyatakan dua fungsi dan penggunaan perintang. Penggunaan perintang
Fungsi perintang

1. 1.

2. 2.

2. Nyatakan empat jenis perintang tetap dan tiga jenis perintang boleh ubah.

Perintang tetap Perintang boleh ubah

1. 1.
2. 2.
3. 3.
4.

3. Lukiskan simbol bagi perintang tetap dan perintang boleh laras dalam jadual di bawah.

Jenis Perintang Simbol

Perintang tetap

Perintang boleh ubah

123

4. Nyatakan nilai perintang berdasarkan kod warna di bawah.

Perintang Jalur 1 Jalur 2 Jalur 3 Jalur 4 Nilai Perintang
Melalui kod Warna

Perintang 1 Merah Merah Coklat Emas

Perintang 2 Hijau Hitam Putih Perak

Perintang 3 Ungu Kuning Biru Tiada
warna

Perintang 4 Oren Oren Oren Perak

5. Nyatakan kod warna berdasarkan nilai perintang dalam jadual di bawah.

Perintang Jalur 1 Jalur 2 Jalur 3 Jalur 4

10 Ω ± 5 %

100 Ω ± 10 % Penerangan

1000 Ω ± 20 % Bacaan nilai yang terdapat pada
@1 KΩ ± 20 % perintang bertambah nilai.
10 000 Ω ± 5 %
@ 10 KΩ ± 5 % Apabila perintang itu diukur, nilai
6. Padankan jenis kerosakan perintang di bawah. bacaannya infiniti ( ).

Jenis Kerosakan

Perintang – rosak terbuka.

Perintang – bertambah nilai.

124

7. Nyatakan fungsi kapasitor.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

8. Senaraikan tiga penggunaan kapasitor.
i) ____________________________________
ii) ____________________________________
iii) ____________________________________

9. Nyatakan jenis kapasitor dalam jadual di bawah.

Jenis Kapasitor Kapasitor Tetap / Kapasitor Boleh Ubah

Kapasitor elektrolit

Kapasitor poliester

Kapasitor tantalum

Preset @ Trimmer

Kapasitor mika

VARCO

125

10. Nyatakan fungsi pengubah.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

11. Terangkan dua kegunaan pengubah kuasa.
i) ____________________________________
ii) ____________________________________

12. Lukiskan simbol pengubah dalam jadual di bawah:

Pengubah Kuasa Peninggi

Pengubah Kuasa Perendah

13. Nyatakan keadaan pengubah sama ada baik atau rosak.

Pengujian Keterusan Bacaan Meter Pelbagai Kesimpulan
Kesimpulan
Antara belitan yang sama R=
R~0

Pengujian Keterusan Bacaan Meter Pelbagai

Antara belitan yang berlainan R=
R=0

126

14. Nyatakan fungsi fius.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

15. Lukiskan simbol fius.

16. Berdasarkan bacaan skala meter pelbagai, nyatakan keadaan fius sama ada baik atau
rosak (Terbuka).

Bacaan Skala Meter Pelbagai Keadaan Fius

127

17. Nyatakan fungsi utama diod.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

18. Jadual di bawah menunjukkan jenis dan fungsi diod.
Padankan jenis diod mengikut fungsi yang betul.

Jenis Diod Fungsi Diod
Diod kuasa Berfungsi sebagai penunjuk.
Diod zener
Diod pemancar cahaya Berfungsi membenarkan arus mengalir
satu arah sahaja.

Berfungsi untuk mengatur voltan.

19. Lukiskan simbol diod dalam jadual di bawah. Simbol
Jenis Diod

Diod Kuasa

Diod Zener

Diod pemancar cahaya
(LED)

128

20. Nyatakan dua fungsi transistor.
i) ___________________________________________________________________
ii) ___________________________________________________________________

21. Lukiskan simbol transistor dalam jadual di bawah.

Jenis transistor Simbol

Transistor NPN

Transistor PNP

22. Jadual di bawah menunjukkan kesimpulan menentukan elektrod dasar (Base) transistor.
Lengkapkan ruang keputusan dan labelkan elektrod dasar pada transistor di bawah.

Kuar Merah Kuar Hitam Bacaan Meter Keputusan Komponen Transistor

21

31

1 2 R rendah 1 23
3 2 R rendah
13
23

129

23. Lengkapkan ruang keputusan di bawah dan labelkan elektrod dasar (Base-B), elektrod
pengeluar (Emitter- E) dan elektrod pemungut (Collector-C) transistor pada transistor di bawah.

Kuar Merah Kuar Hitam Bacaan Meter Keputusan Komponen Transistor

3 1 R rendah

13

123

24. Nyatakan jenis kerosakan transistor NPN dalam ruang yang disediakan.

Kuar Merah Kuar Hitam Bacaan Sebenar Bacaan Jenis
Emmiter Kerosakan
Collector
Base Base R rendah 0Ω
Collector
Base Base R rendah
Emmiter
Emmiter 0Ω

Emmiter 0Ω

Collector 0Ω

Collector 0Ω

130

25. Nyatakan fungsi geganti.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

26. Lakarkan simbol bagi jenis geganti dalam jadual di bawah.

Jenis Geganti Simbol

Geganti kutub tunggal dua arah
(Double Pole Single Throw – DPST)

27 Labelkan tamatan dan sesentuh geganti dengan betul pada ruang yang disediakan.

14
2

35

28. Jadual di bawah menunjukkan jadual pengujian geganti bersama nilai bacaan.
Nama jenis kerosakan geganti tersebut sama ada kerosakan terpintas atau kerosakan terbuka.

Tamatan Tamatan Bacaan Pengujian Jenis Kerosakan
Sesentuh Geganti Sesentuh Geganti 0Ω

1 5

13

1 4 0Ω

24

1 2 0Ω

131

Rumusan

Komponen Asas Elektrik

Pengubah Geganti

Perintang Pengubah kuasa Diod
Pengubah langkah naik separuh pengalir

Tetap Boleh ubah Auto pengubah Diod kuasa

Pengubah audio Diod zener

Pengubah Diod pemancar cahaya
frekuensi radio

Transistor

Fius Transistor Transistor
Fius 13 ampere
Kapasitor Fius 15 ampere NPN PNP
Tetap
Fius 32 ampere

Tetap Boleh ubah

Berkutub Tidak
berkutub

132