คัมภีร์ฉันทศาสตร์ 50165

บทนำ

คมั ภรี ์ฉนั ทศำสตร์ แพทยศ์ ำสตร์สงเครำะห์ เป็ นตำรำ
แพทยข์ องไทยโบรำณ ซง่ึ พระบำทสมเด็จพระจุลจอมเกลำ้
เจำ้ อยหู่ วั ทรงพระโปรดเกลำ้ ฯ ใหร้ วบรวมไวซ้ ง่ึ เป็ นฉบบั สมบรู ณ์
เมอื่ พระยำพศิ ณุประสำทเวชเป็ นผรู้ เิ รมิ่ จดั พมิ พ์ โดยมีเนื้อหำ
เกีย่ วกบั แพทย์แผนไทย ใหค้ วำมรูเ้ กีย่ วกบั อำกำรแทรกซอน
ตำ่ งๆ ของโรค และยงั ส่งั สอนเกีย่ วกบั จรรยำบรรณของแพทย์

ควำมเป็ นมำ

( สมเดจ็ พระเจำ้ บรมวงศ์เธอ )

หนงั สอื แพทยศ์ ำสตร์สงเครำะห์ฉบบั หลวง รวบรวมพมิ พ์โดย
พระยำพศิ ณุประสำทเวช โดยไดร้ บั พระอนุญำตจำกสมเดจ็ พระ
เจำ้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยำดำรงรำชำนุภำพ สภำนำยกหอพระ
สมุดวชริ ญำณในขณะนน้ั ในกำรนำมำเป็ นแบบฉบบั น้ี กอปร
ดว้ ยองค์ควำมรูอ้ นั เป็ นภูมปิ ญั ญำไทยดำ้ นเวชกรรมและดำ้ น
เภสชั กรรม อกี ทง้ั ยงั เป็ นหนงั สอื ทแี่ ฝงไวด้ ว้ ยปรชั ญำอนั มคี ณุ คำ่
สมบูรณ์ดว้ ยเนื้อหำทคี่ รอบคลุมจกั รวำลวทิ ยำ โลกทศั น์ และอกี
ทง้ั วธิ คี ดิ ของคนโบรำณ รวมไปถงึ ระบบควำมเชือ่ พธิ กี รรม
คำถำ และวธิ เี ยียวยำแผนโบรำณ

ประวตั ผิ แู้ ตง่

( พระยำพศิ ณุประสำทเวช )

พระยำพศิ ณุประสำทเวช (คง ถำวรเวช) เกดิ เมอื่ ปี พทุ ธศกั รำช ๒๓๙๖
ประวตั จิ ำกหนงั สือนิทำนโบรำณคดเี รอื่ ง “ตง้ั โรงพยำบำล”พระนิพนธ์ในสมเด็จ
พระเจำ้ บรมวงศเ์ ธอกรมพระยำดำรงรำชำนุภำพ ทรงเลำ่ ไวว้ ำ่ หมอคง เคยเป็ น
ศษิ ย์ของพระยำประเสรฐิ ศำสตร์ธำรง พระยำประเสรฐิ ศำสตร์ธำรงไดค้ ดั เลือก
หมอคง ใหเ้ ป็ นรองประจำโรงพยำบำลตง้ั แตแ่ รกกอ่ ตง้ั พ.ศ. ๒๔๔๙ ไดเ้ กดิ โรค
ระบำดตำมหวั เมืองแถบจงั หวดั ลพบุรีและนครรำชสีมำพระยำพศิ ณุประสำทเวช
ไดร้ บั ควำมไวว้ ำงพระรำชหฤทยั จำกพระบำทสมเด็จพระจุลจอมเกลำ้ เจำ้ อยูห่ วั
โปรดเกลำ้ ฯ ใหไ้ ปดำเนินกำรตรวจรกั ษำและระงบั โรค ทำใหไ้ ดแ้ นวคดิ เกยี่ วกบั
ตำรำแพทย์พื้นบำ้ น พบวำ่ อยูใ่ นสภำพทลี่ บเลอื น ผดิ เพย้ี น จงึ เกดิ ควำมคดิ
รวบรวมคมั ภรี ์แพทยใ์ หไ้ วเ้ ป็ นคมั ภรี ์ทสี่ มบูรณ์ โดยไดร้ บั พระอนุเครำะหจ์ ำก
สมเด็จพระเจำ้ บรมวงศ์เธอ กรมพระยำดำรงรำชำนุภำพ สภำนำยกหอพระสมดุ
วชริ ญำณในขณะนน้ั แลว้ รวบรวมพมิ พ์เป็ นหนงั สอื เรอื่ ง แพทยศ์ ำสตร์
สงเครำะห์

ลกั ษณะคำประพนั ธ์

คมั ภีร์ฉนั ทศำสตร์ แพทย์ศำสตรสงเครำะห์ เฉพำะตอนทคี่ ดั
มำศกึ ษำ ไดแ้ ก่ ตอนเปิ ดเรอื่ งทเี่ ป็ นบทไหวค้ รูและตอนทกี่ ลำ่ วถงึ
จรรยำบรรณของแพทยน์ ้ี ผเู้ ขียนแตง่ โดยใชค้ ำประพนั ธ์ประเภท
กำพยย์ ำนี ๑๑ ดงั แผนผงั และตวั อยำ่ งบทประพนั ธ์ดงั นี้

ขำ้ ขอประนมหตั ถ์ พระไตรรตั นำถำ

ตรโี ลกอมรมำ อภวิ ำทนำกำร

อนึ่งขำ้ อญั ชลี พระฤๅษีผทู้ รงญำณ

แปดองคเ์ ธอมฌี ำน โดยรอบรใู้ นโรคำ

ไหวค้ ณุ พระอศิ วเรศ ทง้ั พรหมเมศทกุ ชน้ั ฟ้ ำ

สำปสวรรคซ์ งึ่ หวำ้ นยำ ประทำนทว่ั โลกธำตรี

ไหวค้ รกู มุ ำรภจั ผเู้ จนจดั ในคมั ภีร์

เวชศำสตรบรรดำมี ใหท้ ำนท่วั แกน่ รชน

ไหวค้ รผู สู้ ่งั สอน แตป่ ำงกอ่ นเจรญิ ผล

ลว่ งลุนพิ พำนดล สำเร็จกจิ ประสทิ ธพิ์ ร

เรือ่ งยอ่

ในบทเรียนนี้ไดค้ ดั เลอื กมำเฉพำะตอนทเี่ ป็ นบทไหวค้ รแู ละ
กลำ่ วถงึ ควำมสำคญั และจรรยำบรรณทแี่ พทย์พงึ ปฏบิ ตั ิ

เนื้อหำบำงตอน

เหน็ ลำภอยำ่ โลภนกั อยำ่ หำญหกั ดว้ ยมำรยำ

ไขน้ ้อยวำ่ ไขห้ นำ อบุ ำยกลำ่ วใหพ้ งึ กลวั

โทโสจงอดใจ สขุ มุ ไวอ้ ยใู่ นตวั

คนไขย้ ง่ิ ครำ้ มกลวั มคิ วรขใู่ หอ้ ดใจ

โมโหอยำ่ หลงเลห่ ์ ดว้ ยกำเมมจิ ฉำใน

พยำบำทแกค่ นไข้ ทง้ั ผอู้ นื่ อนั กลำ่ วกล

วจิ กิ จิ ฉำเลำ่ จงถอื เอำซง่ึ ครูตน

อยำ่ เคลือบแคลงอำกำรกล เห็นแมน่ แลว้ เรง่ วำงยำ

แปลบทประพนั ธ์

เป็ นแพทยน์ น้ั ไมค่ วรมคี วำมโลภ ไมใ่ ชค้ วำมรูว้ นิ ิจฉยั อำกำรเพือ่ ให้
เกดิ คำ่ ใชจ้ ำ่ ยเกนิ เหตุ ควรระงบั ควำมโมโหโทสะ ควรสขุ มุ อยำ่ กลำ่ วให้
คนไขเ้ กดิ ควำมกงั วล จงใชว้ ชิ ำควำมรอู้ ยำ่ งเทยี่ งธรรม วนิ ิจฉยั ตำม
ควำมจรงิ เพือ่ ทรำบถงึ โรคทเี่ กดิ แลว้ จะไดเ้ รง่ รกั ษำตอ่ ไป

บทวเิ ครำะห์

คณุ คำ่ ดำ้ นเนื้อหำ

-รูปแบบ คมั ภีรฉ์ นั ทศำสตร์ เป็ นชอื่ ตำรำทรี่ วมควำมรจู้ ำกตำรำอนื่ ๆ เนื้อหำ

แบง่ เป็ น ๑๙ ตอน และผแู้ ตง่ นน้ั ไดเ้ ลอื กใชค้ ำประพนั ธ์ประเภทกำพยย์ ำนี๑๑

-องคป์ ระกอบของเรือ่ ง มี ๓ องคป์ ระกอบไดแ้ ก่

๑.สำระสำคญั สว่ นทคี่ ดั มำจะกลำ่ วถงึ ควำมสำคญั คณุ สมบตั แิ ละ
จรรยำบรรณทแี่ พทย์พงึ มี

๒.โครงเรอื่ ง คอื กำรลำดบั เนื้อหำโดยเรมิ่ ตน้ ดว้ ยบทไหวค้ รู และตอ่ มำก็
กลำ่ วถงึ ควำมสำคญั คณุ สมบตั แิ ละจรรยำบรรณทแี่ พทยพ์ งึ มี

๓. กลวธิ ใี นกำรแตง่ ผแู้ ตง่ จะใชโ้ วหำรอธบิ ำยเป็ นสว่ นใหญ่ และเลือกใช้
อุปมำโวหำรในกำรเปรียบเทียบ

คณุ คำ่ ดำ้ นวรรณศลิ ป์

-กวเี ลอื กใชค้ ำทสี่ ำมำรถเขำ้ ใจไดต้ รงไปตรงมำ
-มกี ำรใชส้ ำนวนไทยประกอบกำรอธบิ ำย
-กวใี ชถ้ อ้ ยคำเปรยี บเทยี บเพอื่ ใหผ้ อู้ ำ่ นเขำ้ ใจงำ่ ย

คณุ คำ่ ดำ้ นสงั คม

๑.สะทอ้ นใหเ้ หน็ ควำมเชือ่ ของสงั คมไทย
๒.สะทอ้ นใหเ้ ห็นคณุ คำ่ เรอื่ งแพทยแ์ ผนไทย
๓.สะทอ้ นขอ้ คดิ เพอื่ นำไปใชช้ ีวติ เพรำะเนื้อหำในคมั ภรี ์สำมำรถนำไปใช้
ปรบั ไดก้ บั ทกุ วชิ ำชีพ
๔.ใหค้ วำมรเู้ รอื่ งศพั ทท์ ำงกำรแพทยโ์ บรำณ

บทสรุป

ควำมเจรญิ ทำงดำ้ นกำรแพทยข์ องคนไทยเป็ นสงิ่ ทคี่ วรเรยี นรู้
และศกึ ษำ เพรำะเกดิ จำกกำรส่งั สมจำกสตปิ ญั ญำและประกอบกบั
ประสบกำรณ์ทมี่ กี ำรพสิ ูจน์ผำ่ นมำแลว้ ตำรำแพทย์ศำสตร์
สงเครำะหน์ ี้ สำมำรถนำไปใชไ้ ดจ้ รงิ เพรำะนอกจำกควำมรูด้ ำ้ น
กำรแพทยแ์ ลว้ ยงั สอนเกีย่ วกบั จรรยำบรรณแพทย์ ซงึ่ จำเป็ น
อยำ่ งยง่ิ สำหรบั ผปู้ ระกอบอำชีพน้ี

จดั ทำโดย

๑. นำงสำว สริ ภทั ร พมิ ปดั ชำ เลขที่ ๑
๒. นำงสำว กรกช ปงผำงนิมติ เลขที่ ๒๑
๓. นำงสำว กญั ญ์วรำ น้องแสง เลขที่ ๒๒
๔. นำงสำว ปณั ณิกำ หลำ้ เป็ ง เลขที่ ๒๖
๕. นำงสำว วจิ ติ รำ ผำนำมขจี เลขที่ ๒๙
๖. นำงสำว อรสิ รำ จนั สุ เลขที่ ๓๒

ชน้ั มธั ยมศกึ ษำปี ที่ ๕/๑

เสนอ

คณุ ครู ธนำวุฒิ วงศแ์ วน่
รำยวชิ ำ ภำษำไทย

โรงเรียนรำชประชำนุเครำะห์ ๒๖ ลำพนู